Analiza wybranych zagadnień i tendencji w polskiej produkcji i handlu zagranicznym artykułami rolno-spożywczymi w pierwszym półroczu 2010 roku

Transkrypt

1 FUNDACJA PROGRAMÓW POMOCY DLA ROLNICTWA (FAPA) ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU) ul. Szkolna 2/4, pokój Warszawa tel , Analiza wybranych zagadnień i tendencji w polskiej produkcji i handlu zagranicznym artykułami rolno-spożywczymi w pierwszym półroczu 2010 roku Polski handel zagraniczny ogółem (w mld EUR) Eksport Import Saldo -11,7-9,8-12,9-9,3-4,8-18,6-26, I pół Polski HZ art. rolno-spożywczymi (w mld EUR) 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Eksport Import Saldo 1,7 2,1 2,0 0,8 1,4 2,1 1, I pół ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU/FAPA), PAŹDZIERNIK 2010 R.

2 Zrealizowane na podstawie umowy nr PA-wa-1/2010 na realizację zadania Kompleksowe wsparcie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie polityki rolnej i rozwoju wsi, upowszechniania informacji i zakresu funkcjonowania UE, współpracy z OECD, podpisanej w dn. 29 stycznia 2010 r. wraz z aneksem z dn. 24 marca 2010 r. Raport przygotowali: Andrzej Kalicki, Dagmara Długokęcka, Maria Kosewska, Ewa Siemieńska, Łukasz Chmielewski, Paweł Kostrzyński, Witold Rodkiewicz, Sławomir Stepulak SPIS TREŚCI UWARUNKOWANIA MAKROEKONOMICZNE 3 POLSKI HANDEL ZAGRANICZNY WSZYSTKIMI TOWARAMI 4 STRUKTURA TOWAROWA HANDLU ROLNO-SPOŻYWCZEGO 5 STRUKTURA GEOGRAFICZNA HANDLU ROLNO-SPOŻYWCZEGO 8 ZBOŻA I PRODUKTY PRZETWÓRSTWA ZBÓŻ 13 ROŚLINY OLEISTE, PRODUKTY PRZETWÓRSTWA I KOMPONENTY PASZOWE 22 PRODUKTY OGRODNICTWA 33 CUKIER, PRODUKTY CUKROWNICZE I WYROBY CUKIERNICZE 54 ARTYKUŁY MLECZARSKIE 70 MIĘSO CZERWONE 80 DRÓB I JAJA 90 UŻYWKI 96 SZCZEGÓŁOWE TABLICE 103 (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 2

3 Uwarunkowania makroekonomiczne W pierwszym półroczu 2010 r. kondycja polskiej gospodarki zaczęła się poprawiać. Już w ostatnim kwartale 2009 r. odnotowano wzrost PKB - do 3,3%. W pierwszej połowie br. wzrost PKB wyniósł średnio 3,1%, co oznacza znaczną poprawę w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku. Głównym czynnikiem stymulującym wzrost gospodarczy były wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. Wskaźnik CPI w rozpatrywanym okresie szacuje się średnio na 2,6%. Na zwyżkę cen w rozpatrywanym okresie złożyło się zwłaszcza przyspieszenie dynamiki cen żywności, napojów i wyrobów tytoniowych (o 2,8%). W I półroczu 2010 r. odnotowano aprecjację średniego kursu złotego zarówno w stosunku do dolara amerykańskiego, jak i do euro w stosunku do średniej z analogicznego okresu poprzedniego roku. Jednak na przełomie I i II kwartału br. odnotowano osłabienie złotego, co związane było ze skutkami kryzysu finansowego w Grecji I Roczny wzrost PKB w Polsce, kwartalnie (%), *-wstępny szacunek GUS, **-szacunek MG II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IVI*II** Według wstępnych oszacowań Ministerstwa Gospodarki, w I połowie 2010 r. wzrost PKB wyniósł 3,1%. Wynik ten odzwierciedla dużą odporność Polski na skutki światowego kryzysu finansowego i gospodarczego. W I połowie br. rosły wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. W rozpatrywanym okresie popyt krajowy był głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Stymulującą rolę utracił co prawda popyt zewnętrzny, lecz jego wkład ocenia się nadal jako dodatni, dzięki wyższej dynamice w eksporcie w stosunku do importu. W I połowie br. wartość dodana brutto w gospodarce zwiększyła się głównie dzięki odnotowanemu wzrostowi wartości dodanej w przemyśle. Wzrost produkcji przemysłowej, ocenia się jako dynamiczny i szacuje na 12,3%. W II kwartale br. został zatrzymany spadek wartości dodanej w sektorze usług rynkowych. Zmniejszyła się natomiast wartość dodana w budownictwie, na co wpływ miał zwłaszcza spadek w budownictwie mieszkaniowym. 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Miesięczna inflacja w Polsce, %, rok do roku, (dane za 2010 r. są wynikami wstępnymi GUS) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII W półroczu 2010 r. wskaźnik CPI nadal znajdował się powyżej poziomu celu inflacyjnego, jednocześnie nie przekraczając dopuszczalnego pasma odchyleń i szacowany jest na 2,6% wobec tego samego okresu poprzedniego roku. Na zwyżkę cen w rozpatrywanym okresie złożyło się zwłaszcza przyspieszenie dynamiki cen żywności, napojów i wyrobów tytoniowych (o 2,8%). Wzrosły koszty utrzymania mieszkania (o 3,2%), w tym przede wszystkim ceny nośników energii (o 3,5% rok do roku). Istotną zwyżkę cen odnotowano także w transporcie (o 8,2%), co związane było z podrożeniem paliw (o 15,8% rok do roku). (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 3

4 4,8 4,6 4,4 4,2 4 3,8 3,6 Średni miesięczny kurs EUR w zł (wg NBP) W I półroczu 2010 r. odnotowano aprecjację średniego kursu złotego zarówno w stosunku do dolara amerykańskiego, jak i do euro. Średni kurs euro w rozpatrywanym okresie wyniósł 4,0006 zł i był o 10% mniejszy w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku. Średni kurs dolara wyniósł 3,0182 zł, co oznacza spadek o 10% w skali roku. 3,4 3, Jednak na przełomie I i II kwartału br. wartość złotego obniżyła się w związku ze skutkami kryzysu finansowego w Grecji i niepewności co I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII do kondycji fiskalnej kilku innych krajów strefy euro (takich jak: Portugalia, Hiszpania, Włochy). Grecki kryzys spowodował osłabienie popytu nie tylko na euro, ale także i na pozostałe unijne waluty. Deprecjację złotego w II kwartale 2010 r. należy uznać za korzystną dla polskiego eksportu. Polski handel zagraniczny wszystkimi towarami Oznaki przezwyciężania globalnego kryzysu pojawiły się już w ostatnim kwartale 2009 roku, głównie za sprawą rządowych pakietów antykryzysowych. Mimo kłopotów, z jakimi borykały się takie kraje, jak: Islandia, Irlandia i Grecja, pierwsze półrocze 2010 r. przyniosło więcej pozytywnych informacji, co pozwoliło ożywić światowy popyt. Optymistyczne dane zaczęły także napływać z krajów unijnych, które są głównymi partnerami handlowymi Polski. Poprawa koniunktury znalazła odzwierciedlenie w obrotach handlowych. W pierwszym półroczu 2010 r. polski eksport wzrósł wartościowo o 19,2% do 56,2 mld EUR, import rósł wolniej o 17,6% do niespełna 61 mld EUR. Tym samym ujemne saldo wyniosło 4,8 mld EUR i było nieznacznie wyższe niż w analogicznym okresie 2009 r. (-4,7 mld EUR). Udział eksportu artykułów rolnych w wywozie ogółem wyniósł niespełna 11%, w przypadku importu stanowił zaś 8% Polski handel zagraniczny ogółem (w mld EUR) Eks port Import Sal do -11,7-9,8-12,9-9,3-4,8-18,6-26, I pół W okresie I-VI 2010 r. nieznacznie spadł udział krajów rozwiniętych (w tym UE i ze strefy euro) w polskim eksporcie, wzrosła zaś w niewielkim stopniu rola krajów rozwijających, państw Europy Środkowej i Wschodniej (EŚW) nie zmieniła się. Wywóz do krajów rozwiniętych stanowił nieco ponad 85% udziału eksportu ogółem, do strefy euro ponad połowę. W przypadku importu odnotowano podobną tendencję, ale zmiany były bardziej widoczne. Dwie trzecie importu stanowił przywóz z krajów rozwiniętych (spadek o 2,8 pp), udział strefy euro zmniejszył się o 3,1 pp do 46%. Zauważalnie wzrósł zaś import z krajów EWŚ do 12,1% (wobec 9,6%). Od lat najważniejszym partnerem handlowym Polski są Niemcy, zarówno po stronie eksportu, jak i importu. W pierwszym półroczu 2010 r. sprzedaż na rynek niemiecki wzrosła o 14,7% do blisko 14,4 mld EUR, dynamika wzrostu importu była nieco niższa i wyniosła 13,1%, a przywóz zamknął się wartością prawie 13,2 mld EUR. Udział Niemiec w polskim handlu w przypadku eksportu wynosi 1/4, a dla importu przekracza 1/5. Wśród pierwszej dziesiątki największych rynków zbytu w ujęciu wartościowym tylko jeden kraj (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 4

