Projekt z dnia 14 grudnia 2015 r.

Transkrypt

1 Projekt z dnia 14 grudnia 2015 r. Projekt założeń projektu ustawy o działalności instytucji pożyczkowych i pośredników kredytowych, która będzie zakładała również nowelizację ustawy o kredycie konsumenckim INFORMACJE OGÓLNE 1

2 1.1 Aktualny stan stosunków społecznych Projekt regulacji jest związany z implementacją Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi (Dz. U. UE L060 z dnia 28 lutego 2014r.), zwanej dalej dyrektywą. W obszarach uregulowanych dyrektywą zdiagnozowano szereg problemów, które z uwagi na potrzebę zapewnienia odpowiedniej spójności prawa unijnego, wymagają dostosowania lub wręcz wprowadzenia nowych regulacji przez państwa członkowskie Unii Europejskiej. Na rynku mieszkaniowych kredytów hipotecznych w Unii Europejskiej stwierdzono występowanie przypadków nieodpowiedzialnego udzielania i zaciągania kredytów oraz nieodpowiedzialnego zachowania uczestników tego rynku. Wskazano w szczególności: nieporównywalne, niepełne i niejasne materiały reklamowe, brak dokonywania odpowiedniej oceny adekwatności oferowanych produktów do potrzeb klienta oraz niewystarczającą weryfikację zdolności kredytowej klientów. Wśród pozostałych kwestii problematycznych szczególną uwagę zwrócono na nieskuteczność, niespójność lub wręcz brak systemów regulujących działalność pośredników kredytowych i instytucji niekredytowych, oferujących kredyty związane z nieruchomościami mieszkalnymi. Celem dyrektywy jest w związku z tym zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, którzy zawierają umowy o kredyt związane z nieruchomościami. Ma ona spowodować rozwój bardziej przejrzystego, skutecznego i konkurencyjnego rynku wewnętrznego poprzez zawieranie spójnych i uczciwych umów, poprzez dostarczanie klientom odpowiednich informacji i wyjaśnień na każdym etapie, ma przyczyniać się do wyrównywania asymetrii informacyjnej pomiędzy profesjonalnymi uczestnikami rynku (kredytodawcy) a ich klientami oraz powinna promować odpowiedzialne udzielanie i zaciąganie kredytów. Ponadto projekt przewiduje zmiany w ustawie o kredycie konsumenckim, które miałby na celu doprecyzowanie przepisów powyższej ustawy. Jednocześnie zmiana ta powinna przyczynić się do zwiększenia porównywalności i transparentności ofert kredytodawców oraz wzmocnić pozycję konsumenta na rynku kredytów konsumenckich. 1.2 Aktualny stan prawny 2

3 Obowiązek w zakresie transponowania dyrektywy przez ustawodawstwo krajowe jest ograniczony do umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi. Zgodnie z motywem 13 dyrektywy, państwa członkowskie mogą jednakże rozszerzyć zakres środków podjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą tak, aby chronić konsumentów w odniesieniu do umów o kredyt związany z innymi formami nieruchomości. W opinii projektodawcy celem kompleksowego uregulowania rynku nieruchomości zasadne jest wprowadzenie przepisów, które będą dotyczyły kredytów związanych ze wszystkimi rodzajami nieruchomości, nie ma natomiast uzasadnienia dla wprowadzenia przedmiotowych regulacji jedynie w odniesieniu do nieruchomości mieszkalnej, która jest jednym z rodzajów kredytowanych na polskim rynku nieruchomości. Zakres przedmiotowy projektowanej regulacji został zatem rozszerzony i dotyczyć będzie umów o kredyt zabezpieczony hipoteką lub zabezpieczony innym prawem związanym z nieruchomością oraz umów o kredyt przeznaczony na sfinansowanie nabycia lub utrzymania prawa własności nieruchomości gruntowej lub istniejącego lub planowanego budynku. Obecnie w polskim porządku prawnym nie ma szczegółowej regulacji w zakresie kredytów hipotecznych. Zastosowanie do kwestii objętych dyrektywą znajduje szereg aktów prawnych, w tym między innymi: ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz. U. z 2012r. poz. 1376, z późn. zm.), dalej: ustawa Prawo bankowe, ustawa z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2014r. poz. 1497, z późn. zm.), dalej: ustawa o kredycie konsumenckim, ustawa z dnia 21 lipca 2006 roku o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1149, z późn. zm.), ustawa z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2013 r. poz. 707, z późn. zm.), ustawa z dnia 23 kwietnia 1946 roku Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014r. poz. 121 i 827). Ponadto do kredytów hipotecznych i kredytów finansujących nieruchomości zastosowanie mają rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego, które nie są aktami prawa powszechnie obowiązującego. Do kredytów zabezpieczonych hipoteką stosuje się Uchwałę nr 148/2013 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 18 czerwca 2013 r. w sprawie wydania Rekomendacji S dotyczącej dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie (Dz. Urz. KNF z 2013 r. poz. 23). Natomiast zbiór dobrych 3

4 praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych finansujących nieruchomości, które nie są zabezpieczone hipotecznie, zawiera Uchwała nr 59/2013 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 26 lutego 2013 r. w sprawie wydania Rekomendacji T dotyczącej dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych ( Dz. Urz. KNF z 2013 r. poz. 11). Z uwagi na przepisy ustawy Prawo bankowe stosowanie ww. rekomendacji jest ograniczone, ze względu na zakres oddziaływania Komisji Nadzoru Finansowego, do podmiotów nadzorowanych. Zgodnie z art. 138 ust. 7 ustawy Prawo bankowe, środki podejmowane w ramach nadzoru nie mogą naruszać umów zawartych przez bank z klientami, w tym również z osobami posiadającymi status konsumenta. Proponuje się dokonać nowelizacji przepisów ustawy o kredycie konsumenckim celem uregulowania problematyki kredytów kompleksowo w jednym akcie prawnym. Należy zauważyć, że przepisy ustawy o kredycie konsumenckim dokonują wdrożenia do polskiego systemu prawnego dyrektywy 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG. Ustawa o kredycie konsumenckim, podobnie jak dyrektywa 2008/48/WE reguluje m.in. obowiązki informacyjne kredytodawcy, odstąpienie od umowy oraz przedterminową spłatę kredytu. Ustawa o kredycie konsumenckim ma zastosowanie do umów o kredyt w wysokości nie większej niż zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi (art. 3 ust. 1 ww. ustawy). W art. 3 ust. 2 powyższej ustawy sformułowano przykładowy katalog umów, do których mają zastosowanie przepisy ustawy. Przepis art. 4 ww. ustawy przewiduje natomiast wyłączenia z zakresu zastosowania ustawy. W przepisie art. 5 ww. ustawy zdefiniowano podstawowe pojęcia, którymi posługują się dalsze przepisy ustawy, w tym m.in. pojęcia: kredytodawcy, pośrednika kredytowego, całkowitego kosztu kredytu, całkowitej kwoty kredytu, całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta, stopy oprocentowania kredytu, rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, umowy o kredyt konsumencki i umowy o kredyt wiązany oraz trwałego nośnika. W art. 7-8 uregulowano sposób prezentowania obowiązkowych informacji o kosztach kredytu konsumenckiego w reklamach kredytu konsumenckiego, które zawierają jakiekolwiek dane dotyczące kosztów kredytu. We wspomnianych reklamach należy podać m.in. stopę oprocentowania oraz wszystkie opłaty uwzględnione w całkowitym koszcie kredytu oraz rzeczywistą roczną stopę oprocentowania. 4

