WSKAZÓWKI DLA PEŁNOMOCNIKÓW STRON

Transkrypt

1 WSKAZÓWKI DLA PEŁNOMOCNIKÓW STRON Wskazówki dotyczące procedury pisemnej i ustnej przed Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich przeznaczone dla pełnomocników stron Luty 2009 r.

2 2 Adres pocztowy: Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich L 2925 Luksemburg Telefon (centrala): Telefaks: e mail: Strona internetowa: Sekretariat Wydział tłumaczeń konferencyjnych Wydział ds. kontaktów z mediami Centrala ecj.registry@curia.europa.eu

3 3 Wstęp Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości charakteryzuje się w odróżnieniu od postępowań przed niektórymi najwyższymi sądami krajowymi dwiema cechami. Po pierwsze, postępowanie przed Trybunałem jest uregulowane przepisami bezwzględnie obowiązującymi, zawartymi w traktatach, w Protokole w sprawie statutu Trybunału Sprawiedliwości oraz w regulaminie Trybunału. Trybunał nie jest zatem w stanie ich uchylić. Po drugie, postępowanie przed Trybunałem podlega systemowi językowemu właściwemu Wspólnocie wielojęzycznej, który to system warunkuje naturę i cele zarówno procedury pisemnej jak i ustnej (patrz poniżej pkt. A.3 i C.4). W świetle powyższych odrębności postępowania, niniejsze wskazówki mają za zadanie przybliżenie pełnomocnikom stron celów postępowania przed Trybunałem w trosce o jakość ochrony sądowej w ramach wspólnotowego porządku prawnego, jak również szybki i sprawny przebieg postępowań. Z tych względów niniejsze wskazówki należy rozumieć jako narzędzie pracy przygotowane w celu umożliwienia pełnomocnikom stron prezentacji argumentów na poparcie swojego stanowiska, jak również uwag pisemnych lub ustnych w formach, które Trybunał uważa za najwłaściwsze. Równocześnie zwraca się uwagę na praktykę postępowania stosowaną przez Trybunałem. Wskazówki nie mają jednak na celu ani udzielenia instrukcji prawnych w dosłownym tego słowa znaczeniu, ani zastąpienia obowiązujących w tym zakresie przepisów. Skróty użyte we wskazówkach oznaczają odpowiednio: art. x WE artykuł x traktatu WE, art. x statutu artykuł x statutu Trybunału oraz art. x regulaminu artykuł x regulaminu Trybunału. Obecnie obowiązuje regulamin w wersji z dnia 19 czerwca 1991 r. (Dz.U. L 176, s. 7), zmieniony dnia 21 lutego 1995 r.(dz.u. L 44, str.61), dnia 11 marca 1997 r. (Dz.U. L 103, s. 1), dnia 16 maja 2000 r. (Dz.U. L 122, s. 43) oraz dnia 28 listopada 2000 r. (Dz.U. L 322, s. 1). Tekst regulaminu w wersji skonsolidowanej został opublikowany w Dz.U. C 34 z dnia 1 lutego 2001 r. Po tej dacie regulamin został zmieniony dwunastokrotnie, a mianowicie dnia 3 kwietnia 2001 r. (Dz.U. L 119 z r., s. 1), dnia 17 września 2002 r. [Dz.U. L 272 z r., s. 24 i Dz.U. L 281 z r., s. 24 (sprostowanie)], dnia 8 kwietnia 2003 r. (Dz.U. L 147 z r., str.17), dnia 19 kwietnia 2004 r. (Dz.U. L 132 z r., s. 2), dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz.U. L 127 z r., s. 107), dnia 12 lipca 2005 r. (Dz.U. L 203 z r., s. 19), dnia 18 października 2005 r. (Dz.U. L 288 z r., s. 51), dnia 18 grudnia 2006 r. (Dz.U. L 386 z r., s. 44), dnia 15 stycznia 2008 r. (Dz.U. L 24 z r., s. 39), dnia 23 czerwca 2008 r. (Dz.U. L 200 z r., s. 20), dnia 8 lipca 2008 r. (Dz.U. L 200 z r., s. 18) oraz z dnia 13 stycznia 2009 r. (Dz.U. L 24 z r., s. 8).

4 4 Spis treści Strona A. Ogólne Poszczególne etapy postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości Reprezentacja stron... 6 a. Zasada... 6 b. Reprezentacja w przypadku postępowania prejudycjalnego System językowy System kosztów i pomocy w zakresie kosztów postępowania... 7 a. Koszty... 7 b. Pomoc w zakresie kosztów postępowania... 8 B. Procedura pisemna Cele procedury pisemnej Przebieg procedury pisemnej... 9 a. Skargi bezpośrednie... 9 b. Odwołania... 9 c. Postępowanie prejudycjalne Przedkładanie pism w postępowaniu Doręczenia a. Adresat b. Adres do doręczeń oraz zgoda na doręczenie za pomocą faksu lub poczty elektronicznej Terminy procesowe a. Obliczanie terminów b. Przedłużanie terminów ze względu na odległość c. Przerwanie biegu terminów d. Przedłużanie terminów z innych powodów Pisma wszczynające postępowanie a. Skarga bezpośrednia b. Odwołanie c. Wspólny cel pism wszczynających postępowanie d. Podsumowanie zarzutów i przytoczonych argumentów... 13

5 5 7. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym Inne pisma przedkładane w ramach skarg bezpośrednich i odwołań a. Odpowiedź na skargę bezpośrednią b. Replika i duplika c. Odpowiedź na odwołanie; replika i duplika w postępowaniu odwoławczym d. Podsumowanie zarzutów i przytoczonych argumentów Uwagi na piśmie w ramach postępowania o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym Zawieszenie postępowania Środki tymczasowe a. Wniosek złożony bezpośrednio do Trybunału b. Odwołanie od postanowienia Sądu Pierwszej Instancji w przedmiocie zarządzenia tymczasowego Postępowanie przyspieszone i pilny tryb prejudycjalny Interwencja...16 a. Postępowanie w przedmiocie dopuszczenia interwencji b. Postępowanie interwencyjne Wskazówki praktyczne a. Redagowanie i struktura pism w postępowaniu b. Dokumenty załączone do pism procesowych c. Fakty wymagające udowodnienia i środki dowodowe d. Cytaty C. Procedura ustna Przygotowanie do rozprawy a. Środki przygotowawcze b. Sprawozdanie na rozprawę Cel procedury ustnej Przebieg procedury ustnej Wymogi związane z tłumaczeniem symultanicznym Czas trwania wystąpienia Konieczność wystąpienia ustnego Odstąpienie od rozprawy Wysłuchanie stron w ramach postępowania w przedmiocie zarządzenia tymczasowego Uwagi praktyczne a. Odroczenie rozprawy b. Wstęp do budynków Trybunału c. Ubiór... 24