5 (Rosja na 7 pozycji z prawie 4% udziałem) nie należał do UE. W przypadku importu w pierwszej dziesiątce największych dostawców znalazły się 4 kraje (w tym Rosja na drugim miejscu, a także Chiny na trzecim oba w sumie 1/5 udziału; Korea Południowa oraz USA zamykają tę stawkę). Udział Rosji wyniósł prawie 11%. Warto odnotować wysoką dynamikę zakupów w euro i dolarach z tego kraju, która wyniosła prawie 50%. Obroty z pierwszą dziesiątką partnerów handlowych stanowiły 68% eksportu i 67% importu ogółem. 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Polski HZ art. rolno-spożywczymi (w mld EUR) Eksport Import Saldo 1,7 2,1 2,0 2,1 0,8 1,4 1, I pół r. przyniósł zauważalny wzrost udziału artykułów rolno-spożywczych w polskim handlu zagranicznym ogółem. W pierwszych sześciu miesiącach 2010 r. znaczenie tych produktów zmniejszyło nieznacznie (o 0,5 pp) do 10,9 w przypadku eksportu i 8,0% dla importu. Niewielkie obniżenie potwierdza dobrą kondycję polskiego eksportu rolnego na tle wywozu ogółem. Widać to zwłaszcza przy analizie salda obrotów. W pierwszym półroczu 2010 r. nadwyżka eksportu na importem w handlu rolnym wyniosła 1,3 mld EUR wobec 1,1 mld EUR w okresie I-VI 2009 r. i niespełna 600 mln EUR w analogicznym okresie 2008 r. Natomiast saldo w handlu ogółem od lat jest ujemne. Warto zauważyć, że obroty ogółem charakteryzują się większą dynamiką niż artykułami rolnymi. Polski eksport rolnospożywczy wzrósł w pierwszych sześciu miesiącach 2010 r. o 9% do prawie 6,2 mld EUR (blisko 5,7 mld EUR rok wcześniej). Dynamika wzrostu importu była nieco niższa i przekroczyła 7%, a wartość przywozu przekroczyła 4,9 mld EUR. Udział handlu artykułami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym Polski Udział w: I poł eksporcie 8,4% 8,4% 8,0% 8,4% 8,7% 9,9% 9,7% 9,9% 9,9% 11,4% 10,9% imporcie 6,5% 6,8% 6,5% 5,9% 6,1% 6,8% 6,4% 6,8% 7,0% 8,5% 8,0% Struktura towarowa handlu rolno-spożywczego Zwiększenie dodatniego salda w polskim handlu rolno-spożywczym ogółem w pierwszym półroczu br. nastąpiło głównie za sprawą poprawy bilansu w działach produktów przetworzonych, zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Poprawa koniunktury na rynkach zagranicznych poskutkowała znacznym zwiększeniem wartości wywozu m.in. mięsa drobiu, przetworów mięsnych, mleka i produktów mleczarskich, ryb i przetworów, wyrobów cukierniczych, papierosów i alkoholi. W handlu cukrem wystąpiło odwrócenie ubiegłorocznej tendencji. W wyniku nadwyżki produkcyjnej, wzrósł znacznie eksport cukru i melasy. Dodatni bilans miał miejsce tradycyjnie w dziale zwierząt żywych, pomimo spadku eksportu. Zapoczątkowane w 2008 r., ujemne saldo w handlu mięsem czerwonym, pogłębiło się. Pomimo poprawy sytuacji na rynku wieprzowiny i wzrostu eksportu, Polska była nadal importerem netto tego gatunku mięsa. Deficyt wymiany handlowej utrzymał się, podobnie jak w latach poprzednich, w grupie ryb i skorupiaków, nasion i śrut oleistych, komponentów paszowych i pasz, olejów roślinnych, świeżych owoców, produktów przemiału zbóż, skrobi, kawy, herbaty i przypraw oraz alkoholi. Na skutek znacznego spadku eksportu, pogorszył się bilans w handlu ziarnem zbóż, wystąpiło ujemne saldo. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 5

6 Grupy produktów Eksport (mln EUR) Import (mln EUR) Saldo (w mln EUR) I pół I pół % udział zmiana I pół I pół % udział zmiana I pół I pół w =100 w =100 Żywe zwierzęta 150,7 103,6 2% 68,8 101,3 85,0 2% 83,9 49,4 18,6 Przetwory i produkty zwierzęce 1 583, ,5 29% 112,2 811,6 844,7 17% 104,1 771,9 931,8 Ryby i przetwory 364,1 470,7 8% 129,3 378,9 527,4 11% 139,2-14,8-56,7 Surowce roślinne 712,1 626,9 10% 88,0 881,8 909,5 18% 103,2-169,7-282,6 Przetwory i produkty roślinne 1 785, ,1 33% 112, , ,7 33% 104,4 245,9 407,3 Używki, napoje, pozostałe 1 097, ,3 19% 109,3 868,0 949,0 19% 109,3 229,8 251,3 RAZEM 5 693, ,1 100% 108, , ,4 100% 107, , ,7 W polskim eksporcie rolno-spożywczym w pierwszym półroczu br. dominowały produkty niskoprzetworzone stanowiąc 59% jego wartości, następnie towary wysokoprzetworzone 24% i nieprzetworzone 17%. Wartość wywozu towarów niskoprzetoworzonych wzrosła o 12%, a wyskoprzetworzonych o 18%. Wysyłki towarów nieprzetworzonych zmniejszyły się o 10%. Przetwory z owoców i warzyw 10% Cukier i wyroby cukiernicze 13% Struktura towarowa polskiego eksportu rolno-spożywczego w I poł r. (wartościowo) T ytoń i wyroby tytoniowe 9% Zboża, nasiona oleiste i produkty przerobu 9% Alkohole, kawa, herbata, Żywe zwierzęta przyprawy 2% 5% Owoce, warzywa i kwiaty 8% Mięso, podroby i przetwory mięsne 17% Mleko i produkty mleczarskie 9% Inne produkty 10% Ryby i przetwory 8% W dziale zwierzęcym największy udział w wartości sprzedaży (45%) miały mięso, podroby i przetwory mięsne, a następnie mleko i produkty mleczarskie (24%). W okresie od stycznia do czerwca 2010 r. wzrosły wpływy z eksportu m.in. mięsa i podrobów z drobiu (+24%), artykułów mleczarskich (o jedną czwartą), ryb wędzonych (+49%), wieprzowiny (+20%), koniny (+9%), przetworów mięsnych (+15%), mleka i przetworów rybnych (+8%), jaj i przetworów (+5%) oraz maczek zwierzęcych (+2%). Obniżyła się natomiast o 12% wartość wysyłek za granicę polskiej wołowiny, głównie na skutek mniejszego popytu w państwach UE i niższej podaży w kraju. Spadła również wartość sprzedaży zwierząt żywych ogółem (-31%), a w największym stopniu bydła (-42%). Produkty o największym udziale w polskim eksporcie rolno-spożywczym w I półroczu 2010 r. Eksport, mln EUR zmiana % udział Produkt kod CN I pół I pół I pół =100 w I pół. '10 Papierosy ,24 510,19 517,71 101,5 4,6% Mięso i podroby jadalne z drobiu ,63 251,67 311,90 123,9 2,8% Czekolada i pozostałe przetwory zaw. kakao ,74 228,77 299,28 130,8 2,7% Mięso wołowe, świeże lub schłodzone ,93 293,55 252,39 86,0 2,3% Pozostale przetwory spożywcze (koncentraty białkowe, syropy) ,28 190,42 249,56 131,1 2,2% Pieczywo ,99 232,61 239,90 103,1 2,1% Sery i twarogi ,63 185,01 206,20 111,5 1,8% Ryby suszone, solone lub wędzone ,74 117,73 174,98 148,6 1,6% Jabłka i gruszki, świeże ,57 171,92 173,36 100,8 1,6% Mięso wieprzowe, świeże, schłodzone i mrożone ,30 139,35 167,51 120,2 1,5% W dziale roślinnym, podobnie jak w latach ubiegłych, najważniejsze znaczenie w eksporcie odgrywały wyroby cukiernicze, których wartość wywozu w pierwszej połowie 2010 r. wzrosła o 15%. W grupie produktów przetworzonych zwiększyły się również wpływy ze sprzedaży m.in. cukru i melasy (+89%), sosów, zup i zagęszczaczy (+28%), olejów i tłuszczów roślinnych (+28%), gotowych pasz (+24%) oraz przetworów z warzyw (+5%). Niższa niż przed rokiem była natomiast wartość wywozu przetworów owocowych (-4%). W grupie surowców roślinnych odnotowano znaczny, ponaddwukrotny spadek wartości eksportu ziarna zbóż, głównie pszenicy. Zmalała również wartość sprzedaży świeżych owoców (-2%) i ziemniaków (-19%). Zwiększyły się natomiast wysyłki nasion rzepaku (ponaddtrzykrotny wzrost wartości), a także świeżych warzyw (+14%) i kwiatów (+7%). (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 6