5 Przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki kredytodawca lub pośrednik kredytowy obowiązany jest przekazać konsumentowi zestaw informacji dotyczących najważniejszych cech oferowanego kredytu (w tym m.in. informacje dotyczące kosztów tego kredytu, takie jak rzeczywista roczna stopa oprocentowania i całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta, rodzaj kredytu i czas obowiązywania umowy, zasady spłaty, informacje o umowach dodatkowych, skutkach braku płatności, zabezpieczeniach itd.). W przepisach art ww. ustawy uregulowano zakres wymaganych informacji, sposób ich przekazywania oraz zasady udzielania informacji przedkontraktowych w przypadku szczególnych rodzajów kredytu konsumenckiego (np. kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym). W przepisie art. 30 ww. ustawy określono elementy, które powinny znajdować się w umowie o kredyt konsumencki. Do tych elementów należą m.in. informacje dotyczące kwoty oraz kosztów kredytu (w tym wysokość rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania), sposobu spłaty, zabezpieczeń, kosztów usług dodatkowych, skutków braku płatności, a także informacje o prawie do odstąpienia od umowy i przedterminowej spłaty kredytu oraz ewentualnej prowizji za przedterminową spłatę. W dalszych przepisach (art ) określono sposób realizacji wspomnianych wcześniej obowiązków w odniesieniu do szczególnych typów kredytu konsumenckiego (m. in. kredyt w rachunku oszczędnościowo rozliczeniowym, przekroczenie salda na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym). Ustawa o kredycie konsumenckim gwarantuje konsumentowi prawo do wypowiedzenia umowy o kredyt odnawialny, reguluje sposób postępowania kredytodawcy w przypadku niedotrzymania warunków umowy przez konsumenta oraz wyznacza minimalny standard ochrony konsumenta w przypadku wypowiedzenia umowy przez kredytodawcę (art ). W załączniku nr 4 do ustawy przewidziano szczegółowe założenia do obliczania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, w tym formułę matematyczną pozwalającą na obliczenie wartości tej stopy. Ponadto, w załączniku sformułowano dodatkowe założenia, które znajdują zastosowanie w przypadku braku możliwości określenia niektórych parametrów kredytu (np. w przypadku swobody dokonywania wypłat przez konsumenta w ramach umowy o kredyt odnawialny). Należy ponadto mieć na uwadze, że Dyrektywa 2014/17/UE skonstruowana jest analogicznie do Dyrektywy 2008/48/WE i reguluje te same obszary. Zasadne jest zatem dokonanie zmiany ustawy o kredycie konsumenckim i rozszerzenie jej zakresu o przepisy wymagane dyrektywą 2014/17/UE. 5

6 Jednocześnie należy zauważyć, iż z informacji uzyskanych od Prezesa UOKiK wynika, iż praktyka stosowania ustawy o kredycie konsumenckim przez kredytodawców jest w niektórych przypadkach niejednolita. W efekcie, utrudniona jest pełna realizacja celów regulacji (zwłaszcza w zakresie informacji o kosztach kredytu konsumenckiego) ze szkodą dla interesów konsumentów. Przykładowo, wątpliwości interpretacyjne dotyczące definicji całkowitego kosztu kredytu (w kontekście kosztów niezbędnych do uzyskania kredytu na określonych warunkach lub ubezpieczeń) mogą być jednym z czynników wpływających na nieprawidłowe praktyki przedsiębiorców, a w konsekwencji decyzję konsumenta co do wyboru optymalnej oferty. Biorąc powyższe pod uwagę wydaje się zatem zasadne wprowadzenie odpowiednich zmian w ustawie o kredycie konsumenckim, które miałby na celu doprecyzowanie przepisów powyższej ustawy w tym zakresie. Proponowana zmiana ustawy o kredycie konsumenckim zmierza zatem do tego, aby treść przepisów ustawy o kredycie konsumenckim była maksymalnie precyzyjna, jednoznaczna i przejrzysta i wydaje się konieczna, przede wszystkim z punktu widzenia konsumenta (przykład: doprecyzowanie przepisów w zakresie przedkontraktowych obowiązków informacyjnych wzmocni pozycję konsumenta na rynku poprzez zwiększenie porównywalności ofert przedsiębiorców). Dodatkowo warto podkreślić, iż niektóre niedoskonałości redakcyjne w zakresie implementacji przepisów o kredycie w rachunku oraz kredycie odnawialnym mogą generować ryzyko działań niezgodnych z celem regulacji. Zasadne wydaje się zatem, aby projekt założeń, prócz rozwiązań mających na celu transpozycje do krajowego porządku prawnego postanowień dyrektywy 2014/17/WE, uwzględniał także konkluzje przedstawione w Raporcie z kontroli przedsiębiorców udzielających kredyty konsumenckie w 2012 r. jak również wszystkie dotąd niewyjaśnione lub nieuwzględnione w inny sposób uwagi Komisji Europejskiej zawarte we wniosku o udzielenie dodatkowych informacji w sprawie transpozycji w Polsce dyrektywy 2008/48/WE (zamieszczonym w bazie EU Pilot - sygn. 5103/13/SNCO), w którym to Komisja sformułowała zastrzeżenia co do poprawności wdrożenia niektórych przepisów dyrektywy 2008/48/WE do polskiego porządku prawnego (m.in. dotyczące definicji oraz informacji udzielanych kredytobiorcy przed zawarciem umowy). Komisja przyjęła część udzielonych wyjaśnień odrzucając jednak pozostałe i zadeklarowała zamiar wszczęcia oficjalnego postępowania. Celem projektu jest więc także zapewnienie jednolitej interpretacji ustawy w zgodzie ze dyrektywą 2008/48/WE oraz uwzględnienie zastrzeżeń KE. 6

