(Kraków, marca 2013 r.)

Transkrypt

1 Karol DERWICH * O AMERYCE ŁACIŃSKIEJ I PRAWACH CZŁOWIEKA (Kraków, marca 2013 r.) Początek 2013 roku obfitował w przełomowe wydarzenia w regionie Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Za takie bowiem niewątpliwie trzeba uznać śmierć Hugo Chaveza oraz wybór pierwszego Latynoamerykanina na głowę Kościoła katolickiego. Wydarzenia te sprawiły, iż o Ameryce Łacińskiej znów zrobiło się w Polsce głośno. Jednocześnie pojawiła się duża ilość komentarzy i dyskusji, które dotyczyły szerszej perspektywy niż tylko śmierć jednego z największych przywódców Latynoameryki przełomu XX i XXI wieku oraz wybór kardynała Jorge Bergoglio na papieża. Tak się złożyło, iż bezpośrednio po tych bardzo ważnych wydarzeniach pojawiła się okazja do naukowej dyskusji i debaty na temat Ameryki Łacińskiej. Okazją tą była III Krakowska Konferencja Latynoamerykanistyczna, która miała miejsce 15 i 16 marca 2013 roku w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od kilku już lat Kraków jest istotnym miejscem na mapie polskich badań nad Ameryką Łacińską. W dużej mierze jest to efekt działalności Katedry, a obecnie Zakładu Ameryki Łacińskiej funkcjonujących na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ w ramach Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych. Jedną z form aktywności tej jednostki jest organizacja cyklicznych konferencji poświęconych problematyce latynoamerykańskiej. Spotkania te zostały zainaugurowane w 2007 roku konferencją Doświadczenie demokracji w Ameryce Łacińskiej. Druga z konferencji w 2010 roku zatytułowana była Ruchy społeczne i etniczne w Ameryce Łacińskiej. Natomiast tegoroczna poświęcona była tematyce praw człowieka w regionie Ameryki Łacińskiej. Jej zasadniczą różnicą w stosunku do dwóch poprzednich edycji był jej międzynarodowy charakter. Organizatorzy konferencji chcieli w ten sposób zapewnić polskim badaczom zajmującym się Ameryką Łacińską możliwość poznania najnowszych badań w zakresie praw człowieka w Latynoameryce realizowanych przez specjalistów również z innych krajów. Konferencja stała się też okazją do przedstawienia specjalistom zagranicznym badań nad Ameryką Łacińską realizowanych w Polsce. Dzięki temu w konferencji wzięli udział obok naukowców z Polski goście z Argentyny, Chile, Kuby, Kostaryki, Meksyku, Wenezueli oraz Stanów Zjednoczonych. Sprawiło to, iż konferencja okazała się niezwykle ciekawym forum, na którym nie tylko zaprezentowane zostały efekty najnowszych badań, ale także toczone były ciekawe dyskusje, które obfitowały w interesujące komentarze. * Dr Karol Derwich adiunkt w Zakład Ameryki Łacińskiej Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. 120 Ameryka Łacińska, 1 (79) 2013, ss