6 6 A. Ogólne 1. Poszczególne etapy postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości składa się z części pisemnej, po której następuje część ustna (patrz art. 20 akapit pierwszy statutu). Procedura ustna obejmuje między innymi wystąpienia stron na rozprawie oraz publiczne przedstawienie opinii rzecznika generalnego. Zgodnie z regulaminem Trybunał może odstąpić od rozprawy (patrz poniżej pkt C.7), a także, stosownie do postanowień statutu, jeśli Trybunał uzna, że w sprawie nie występuje nowe zagadnienie prawne, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, może zadecydować o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii rzecznika generalnego (art. 20 akapit piąty statutu). Czynny udział pełnomocników stron w postępowaniu kończy się z momentem wysłuchania stron. Z zastrzeżeniem możliwości wznowienia postępowania z wyjątkowych powodów, uwagi stron będące następstwem opinii rzecznika generalnego nie mogą zostać dołączone do akt. 2. Reprezentacja Stron a. Zasada Zasada obowiązkowej reprezentacji stron przez radcę prawnego lub adwokata wynika z art. 19 statutu. Za wyjątkiem państw członkowskich oraz innych państw będących stronami porozumienia EOG, jak również instytucji Wspólnoty, które są reprezentowane przez ich pełnomocników, inni uczestnicy postępowania muszą być reprezentowani przez adwokatów lub radców prawnych, uprawnionych do występowania przed sądami jednego z państw członkowskich lub jednego z państw będących stroną porozumienia EOG. Zasada obowiązkowej reprezentacji przez adwokata lub radcę prawnego nie ma zastosowania w przypadku postępowania w przedmiocie przyznania pomocy w zakresie kosztów postępowania (patrz poniżej pkt A.4.b), a także, w określonych okolicznościach, w sprawach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (patrz lit. b). Zgodnie z art.19 akapit siódmy statutu, takie same prawa przed Trybunałem jak te, które statut przyznaje adwokatom i radcom prawnym, mają nauczyciele akademiccy będący obywatelami państwa członkowskiego, którego prawo przyznaje im prawo reprezentowania stron przed sądem. Zgodnie z art regulaminu radca prawny lub adwokat równocześnie z chwilą złożenia skargi jest zobowiązany do przedłożenia dokumentu poświadczającego, iż jest on uprawniony do występowania przed sądami jednego z państw członkowskich lub przed sądami jednego z państw będących stroną porozumienia EOG. W tym celu akceptuje się również kserokopię Legitymacji Radcy Prawnego lub Adwokata (wystawioną przez CCBE). b. Reprezentacja w przypadku postępowania prejudycjalnego W przypadku postępowań o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, zasada obowiązkowej reprezentacji stron przez adwokata lub radcę prawnego obowiązuje w zmodyfikowanej postaci (art regulaminu). Każda osoba uprawniona do reprezentacji i/ albo do występowania w charakterze doradcy strony w sprawie przed sądem krajowym może tak samo występować przed Trybunałem. Stąd też, jeżeli przepisy stosowane w postępowaniu przed sądem krajowym nie

7 7 przewidują obowiązku reprezentacji, strony mają prawo samodzielnie przedstawiać swoje uwagi na piśmie lub ustnie. 3. System językowy Należy dokonać wyraźnego rozróżnienia pomiędzy językiem postępowania, o którym mowa w art. 29 i następnych regulaminu, a wewnętrznym językiem roboczym Trybunału. Językami postępowania są wszystkie języki urzędowe państw członkowskich. Jednakże każda sprawa ma swój własny język. Należy zatem wybrać jeden język jako język postępowania. Wyjątek od powyższej zasady stanowi przypadek spraw połączonych, jako że każda ze spraw podlega innemu językowi postępowania. Wówczas językami postępowania są wszystkie języki spraw połączonych. Kwestia wyboru języka postępowania została uregulowana w sposób szczegółowy w art. 29 regulaminu, można ją jednak streścić w trzech zdaniach: - Prawo wyboru języka postępowania w przypadku spraw ze skarg bezpośrednich ma skarżący, z wyjątkiem sytuacji, kiedy pozwanym jest państwo członkowskie albo osoba fizyczna lub prawna podlegająca jurysdykcji jednego z państw członkowskich. W takich wypadkach językiem postępowania jest język urzędowy (w określonych przypadkach, jeden z języków urzędowych) tego państwa. - W sprawach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym językiem postępowania jest zawsze język sądu krajowego, który zwrócił się do Trybunału. - Państwa członkowskie mogą posługiwać się swoimi językami, kiedy przystępują w charakterze interwenienta do sprawy wszczętej na podstawie skargi bezpośredniej lub odwołania lub uczestniczą w postępowaniu prejudycjalnym. Sędziowie i rzecznicy generalni nie są związani zasadą dotyczącą wyboru języka postępowania. Mają oni zatem prawo zadawania na rozprawie pytań w języku urzędowym Unii nie będącym językiem postępowania. Wewnętrznym językiem roboczym Trybunału jest ten, którym posługują się jego członkowie jak również jego personel dla praktycznych potrzeb wewnętrznej komunikacji i wspólnej pracy. Obecnie językiem tym jest język francuski. W konsekwencji pisma procesowe wnoszone w innym języku niż język francuski, są tłumaczone na ten język przez służby Trybunału dla wewnętrznych potrzeb pracy Trybunału. 4. System kosztów i pomocy w zakresie kosztów postępowania a. Koszty Postępowanie przed Trybunałem jest w tym sensie nieodpłatne, że nie ma obowiązku uiszczania na rzecz Trybunału żadnych opłat sądowych ani innych opłat. Kosztami w rozumieniu art. 69 i następnych regulaminu są wyłącznie wydatki tzw. podlegające zwrotowi, to jest: koszty zastępstwa procesowego (wynagrodzenie adwokatów lub r. prawnych), kwoty należne świadkom oraz koszty pocztowe i telekomunikacyjne, itd. poniesione przez same strony.