7 Mając na uwadze powyższe, nowelizacja ustawy o kredycie konsumenckim przyczyni się również do: - wzmocnienia pozycji konsumenta na rynku kredytów konsumenckich. - zwiększenia przejrzystości i stopnia precyzji przepisów dotyczących kredytu konsumenckiego - zwiększenia porównywalności i transparentności ofert kredytodawców. Proponowane rozwiązanie powinno być korzystne dla konsumentów, zapewniając im większą przejrzystość regulacji prawnych. Z uwagi na fakt, że dyrektywa jednocześnie reguluje kwestie związane z dopuszczeniem do działalności i nadzorem nad instytucjami niekredytowymi i pośrednikami kredytowymi, proponuje się uregulowanie tych zagadnień w nowym akcie prawnym ustawie o działalności instytucji pożyczkowych i pośredników finansowych. Regulacjami objęte będą wszystkie instytucje pożyczkowe oraz pośrednicy kredytowi pośredniczący w oferowaniu umów o kredyt związanych z nieruchomościami. Rozwiązanie powyższe umożliwi ponadto lepsze wyodrębnienie kompetencji poszczególnych organów wskazanych jako odpowiedzialne za realizację przepisów dyrektywy. Za realizację przepisów ustawy o kredytach odpowiedzialny będzie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), natomiast w zakresie ustawy o działalności instytucji pożyczkowych i pośredników kredytowych kompetentna będzie Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). W dalszej części opracowania jako ustawę o kredytach rozumieć należy znowelizowaną ustawę o kredycie konsumenckim, w związku z proponowanym sposobem transpozycji dyrektywy. 1.3 Potrzeba i cel uchwalenia ustawy Rozwiązania przedstawione w projekcie założeń mają głównie na celu transpozycję do krajowego porządku prawnego postanowień dyrektywy 2014/17/WE. Dyrektywa ustala między innymi nowe ramy regulacyjne w odniesieniu do rynku pośredników kredytowych oraz instytucji niekredytowych, oferujących umowy o kredyt związane z nieruchomościami. Nakłada między innymi obowiązek uzyskania zezwoleń i ich rejestrację, pod warunkiem spełnienia określonych wymogów dotyczących rozpoczęcia i prowadzenia działalności oraz obowiązek posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywanej działalności. Dyrektywa wprowadza również obowiązek rejestrowania i nadzorowania działalności instytucji niekredytowych, oferujących umowy o kredyt związane 7

8 z nieruchomościami. W związku z powyższym na Komisję Nadzoru Finansowego zostaną nałożone nowe zadania związane z pełnieniem roli organu rejestrującego i nadzorczego w stosunku do pośredników kredytowych oferujących umowy o kredyt związane z nieruchomościami oraz instytucji pożyczkowych. Proponuje się zatem, aby działalność pośrednictwa kredytowego w obszarze kredytów związanych z nieruchomościami oraz działalność polegająca na oferowaniu konsumentom pożyczek ze środków własnych była działalnością wymagającą zezwolenia w rozumieniu art. 75 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672, z późn. zm.). Jednocześnie wydaje się zasadne wprowadzenie odpowiednich zmian ustawie o kredycie konsumenckim, które miałby na celu doprecyzowanie przepisów powyższej ustawy co powinno przełożyć się na zwiększenie porównywalności i transparentności ofert kredytodawców oraz wzrostu pozycji konsumenta na rynku kredytów konsumenckich. 1.4 Możliwość podjęcia alternatywnych w stosunku do uchwalenia projektowanej ustawy środków umożliwiających osiągnięcie zakładanych celów Z uwagi na to, że transpozycję przepisów prawa Unii Europejskiej przeprowadza się w drodze regulacji normatywnych, nie ma możliwości transpozycji przepisów dyrektywy poprzez działania pozalegislacyjne. 1.5 Podmioty, na które będą oddziaływać projektowane rozwiązania Projektowane rozwiązania będą oddziaływać na instytucje kredytowe, w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Dz.U. UE L176 z dnia 27 czerwca 2013r), w tym spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, oraz podmioty udzielające pożyczek ze środków własnych. Dodatkowo projektowanymi rozwiązaniami objęte zostaną podmioty prowadzące działalność pośrednictwa kredytowego, w tym również wyznaczeni przedstawiciele, oferujący kredyty, w szczególności na cele mieszkaniowe, a pośrednio - osoby fizyczne zawierające umowy o kredyty związane m.in. z nieruchomościami. Projektowane rozwiązania oddziaływać będą ponadto na rzeczoznawców majątkowych, jak również zakłady ubezpieczeń, w związku z koniecznością posiadania przez pośredników kredytowych ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywanej 8

9 działalności. Projektowane rozwiązania będą także oddziaływać na Komisję Nadzoru Finansowego, która będzie pełnić funkcje nadzorcze nad instytucjami ustawowo upoważnionymi do udzielania kredytów oraz będzie zobligowana do wydawania zezwoleń, rejestracji i nadzoru nad pośrednikami kredytowymi oraz instytucjami pożyczkowymi. Ponadto Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów będzie pełnił funkcję organu sprawującego nadzór nad ochroną konsumentów w obszarze całej ustawy o kredytach. 1.6 Przewidywane skutki finansowe uchwalenia ustawy i źródła ich pokrycia Przewidywane skutki finansowe dla budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Projektowane rozwiązania nie spowodują zmian w wydatkach budżetu państwa oraz budżetach jednostek samorządu terytorialnego, jak również nie spowodują zmniejszenia ich dochodów Przewidywane skutki finansowe dla Komisji Nadzoru Finansowego i Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego. W związku z nałożeniem nowych obowiązków na Komisję Nadzoru Finansowego konieczne będzie zapewnienie odpowiednich środków na wykonywanie zadań przewidzianych dyrektywą. Proponuje się, aby środki te pochodziły z wpłat podmiotów nadzorowanych, w tym instytucji pożyczkowych i pośredników kredytowych, co jest zgodne z obecnie stosowanymi rozwiązaniami w przedmiotowym zakresie. Koszty działalności Komisji Nadzoru Finansowego pokrywane są ze środków pochodzących z wpłat od podmiotów, które podlegają jej nadzorowi Przewidywane skutki finansowe dla instytucji kredytowych, instytucji pożyczkowych oraz pośredników kredytowych. Wszystkie podmioty rynku finansowego oferujące kredyty związane z nieruchomościami, odczują skutki finansowe będące efektem wprowadzenia nowych wymogów, dotyczących sprostania wymogom zawodowym, kompetencyjnym oraz wiedzy. Będzie się to wiązało między innymi z obowiązkiem przeprowadzania szkoleń oraz kursów. Ponadto wzrost kosztów działalności będzie dotyczył głównie instytucji pożyczkowych, jak również 9