7 Pierwszą pozycją w dziale innych produktów, a zarazem towarem o najwyższej wartości w całym eksporcie rolno-spożywczym były papierosy. W porównaniu jednak z gwałtownym wzrostem sprzedaży papierosów w roku ubiegłym, w pierwszym półroczu 2010 r. wartość wysyłek zwiększyła się już tylko o 1,5%. Po kilkuletnim spadku, wzrosły o ponad połowę wpływy z eksportu alkoholi (głównie wysokoprocentowych oraz piwa). Wyższa niż przed rokiem była również wartość wysyłek koncentratów białkowych i syropów (+32%). Struktura towarowa polskiego importu rolno-spożywczego w I poł r. (wartościowo) T ytoń i wyroby 4% Przetwory z owoców i warzyw 6% Cukier i wyroby cukiernicze 7% Zboża, nasiona oleiste i produkty przerobu 20% Alkohole, kawa, herbata, przyprawy 11% Żywe zwierzęta 2% Owoce, warzywa i kwiaty 15% Mięso, podroby i przetwory mięsne Mleko i 13% produkty mleczarskie 3% Inne produkty 8% Ryby i przetwory 11% Import artykułów rolno-spożywczych do Polski w pierwszej połowie br. zdominowany był tradycyjnie przez produkty niskoprzetworzone (48% wartości dostaw). Artykuły nieprzetworzone miały 34% udział w zakupach, a wysokoprzetworzone 18%. W ciągu roku wartość dostaw produktów niskoprzetworzonych wzrosła o 8%, nieprzetworzonych o 10%, a wysokoprzetworzonych tylko o 2%. Produkty pochodzenia roślinnego stanowiły ponad połowę ogółu zakupów rolno-spożywczych, w tym głównie produkty ogrodnictwa (21%), zboża, rośliny oleiste i produkty ich przetwórstwa (20%) oraz cukier i wyroby cukiernicze (7%). W pierwszej połowie br. koszt dostaw produktów z działu roślinnego zwiększył się o 4%. Z całego działu zmalały jedynie wydatki na cukier i melasę (-34%), nasiona oleistych (-20%), skrobię, grysiki słód (-6%) oraz świeże owoce (- 3%). Wydatnie wzrosła wartość zakupów przetworów warzywnych (+21%) i świeżych warzyw (+16%), a także śrut oleistych, komponentów paszowych i pasz (+17%). Produkty o największym udziale w polskim imporcie rolno-spożywczym w I półroczu 2010 r. Import, mln EUR zmiana % udział Produkt kod CN I pół I pół I pół =100 w I pół. '10 Mięso wieprzowe (świeże, schłodzone lub mrożone) ,51 451,09 453,55 100,5 5,0% Makuchy sojowe ,34 259,36 296,56 114,3 3,3% Ryby świeże lub schłodzone ,89 118,12 219,47 185,8 2,4% Filety rybne i pozostałe mięso rybie (świeże, schłodzone lub mrożone) ,19 142,19 178,03 125,2 2,0% Pozostale przetwory spożywcze (koncentraty białkowe, syropy) ,18 168,59 174,74 103,6 1,9% Owoce cytrusowe, świeże lub suszone ,02 132,08 140,55 106,4 1,5% Tytoń nieprzetworzony ,60 110,68 138,18 124,8 1,5% Kawa ,15 128,61 120,13 93,4 1,3% Karma dla zwierząt ,78 100,50 115,89 115,3 1,3% Czekolada i pozostałe przetwory zawierające kakao ,04 106,15 115,44 108,8 1,3% W dziale zwierzęcym, saldo obrotów handlowych mięsem czerwonym i podrobami było tak jak przed rokiem ujemne i pogorszyło się, ze względu na import wieprzowiny, która ponownie była najważniejszym produktem rolno-spożywczym kupowanym na rynkach zagranicznych. Więcej niż przed rokiem sprowadzono również wołowiny (ponadpółtorakrotny wzrost wartości), jednak saldo w handlu tym gatunkiem mięsa pozostaje dodatnie. Obniżyły się o jedną czwartą wydatki na mięso drobiowe, a dodatnie saldo umocniło się. Pogłębił się natomiast ujemny bilans w handlu rybami, na skutek znacznego wzrostu przywozu. Wartość zakupów ryb świeżych i schłodzonych wzrosła prawie dwukrotnie, a filetów rybnych o 25%. Pomimo tego, że import artykułów mleczarskich rozwijał się w pierwszej połowie br. w zbliżonym tempie co eksport (wzrost o jedną czwartą), dodatnie saldo handlu zagranicznymi w tym segmencie powiększyło się, ze względu na wielokrotnie mniejszą wartość importu w porównaniu z eksportem. W grupie żywca najważniejszą pozycją pozostaje (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 7