8 8 Co się tyczy obowiązku poniesienia kosztów przy skargach bezpośrednich, obowiązuje prosta zasada: strona przegrywająca ponosi koszty własne oraz koszty pozostałych stron, z wyłączeniem państw członkowskich oraz instytucji Wspólnoty, które pokrywają własne koszty, jeżeli przystępują do sprawy w charakterze interwenientów. Taki sposób podziału kosztów wymaga odpowiednich wniosków w sprawie kosztów w pismach procesowych stron. W braku odpowiednich wniosków każda strona ponosi swoje własne koszty. W każdym bądź razie Trybunał, przy uwzględnieniu okoliczności sprawy, ma możliwość wzajemnego zniesienia kosztów w całości lub w części bądź obciążenia strony wygrywającej. Skargi pracownicze podlegają innemu, właściwemu sobie, systemowi (patrz art. 70 regulaminu) Trybunał orzeka o kosztach w wyroku albo w postanowieniu kończącym postępowanie. Co się tyczy kosztów powstałych w ramach postępowania prejudycjalnego, Trybunał poprzez standardowe sformułowanie w swoim orzeczeniu przekazuje podjęcie decyzji w tym zakresie sądowi krajowemu, który wystąpił z wnioskiem do Trybunału. Instytucje, państwa członkowskie, inne państwa będące stronami porozumienia EOG oraz ewentualne państwa trzecie, które przedstawiły swoje uwagi, same pokrywają własne koszty. b. Pomoc w zakresie kosztów postępowania Regulamin Trybunału przewiduje w art. 76 możliwość uzyskania pomocy w zakresie kosztów postępowania. Trybunał dysponuje ograniczonym budżetem na ten cel. Każdy uczestnik postępowania, na każdym jego etapie, może wystąpić z wnioskiem o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania zawsze, kiedy nie jest w stanie pokryć w całości lub w części kosztów postępowania. Wniosek taki nie jest uzależniony od rodzaju skargi ani postępowania. W ten sposób zwrócenie się z wnioskiem o pomoc w zakresie kosztów postępowania może mieć miejsce również w postępowaniu prejudycjalnym. Wówczas jednak strona powinna w pierwszej kolejności zwrócić się o pomoc w zakresie kosztów postępowania do odpowiedniego organu w swoim kraju. W celu potwierdzenia braku dostatecznych środków, strona powinna przedłożyć Trybunałowi wszelkie niezbędne do tego informacje, w szczególności zaświadczenie wydane przez właściwy organ, potwierdzające ten fakt. Jeżeli wniosek składany jest przed wniesieniem skargi, strona powinna w nim zwięźle przedstawić przedmiot skargi, w celu umożliwienia Trybunałowi dokonania oceny jej zasadności. Strona składająca powyższy wniosek jest zwolniona z obowiązku bycia reprezentowaną przez radcę prawnego lub adwokata. Postanowienie uwzględniające lub oddalające wniosek jest nie podlega zaskarżeniu. W przypadku odmowy przyznania w całości lub w części pomocy w zakresie kosztów postępowania, postanowienie winno wskazywać motywy takiej odmowy. Należy jednak podkreślić, że przyznanie stronie pomocy w zakresie kosztów postępowania nie wyłącza możliwości ewentualnego obciążenia jej kosztami. Ponadto, Trybunał może zasądzić zwrot kwot uiszczonych tytułem pomocy w zakresie kosztów postępowania.

9 9 B. Procedura pisemna 1. Cele procedury pisemnej Niezależnie od rodzaju skargi (skarga bezpośrednia, wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, odwołanie) procedura pisemna służy zawsze temu samemu celowi, tzn. przedstawieniu Trybunałowi, sędziom i rzecznikowi generalnemu, w sposób wyczerpujący stanu faktycznego sprawy, środków prawnych stron i przytoczonych argumentów oraz ich wniosków. W tym kontekście nasuwa się następująca uwaga: w stosunku do całego postępowania przed Trybunałem, w szczególności w fazie pisemnej, obowiązuje jedna zasada, zgodnie z którą strony nie mogą występować z nowymi żądaniami w trakcie postępowania, chyba że ich podstawą są okoliczności faktyczne lub prawne ujawnione dopiero w trakcie postępowania przed Trybunałem. Postępowanie przed Trybunałem nie pozwala zatem na elastyczność, która jest możliwa przy niektórych postępowaniach krajowych. 2. Przebieg procedury pisemnej Przebieg procedury pisemnej zależy od rodzaju skargi a. Skargi bezpośrednie W przypadku skarg bezpośrednich każda ze stron postępowania ma prawo złożyć dwa pisma: skarżący skargę oraz duplikę, a pozwany odpowiedź na skargę i replikę. b. Odwołania W postępowaniu odwoławczym od orzeczenia Sądu Pierwszej Instancji strony są uprawnione do złożenia zasadniczo jednego pisma w zależności od ich roli w postępowaniu (odwołanie i odpowiedź na odwołanie). Prawo do złożenia repliki wymaga wyraźnej zgody prezesa Trybunału (patrz poniżej pkt B.8.c). c. Postępowanie prejudycjalne W ramach postępowania prejudycjalnego podmioty, o których mowa w art. 23 statutu, mogą w nieprzekraczalnym terminie dwóch miesięcy od zawiadomienia o skierowaniu pytania prejudycjalnego przedstawić memoriały zawierające ich uwagi na piśmie (patrz poniżej pkt.b.9.)