10 pośredników kredytowych, ponieważ będą oni zobligowani do ponoszenia kosztów związanych z dopuszczeniem do wykonywania działalności, jak i na kolejnym etapie - kosztów nadzoru. Zgodnie z przepisami dyrektywy (art. 29), pośrednicy kredytowi zobowiązani zostaną również do posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywanej działalności. Powyższe wynika bezpośrednio z rozporządzeń Komisji Europejskiej. Natomiast należy podkreślić, iż wprowadzenie powyższych wymogów spowoduje większe bezpieczeństwo konsumenta a ponadto zwiększy wiarygodność kredytodawców oraz pośredników kredytowych Przewidywane skutki finansowe dla beneficjentów. W początkowym okresie obowiązywania regulacji możliwy jest wzrost cen kredytów, ze względu na koszty dostosowania się do nowych regulacji, ponoszone przez kredytodawców. W długim okresie wzrost konkurencji na rynku kredytodawców i pośredników kredytowych powinien przełożyć się na wyższą jakość usług świadczonych w obszarze produktów kredytowych związanych z nieruchomościami, co powinno prowadzić do spadku cen kredytów. ROZWIĄZANIA SZCZEGÓŁOWE Zakres podmiotowy i przedmiotowy Projektowanie rozwiązania będą dotyczyły następujących podmiotów: Instytucje kredytowe w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, czyli przedsiębiorstwo, którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi od klientów oraz na udzielaniu kredytów na swój własny rachunek, w tym spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe; Instytucje pożyczkowe - dowolny kredytodawca, który nie jest instytucją kredytową; Pośrednik kredytowy, powiązany pośrednik kredytowy, wyznaczony przedstawiciel; Osoby fizyczne, które zaciągną kredyty związane z nieruchomościami; Rzeczoznawcy majątkowi; 10

11 Komisja Nadzoru Finansowego i Urząd Komisji Nadzoru Finansowego; Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów; Organizacje konsumenckie; Związek Banków Polskich Konieczne będzie stworzenie nowej ustawy regulującej działalność instytucji pożyczkowych oraz pośredników kredytowych jak również znowelizowanie ustawy o kredycie konsumenckim i określenie lub doprecyzowanie następujących obszarów: Zakres stosowania regulacji; Definicje mające odniesienie do przedmiotowej regulacji; Organy właściwe do pełnienia obowiązków wynikających z ustawy oraz zasady współpracy pomiędzy właściwymi organami państw członkowskich; Obowiązki dotyczące sposobu prowadzenia działalności przy udzielaniu kredytów; Obowiązki informacyjne wobec konsumentów obejmujące informacje ogólne, informacje przedumowne, w tym wzór jednolitego formularza informacyjnego; Wymogi jakie muszą spełniać instytucje kredytowe, instytucje niekredytowe, pośrednicy kredytowi, powiązani pośrednicy kredytowi oraz wyznaczeni przedstawiciele w zakresie wiedzy i kompetencji; Ogólne przepisy mające zastosowanie do reklamy i marketingu; Standardowe informacje podawane w reklamie; Ogólne przepisy dotyczące stosowania sprzedaży łączonej oraz sprzedaży wiązanej; Zasady przyjęte do wyliczania i przekazywania rzeczywistej rocznej stopy procentowej; Obowiązek przeprowadzania oceny zdolności konsumenta; Ujawnienie i weryfikacja informacji o konsumentach; Zasady dostępu do baz danych; Zasady dotyczące świadczenia usług doradczych; Zasady udzielania kredytów w walucie obcej oraz o zmiennym oprocentowaniu; Prawo do przedterminowej spłaty kredytów związanych z nieruchomościami mieszkalnymi; Wymogi dotyczące ustanawiania pośredników kredytowych i wyznaczonych przedstawicieli oraz nadzoru nad nimi; 11

12 Dopuszczanie do działalności instytucji pożyczkowych i nadzór nad nimi; Sankcje za naruszenie obowiązków ustawowych. Proponuje się, aby poniższe umowy, zostały wyłączone z zakresu regulacji dotyczących kredytów związanych z nieruchomościami: umowy o kredyt udzielany przez pracodawcę pracownikom w ramach jego działalności dodatkowej, przy czym kredyt jest nieoprocentowany lub oprocentowany według RRSO niżej od powszechnie stosowanej na rynku i nie jest oferowany ogółowi społeczeństwa; umowy o kredyt, w przypadku których kredyt udzielany jest bez oprocentowania i żadnych opłat, z wyjątkiem opłat przeznaczonych na pokrycie kosztów bezpośrednio związanych z zabezpieczeniem kredytu; umowy o kredyt w rachunku bieżącym, który to kredyt musi być spłacony w ciągu jednego miesiąca; umowy o kredyt, które są wynikiem ugody osiągniętej w sądzie lub przed innym organem ustawowym; umowy o kredyt, które dotyczą odroczonej spłaty bez żadnych opłat istniejącego zadłużenia, i które nie są objęte zakresem stosowania opisanym w punkcie a dotyczącym umów, do których stosujemy dyrektywę; umowy o kredyt obejmujące monetyzację nieruchomości przy jednoczesnym zagwarantowaniu prawa dożywotniego zamieszkania w niej, w ramach których kredytodawca: o wypłaca jednorazową kwotę lub dokonuje płatności okresowych lub w innym sposób wypłaca kwotę kredytu w zamian za kwotę pochodzącą z przyszłej sprzedaży nieruchomości mieszkalnej lub za prawo związane z nieruchomością mieszkalną oraz o nie będzie żądał spłaty kredytu do momentu zajścia u konsumenta jednej lub większej liczby określonych sytuacji życiowych, definiowanych przez poszczególne państwa członkowskie, chyba że konsument naruszy swoje zobowiązania umowne, co umożliwi kredytodawcy rozwiązanie umowy o kredyt szczegółowe regulacje w zakresie tego typu umów zostały zawarte w ustawie z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym (Dz. U. z 2014 r. poz. 1585); Zgodnie z motywem 17 dyrektywy nie powinna ona mieć zastosowania do wymienionych w dyrektywie rodzajów niszowych umów o kredyt, które mają inny charakter i występują w nich inne ryzyka, niż w standardowych kredytach związanych z nieruchomościami, dlatego wymagają zindywidualizowanego podejścia. 12