8 trzoda chlewna, jednak wartość zakupów tych zwierząt obniżyła się, wzrosła prawie dwukrotnie wartość dostaw bydła. W dziale innych produktów największy udział w wartości importu (39%) miały tradycyjnie na kawa, herbata, kakao i przyprawy, lecz w stosunku do roku ubiegłego wydatki na te produkty zwiększyły się minimalnie (o 1%), a na kawę były niższe. Wzrosła natomiast ponownie znacząco (o 40%) wartość zakupów tytoniu i wyrobów tytoniowych, głównie tytoniu nieprzetworzonego do produkcji papierosów. W grupie alkoholi i napojów alkoholowych utrzymuje się deficyt handlowy, jednak na skutek słabszego tempa przywozu (+14%) w porównaniu z eksportem (+52%), saldo poprawiło się. Nieznacznie więcej niż w pierwszej połowie 2009 r. wydano na zakupy koncentratów białkowych i syropów (+4%). Struktura geograficzna handlu rolno-spożywczego Państwa Unii Europejskiej są od wielu lat najważniejszym partnerem Polski w handlu rolnospożywczym. W pierwszym półroczu 2010 roku zwiększyła się pozycja Wspólnoty zarówno jako głównego rynku zbytu polskiej żywności oraz artykułów rolnych, jak również najważniejszego ich dostawcy do Polski. Bilans w handlu rolno-spożywczym z Unią Europejską poprawił się o dokładnie 15%, głównie za sprawą wyższej wartości eksportu do państw UE-27. W pierwszych sześciu miesiącach 2010 roku saldo wymiany handlowej produktów rolno-spożywczych było dodatnie i wyniosło w ujęciu wartościowym 1,56 mld euro wobec 1,35 mld euro analogicznym okresie 2009 roku. Tym samym w bieżącym roku wartość wyeksportowanych produktów rolnych osiągnęła o 7% większą wartość 4,91 mld euro, a wartość importu była o 9% wyższa i zamknęła się sumą 3,35 mld euro. Jak już wspomniano, w okresie od stycznia do końca czerwca 2010 r. do UE sprzedano artykuły rolno-spożywcze za niecałe 4,92 mld EUR, co stanowiło 79% udział w polskim eksporcie rolno spożywczym ogółem (59% sprzedaż do krajów starej UE-15 i 20% do nowej UE-12. W omawianym okresie ze wszystkich państw Wspólnoty sprowadzono do Polski towary o wartości około 3,35 mld EUR co dało 68% udział w polskim imporcie rolno-spożywczym ogółem. Wartość wyeksportowanych do UE-15 produktów rolno-spożywczych stanowiła 58% łącznej wartości ubiegłorocznego eksportu tych produktów, a do UE-12 odpowiednio 9%. W przypadku wartości sprowadzanych z państw unijnej 15 żywności zwiększyła się ona pierwszym półroczu br. o niecałe 5% do wartości 2,88 mld euro. Natomiast o około 8% wyższa była wartość wyeksportowanych do państw starej 15 produktów rolno-spożywczych i wyniosła odpowiednio niecałe 6,43 mld euro. Saldo wymiany handlowej wzrosło wobec roku poprzedniego do 759,8 mln euro wzrost o 22%. W minionym roku do państw unijnej 15 wysłaliśmy mniej towarów jednak za zdecydowanie wyższą sumę w omawianym okresie ceny eksportowe były znacznie wyższe niż przed rokiem. W przypadku pozostałych państw wspólnotowych wartość sprzedaży żywności do nowych państw UE-12 wyniosła o 7% więcej niż przed rokiem 1,27 mld euro, a wartość sprowadzonych z tego kierunku produktów to prawie 469 mln euro wzrost wartości o 8%. W wymianie handlowej z nowymi 12 krajami unijnymi saldo wymiany handlowej w ujęciu wartościowym uległo nieznacznej poprawie 7% wobec poprzedniego roku i wyniosło 806 mln euro. W ujęciu wartościowym na wszystkie rynki unijne trafiały tradycyjnie polskie produkty roślinne wartość 1,93 mld euro z 39% udziałem w wartości łącznego eksportu rolno-spożywczego do państw UE oraz te pochodzenia zwierzęcego 1,98 mld euro 40% udział. W polskim eksporcie w ujęciu wartościowym najważniejszymi produktami były produkty roślinne przetworzone w sumie łączna kwota ich sprzedaży opiewała na 1,54 mld euro. Spośród produktów z działu roślinnego dominującymi pozycjami w eksporcie były wyroby cukiernicze (ponad 11%), przetwory z owoców (6%), świeże owoce i grzyby oraz warzywa świeże i przetwory warzywne (po około 3%). W przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego najważniejszymi produktami w ujęciu (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 8

9 wartościowym były produkty przetworzone w sumie wartość 1,39 mld euro, w tym mięso czerwone i podroby - z 9% udziałem oraz mięso drobiowe i jego podroby oraz mleko, śmietana i lody z udziałem po około 5%. Ważną pozycją w pierwszym półroczu były w eksporcie wyroby tytoniowe (10%). Z krajów Wspólnoty sprowadzaliśmy w roku ubiegłym przede wszystkim produkty roślinne o wartości 1,73 mld euro oraz nieco ponad 1 mld euro produktów zwierzęcych. Z UE zakupiliśmy głównie mięsa czerwone i podroby 22% udział oraz mięsa drobiowe i podroby 15%. Pozostałe ilości stanowiły owoce i warzywa świeże 10% oraz wyroby cukiernicze 7% i oleje i tłuszcze roślinne 4%. Struk tura geogr aficzna polsk iego handlu r olno-spoż ywczego Ugrupowania I półrocze 2009 Eksport (mln EUR) Imp ort (mln EUR ) I półrocze 2010 % udział I półrocze I półrocze % udział UE , ,4 79,4% 3 221, ,3 68% w tym : "UE 15" 3 376, ,2 58,8% , ,3 59% "UE 12 " 1 194, ,2 20,6% 44 2,8 4 68,9 10 % WNP 535,7 655,6 10,6% 90,7 1 02, 8 2% EFTA 47,5 47,8 0,8% 163,7 2 82,6 6% NAFTA 126,9 140,3 2,3% 106,2 1 61,6 3% Pozo stałe 341,6 333,2 5,4% 9 32,9 9 45, 1 19% Świat , ,1 100,0% 4 580, ,4 10 0% Najważniejsi odbiorcy polskich artykułów rolno-spożywczych w I półroczu 2010 r. Niemcy 21% po zostali 32% Litwa 3% Ukraina 3% Węgry 3% Francja 6% Rosja 6% Holandia 6% Wło chy 6% Wielka Brytania 7% Czechy 7% Głównym odbiorcą polskich artykułów rolno-spożywczych są od lat Niemcy. W pierwszej połowie 2010 roku kraj ten zaimportował z Polski żywność za około 1,28 mld EUR, co stanowiło 20% polskiego eksportu rolno-spożywczego ogółem oraz 26% polskiego eksportu do wszystkich państw unijnych. Dla porównania przed rokiem wartość dostarczonych tam towarów osiągnęła wartość 1,25 mld euro (2% wzrost wartości). Na ten rynek kierowaliśmy przede wszystkim polskie produkty roślinne i zwierzęce przetworzone o łącznej wartości 1,15 mld EUR. Największe przychody osiągnęliśmy z tytułu eksportu ryb i skorupiaków, przetworów z owoców, wyrobów cukierniczych oraz mięsa drobiowego i czerwonego i ich podrobów. Znacząca pozycją były także mleko, śmietana oraz lody, a także oleje i tłuszcze roślinne. Drugim pod względem wartości rynkiem zbytu była Wielka Brytania z sumą 433,3 mln EUR i 7% udziałem w polskim eksporcie rolnospożywczym ogółem. W omawianym okresie pierwszego półrocza bieżącego roku kraj ten dzięki 16% wzrostowi wartości wyeksportowanych produktów z Polski zdeklasował utrzymujące do tej pory drugą pozycję Włochy. Brytyjczycy sprowadzali z Polski przede wszystkim wyroby cukiernicze i przetwory mięsne, a także mięso drobiowe świeże owoce i ich przetwory. Pierwszą trójkę lidera spośród państw unijnych zamykają Czechy, które awansowały w pierwszych sześciu miesiącach w ujęciu wartościowym w imporcie polskich produktów z miejsca czwartego przed rokiem. Wartość wyeksportowanych w tym kierunku towarów przekroczyła 412 mln EUR, a w dostawach przeważały przetwory mięsne, mięso drobiowe oraz olej i tłuszcze roślinne. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 9