10 10 3. Przedkładanie pism procesowych Każde pismo w postępowaniu należy złożyć w sekretariacie Trybunału celem jego wpisania do rejestru zgodnie z postanowieniami art. 37 regulaminu. Oryginał każdego pisma procesowego podpisuje pełnomocnik procesowy. Odpisy powinny być odpowiednio poświadczone przez osobę je składającą. Do każdego pisma procesowego należy załączyć dokumenty powołane w tym piśmie wraz z ich spisem. Przy skargach bezpośrednich skargę wraz ze wszystkimi załącznikami należy przedłożyć w pięciu egzemplarzach dla Trybunału oraz w celu doręczenia (patrz poniżej pkt B.4) po jednym egzemplarzu dla każdego uczestnika postępowania. Każde pismo procesowe może zostać fizycznie złożone w sekretariacie Trybunału albo, w konkretnym przypadku, poza godzinami urzędowania sekretariatu u portiera przy wejściu do budynków Trybunału (rue du Fort Niedergrünewald, Luksemburg Kirchberg). Budynki Trybunału są otwarte 24 godziny na dobę. Jeżeli pismo jest przesyłane drogą pocztową, wystarczy umieścić na kopercie następujące dane: Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich Sekretariat L 2925 Luksemburg 4. Doręczenia a. Adresat W postępowaniach wszczętych wskutek wniesienia skarg bezpośrednich uczestnikom doręcza się następujące dokumenty: skargę, odwołanie, odpowiedź na skargę, odpowiedź na odwołanie, replikę i duplikę, a także wniosek o wydanie zarządzenia tymczasowego oraz wniosek w sprawie interwencji. Wiosek sądu krajowego o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jak również uwagi na piśmie zainteresowanych podmiotów, o których mowa w art. 23 statutu, zostają przedstawione stronom sporu, państwom członkowskim, Komisji Europejskiej oraz, w odpowiednich przypadkach, Radzie, Parlamentowi Europejskiemu i Europejskiemu Bankowi Centralnemu, a także innym państwom będącym stronami porozumienia EOG i Urzędowi Nadzoru EFTA oraz ewentualnym państwom trzecim będącym stronami porozumienia przewidującego ich udział w postępowaniach prejudycjalnych w przypadku gdy dotyczą one dziedziny objętej takim porozumieniem. W każdej sprawie uczestnikom postępowania przed Trybunałem doręcza się sprawozdanie na rozprawę (w przypadku, w którym rozprawa się odbywa), opinię rzecznika generalnego, w przypadku, którym opinia jest przedstawiana, oraz wyrok. b. Adres do doręczeń oraz zgoda na doręczenie za pomocą telefaksu lub poczty elektronicznej Zgodnie z art regulaminu strony postępowań wszczętych wskutek wniesienia skargi bezpośredniej mają obowiązek wyboru adresu do doręczeń w Luksemburgu; może to być adres

11 11 każdej osoby fizycznej zamieszkałej w Luksemburgu, z wyjątkiem urzędników Trybunału Sprawiedliwości. Wówczas zwykłe doręczenie staje się skuteczne w momencie odebrania dokumentu doręczanego przez osobę wymienioną jako upoważnioną do odbioru pism sądowych. Dodatkowo względnie też zamiast wyboru adresu do doręczeń pełnomocnik lub adwokat czy radca prawny strony może wyrazić zgodę na doręczanie za pomocą telefaksu lub innego technicznego środka komunikacji. W takim przypadku pisma procesowe, z wyjątkiem wyroków i zarządzeń, są doręczane za pomocą telefaksu lub poczty elektronicznej i stają się skuteczne z chwilą transmisji za pomocą danego środka komunikacji. Jeżeli jednak z przyczyn technicznych lub ze względu na rodzaj czy rozmiar akt transmisja za pomocą telefaksu lub poczty elektronicznej jest niemożliwa, doręcza się drogą pocztową na wskazany przez stronę adres do doręczeń w Luksemburgu, a w braku takiego adresu - listem poleconym za potwierdzeniem odbioru na adres adwokata lub radcy prawnego albo innego pełnomocnika strony. Adwokat lub radca prawny albo inny pełnomocnik strony jest powiadamiany o takim doręczeniu dokonanym za pomocą telefaksu albo poczty elektronicznej. Doręczenie drogą pocztową staje się skuteczne po upływie dziesięciu dni od nadania listu w urzędzie pocztowym w Luksemburgu, chyba, że z potwierdzenia zwrotnego wynika, że doręczenie nastąpiło w innej dacie albo adresat w terminie trzech tygodni licząc od dnia powiadomienia poinformuje sekretarza o nieskuteczności doręczenia (art regulaminu). Na adwokacie lub radcy prawnym albo na innym pełnomocniku strony, który wyraził zgodę na doręczenia za pomocą telefaksu albo innego technicznego środka komunikacji spoczywa obowiązek dostarczenia swojego numeru telefaksu albo adresu e mail. W przypadku niedokonania wyboru adresu do doręczeń w Luksemburgu, względnie braku zgody pełnomocnika strony na doręczenia drogą elektroniczną, pisma sądowe doręcza się listem poleconym na adres danego pełnomocnika strony. Wówczas doręczenie uważa się za dokonane w momencie nadania listu w urzędzie pocztowym w Luksemburgu. W postępowaniu prejudycjalnym nie ma obowiązku wyboru adresu do doręczeń w Luksemburgu, ponieważ doręczenia dokonuje się listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Uczestnik jednak może udzielić wyraźnej zgody na doręczanie za pomocą telefaksu lub innego technicznego środka komunikacji Wówczas doręczenia dokonuje się w sposób opisany powyżej. 5. Terminy procesowe Terminy procesowe obliczane są zgodnie z przepisami art. 80 i następnych regulaminu. Należy jednak podkreślić, że niektóre terminy, w szczególności terminy do złożenia skarg [art. 230 WE (dawny art. 173) oraz art. 232 WE (dawny art. 175)], terminy do zgłoszenia interwencji (art. 93 i 123 regulaminu), termin do wniesienia odpowiedzi na odwołanie (art. 115 regulaminu) czy termin do złożenia memoriałów lub uwag na piśmie w ramach postępowania prejudycjalnego (art. 23 statutu), nie mogą być odraczane czy przedłużane. a. Obliczanie terminów Termin, którego początkiem jest doręczenie pisma procesowego, rozpoczyna swój bieg z chwilą otrzymania dokumentu przez pełnomocnika do doręczeń w Luksemburgu, od momentu otrzymania dokumentu przez innego adresata - jeśli doręczenia dokonuje się listem poleconym skierowanym do tego adresata oraz z chwilą dokonania transmisji telefaksem lub pocztą elektroniczną, jeżeli pełnomocnik strony wyraził na to zgodę.