13 Ponadto proponuje się, aby w stosunku do poniższych umów zastosowanie miały dotychczasowe rozwiązania przewidziane w ustawie o kredycie konsumenckim: niezabezpieczone umowy o kredyt, których celem jest remont nieruchomości, na łączną kwotę wyższą niż EUR umowy te, stosownie do motywu 18 dyrektywy, powinny podlegać regulacjom Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008r w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG; 2.2. Przepisy szczegółowe Przedmiot, zakres, definicje, właściwe organy Zakres stosowania ( art. 3 dyrektywy) Art. 3 dyrektywy określa zakres stosowania przepisów w odniesieniu do poszczególnych rodzajów umów związanych z nieruchomościami. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do zastosowania przedmiotowej regulacji do umów wymienionych w ust. 1 oraz wyłączenia z regulacji umów wymienionych w ust. 2 dyrektywy. Art. 3 ust. 1 stanowi, iż dyrektywa ma zastosowanie do: umów o kredyt zawieranych z konsumentem, który zabezpieczony jest hipoteką albo innym porównywalnym zabezpieczeniem na nieruchomości powszechnie stosowanym w państwie członkowskim, lub który zabezpieczony jest prawem związanym z nieruchomością, oraz umów o kredyt zawieranych z konsumentem, przeznaczony na sfinansowanie nabycia lub utrzymania prawa własności nieruchomości gruntowej lub istniejącego lub planowanego budynku. Do decyzji państw członkowskich pozostawiono zakres stosowania umów wymienionych w art. 3 ust. 3 dyrektyw. Proponuje się nie korzystanie z wyłączeń, o których mowa w ust. 3 co oznacza objęcie ich wszystkimi regulacjami projektowanej ustawy o kredytach. W związku z niestosowaniem wyłączeń, o których mowa powyżej, przepisy art. 3 ust. 4 i 5 dyrektywy, zgodnie z którymi państwa członkowskie zobowiązane są do zapewnienia odpowiednich regulacji na szczeblu krajowym dla umów o kredyt, które zostały wyłączone z regulacji krajowych, nie będą miały zastosowania. 13

14 W związku z powyższym proponuje się dokonać nowelizacji przepisów ustawy o kredycie konsumenckim i wskazać, iż przepisy ustawy o kredytach, w części, w której dotyczą kredytów związanych z nieruchomościami, mają zastosowanie do umów o kredyt wymienionych w art. 3 ust. 1 oraz ust 3. dyrektywy Definicje (art. 4 dyrektywy) W ustawie o kredycie konsumenckim należy dokonać stosownych modyfikacji artykułu 5 zawierającego pakiet definicji i uzupełnić o definicje zgodne z przepisami art. 4 dyrektywy, dostosowując jednocześnie siatkę pojęciową do definicji funkcjonujących w polskim porządku prawnym. Jednocześnie z uwagi na występowanie jednobrzmiącego nazewnictwa w nowelizowanej ustawie sugeruje się, w sytuacji gdzie należy dokonać rozróżnienia danej definicji, doprecyzować i wyróżnić definicje odnoszące się do zakresu objętego dyrektywą poprzez ich wyodrębnienie określeniem kredytu związanego z nieruchomościami (np. umowa kredytu związanego z nieruchomościami). W szczególności należy doprecyzować w powyższej kwestii definicje: umowy o kredyt, doradztwa kredytowego oraz niezależnego doradcy kredytowego. Jednocześnie, celem uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych, proponuje się w definicji pośrednika kredytowego zastąpienie obecnego sformułowania użytego w dyrektywie w brzmieniu, osoba fizyczna lub prawna określeniem przedsiębiorca ( zgodnie z art Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny). W związku z powyższym pośrednikiem kredytowym będzie przedsiębiorca, który nie działa w charakterze kredytodawcy ani notariusza i nie doprowadza jedynie do skojarzenia bezpośrednio albo pośrednio konsumenta z kredytodawcą lub pośrednikiem kredytowym, oraz który w ramach wykonywanej przez siebie działalności handlowej, gospodarczej lub zawodowej, za wynagrodzeniem w formie pieniężnej lub dowolnej innej uzgodnionej formie korzyści finansowej: przedstawia lub oferuje konsumentom umowy o kredyt; udziela konsumentom pomocy, podejmując prace przygotowawcze lub inne przedumowne działania administracyjne inne niż przedstawienie lub oferowanie konsumentowi umowy o kredyt; lub zawiera z konsumentami umowy o kredyt w imieniu kredytodawcy; 14

15 Ponadto proponuje się doprecyzowanie definicji powiązanego pośrednika kredytowego, w zakresie pkt c) i wskazanie, iż określona liczba kredytodawców lub grup, która nie stanowi większości na rynku powinna odnosić się do liczby kredytodawców na rynku. Jednocześnie celem uniknięcia podwójnego nazewnictwa proponuje się wprowadzenie definicji instytucji pożyczkowej jako określenia podmiotu będącego kredytodawcą i jednocześnie niebędącego bankiem, spółdzielczą kasą oszczędnościowo-kredytową ani przedsiębiorcą, którego działalność polega na udzielaniu kredytów konsumenckich w postaci odroczenia zapłaty ceny lub wynagrodzenia na zakup oferowanych przez niego towarów i usług. Proponowana definicja instytucji pożyczkowej została wprowadzona w projekcie ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw w odniesieniu do przedsiębiorców udzielających kredytów konsumenckich. Wobec projektowanego rozszerzenia zakresu ustawy o kredycie konsumenckim również na kredyty związane z nieruchomościami, celowe jest objęcie zakresem tej definicji również umów o kredyt związanych z nieruchomościami. Dodatkowo proponuje się dodanie do nowelizowanej regulacji definicji: wartości rynkowej oraz nieruchomości w znaczeniu jak poniżej, z jednoczesnym uwzględnieniem terminologii języka prawnego. Propozycje: Wartość rynkowa zgodna z brzmieniem art. 151 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2014 r. poz. 518, z późn. zm). Nieruchomość definicja zgodna z brzmieniem art. 46 oraz art. 46 (1) ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny ( Dz. U z 2015 r. poz. 782, z późn. zm. ). Ponadto proponuje się w ustawie regulującej działalność instytucji pożyczkowych i pośredników kredytowych zastosowanie pakietu definicji w brzmieniu zgodnym z nowelizowaną ustawą o kredycie konsumenckim Właściwe organy ( art. 5 dyrektywy) Dyrektywa nakłada obowiązek wyznaczenia przez państwa członkowskie właściwych organów. Zgodnie z art. 5 ust. 3 dyrektywy państwa członkowskie zapewniają, aby organami 15