10 Podobnie jak w roku w pierwszej połowie 2009, w pierwszej piątce odbiorców polskich towarów rolno-spożywczych wśród państw Unii Europejskiej oprócz powyżej wymienionych znalazły się także Francja z 6% oraz Włochy również z 5%udziałem w dostawach. Najwyższą dynamikę wzrostu eksportu ze wszystkich państw UE-27 odnotowały w pierwszym półroczu 2010 roku Francja 37%, a także Szwecja- 36% wzrost i 23% Słowacja. Największy spadek wartości w zaimportowanych z Polski produktów w omawianym okresie dotyczył bieżącego roku Luksemburga aż o 40%, Słowenii niecałe 13% oraz i Włoch 5% spadek. Drugim po państwach Unii Europejskiej ugrupowaniem, do którego dostarczamy największe w ujęciu wartościowym ilości polskich produktów rolno-spożywczych są państwa ugrupowania Wspólnoty Niepodległych Państw. W pierwszym półroczu 2010 roku sprzedaż do WNP znacznie zwiększyła się w ujęciu euro o 22%, a udział w polskim eksporcie rolno-spożywczym był także wyższy i wyniósł nieco ponad 10%. Wartość wyeksportowanych w omawianym okresie produktów wyniosła ogółem 655,6 mln euro wobec ponad 537 mln euro rok wcześniej. Najbardziej liczącym się odbiorcą pozostaje od lat Rosja z wydatkami na zakup polskich towarów w bieżącym roku w wysokości ponad 365 mln EUR. Najważniejsza pozycją w dostawach do tego kraju okazały się owoce świeże, w tym dominujące jabłka, a także wyroby cukiernicze, przetwory z warzyw i owoców oraz mięso czerwone i podroby. W sumie udział w eksporcie Rosji w ujęciu wartościowym wyniósł niecałe 56% w przypadku dostaw do WNP oraz 5% w łącznym polskim eksporcie produktów rolnospożywczych. Poza Rosją w pozostałych krajach WNP doszło w pierwszym półroczu bieżącego roku do podwyższenia wartości eksportowanych produktów z Polski, w tym najbardziej do Mołdawii, na Białoruś oraz do Kazachstanu i na Ukrainę. Wartość wywozu na Ukrainę przekroczyła 173 mln euro o 4% mniej niż przed rokiem, na Białoruś odpowiednio 60 mln euro wzrost o 56%, do Mołdawii 12,7 mln EUR wzrost o niecałe 115% oraz do Kazachstanu niecałe 15 mln EUR - +84%. Na Ukrainę najwięcej wysłaliśmy owoców świeżych oraz mięsa czerwonego, drobiowego i warzyw świeżych, na Białoruś natomiast dominowały sporo większe niż przed rokiem dostawy różnego rodzaju mięsa czerwonego i białego oraz świeże owoce. W przypadku zakupów w Mołdawii i Kazachstanie w pierwszym przypadku najchętniej kupowane były cukier i melasa rekordowy wzrost z zaledwie 1 tys. EUR przed rokiem do ponad 5,4 mln EUR obecnie oraz mięso czerwone, a drugim owoce i mięso drobiowe. Kolejnym ugrupowaniem należącym do ważnych importerów produktów rolno-spożywczych z Polski jest ugrupowanie państw NAFTA (z dominującymi tu Stanami Zjednoczonymi i Kanadą) z tegoroczną wartością ponad 140 mln EUR, czyli o 11% wyższą niż w rok wcześniej. Największy udział w eksporcie ugrupowania państw NAFTA mają Stany Zjednoczone niecałe 119 mln EUR, które w omawianym okresie najwięcej sprowadziły z Polski ryb i skorupiaków znaczący wzrost wobec poprzedniorocznych 10 mln EUR do obecnych ponad 27 mln EUR. Spore ilości sprowadził ten kraj także skrobi i grysików, alkoholi i napoi alkoholowych oraz przetworów mięsnych i wyrobów cukierniczych. W przypadku pozostałych państw trzecich (pozaunijnych) w ujęciu wartościowym najwięcej polskich produktów rolno-spożywczych dostarczono między innymi na rynek turecki, chorwacki i izraelski. W sumie do wszystkich krajów trzecich wyeksportowaliśmy towar za łączną sumę ponad 333 mln EUR. Dokładnie połowę wartości wywozu na rynek turecki stanowiły w minionym roku wyroby tytoniowe, a pozostałą ilość zajęły wyroby cukiernicze oraz skrobia, grysik i słód. W imporcie do Polski najważniejsze pozycje w dostawach produktów rolno spożywczych zajmują od wielu lat kraje unijne. Niemcy są od lat nie tylko najważniejszym polskim odbiorcą, ale również najważniejszym dostawcą artykułów rolno-spożywczych do Polski. W pierwszym półroczu bieżącego roku to około 21% w strukturze całkowitego, polskiego importu rolno-spożywczego oraz 31% w imporcie z samych tylko państw unijnych. W I półroczu 2010 r. wartość produktów kupowanych od naszego zachodniego sąsiada nieco wzrosła o 2% - do 1,04 mld EUR, a dodatnie saldo obrotów zwiększyło się w ujęciu rocznym o 5% do około 238,0 mln EUR. W pierwszym półroczu 2010 roku głównym towarem sprowadzanym z Niemiec do Polski było mięso czerwone i jego podroby, w tym przede wszystkim wieprzowina (mięso czerwone stanowiło 20% w strukturze (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 10

11 towarowej importu z tego kraju). Produktami chętnie sprowadzanymi do Polski były ponadto wyroby cukiernicze (niecałe 12% w strukturze wartościowej dostaw), oraz kawa, kakao, herbata a także olej i tłuszcze roślinne i zboże. W rozpatrywanym okresie, podobnie jak w latach ubiegłych, drugim rynkiem zaopatrzenia Polski w żywność była Holandia, w której zakupiono towary za około 446 mln EUR. Ujemne saldo obrotów z tym krajem ponownie zwiększyło się z minus 51,3 mln EUR do ponad minus 83 mln EUR. W pozostałe 38% Wielka Brytania 3% Najważniejsi dostawcy artykułów rolnospożywczych do Polski w I półroczu 2010 r. Niemcy 21% Chiny 3% Czechy 3% Włochy 4% Francja 4% Dania 5% Holandia 9% Hiszpania 6% Argentyna 4% pierwszej połowie 2010 r. dostawy z Holandii stanowiły 9% wartości polskiego importu artykułów rolno-spożywczych oraz 13% w dostawach ze wszystkich państw unijnych. W strukturze towarowej dostaw dominowały jak zawsze kwiaty (23% udział), mięso czerwone oraz drobiowe i ich podroby łącznie 21%, następnie oleje i tłuszcze roślinne oraz kawa, kakao i przyprawy. Trzecim dostawcą tej grupy produktów do Polski, w pierwszych sześciu miesiącach bieżącego roku był także kraj unijny - Hiszpania, która tradycyjnie zaopatruje polski rynek w świeże warzywa i owoce. W sumie za wszystkie sprowadzone produkty polscy importerzy zapłacili niecałe 290 mln EUR, a ujemne saldo w handlu z tym krajem zmniejszyło się z minus 170 mln EUR do minus 165,8 mln EUR. Udział Hiszpanii w wartości zakupów artykułów rolnych i żywności wyniósł ponad 8%. Jak już wspomniano w imporcie dominowały owoce i warzywa świeżę łączny udział w całkowitej wartości dostaw to ponad 67% a także mięso czerwone i przetwory warzywne. Największy spadek wartości przywożonych ze Wspólnoty produktów rolno- spożywczych w omawianym okresie bieżącego roku odnotowano w zakupach z Luksemburga ponad 35%, ze Słowenii 31% oraz z Cypru spadek o 25%. Znacząco natomiast wzrosła wartość sprowadzanych produktów między innymi z Łotwy o ponad 130% oraz Estonii o 111% i Rumunii o 95%. Po raz pierwszy od lat kolejny kraj unijny wyprzedził zajmującą od wielu lat czwarte miejsce wśród największych dostawców na polski rynek. W bieżącym roku była to Dania, która łącznie do Polski dostarczyła produktów rolno spożywczych na sumę ponad 234 mln EUR. Najwięcej Duńczycy wyeksportowali do naszego kraju w ujęciu wartościowym mięsa czerwonego i podrobów oraz ryb i ich przetworów. Na piątym miejscu uplasowała się Francja z wartością ponad 194 mln EUR i dostawami głównie tytoniu, alkoholi i napoi alkoholowych a także wyrobów cukierniczych i komponentów paszowych. Na szóstym natomiast Włochy z bardzo zbliżoną wartością dostaw ponad 192 mln EUR, a tu przede wszystkim dominowały owoce i warzyw świeże, wyroby cukiernicze i alkohole. Szóstym na świecie rynkiem dostaw artykułów rolno-spożywczych do Polski, a zarazem pierwszym rynkiem spoza UE, była w pierwszym półroczu 2010 r. wspominania już Argentyna, z niecałym 4% udziałem w wartości całego importu rolno-spożywczego (ponad 187 mln EUR wobec 226 mln EUR przed rokiem). Większość importu z tego kraju stanowiła jak co roku śruta sojowa, niezbędny komponent do produkcji pasz przemysłowych, poza tym nasiona oleistych oraz owoce w tym głównie cytrusy i tytoń. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 11