12 12 Przy obliczaniu terminów nie wlicza się dnia, w którym nastąpił odbiór względnie transmisja dokumentu (art lit. a) regulaminu). b. Przedłużenie terminu ze względu na odległość Terminy postępowania ulegają przedłużeniu o dodatkowy termin 10 dni niezależnie od stałego miejsca zamieszkania lub zwyczajowego miejsca zamieszkania danej uczestnika postępowania. c. Przerwanie biegu terminów Termin do złożenia danego pisma procesowego zostaje zachowany tylko w przypadku złożenia jego oryginału. Dla celów zachowania terminu, nawet nieprzedłużalnego, uwzględnia się także datę przesłania do Sekretariatu za pomocą telefaksu lub jakiegokolwiek innego środka technicznego, którym dysponuje Trybunał (poczta elektroniczna), kopii podpisanego pisma procesowego wraz, w konkretnym przypadku, z listą załączonych do niego innych pism i dokumentów pod warunkiem, że podpisany oryginał pisma wraz z załącznikami oraz niezbędnymi kopiami zostanie złożone w sekretariacie najpóźniej w terminie 10 dni od daty transmisji. Jeśli chodzi o przesyłanie pism procesowych pocztą elektroniczną, należy przez to również rozumieć zeskanowane wersje pism oryginalnych. Powyższe pisma należy obowiązkowo przesyłać pod nr telefaksu sekretariatu: (352) albo pod adres e mail sekretariatu: ecj.registry@curia.europa.eu d. Przedłużenie terminu z innych powodów Art. 82 regulaminu zezwala na przedłużanie niektórych terminów ustalonych mocą jego postanowień, jak np. terminu do złożenia odpowiedzi na skargę. Wymaga to jednak każdorazowo uprzedniego złożenia wniosku o przedłużenie terminu przez uczestnika postępowania zainteresowanego przedłużeniem. Wniosek taki powinien zostać złożony we właściwym czasie przed wygaśnięciem terminu i zostać odpowiednio uzasadniony. Równocześnie ze złożeniem tego wniosku zasadne jest przedłożyć zgodę strony przeciwnej. Wniosek o przedłużenie terminu może zostać wniesiony za pomocą telefaksu. 6. Pisma wszczynające postępowanie a. Skarga bezpośrednia Pismo wszczynające postępowanie winno być sporządzone zgodnie z wymogami art. 37 i 38 regulaminu. Należy przy tym wyraźnie podkreślić, że postanowienia art regulaminu mają charakter bezwzględnie obowiązujący (patrz art regulaminu) i ich naruszenie skutkuje w danym przypadku niedopuszczalnością formalną skargi. Co do zasady język postępowania wybiera skarżący (art. 29 regulaminu; patrz powyżej w pkt A.3) b. Odwołanie Warunki formalne odwołania określa art. 112 regulaminu, którego 1 ma charakter bezwzględnie obowiązujący (art ).

13 13 Językiem postępowania jest ten język, w którym zostało sformułowane orzeczenie Sądu Pierwszej Instancji, będące przedmiotem odwołania do Trybunału (art. 110 regulaminu). c. Wspólny cel pism wszczynających postępowanie Pismo wszczynające postępowanie powinno zawierać przedstawienie całego stanu faktycznego i prawnego, uzasadniających wniesienie danej skargi. Równocześnie z chwilą wniesienia pisma następuje określenie ram postępowania w tej instancji, jako że podnoszenie nowych zarzutów i nowych wniosków stron w toku postępowania jest zasadniczo niedozwolone (patrz także poniżej pkt B.13.a). d. Podsumowanie zarzutów i przytoczonych argumentów Do każdego pisma procesowego powinno być dołączone streszczenie podniesionych w nim zastosowanych środków prawnych i argumentów, o długości nieprzekraczającej dwóch stron. Takie podsumowanie ma zagwarantować właściwe zrozumienie zarzutów i argumentów podniesionych przez strony celem przygotowania przez sędziego sprawozdawcę sprawozdania na rozprawę. 7. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym W postępowaniu prejudycjalnym sąd krajowy zwraca się do Trybunału z pytaniem prawnym dotyczącym prawa wspólnotowego w następstwie swojej decyzji, na mocy której zawiesza postępowanie. Strony danego sporu przed sądem krajowym nie mają prawa do zwrócenia się do Trybunału z własnej inicjatywy, ani obowiązku działania zanim nie zostaną poinformowane o wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym przez sekretarza Trybunału (patrz powyżej w pkt B.2.c i B.4). Decyzja w sprawie wniosku o wydanie orzeczenia (odesłania) prejudycjalnego, której wymogi formalne określają przepisy prawa krajowego, jest przekazywana do Trybunału przez sekretariat sądu albo przez sędziego. Dla użytku sądów krajowych Trybunał przygotował Notę informacyjną dotyczącą wniosków składanych przez sądy krajowe w trybie prejudycjalnym. W przypadku, kiedy pełnomocnicy stron przedkładają propozycję tekstu wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, należy pamiętać, że taka decyzja powinna w sposób jasny przedstawiać ramy faktyczne i prawne sporu, w celu jak najlepszego określenia znaczenia zadanego pytania. 8. Inne pisma procesowe przedkładane w ramach skarg bezpośrednich i w ramach odwołań a. Odpowiedź na skargę bezpośrednią Podstawowe wymogi odpowiedzi na skargę wymienia art. 40 regulaminu. Mając na względzie ogólny, obowiązujący na wszystkich etapach postępowania zakaz podnoszenia nowych zarzutów i argumentów w trakcie postępowania, pozwany jest zobowiązany do przedstawienia całokształtu okoliczności faktycznych i prawnych znanych stronie w momencie sporządzania odpowiedzi na skargę.