16 wyznaczonymi do zapewnienia stosowania i wykonywania art. 9 (wymogi dotyczące wiedzy i kompetencji personelu), art. 29 (dopuszczenie do wykonywania działalności przez pośredników kredytowych), art. 32 (swoboda przedsiębiorczości i swoboda świadczenia usług przez pośredników kredytowych), art. 33 (cofnięcie pośrednikom kredytowym dopuszczenia do działalności), art. 34 (nadzór nad pośrednikami kredytowymi i wyznaczonymi przedstawicielami) i art. 35 (dopuszczenie do wykonywania działalności przez instytucje niekredytowe i nadzór nad nimi) były łącznie lub oddzielnie: właściwe organy w rozumieniu art. 4 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 (Dz. U. UE L331 z dnia 15 grudnia 2010 r.) w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego); inne organy, pod warunkiem, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne wymagają, by organy te współpracowały z właściwymi organami, o których mowa w poprzednim tiret. W Polsce funkcjonuje model nadzoru zintegrowanego nad rynkiem finansowym. Nadzór nad instytucjami finansowymi, w tym nad kredytodawcami w rozumieniu dyrektywy sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Nadzór KNF wykonywany jest na podstawie ustawy z dnia 21 lipca 2006 o nadzorze nad rynkiem finansowym. Ustawodawca unijny jednoznacznie zobowiązał państwa członkowskie do ustanowienia właściwych organów odpowiedzialnych za szeroko rozumiany nadzór nad rynkiem kredytodawców, pośredników kredytowych oraz wyznaczonych przedstawicieli. Komisja Nadzoru Finansowego jest zatem organem właściwym, o którym mowa w art. 4 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 (Dz. U. UE L331 z dnia 15 grudnia 2010 r.) w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. Biorąc pod uwagę ukształtowanie polskiego rynku finansowego, w tym zasady sprawowania nadzoru, wykonywanie czynności wskazanych w art. 5 ust. 3 dyrektywy powinno zostać powierzone Komisji Nadzoru Finansowego niezależnie od tego, czy podmiot oferujący usługę kredytu zabezpieczonego na nieruchomości jest instytucją kredytową w rozumieniu przepisów art. 4 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, instytucją pożyczkową, pośrednikiem kredytowym czy wyznaczonym przedstawicielem. Należy w szczególności zapewnić spójne podejście w procesie weryfikacji poziomu wiedzy i kompetencji personelu instytucji kredytowych, pożyczkowych, pośredników kredytowych oraz wyznaczonych przedstawicieli, jak również w 16

17 procesie nadzoru nad tymi podmiotami. Ponadto należy wskazać na przypisy dyrektywy w zakresie egzekwowania ochrony konsumenta, o której mowa w motywie 80. Na przykład w odniesieniu do niektórych przepisów państwa członkowskie mogłyby wyznaczyć właściwe organy odpowiedzialne za egzekwowanie ochrony konsumenta, natomiast w odniesieniu do innych mogłyby postanowić o wyznaczeniu podmiotów sprawujących nadzór ostrożnościowy. Aspekt dotyczący ochrony konsumenta jest realizowany na rynku polskim przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Proponuje się więc, aby w zakresie art. 6, 7 ust. 1, art. 8, 10-17, 18 ust. 5 b)-c), art. 22 ( bez ust. 6) -25, 27, częściowo art. 36 organem właściwym był Prezes UOKiK. W przypadku funkcjonowania więcej niż jednego właściwego organu, o czym stanowi ust. 6 art. 5 dyrektywy, należy zapewnić właściwą ich współpracę. W związku z propozycją wskazania dwóch właściwych organów sugeruje się zaimplementowanie tego ustępu z wyraźnym wskazaniem, że UOKiK jest właściwym organem dla działań związanych z ochroną konsumenta, w zakresie wskazanych powyżej przepisów dyrektywy, natomiast KNF pełni funkcję właściwych organów w pozostałym zakresie. Proponuje się określić, że Komisja Nadzoru Finansowego jest organem właściwym w zakresie wykonywania obowiązków wynikających z art. 7 ust. 2-5 w zakresie polityki wynagrodzeń, art. 9, art , art. 22. ust.6, art. 26, 28-35, częściowo art. 36, 37. Ponadto z uwagi na zastosowane rozwiązania legislacyjne proponuje się, aby szczegółowy zakres obowiązków wynikających z przepisów dyrektywy ( art. 9,29,32,33,34 oraz 35) uregulować w ustawie o działalności instytucji pożyczkowych i pośredników kredytowych. W ustawie o kredytach proponuje się doprecyzować, iż działalność instytucji pożyczkowych oraz pośredników kredytowych udzielających kredytów w oparciu o ustawę o kredytach powinna być prowadzona zgodnie z przepisami ustawy o działalności instytucji pożyczkowych i pośredników kredytowych. Ponadto zostanie wprowadzony przepis, zgodnie z którym właściwe organy zobowiązane są do wzajemnej współpracy w sposób umożliwiający skuteczne wykonywanie powierzonych im obowiązków oraz określone zostaną warunki tej współpracy. W związku z nowelizowaniem ustawy o kredycie konsumenckim i tworzeniem nowego aktu prawnego regulującego działalność instytucji pożyczkowych i pośredników kredytowych należy zauważyć, iż obszar regulowany nową regulacją będzie w całości nadzorowany przez KNF, natomiast stosowanie zapisów ustawy o kredytach będzie podlegało kontroli ze strony UOKiK. W celu właściwej współpracy właściwych organów proponuje się również uregulować, iż Prezes UOKiK uprawniony jest do każdorazowego zawiadomienia Przewodniczącego KNF w 17

18 przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w działaniu podmiotu na gruncie ustawy o kredytach. KNF, jako organ nadzorujący, uprawniony będzie do podjęcia czynności określonych w ustawie o działalności instytucji pożyczkowych i pośredników kredytowych. Współpraca powinna odbywać się na zasadzie wzajemności i KNF powinien informować UOKiK w przypadku podejrzenia, że podmiot może naruszać przepisy ustawy o kredytach. Prezes UOKiK, w oparciu o przysługujące mu narzędzia może wszcząć postępowanie wyjaśniające jak również podjąć inne czynności wynikające z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2015 r. poz 184). W związku z rozszerzeniem obowiązków nałożonych na Komisję Nadzoru Finansowego należy uregulować sposób, w jaki KNF będzie uzyskiwał wynagrodzenie między innymi za sprawowanie nadzoru nad instytucjami pożyczkowymi czy pośrednikami. Przepisy ust. 2 art. 5 dyrektywy zobowiązują do zachowania tajemnicy zawodowej przez osoby, które pracują lub pracowały we właściwych organach. W związku z powyższym proponuje się uregulować w ustawie o kredytach, iż wszystkie osoby, które pracują lub pracowały we właściwych organach, jak również audytorzy i eksperci przeszkoleni przez właściwe organy byli zobowiązani do zachowania tajemnicy zawodowej. Ponadto do zachowania tajemnicy zawodowej zobowiązane są wszystkie osoby które pracują lub pracowały w instytucjach pożyczkowych i u pośredników kredytowych. Brzmienie zapisu w regulacji musi być zgodne z zapisem ust.2 art. 5 dyrektywy. Przepisy art. 5 ust. 4 dyrektywy stanowią o obowiązku informacyjnym nałożonym na państwa członkowskie względem Komisji Europejskiej i Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EUNB) w związku z wyznaczeniem właściwych organów. Proponuje się, aby minister właściwy do spraw instytucji finansowych przekazał do Komisji Europejskiej i EUNB informacje o wyznaczeniu: KNF jako organu właściwego do wykonywania obowiązków wynikających z przepisów art. 9, art. 29, art. 32, art. 33, art. 34 i art. 35 dyrektywy ( przeniesione do nowej ustawy o rynku instytucji pożyczkowych oraz pośredników kredytowych ); KNF jako organu właściwego do wykonywania obowiązków wynikających z art. 7 ust. 2-5 w zakresie polityki wynagrodzeń, art. 9, art , art. 22 ust. 6, art. 26, 28-35, częściowo art. 36, 37 dyrektywy (ustawa o kredytach); 18