12 Eksport Import Saldo Wartość w mln EUR Wartość w mln EUR Wartość w mln EUR Zmiana Zmiana Zmiana I półrocze I półrocze I półrocze I półrocze I półrocze I półrocze półroczna Partner % % w % UE 4570, ,4 8% 3221,4 3351,3 4% 1 349, ,1 16% w tym: "UE 15" 3 376,2 3642,2 8% 2 778, ,3 4% 597,7 759,9 27% "UE 12" 1 194,3 1275,2 7% 442,8 468,9 6% 751,5 806,3 7,3% Niemcy 1253,2 1281,5 2% 1026,4 1043,3 2% 226,8 238,2 5% Włochy 394,1 375,8-5% 178,8 192,2 7% 215,3 183,6-15% WB 374,2 433,3 16% 127,6 136,1 7% 246,6 297,2 21% Czechy 366,7 412,4 12% 182,7 175,7-4% 184,0 236,7 29% Holandia 364,0 363,1 0% 415,4 446,5 7% -51,4-83,4 62% Francja 299,6 410,1 37% 185,8 194,5 5% 113,8 215,6 89% Węgry 210,4 209,9 0% 89,3 90,6 1% 121,1 119,3-1% Litwa 162,7 162,7 0% 34,0 34,0 0% 128,7 128,7 0% Słowacja 151,0 190,5 26% 85,0 94,1 11% 66,0 96,4 46% Hiszpania 128,5 123,9-4% 299,3 289,7-3% -170,8-165,8-3% Dania 122,5 132,9 8% 223,2 234,7 5% -100,7-101,8 1% Belgia 120,1 147,8 23% 123,2 122,9 0% -3,1 24,9-903% Rumunia 109,8 114,6 4% 9,2 17,9 95% 100,6 96,7-4% Austria 82,5 90,8 10% 65,7 63,3-4% 16,8 27,5 64% Szwecja 77,7 105,9 36% 31,5 45,7 45% 46,2 60,2 30% Łotwa 64,7 69,8 8% 7,6 17,8 134% 57,1 52,0-9% Grecja 56,2 59,4 6% 37,6 46,6 24% 18,6 12,8-31% Irlandia 41,1 47,8 16% 28,9 36,8 27% 12,2 11,0-10% Słowenia 42,2 36,6-13% 2,6 1,8-31% 39,6 34,8-12% Bułgaria 42,4 46,6 10% 22,1 22,8 3% 20,3 23,8 17% Finlandia 40,0 44,1 10% 22,1 18,5-16% 18,0 25,6 43% Estonia 33,8 33,3-1% 1,8 3,9 111% 32,0 29,4-8% Portugalia 18,8 28,8 53% 12,1 11,1-8% 6,7 17,7 164% Cypr 8,9 7,3-18% 6,8 5,1-25% 2,1 2,2 6% Luksemburg 3,2 1,9-41% 0,6 0,4-33% 2,6 1,5-42% Malta 2,0 2,0 0% 0,0 0,0 0% 2,0 2,0 0% WNP 535,7 655,6 22% 90,7 102,8 13% 445,0 552,8 24% w tym: Rosja 289,7 365,1 26% 20,5 16,8-18% 269,2 348,3 29% Ukraina 180,7 173,6-4% 53,9 64,6 20% 126,8 109,0-14% Białoruś 38,8 60,5 56% 1,4 5,4 281% 37,4 55,1 47% Kazachstan 8,1 14,9 84% 5,5 7,6 37% 2,6 7,3 185% Mołdawia 5,9 12,7 114% 6,4 6,0-6% -0,5 6,7-1492% EFTA 47,5 47,8 1% 163,7 282,6 73% -116,2-234,8 102% w tym: Szwajcaria 23,4 24,0 3% 10,3 11,9 16% 13,1 12,1-7% Norwegia 23,1 22,1-4% 140,3 259,7 85% -117,2-237,6 103% NAFTA 126,9 140,3 11% 106,2 161,6 52% 20,7-21,3-203% w tym: USA 105,4 118,6 13% 89,2 151,0 69% 16,2-32,4-299% Kanada 16,3 16,7 3% 13,5 7,3-46% 2,8 9,4 237% Pozostałe 341,6 333,2-2% 932,9 945,1 1% -591,3-611,9 3% Egipt 36,9 15,3-58% 6,1 5,0-19% 30,7 10,3-66% Turcja 33,9 63,5 87% 55,7 71,8 29% -21,8-8,3-62% Chorwacja 30,9 29,5-5% 6,1 3,9-36% 24,8 25,6 3% Zjedn.Emiraty 22,4 9,5-58% 0,2 0,0-100% 22,3 9,5-57% Izrael 21,9 30,2 38% 13,7 17,8 30% 8,2 12,4 51% Algieria 19,4 17,5-10% 0 0 0% 19,4 17,5-10% Arabia Saud. 16,6 20,1 21% 1,1 1,2 9% 15,5 18,9 22% Świat 5693,3 6192,1 9% 4580,6 4922,4 0% 1112,7 1269,7 14% (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 12