14 14 b. Replika i duplika Celem repliki jest wyłącznie ustosunkowanie się do zarzutów i argumentów podniesionych w odpowiedzi na skargę. W replice powinno się unikać wszelkich zbędnych powtórzeń. Podobnie duplika ma za zadanie ustosunkowanie się do zarzutów i argumentów podniesionych w replice. Wymogi repliki i dupliki uregulowane zostały w art. 42 regulaminu i co do zasady nie powinny zawierać nowych zarzutów. Złożenie repliki lub dupliki jest fakultatywne. Mając na względzie szybkość i sprawność procedury pisemnego prosi się strony o poważne rozważenie możliwości zrezygnowania z tego środka. Przedłużenie terminu do złożenia powyższych pism może zostać przyznane tylko wyjątkowych przypadkach. c. Odpowiedź na odwołanie, replika i duplika w postępowaniu odwoławczym Odpowiedź na odwołanie powinna odpowiadać wymogom zawartym w art. 115 regulaminu. Złożenie repliki wymaga uprzedniej zgody prezesa Trybunału wydawanej na wniosek zainteresowanej strony. Wniosek taki powinien zostać złożony w nieprzekraczalnym terminie 7 dni liczonego od momentu doręczenia odpowiedzi na skargę. Mając na względzie zagwarantowanie sprawnego przebiegu postępowania zaleca się zainteresowanym stronom korzystanie z tego środka w koniecznych przypadkach. Duplika może zostać przedstawiona w następstwie złożenia repliki. d. Podsumowanie zarzutów i przytoczonych argumentów Wymaga się, żeby do każdej odpowiedzi na pismo, podobnie jak w przypadku pism wszczynających postępowanie, było dołączone streszczenie nieprzekraczające dwóch stron. 9. Uwagi na piśmie w ramach postępowania prejudycjalnego W terminie dwóch miesięcy (do którego dolicza się jednorazowo dziesięciodniowy termin uwzględniający odległość) od momentu zawiadomienia przez sekretariat Trybunału o wniosku w sprawie wydania orzeczenia prejudycjalnego, podmioty zainteresowane tzn. strony sporu przed sądem krajowym, państwa członkowskie, Komisja, a także, w konkretnym przypadku, Rada, Parlament oraz Europejski Bank Centralny i ewentualnie inne państwa będące stronami porozumienia EOG, jak również Urząd Nadzoru EFTA lub państwo trzecie będące stroną porozumienia przewidującego jego udział w przypadku gdy postępowanie dotyczy dziedziny nim objętej - mogą składać pisma określane jako uwagi na piśmie, w terminie dwóch miesięcy (przedłużonym jednorazowo o 10 dni ze względu na odległość). Powyższy termin ma charakter nieprzekraczalny i nie może być przedłużany. Uwagi na piśmie mają na celu zasugerowanie odpowiedzi, jakiej Trybunał powinien udzielić na przedłożone mu pytania, jak również przedstawienie w sposób zwięzły acz wyczerpujący, argumentacji uzasadniającej takie odpowiedzi. Należy przy tym pamiętać o przedstawieniu okoliczności faktycznych sprawy wraz z odpowiednimi przepisami prawa krajowego.

15 15 Podkreślić ponadto należy, że żadnemu z zainteresowanych podmiotów nie przysługuje prawo do odpowiedzi pisemnej na uwagi pisemne przedstawione przez inny zainteresowany podmiot. Wszelkie spostrzeżenia w stosunku do uwag pisemnych innych podmiotów powinny być przedstawione ustnie na rozprawie. W tym właśnie celu uwagi na piśmie są podawane do wiadomości wszystkich zainteresowanych podmiotów w momencie zakończenia procedury pisemnej i wykonania koniecznych tłumaczeń. Podmiotom zainteresowanym zaleca się wyraźnie przedkładanie uwag na piśmie, ponieważ czas przeznaczony na wystąpienia ustne jest ściśle ograniczony. Niezależnie jednak od tego podmiot zainteresowany, który nie przedłożył uwag na piśmie zachowuje prawo do przedstawienia swoich uwag ustnych podczas rozprawy jeżeli ma ona miejsce - w szczególności w zakresie prezentacji swojego stanowiska wobec uwag na piśmie. 10. Zawieszenie postępowania Zgodnie z art. 82a regulaminu postępowanie może zostać zawieszone: - w przypadkach określonych w art. 54 statutu, tj. kiedy w Trybunale i w Sądzie Pierwszej Instancji w tym samym czasie zawisłe są sprawy mające ten sam przedmiot; decyzje podejmuje Trybunał bez konieczności wysłuchania stron; - we wszystkich innych przypadkach w drodze postanowienia prezesa Trybunału. Postanowienia tą podejmuje Prezes po wysłuchaniu rzecznika generalnego oraz, za wyjątkiem odesłania prejudycjalnego, stron. W okresie zawieszenia postępowania zawieszeniu ulega także bieg terminów procesowych względem stron. 11. Środki tymczasowe a. Wniosek złożony bezpośrednio do Trybunału Wniosek o zarządzenie środka tymczasowego jest dopuszczalny wyłącznie w przypadku, kiedy jest składany przez stronę w sprawie zawisłej przed Trybunałem Sprawiedliwości oraz kiedy dotyczy przedmiotu tej sprawy. Pomimo takiego ścisłego związku, wniosek powinien zostać złożony w formie odrębnego pisma i odpowiadać wymogom sformułowanym w art. 83 regulaminu. Zasadniczo może on zostać złożony w tym samym czasie co skarga w sprawie głównej. Biorąc pod uwagę fakt, że postępowanie w sprawie zastosowania środka tymczasowego jest postępowaniem pilnym, jak również uwzględniając potrzebę szybkiego przetłumaczenia, prosi się wnioskodawcę o przedstawienie we wniosku w sposób zwięzły okoliczności faktycznych i prawnych uzasadniających zastosowanie danego środka. Wniosek taki powinien pozwolić prezesowi albo, w stosownym przypadku, Trybunałowi na orzeczenie co do zasadności wnioskowanych środków. Z chwilą doręczenia stronie przeciwnej wniosku o zarządzenie środka tymczasowego, jest ona uprawniona do przedstawienia swoich uwag na piśmie w terminie około jednego miesiąca. Dopiero po wniesieniu powyższych uwag pisemnych prezes przeprowadza (publiczne) wysłuchanie stron, przy którym jest obecny ewentualnie sędzia sprawozdawca i rzecznik generalny, a następnie wydaje swoje zarządzenie.