19 UOKiK jako organ właściwy do wykonywania obowiązków wynikających z art. 6, 7 ust. 1, art. 8, 10-17, 18 ust. 5, art. 22 ( bez ust. 6)-25, 27, częściowo art. 36 dyrektywy (ustawa o kredytach). Art. 4 ust 6 nakłada na państwa członkowskie obowiązek wskazania podziału obowiązków pomiędzy właściwymi organami oraz zapewnienia współpracy. Proponuje się więc uregulować w ustawie, że właściwe organy zobowiązane są współdziałać jak również nieodpłatnie udostępniać informacje przy wykonywaniu zadań określonych w ustawie Edukacja finansowa Edukacja finansowa konsumentów (art. 6 dyrektywy) Unia Europejska uczyniła edukację konsumencką częścią celów ogólnych ochrony konsumenta w krajach należących do niej (Artykuł 153, Traktat z Amsterdamu, 1997 r.). Edukacja konsumencka jest zatem uznanym prawem konsumentów europejskich i celem, który ma być osiągnięty wspólnie przez Unię Europejską i państwa członkowskie. W oparciu o przepisy dyrektywy państwa członkowskie zobowiązane są do promowania edukacji konsumentów w dziedzinie odpowiedzialnego zaciągania pożyczek i zarządzania długiem. Na rynku polskim edukację konsumentów prowadzą między innymi Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisja Nadzoru Finansowego oraz Narodowy Bank Polski. Powyższe zadania będą nadal realizowane przez wskazane podmioty. W oparciu o ustawę z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów ( Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm.), Prezes UOKiK zobowiązany został między innymi do opracowywania i wydawania publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o ochronie konkurencji i konsumentów (art. 31 ust. 12 tej ustawy). Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów podejmuje działania w przypadku naruszenia zbiorowych interesów konsumentów natomiast w sprawach indywidualnych, konsumenci mogą uzyskać bezpłatną pomoc prawną u rzeczników konsumentów. Zgodnie z art. 42 ust. 1 ww. ustawy, rzecznik konsumenta zobowiązany jest do zapewnienia bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów. Na stronie internetowej UOKiK znajduje się wyszukiwarka instytucji udzielających pomocy konsumenckiej, z której może skorzystać konsument i otrzymać informację o danych instytucjach wraz ze wskazaniem danych teleadresowych. Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym w art. 4 ust. 4 nakłada na Komisję Nadzoru Finansowego obowiązek podejmowania działań edukacyjnych 19

20 i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego. Podejmowane działania mają służyć ochronie uzasadnionych interesów uczestników rynku finansowego. Celem implementacji przepisów dyrektywy proponuje się uregulować w ustawie, iż do działań związanych z edukacją konsumentów zobowiązane są organizacje pozarządowe działające na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ( Dz. U nr 96 poz. 873), prowadzące działalność w zakresie upowszechniania i ochrony praw konsumentów oraz izby gospodarcze w rozumieniu ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (Dz. U. z 2009 r. Nr 84 poz. 710, z późn. zm.) zrzeszające kredytodawców, firmy pożyczkowe oraz pośredników kredytowych. Ponadto, w związku z dokonywaniem zmian poprzez nowelizację ustawy o kredycie konsumenckim proponuje się nie ograniczać przedmiotowego obowiązku jedynie do kredytów zabezpieczonych na nieruchomości, ale rozszerzyć go do wszystkich kredytów regulowanych ustawą Warunki mające zastosowanie do kredytodawców, pośredników kredytowych i wyznaczonych przedstawicieli Obowiązki dotyczące sposobu prowadzenia działalności przy udzielaniu kredytów (art. 7 dyrektywy) W art. 7 ust. 1 dyrektywy ustawodawca unijny zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia regulacji zapewniających profesjonalne i rzetelne postępowanie w celu ochrony konsumentów. Kredytodawca, pośrednik kredytowy oraz wyznaczony przedstawiciel zobowiązany jest do uczciwego i profesjonalnego postępowania podczas pośredniczenia przy udzielaniu kredytów, świadczeniu usług doradczych, a także przy świadczeniu usług dodatkowych. Wdrożenie tego przepisu będzie zapewnione poprzez wprowadzenie zasad określonych w odpowiednich przepisach dyrektywy (np. art. 9 personel kredytodawców, pośredników kredytowych i wyznaczonych przedstawicieli zobowiązany będzie do posiadania i aktualizowania odpowiedniego poziomu wiedzy i kompetencji w zakresie związanym z umowami o kredyt, art. 15 pośrednicy kredytowi i wyznaczeni przedstawiciele zobowiązani będą do przekazania konsumentowi informacji m. in. o rejestrze, do którego są wpisani czy o prowizji jaką otrzymują od kredytodawców, art.18 obowiązek badania zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu). Ponadto proponuje się zapisać w ustawie, aby pośrednik kredytowy informował, poprzez swoją stronę internetową, czy stosuje zasady dobrych praktyk lub inny równorzędny kodeks a w przypadku gdy stosuje, przedmiotowy 20

21 dokument zamieszczał na stronie internetowej. Dodatkowo ust. 2 art. 7 reguluje kwestie wynagradzania personelu kredytodawców, pośredników kredytowych oraz wyznaczonych przedstawicieli. Proponuje się wprowadzenie rozwiązania, w oparciu o które kredytodawcy oraz pośrednicy kredytowi będą zobowiązani do stworzenia procedur wewnętrznych umożliwiających weryfikację spełnienia wymogu potwierdzającego, że sposób wynagradzania personelu kredytodawców, pośredników kredytowych oraz wyznaczonych przedstawicieli, zajmującego się obsługą klienta w procesie udzielania i pośredniczenia przy udzielaniu kredytów związanych z nieruchomościami nie narusza sposobu wykonywania obowiązków, czyli nie narusza obowiązku uczciwego, sprawiedliwego i przejrzystego postępowania, z uwzględnieniem praw i interesów konsumentów. Jako personel zajmujący się obsługą konsumenta w procesie udzielania i pośredniczenia przy udzielaniu kredytów związanych z nieruchomościami należy przede wszystkim rozumieć osoby zaangażowane w czynności uregulowane dyrektywą, czyli personel udzielający informacji i wyjaśnień na początkowym etapie procesu ubiegania się o kredyt, jak również po przedstawieniu arkusza ESIS czy oferty wiążącej, zaangażowany w obsługę w trakcie przekazywania informacji przedumownych (osoby sporządzające jak również prezentujące arkusz ESIS oraz ofertę wiążącą), personel zaangażowany w badanie oceny zdolności kredytowej oraz proces podejmowania decyzji kredytowej (weryfikacja dokumentów o dochodach czy wyceny nieruchomości), jak również osoby zaangażowane w przygotowanie i podpisanie umowy z konsumentem. W ust. 3 art. 7 sformułowano szczegółowe wymagania w zakresie polityki wynagrodzeń w odniesieniu do personelu odpowiedzialnego za ocenę zdolności kredytowej. Proponuje się, aby polityka wynagrodzeń uwzględniała przepisy ust. 2 dyrektywy oraz ust. 3 dyrektywy, z jednoczesnym wskazaniem, że system motywacyjny rozumiany jako wynagrodzenie podstawowe, jak również inne zmienne składniki wynagrodzenia, pracowników kredytodawców oraz pośredników kredytowych nie powinien być zależny wyłącznie od celów w zakresie sprzedaży, ale powinien być powiązany z zarządzaniem ryzykiem poprzez mierniki obejmujące przestrzeganie wewnętrznych regulacji mających na celu ograniczanie ryzyka oraz przestrzeganie wewnętrznych standardów kredytowych. Przepisy ust. 4 art. 7 pozostawiają rozstrzygnięciom państw członkowskich możliwość zakazu wypłaty prowizji przez kredytodawcę pośrednikowi kredytowemu. W związku z faktem, że prowizja wypłacana pośrednikowi kredytowemu przez kredytodawcę stanowi jego podstawowe źródło dochodu proponuje się nie dokonywać zakazu wypłaty i 21