13 ZBOŻA I PRODUKTY PRZETWÓRSTWA ZBÓŻ Perspektywy w polskim handlu zbożami w sezonie 2010/ 11 W pierwszym półroczu 2010 r. w polskim handlu ziarnem zbóż odnotowano spadek eksportu i nieznaczny wzrost importu. Ceny zbóż utrzymywały się na niskim poziomie po dwóch latach urodzaju. Natomiast w II półroczu br. niewykluczony jest wzrost importu. Co do eksportu to jest to o tyle trudne do oceny, iż pomimo generalnie niższych zbiorów w kraju, sprzedaż zbóż, po tak wysokich cenach jakie są obecnie na rynku światowym, może być bardzo atrakcyjna. Początek sezonu 2010/ 11 przyniósł odwrócenie się tendencji notowań zbóż. Już w lipcu br. zboża zaczęły gwałtownie drożeć, w związku z niepokojącymi doniesieniami o skutkach dewastującej suszy w Rosji i, w mniejszym stopniu, na Ukrainie. Na początku sierpnia br. szybka decyzja premiera Rosji o wprowadzeniu czasowego zakazu w eksporcie zbóż w Rosji przyczyniła się do dalszego wywindowania cen. Rynek zareagował bardzo nerwowo. Dopiero nadal optymistyczne sierpniowe prognozy łącznych zbiorów zbóż na świecie nieznacznie uspokoiły rynek, stabilizując ceny. Niemniej jednak już pod koniec sierpnia notowania zbóż powróciły do zwyżek na wieść o planowanym przedłużeniu rosyjskiego embarga przynajmniej do kolejnych żniw oraz w związku z cięciem prognoz zbiorów przez wiodące ośrodki analityczne (USDA, FAO, IGC, Strategie Grains). Trzeba podkreślić, iż pomimo korekt wysokości produkcji zbożowej w bieżącym sezonie sytuacja podażowa na światowym rynku zbożowym jest dobra i nie ma zagrożenia wystąpienia kryzysu żywnościowego. Jednak same podsycanie niepokoju o pojawienie się takiej ewentualności przez niektóre media przyczyniało się do destabilizacji rynku zbożowego. FAO oceniło sytuację na światowym rynku zbożową co prawda jako niestabilną, jednak nie kryzysową. Podkreślany jest fakt, iż bieżący sezon 2010/ 11 znacznie różni się od deficytowego 2007/ 08, który był drugim z rzędu sezonem nieurodzaju, obecny zaś sezon niższych zbiorów nastąpił po dwóch sezonach bardzo wysokiej produkcji. Gorsze zbiory zostaną w dużym stopniu zrekompensowane wysokimi zapasami początkowymi. Nadal zasadne pozostaje pytanie, czy odnotowywane od lipca br. gwałtowne zwyżki notowań zbóż mają podstawy w obecnej sytuacji podażowo-popytowej. Wiele ośrodków analitycznych uważa, że nie, i takie też jest nasze zdanie. Windowanie cen mogły nasilić działania spekulacyjne funduszy inwestycyjnych na amerykańskich giełdach towarowych. Podobny mechanizm miał miejsce w sezonie 2007/ 08. Niepokój o kolejne zbiory jest czynnikiem psychologicznym, który sprawia, że popyt na ziarno jest wysoki. Bogatsze kraje uzależnione od importu chcą dokonać zakupów przez ewentualnymi jeszcze większymi zwyżkami. Z kolei zmniejszenie konkurencji wśród dostawców w rezultacie wypadnięcia Rosji z grona eksporterów oraz zmniejszenie znaczenia Ukrainy sprawia, iż obecnie tak naprawdę w światowym eksporcie pszenicy liczą się przede wszystkim trzy kraje: USA, UE (w tym głównie Francja) oraz Kanada. Później dołączą Australia i Argentyna. Teraz jednak dla tej wymienionej wcześniej trójki jest idealny okres na zwiększenie sprzedaży. Wszystkie te kraje mają zboże do zaoferowania i to przeważnie wysokiej jakości, na rynku jest zapotrzebowanie, a ceny są bardzo atrakcyjne. Eksporterzy nie są zainteresowani obniżaniem cen zbóż - obecnie mogą je dyktować. Rynek obecnie jest rynkiem sprzedającego, w odróżnieniu od dwóch poprzednich sezonów. FAO jest jednak zaniepokojone skutkami utrzymywania się wysokich cen zbóż dla ubogich krajów uzależnionych od importu. Podobnie jak w deficytowym sezonie 2007/ 08 może w nich dochodzić do zamieszek na tym podłożu. Jeśli zasiewy zbóż ozimych na kolejny sezon będą pomyślnie zakończone, a po zbiorach okaże się, iż w spichlerzach jest dużo ziarna, to można liczyć na spadek cen w dalszej części sezonu. Jednak ewentualne doniesienia o nieprzewidzianych zjawiskach pogodowych i słabych wynikach zasiewów ozimin mogą spowodować dalsze windowanie cen. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 13

14 Polski handel zbożem i produktami przetwórstwa w I półroczu 2010 r. W I półroczu 2010 r. w polskim handlu zbożem i produktami przetwórstwa zbożowego odnotowano pogorszenie salda wymiany w stosunku do poprzedniego roku z 249 mln EUR do 153 mln EUR. Wartość eksportu wyniosła 477,9 mln EUR, a importu 325 mln EUR. W rozpatrywanym okresie zmiana w bilansie handlowym związana była przede wszystkim ze spadkiem wywozu ziarna. Wartość jego eksportu zmniejszyła się z 232 mln EUR do 109 mln EUR, a wolumen ze 1640 tys. ton do 736 tys. ton Polski handel zbożem i produktami przetwórstwa w pierwszym półroczu lat , w mln ton I półrocze 2008 I półrocze 2009 I półrocze 2010 Eksport Import Saldo Polski handel zagraniczny ziarnem zbóż i produktami przetwórstwa w pierwszym półroczu lat Wyszczególnienie I półrocze 2008 I półrocze 2009 I półrocze 2010 I półrocze 2008 I półrocze 2009 I półrocze 2010 Ziarno Produkty pierwotnego przetwórstwa Produkty wysoko przetworzone Ogółem 435,4 584,1 477,9 392,7 1902,7 1013,2 Import (mln EUR) Import (tys. ton) Ziarno Produkty pierwotnego przetwórstwa Produkty wysoko przetworzone Ogółem 582,4 334,8 325,0 1749,9 944,8 953,0 Saldo (mln EUR) Saldo (tys.ton) Ziarno Produkty pierwotnego przetwórstwa Produkty wysoko przetworzone Ogółem ,2 958,0 60,2 Źródło: CIHZ, obliczenia własne Eksport (mln EUR) Eksport (tys. ton) 1 Czynniki wpływające na polski handel zbożem 1.1 Podaż i ceny zbóż Jednym z najważniejszych czynników wpływających na obroty handlowe zbożem i kształtowanie się cen jest sytuacja popytowo-podażowa. W sezonie 2009/10 światowy rynek (w tym unijny) po raz kolejny odnotowywał nadwyżkę podaży ziarna. Dwa kolejne sezony urodzaju zbóż na świecie i pojawiające się prognozy wysokich zbiorów dotyczące bieżącego sezonu, w połączeniu ze słabym popytem na zboża na rynkach zagranicznych, wytworzyły presję na spadek cen ziarna. Do zniżek na unijnym rynku przyczyniała się także wyjątkowo ostra konkurencja o kluczowe rynki zbytu tj. o dostawy do krajów położonych w północnej części Afryki i na Bliskim Wschodzie. W zeszłym sezonie (2009/ 10) odczuwało się agresywną konkurencję ze strony krajów basenu Morza Czarnego a zwłaszcza Rosji i Ukrainy, które odnotowały ponownie bardzo dobre zbiory, a w sytuacji znacznych nadwyżek na rynkach wewnętrznych starały się eksportować jak najwięcej ziarna, oferując je po wyjątkowo niskich cenach. (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 14

15 W ostatnich miesiącach sezonu, m.in. dzięki słabemu euro w stosunku do dolara amerykańskiego, unijne zboże bardzo dobrze się sprzedawało. W sezonie 2009/ 10 w ramach skupu interwencyjnego Unia zdjęła z rynku ok. 5,8 mln ton zbóż, w tym ok. 5,6 mln ton jęczmienia. Niskie ceny zbóż utrzymywały się do końca sezonu 2009/ 10, dopiero z początkiem nowego sezonu nastąpiły ich gwałtowne wzrosty, co związane było z suszą w Rosji i na Ukrainie. Wraz z coraz gorszymi doniesieniami o kondycji upraw zbożowych w krajach basenu Morza Czarnego wzrastały również ceny ziarna zbóż. 1.2 Kurs walutowy Na wyniki polskiego handlu zagranicznego produktami rolnospożywczymi duży wpływ ma relacja złotówki względem euro i dolara amerykańskiego. Ważniejszy dla polskiego eksportu zbóż i produktów ich przerobu jest kurs euro względem złotego. Do strefy euro realizowana jest bowiem większość polskiego eksportu tych artykułów. Wysoki udział Unii jako odbiorcy zbóż i produktów ich przetwórstwa z Polski zwiększył się jeszcze po akcesji do UE. W 2009 r. złotówka osłabiała się w stosunku do euro i dolara amerykańskiego. W lutym ubiegłego roku za dolara amerykańskiego płacono nawet blisko 3,9 PLN, a za euro - 4,9 PLN, podczas gdy pod koniec 2009 r. było to odpowiednio 2,85 PLN i 4,1 PLN. Przez pierwsze cztery miesiące br. kurs złotówki kształtował się w miarę stabilnie, jednak pod koniec kwietnia br. odnotowywano znaczne osłabienie polskiej waluty zwłaszcza w stosunku do dolara amerykańskiego. Było to związane ze skutkami greckiego kryzysu finansowego dla całej strefy euro. Skutki rozlały się także na kraje UE spoza strefy. 1.3 Stawki frachtowe W I półroczu 2010 r. koszty frachtów utrzymywały się na w miarę niskim poziomie, co związane było przede wszystkim ze zmniejszeniem zapotrzebowania na surowce przemysłowe ze strony Chin. Przez większość rozpatrywanego okresu poziom indeksu BDI kształtował się znacznie poniżej 4000 punktów. Najniższy poziom wskaźnik osiągnął w I kwartale br.- a zwłaszcza w połowie lutego br., kiedy to był w przedziale od 2500 do 2600 punktów 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 gru lis 04 Kursy średnie dzienne USD i EUR (w edług NBP) oraz w drugiej połowie czerwca br. Pod koniec maja br. (26.05) BDI osiągnął najwyższy poziom w I półroczu br punktów. Począwszy od drugiej połowy czerwca br. wartość indeksu spadała dochodząc do 2406 punktów w ostatnim dniu tego miesiąca. Niskie koszty frachtów utrzymują się również w pierwszych miesiącach sezonu 2010/ 11, co jest korzystne dla handlu zbożami. Niewygórowany fracht nieznacznie obniża całkowite koszty związane lut 09 maj 05 kwi 09 cze 09 sie 09 USD EUR paź 09 gru 09 lut 10 kwi 10 Wskaźnik BDI (Bałtycki Indeks Frachtowy), w punktach lis 05 maj 06 lis 06 maj 07 lis 07 maj 08 lis 08 maj 09 lis 09 cze 10 maj 10 sie 10 (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 15