2 Podejmując się zorganizowania konferencji poświęconej prawom człowieka w Ameryce Łacińskiej, organizatorzy od samego początku chcieli połączyć teorię z praktyką działań na rzecz szerzenia i ochrony praw człowieka. Niezwykle pomocna w tym zakresie okazała się współpraca z Instytutem Lecha Wałęsy. Dzięki temu udało się zorganizować podczas konferencji warsztaty poświęcone praktycznej działalności na rzecz promowania praw człowieka. Wzięły w nim udział osoby aktywnie działające w sferze szerzenia i walki o prawa człowieka. Uczestnicy warsztatów mogli zapoznać się z działalnością argentyńskiej fundacji Ñuque Cuyén Madre Luna, reprezentowanej przez jej prezeskę i jedną z założycielek, Karinę Selva Andrade. Dzięki współpracy z Instytutem Lecha Wałęsy w warsztatach wzięli też udział goście z Kuby, Eliecer Lázaro Ávila Cicilia aktywista oraz Ailer González Mena dyrektorka artystyczna niezależnego projektu SATS i aktywistka. Warsztaty te okazały się niezwykłą okazją do poznania praktycznych form działania zarówno argentyńskiej organizacji pozarządowej walczącej o prawa kobiet, jak i przedstawicieli kubańskiego społeczeństwa obywatelskiego. Ich działalność spotkała się z dużym zainteresowaniem uczestników warsztatów, wśród których nie brakowało studentów, zainteresowanych nie tylko akademickim wymiarem praw człowieka w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach, ale także praktycznymi działaniami podejmowanymi w tym obszarze. Uroczyste otwarcie konferencji oraz pierwszy dzień obrad uświetnione zostały miejscem ich odbywania. By nadać konferencji należytą rangę Uniwersytet Jagielloński udostępnił na jej potrzeby swoje najbardziej reprezentacyjne sale w Collegium Novum. Uroczystość otwarcia uświetniła swoją obecnością Pani Berta Soler liderka znanych na całym świecie Dam w Bieli kubańskich kobiet walczących o uwolnienie swych mężów, synów, ojców. Natomiast wykład otwierający konferencję wygłosił dr Rafał Prostak z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Był to niezwykle ciekawy wykład poświęcony tematyce praw człowieka w spotkaniu Europejczyka z Latynoamerykaninem. Nieco prowokujący w swej formie, wykład dr Prostaka okazał się świetnym początkiem do dyskusji nie tylko nad kwestią praw człowieka w Latynoameryce, ale również nad stanem współczesnych relacji Europy i Ameryki Łacińskiej oraz ich wzajemnych percepcji. Dyskusja rozpoczęta wykładem otwierającym kontynuowana była po przerwie w ramach sesji naukowych. Z uwagi na dużą ilość wystąpień organizatorzy zdecydowali się na sesje równoległe. Udało się jednak tak dobrać tematy poszczególnych wystąpień, iż odbywające się równolegle panele zdecydowanie się od siebie różniły tematycznie. Uczestnictwo gości zagranicznych sprawiło, iż poszczególne sesje odbywały się w języku hiszpańskim lub polskim. W trakcie konferencji uczestnicy dyskutowali na temat różnego ujęcia praw człowieka. Odbyła się więc sesja poświęcona prawom kulturowym, politycznym, prawu do edukacji. Osobna sesja poświęcona została aspektom prawnym ochrony praw człowieka w Ameryce Łacińskiej. Również kwestia prawa do ziemi dyskutowana była na odrębnej sesji. Niezwykle dużym zainteresowaniem cieszył się panel poświęcony prawom kobiet oraz tożsamości seksualnej. Wszystkie sesje obfitowały nie tylko w interesujące wystąpienia, ale także ciekawe i gorące dyskusje. W ich trakcie nie Ameryka Łacińska, 1 (79) 2013, ss

3 dało się też uniknąć refleksji na temat zarówno wyboru nowego papieża, jak i śmierci Hugona Chaveza. Pokazały one, jak ważne są to wydarzenia dla Ameryki Łacińskiej. Tematy te zdominowały kuluarowe rozmowy, zarówno w trakcie uroczystego bankietu, jaki odbył się w Collegium Novum, jak i w trakcie przerw między sesjami. Warto podkreślić, iż wykłady i spotkania towarzyszące konferencji trwały w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych przez cały poprzedzający ją tydzień. Dzięki temu studenci oraz wszyscy zainteresowani mogli wysłuchać ciekawych wykładów, m. in.: Chavismo sin Chávez. Los escenarios para Venezuela (dr Silvana Gómez), La supervivencia de la lengua nahuatl y el MEPHAA (Victoriano de la Cruz Cruz oraz Erika Poblano) oraz zapoznać się z trudną sytuacją kobiet w Patagonii (Karina Selva Andrade oraz Melisa Selva Andrade). Wszystkie spotkania stanowiły wyjątkową okazję, by spotkać się ze specjalistami z Ameryki Łacińskiej i wysłuchać interesujących wykładów. Duża liczba studentów na wszystkich spotkaniach, zarówno poprzedzających konferencję, jak i w trakcie samej konferencji pokazała, iż Ameryka Łacińska i jej problematyka nieustannie cieszy się sporym zainteresowaniem, a badania nad tym regionem w dalszym ciągu fascynują niemałą rzeszę studentów. III Krakowska Konferencja Latynoamerykanistyczna Prawa człowieka w Ameryce Łacińskiej. Teoria i praktyka przeszła już do historii. Zapewne organizatorom nie udało się uniknąć pewnych niedociągnięć. Należy jednak uznać to wydarzenie za owocne i udane. Przede wszystkim stało się miejscem spotkania kilkudziesięciu badaczy z Polski i zagranicy, w badaniach których Ameryka Łacińska i Karaiby zajmują istotne miejsce. Nadając Krakowskim Konferencjom Latynoamerykanistycznym międzynarodowy charakter, organizatorom udało się stworzyć interesujące forum wymiany doświadczeń i opinii. Prawdopodobnie była to pierwsza w Polsce międzynarodowa konferencja poświęcona Ameryce Łacińskiej odbywająca się po wyborze Argentyńczyka na głowę Stolicy Apostolskiej. Konferencja utwierdziła organizatorów w przekonaniu, iż cykliczne konferencje poświęcone Ameryce Łacińskiej są niezbędnym elementem wzbogacania badań nad tym regionem w Polsce. Nie ulega więc wątpliwości, że III Krakowska Konferencja Latynoamerykanistyczna z pewnością nie była ostatnią. Liczymy, iż już w 2016 roku Kraków oraz Zakład Ameryki Łacińskiej UJ ponownie będzie mógł gościć osoby, dla których Ameryka Łacińska i Karaiby stanowią przedmiot badań, ale też tych wszystkich, którzy się nią w mniejszym lub większym stopniu fascynują. Nim jednak dojdzie do kolejnej, czwartej konferencji, pozostaje czekać na publikację, która stanowić będzie udokumentowanie III Krakowskiej Konferencji Latynoamerykanistycznej Prawa człowieka w Ameryce Łacińskiej. Teoria i praktyka. 122 Ameryka Łacińska, 1 (79) 2013, ss