22 pozostawienie tej kwestii praktyce rynkowej. W celu ochrony konsumentów proponuje się jednak wprowadzenie zastrzeżenia, że zarówno kredytodawcy jak i pośrednicy kredytowi zobowiązani są do stworzenia procedur wewnętrznych, które uregulują system płatności, z tym że informacja o wysokości wynagrodzenia, jakie uzyskuje pośrednik od danego kredytodawcy jest jawna i o fakcie uzyskania wynagrodzenia oraz jego wysokości pośrednik kredytowy zobowiązany jest poinformować konsumenta, co pozostawać będzie w zgodzie z art. 15 dyrektywy. Ponadto zgodnie z art. 15 należy zastrzec, iż przedmiotowa informacja musi być przekazana konsumentowi najpóźniej wraz z arkuszem ESIS. Przepisy ust. 5 art. 7 dyrektywy stanowią, że państwa członkowskie mogą zabronić dokonywania płatności przez konsumenta wobec kredytodawcy lub pośrednika kredytowego przed zawarciem umowy o kredyt lub nałożyć ograniczenia na takie płatności. Proponuje się nie korzystać z możliwości nałożenia powyższego ograniczenia i dopuszczenie pobierania płatności przed zawarciem umowy o kredyt. Na rynku występują praktyki, w oparciu o które przed podpisaniem umowy o kredyt pobierana jest opłata, która później pomniejsza wysokość prowizji za udzielenie kredytu. Jednocześnie proponuje się wprowadzenie rozwiązań analogicznych jak przyjęte ostatnio w ustawie o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw ( druk 3460) i zapisanie, iż opłaty i inne koszty uiszczone przez konsumenta przed zawarciem umowy o kredyt podlegają niezwłocznie zwrotowi, w przypadku gdy umowa o kredyt nie została zawarta lub kwota kredytu nie została wypłacona przez kredytodawcę w terminie wskazanym w umowie Obowiązek bezpłatnego udzielania informacji konsumentom (art. 8 dyrektywy) Artykuł 8 dyrektywy dotyczący obowiązku bezpłatnego udzielania informacji konsumentom należy zaimplementować w całości. (Państwa członkowskie zobowiązane są do zapewnienia, aby konsument wszelkie informacje wymagane przepisami dyrektywy otrzymywał bezpłatnie.) Wymogi dotyczące wiedzy i kompetencji personelu (art. 9 dyrektywy) Dyrektywa przewiduje harmonizację przepisów w odniesieniu do dziedzin wiedzy i kompetencji, które powinien posiadać personel kredytodawców, pośredników kredytowych i wyznaczonych przedstawicieli w odniesieniu do sporządzania, oferowania i przyznawania 22

23 umów o kredyt oraz pośrednictwa. Podkreślenia wymaga, że na potrzeby dyrektywy przyjęto, że personel bezpośrednio zaangażowany w działalność prowadzoną na jej podstawie powinien obejmować personel zajmujący się obsługą klienta w zakresie udzielania i pośredniczenia przy udzielaniu kredytów związanych z nieruchomościami i personel stanowiący zaplecze administracyjne (rozumiane jako osoby zaangażowane w proces udzielania kredytu. Jako personel zajmujący się obsługą konsumenta w procesie udzielania i pośredniczenia przy udzielaniu kredytów związanych z nieruchomościami oraz personel stanowiący zaplecze administracyjne, należy przede wszystkim rozumieć osoby zaangażowane w czynności uregulowane dyrektywą, czyli personel udzielający informacji i wyjaśnień na początkowym etapie procesu ubiegania się o kredyt, jak również po przedstawieniu arkusza ESIS czy oferty wiążącej, zaangażowany w obsługę w trakcie przekazywania informacji przedumownych (osoby sporządzające jak również prezentujące arkusz ESIS oraz ofertę wiążącą), personel zaangażowany w badanie oceny zdolności kredytowej oraz proces podejmowania decyzji kredytowej ( weryfikacja dokumentów o dochodach czy wyceny nieruchomości), jak również osoby zaangażowane w przygotowanie i podpisanie umowy z konsumentem. Jednocześnie personel to kadra kierownicza, odgrywająca istotną rolę w procesie zawierania umowy o kredyt. Osoby wykonujące funkcje pomocnicze niezwiązane z procesem zawierania umowy o kredyt (np. pracownicy działu zasobów ludzkich i działu informatycznego) nie powinny być uznawane za personel w tym rozumieniu. Jednocześnie personel to również grupa dowolnych osób fizycznych, która bezpośrednio zarządza osobami fizycznymi, będąca personelem pośredników kredytowych, kredytodawców oraz wyznaczonych przedstawicieli, lub sprawuje nad nimi nadzór. Dodatkowo należy doprecyzować, że osobą uczestniczącą w zarządzaniu pośrednikami kredytowymi lub wyznaczonymi przedstawicielami będzie także osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą jako pośrednik kredytowy, członkowie zarządu osoby prawnej prowadzącej działalność jako pośrednik kredytowy oraz osoby fizyczne wykonujące podobne zadania w strukturach pośrednika kredytowego, który jest osobą prawną, ale nie ma zarządu. Przepisy art. 9 dyrektywy odnoszą się do wymogów, jakie musi spełnić personel kredytodawcy, pośredników kredytowych oraz wyznaczonych przedstawicieli odnośnie poziomu wiedzy i kompetencji. Przepisy ust. 2 art. 9 nakładają na państwa członkowskie obowiązek ustanowienia minimalnych wymogów dotyczących wiedzy i kompetencji. Odpowiedni poziom wiedzy 23