16 ze sprowadzaniem ziarna. Najbardziej zyskują na tym kraje położone w większej odległości od kluczowych rynków zbytu. Ich oferta może łatwiej konkurować z dostawami od bliżej położonych eksporterów. 2. Handel zagraniczny 2.1 Ziarno zbóż 1 W I półroczu 2010 r. odnotowano znaczący spadek eksportu ziarna zbóż z Polski. Wolumen sprzedaży zmniejszył się z 1640 tys. ton do 736 tys. ton, a wartość eksportu zmalała z 232 mln EUR w I półroczu 2009 r. do 109 mln EUR. Nieznacznie wzrósł natomiast import ziarna w ujęciu ilościowym z 574 tys. ton do 592 tys. ton, a wartościowym z 113 mln EUR do 119 mln EUR. W rezultacie w rozpatrywanym okresie saldo w handlu zbożem pogorszyło się z plus 119 mln do minus 9 mln EUR Eksport Eksport najw ażniejszych gatunków zbóż z Polski w ujęciu m iesięcznym w 2009 r. oraz w I półroczu 2010 r., w tys. ton pszenica żyto jęczmień kukurydza W I półroczu 2010 r. eksport ziarna z Polski znacząco zmniejszył się w stosunku do tego samego okresu poprzedniego roku, zarówno w ujęciu ilościowym, jak i wartościowym. Wyszczególnienie Polski handel zagraniczny ziarnem zbóż w pierwszym półroczu lat 2009 i 2010 I półrocze 2009 r. I półrocze 2010 r. I półrocze 2009 r. I półrocze 2010 r. I półrocze 2009 r. I półrocze 2010 r. I półrocze 2009 r. I półrocze 2010 r. Pszenica i mieszanka żyta z pszenicą 170,2 53,4 1146,7 329,5 28,7 47,0 237,5 348,6 Żyto 29,7 21,0 275,7 184,1 0,3 0,4 3,3 1,6 Jęczmień 1,5 2,0 9,8 9,9 14,1 7,8 79,8 58,6 Owies 0,9 2,7 7,2 23,7 0,5 0,3 3,2 3,1 Kukurydza (ziarna) 14,6 14,1 107,5 81,4 40,0 37,0 189,3 120,5 Ryż 4,5 3,7 7,0 6,6 27,2 24,6 50,2 52,8 Sorgo ,7 0,4 3,9 1,9 Nasiona gryki, prosa, mozgi kanaryjskiej oraz innych zbóż 10,5 12,5 85,8 100,4 1,4 1,1 7,0 4,8 OGÓŁEM 232,0 109,3 1639,7 735,6 112,8 118,6 574,1 592,0 Źródło: CIHZ, obliczenia FAMMU/FAPA EKSPORT IMPORT mln EUR tys. ton mln EUR tys. ton Najwyższy udział w strukturze eksportu miała pszenica i mieszanka żyta z pszenicą (45% w ujęciu ilościowym i 49% wartościowo). 1 Do grupy tej zakwalifikowano towary oznaczone w taryfie celnej następującymi kodami PCN: 1001 pszenica i mieszanka żyta z pszenicą, 1002 żyto, 1003 jęczmień, 1004 owies, 1005 kukurydza, 1006 ryż, 1007 sorgo, 1008 nasiona gryki, prosa, mozgi kanaryjskiej oraz innych zbóż (np. pszenżyta) (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 16

17 Drugim gatunkiem eksportowanym w rozpatrywanym okresie było żyto. Udział żyta wynosił 19% w ujęciu wartościowym i 25% w ujęciu ilościowym. Na trzeciej pozycji w sprzedaży znalazła się kukurydza 11% ilościowo i 13% wartościowo. Wywóz pozostałych gatunków był niewielki. W strukturze geograficznej eksportu pszenicy (łącznie z mieszankami żyta i pszenicy) największy udział przypadał Niemcom 46% i Egiptowi 19%, w dalszej kolejności uplasowały się Brazylia (10%), Kuba (8%), Nigeria (6%), Norwegia (5%), Hiszpania (4%) i Portugalia (1%). Niewielkie ilości pszenicy eksportowaliśmy poza tym do następujących krajów: na Litwę, do Słowacji, Holandii, Czech i na Ukrainę. Zmieniła się struktura geograficzna wywozu żyta z Polski. Dotychczas dominującym odbiorcą były Niemcy, a znaczenie pozostałych importerów było niewielkie. W ubiegłym sezonie nadal największy udział w eksporcie tego gatunku miały Niemcy 58%, jednak obok pojawił się duży, znaczący odbiorca Hiszpania, do której trafiło 21% żyta wyeksportowanego w rozpatrywanym okresie. Na trzeciej pozycji wśród importerów znalazła się Japonia z 13% udziałem w zakupach. Ponadto niewielkie ilości polskiego żyta zakupiła też Holandia i Finlandia. W rozpatrywanym okresie wśród odbiorców kukurydzy z Polski dominowały Niemcy 81% sprzedanej ilości. Poza tym polska kukurydza trafiła na Litwę (8%). Mniejsze ilości wyeksportowano do Danii (4%), Islandii (3%), Czech, Łotwy, Austrii i Estonii po około 1% Import W I półroczu 2010 r. w niewielkim stopniu wzrósł import ziarna zbóż w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego sezonu, o 5,1% w ujęciu wartościowym do 118,6 mln EUR i o 3,1% w ujęciu ilościowym do 592 tys. ton. Największy udział w imporcie, w rozpatrywanym okresie, miała pszenica i mieszanka żyta z pszenicą (59% w ujęciu ilościowym i 40% wartościowo). Udział kukurydzy wynosił 20% ilościowo, i 31% wartościowo, a jęczmienia odpowiednio 10% i 7% Nigeria 6% Struktura geograficzna eksportu pszenicy z Polski w I półroczu 2010 r. Im port najważniejszych gatunków zbóż w ujęciu miesięcznym w 2009 r. oraz w I półroczu 2010 r., w tys. ton pszenica żyto jęczmień kukurydza W polskim imporcie ziarna dominują dostawcy z UE, związane jest to z bezcłowym obrotem na terenie Wspólnoty. W rozpatrywanym okresie, w strukturze geograficznej importu pszenicy, największe udziały przypadały: Czechom (54%), Słowacji (17%), Niemcom (13%), Danii (5%), Kazachstanowi (5%) i Węgrom (4%). W I półroczu 2010 r. w imporcie żyta największe udziały mieli następujący dostawcy: Niemcy (48%), Czechy (35%), oraz Słowacja (17%). Kukurydza sprowadzana do Polski pochodziła przede wszystkim z Węgier (40%), Słowacji (29%) oraz Czech (14%). Wśród mniej znaczących dostawców tego gatunku należy wymienić: Argentynę, Francję, Danię, Austrię, Niemcy i Rumunię. Kuba 8% Brazylia 10% Norw egia 6% Hiszpania 4% Egipt 19% Portugalia 1% Niemcy 46% (FAMMU/FAPA), Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych - październik 2010 r. 17