4 III KRAKOWSKA KONFERENCJA LATYNOAMERYKANISTYCZNA PRAWA CZŁOWIEKA W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ. TEORIA I PRAKTYKA III Conferencia Latinoamericanista de Cracovia Los derecho humanos en América Latina. Teoría y práctica (15-16 marca 2013 r., Kraków) Szczegółowy program konferencji: , piątek Warszaty Prawa człowieka w Ameryce Łacińskiej. Praktyka : Dr Karina Selva Andrade, przewodnicząca Fundacji Ñuque Cuyén - Madre Luna. Eliecer Lázaro Ávila Cicilia, działacz organizacji demokratycznych na Kubie. Ailer González Mena, dyrektor artystyczna niezależnego projektu pozarządowego, działaczka organizacji obywatelskich na Kubie. Oficjalne otwarcie III Krakowskiej Konferencji Latynoamerykanistycznej Gość specjalny: Berta Soler, organizacja Damas en Blanco, Kuba. Wykład inauguracyjny: Panel I Panel II Dr Rafał Prostak, UEK, Kraków, Tematyka praw człowieka w spotkaniu Europejczyka z Latynoamerykaninem. Dr Marta Kania, IAiSP UJ, Kraków, Derecho al patrimonio cultural como un aspecto indispensable de los derechos humanos. Introducción al debate. Victoriano de la Cruz Cruz, Wydział Artes Liberales UW, Los derechos lingüísticos en México: una mirada indígena. Dr Justyna Olko, Wydział Artes Liberales UW, Warszawa, Los derechos lingüísticos en México y la revitalización de lenguas en peligro: una mirada europea. Dr John Sullivan, Wydział Artes Liberales UW, Universidad Autónoma de Zacatecas, México, Los derechos lingüísticos en México: una propuesta desde educación superior. Dr Magdalena Modrzejewska, IAISP UJ, Kraków, Implementacja Międzyamerykańskiej Konwencji w sprawie zapobiegania, karania oraz likwidacji przemocy wobec kobiet (Convención de Belém do Pará) Ameryka Łacińska, 1 (79) 2013, ss