16 16 W przypadkach niecierpiących zwłoki prezes może wydać postanowienie w przedmiocie zarządzenia tymczasowego w trybie natychmiastowym, tzn. w terminie trzech do czterech dni od momentu złożenia wniosku, bez oczekiwania na przedstawienie uwag na piśmie przez stronę przeciwną. Wówczas postanowienie prezesa jest natychmiast obowiązujące w zakresie, w jakim nie zamyka ono postępowania tymczasowego. Dalszy etap postępowania w przedmiocie środków tymczasowych obejmuje wezwanie strony przeciwnej do przedstawienia uwag pisemnych. Postępowanie kończy się, po wysłuchaniu stron, wydaniem (drugiego) postanowienia potwierdzającego albo zmieniającego poprzednie postanowienie (o charakterze tymczasowym). b. Odwołanie od postanowienia Sądu Pierwszej Instancji w przedmiocie zarządzenia tymczasowego Zgodnie z art. 57 statutu od postanowień prezesa Sądu Pierwszej Instancji w przedmiocie środków tymczasowych przysługuje odwołanie ograniczone do kwestii prawnych. Powyższe odwołanie podlega takiemu samemu trybowi postępowania co wniosek w przedmiocie zarządzenia środka tymczasowego złożony bezpośrednio do Trybunału. 12. Postępowanie przyspieszone i pilny tryb prejudycjalny W odniesieniu do skarg bezpośrednich regulamin przewiduje w art. 62 a możliwość zastosowania w wyjątkowych wypadkach, na mocy decyzji prezesa Trybunału, procedury przyspieszonej, jeżeli zastosowanie środków tymczasowych jest niecelowe a pilny charakter sprawy wymaga od Trybunału wydania orzeczenia ostatecznego w terminie możliwie najkrótszym. Wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie postępowania przyspieszonego składa się w formie osobnego pisma równocześnie ze złożeniem skargi albo odpowiedzi na skargę. W postępowaniu przyspieszonym szczególna rola przypada procedurze ustnej. Procedura pisemna zostaje zwykle ograniczona do skargi i odpowiedzi na skargę. Zaleca się redagowanie pism w sposób jak najbardziej rzeczowy i zwięzły. Termin rozprawy, która w przypadku postępowania przyspieszonego jest obowiązkowa, wyznacza się zaraz po złożeniu odpowiedzi na skargę, względnie jeżeli decyzja w przedmiocie zastosowania postępowania przyspieszonego została podjęta już po złożeniu odpowiedzi, zaraz po podjęciu takiej decyzji. Postępowanie przyspieszone jest przewidziane także w odniesieniu do postępowania prejudycjalnego (art. 104 a regulaminu). W tym przypadku wniosek o zastosowanie tej procedury może złożyć wyłącznie sąd krajowy, który wystąpił z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Wreszcie, należy zwrócić uwagę na możliwość zwrócenia się przez sąd krajowy do Trybunału z wnioskiem o zastosowanie procedury szczególnej pilnego trybu prejudycjalnego w odniesieniu do odesłań prejudycjalnych, które poruszają jedną lub większą liczbę kwestii dotyczących dziedzin, o których mowa w tytule VI traktatu UE lub tytule IV części trzeciej traktatu WE. Przesłanki i zasady stosowania tego trybu, w tym ewentualnego pominięcia fazy pisemnej postępowania, są opisane w art. 104b regulaminu. 13. Interwencja

17 17 Możliwość wystąpienia z interwencją ograniczona jest do skarg bezpośrednich oraz do odwołań. Przedmiotem interwencji może być wyłącznie wsparcie zarzutów jednej ze stron. Należy przypomnieć, że interwenient, wstępując do sprawy, przyjmuje jej stan z chwili wstąpienia. Postępowanie w przedmiocie interwencji obejmuje dwa etapy: postępowanie w sprawie dopuszczenia interwencji oraz postępowanie właściwe w przedmiocie interwencji. a. Postępowanie w sprawie w przedmiocie dopuszczenia interwencji W celu dopuszczenia interwencji w postępowaniu ze skargi bezpośredniej zainteresowany jest zobowiązany do wystąpienia z wnioskiem o przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta. Wniosek taki należy złożyć w terminie 6 tygodni, który rozpoczyna swój bieg od momentu publikacji informacji w Dzienniku Urzędowym. Niemniej jednak wniosek złożony po terminie może zostać rozpoznany (patrz poniżej lit. b). Pismo takie powinno zawierać wszystkie niezbędne informacje pozwalające prezesowi albo, w konkretnym przypadku, Trybunałowi na podjęcie decyzji w przedmiocie dopuszczenia interwencji. Zanim jednak Trybunał podejmie decyzje w tej sprawie strony mogą składać swoje uwagi pisemne, a wyjątkowo nawet uwagi ustne dotyczące dopuszczalności i zasadności interwencji. Jednocześnie prosi się strony o poinformowanie Trybunału o zamiarze skorzystania z prawa do objęcia akt postępowania klauzulą poufności. W przypadku dopuszczenia interwencji strona sporu przedkłada jawne wersje swoich pism procesowych. Wniosek o przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta nie musi być koniecznie sformułowany w języku postępowania. b. Postępowanie interwencyjne Z chwilą dopuszczenia interwencji interwenient przedkłada pismo zawierające swoje stanowisko w sprawie. W tym stadium postępowania obwiązuje język postępowania. Wymóg ten nie dotyczy państw członkowskich występujących w charakterze interwenientów. W następstwie przedstawienia przez interwenienta jego stanowiska w sprawie, strony mogą przedkładać pisma ze swoimi uwagami. Jeżeli jednak wniosek w przedmiocie interwencji został złożony po upływie przewidzianego do tego terminu, ale przed podjęciem decyzji otwierającej procedurę ustną, wówczas interwenient może przedstawiać swoje uwagi wyłącznie podczas rozprawy, jeśli jest ona przewidziana. W przypadku zastosowania procedury przyspieszonej interwenient może prezentować swoje uwagi wyłącznie ustnie na rozprawie. 14. Wskazówki praktyczne a. Redagowanie i struktura pism w postępowaniu Pisma procesowe nie podlegają żadnym wymogom co do formy (z zastrzeżeniem reguł sformułowanych w innym miejscu), niemniej jednak powinny być zredagowane w sposób zwięzły a jednocześnie kompletny, jasny i precyzyjny. Ze względu na wymogi tłumaczeń i związane z tym terminy przypomina się, aby unikać zbędnych powtórzeń. Zwykła lektura powinna pozwolić Trybunałowi na zrozumienie zasadniczych elementów faktycznych i prawnych sprawy. Uwzględniając fakt, że większość pism jest czytana przez sędziów i rzeczników generalnych w innych wersjach językowych niż te, w których zostały zredagowane, pełnomocnicy stron powinni