5 Panel III Dr Sławomir Dorocki, mgr Paweł Brzegowy, UP, Kraków, Między machismo a marianismo. Przemoc wobec kobiet, jako przykład łamania praw człowieka we współczesnym Meksyku. Mgr Jędrzej Kotarski, ZSL UŁ, Łódź, Handel kobietami a prawa człowieka w Brazylii i Argentynie. Dr Marta Osuchowska, UKSW, Warszawa, Prawne podstawy ochrony wolności religijnej w państwach latynoamerykańskich. Dr Radosław Rybkowski, IAISP UJ, Kraków, Prawo do edukacji jako gwarant możliwości rozwoju człowieka przykład realizacji praw do edukacji wyższej w Argentynie, Brazylii i Chile. Dr hab. Paweł Laidler, IAiSP UJ, Kraków, Amerykański model ochrony praw procesowych i jego implementacja w wybranych państwach Ameryki Łacińskiej. Mgr Joanna Składowska, INPiSM UJ, Kraków, Nowe standardy ochrony praw człowieka w najnowszym orzecznictwie międzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka: sprawa Masacres del Mozote y Lugares aledaños vs. El Salvador. Mgr Justyna Łapaj, INPiDz, UŚ, Katowice, Prawa człowieka prawami więźniów? Przejawy łamania praw człowieka w Ekwadorze w kontekście kryzysu wymiaru sprawiedliwości. Dr Anna Bartnik, IAiSP UJ, Kraków, Więźniowie polityczni na Kubie mit czy rzeczywistość? Panel IV Dr Miriam Dolly Arancibia de Calmels, Universidad Nacional de San Juan, Argentina, La relación dialógica entre identidad y alteridad como base para la compresión de los derechos humanos. Javier Agüero Aguila, Université Paris VIII, Francia, Derechos humanos y democracia: entre la emancipación y la ideología. Dr Karol Derwich, IAiSP UJ, Kraków, Dictadura de la mayoría y los derechos de la minoría. El caso complejo de la democracia Venezolana durante el gobierno de Hugo Chávez. Mgr Oscar Barboza Lizano, AUNA, Kostaryka, Las constituciones latinoamericanas del siglo XXI: reelección presidencial en América Latina como un derecho humano , Sobota Panel V Dr Renata Siuda-Ambroziak, CESLA UW, Warszawa, Prawa człowieka w Brazylii a walka o ziemię w początkach transformacji ustrojowej w Brazylii. 124 Ameryka Łacińska, 1 (79) 2013, ss

6 Panel VI Mgr Monika Sawicka, INPiSM UJ, Kraków, Prawne podstawy ochrony Indian brazylijskich a łamanie praw autochtonów do ziemi analiza sporu o elektrownie wodną Belo Monte. Mgr Katarzyna Cholewińska, UW, Warszawa, Sarayaku versus Ekwador kontrowersje wokół koncepcji prawa do ziemi, jako prawa człowieka na przykładzie walki ludu Kichwa z rządem Ekwadoru przed Międzyamerykańskim Trybunałem Praw Człowieka. Clemencia González Tugas, EHESS, Francia, Derechos Humanos y la segregación escolar: el caso chileno. Mgr Joanna Mormul, INPiSM UJ, Kraków, El invierno chileno de : la lucha por el derecho a la educación y una expresión de la libertad de reunión en el Chile de la post-dictadura. Panel VII Mgr Urszula Drzewiecka, IAiSP UJ, Kraków, Controversias sobre el problema de la desaparición forzada de personas en México. Dr Michał Stelmach, ZSL UŁ, Łódź, Seguridad y derechos humanos en América Central en el siglo XXI. Dr Paweł Trefler, PWSW, Przemyśl, En el nombre de la libertad y la democracia verdadera las dictaduras en Argentina, Brasil y Chile desde la perspectiva de los militares. Maria Jesus Tobar-Classen, Université Paris VII, Francia, Violencia contra las mujeres y Derechos Humanos. Una mirada interdisciplinaria en políticas públicas como desafío para el ejercicio de la ciudadanía en democracia. Erika Poblano, ONZ Mujeres, México, De lo local a lo global: una experiencia de trabajo sobre los derechos de las mujeres indígenas en el sistema de Naciones Unidas. Prof. Magdalena Śniadecka-Kotarska, ZSL UŁ, CESLA UW, Łódź - Warszawa, La violación de los derechos humanos y femicidio en caso de las mujeres indígenas en Guatemala y Perú. Estudio comparativo al base de los reportes Nunca Más y CVR. Dr Katarzyna Dembicz, CESLA UW, Warszawa, El derecho al aborto en Cuba. Prof. Melisa Selva Andrade, UNPSJB, Argentina, Identidades en conflicto: políticas de identidad sexual en Argentina ( ). Wykład na zakończenie Konferencji Dr Silvana Gómez Mercado, ILAEE, Venezuela, La dignidad en cautiverio. El derecho penal del enemigo como justificación supralegal a la violación de los derechos humanos en los procesos revolucionarios de Cuba y Venezuela. Ameryka Łacińska, 1 (79) 2013, ss