18 18 mieć na uwadze, że wszelkie niejasności w tekście mogą zostać pogłębione przez tłumaczenie. Niebezpieczeństwo to jest tym większe, że nie zawsze jest możliwe przy przejściu z jednego języka na inny znalezienie zadowalającego, a tym bardziej wiernego odpowiednika żargonu prawniczego używanego często przez sądy krajowe. Ponadto pełnomocnicy powinni być świadomi ściśle obowiązującej ich zasady dotyczącej przedstawiania nowych zarzutów (patrz powyżej pkt B.1, B.6.c i B.8.a); jest bowiem niedozwolone zastrzeganie sobie, choćby warunkowo, zarzutów lub nowych argumentów do celów późniejszych pism procesowych lub przedstawienia ich w fazie procedury ustnej. Pisma procesowe powinny być sformułowane w sposób jasny i logiczny, podzielone na oddzielne części z wyodrębnionymi tytułami i numerami ustępów. Ponadto w sprawach bardziej złożonych zasadne jest dołączenie do streszczenia przedstawionych argumentów spisu treści. Schemat budowy pisma wszczynającego postępowanie mógłby się przedstawiać w sposób następujący: - wskazanie rodzaju sporu poprzez określenie rodzaju wnioskowanego orzeczenia: skarga o unieważnienie, wniosek o zastosowanie środka tymczasowego, itd.; - przedstawienie stanu faktycznego; - przedstawienie wszystkich zarzutów, na których została oparta skarga; - prezentacja argumentów na poparcie każdego środka prawnego Takie przytoczenie powinno zawierać odesłania do odpowiedniego orzecznictwa Trybunału. - przedstawienie wniosków końcowych jako podsumowanie zarzutów i argumentów. W postępowaniu odwoławczym art. 113 regulaminu przewiduje ograniczenie w zakresie wniosków. Odpowiedź na skargę i inne podobne pisma powinny mieć strukturę ściśle związaną ze strukturą argumentacji zawartej w piśmie procesowym, do którego odpowiedź się odnosi. W postępowaniu prejudycjalnym uwagi na piśmie powinny zawierać: - opis stanu faktycznego sprawy wraz z podaniem odpowiednich przepisów prawa krajowego; - argumentację prawną, w tym odesłania do odpowiedniego orzecznictwa Trybunału; - skierowane do Trybunału propozycje odpowiedzi na pytania postawione przez sąd krajowy. W przypadku, gdy zainteresowany potwierdza okoliczności sprawy przedstawione we wniosku prejudycjalnym, wystarczy to zaznaczyć. b. Dokumenty załączane do pism procesowych Przypomina się, że, zgodnie z art. 37 regulaminu, do pisma procesowego powinny być załączone wszystkie dokumenty, na które powołuje się strona. Trybunał nie uwzględnia dokumentów

19 19 dostarczonych z naruszeniem terminów lub w fazie procedury ustnej, chyba, że zachodzą wyjątkowe okoliczności, a strony wyrażają na to zgodę. Do pisma procesowego załącza się wyłącznie najistotniejsze dokumenty, na których strony opierają swoją argumentacje. W przypadku dokumentów o określonej objętości jest nie tylko dopuszczalne, lecz stosowne załączenie odpowiednich ich fragmentów. Kompletny odpis składa się w sekretariacie Trybunału. Zasadnicza treść załączonych dokumentów powinna jasno wynikać z pisma procesowego, ponieważ załączniki są tłumaczone przez Trybunał wyłącznie na żądanie sędziego. Trybunał nie przyjmuje składanych do akt sprawy pisemnych sprawozdań z ustnych wystąpień stron (w kwestii przekazywania do wydziału tłumaczeń konferencyjnych pisemnych streszczeń wystąpień ustnych stron, patrz pkt C.4) Niezależnie od powyższego pełnomocnicy mogą w każdym czasie dostarczać tłumaczenia oficjalne pism procesowych i załączników, mimo że w świetle art. 31 regulaminu tłumaczenia te nie są wiążące dla Trybunału. c. Fakty wymagające udowodnienia i środki dowodowe Pisma wszczynające postępowanie powinny wskazywać dowody na poparcie każdego ze spornych faktów. Niemniej jednak w późniejszych etapach jest dopuszczalne zgłaszanie nowych dowodów (w przeciwieństwie do postanowień odnośnie nowych zarzutów prawnych), pod warunkiem, że opóźnienie jest uzasadnione. Poszczególne środki dowodowe, które mogą zostać powołane przez strony, są enumeratywnie wymienione w art regulaminu. d. Cytaty Przy cytowaniu wyroków Trybunału prosi się pełnomocników o dokładne podanie wszystkich odniesień źródłowych orzeczenia, w tym wskazania stron, a przynajmniej nazwy strony skarżącej. Przy cytowaniu fragmentu orzeczenia Trybunału lub opinii rzecznika generalnego prosi się o dokładne podanie numerów stron oraz numeru punktu, pod którym się znajduje dany fragment. Dla ułatwienia pracy, Trybunał proponuje używać jako sposobu cytowania tego, który używany jest przez sam Trybunał, np.: wyrok z dnia 14 stycznia 1987 r. w sprawie 152/85 Misset (Zb. Orz. 1987, s. 223, pkt )

20 20 C. Procedura ustna 1. Przygotowanie rozprawy Po zamknięciu procedury pisemnej i ukończeniu tłumaczeń sędzia sprawozdawca przedstawia wstępne sprawozdanie na zgromadzeniu ogólnym, w którym uczestniczą wszyscy członkowie Trybunału. W tym dokumencie, do którego dostępu pozbawione są strony, sędzia sprawozdawca w porozumieniu z rzecznikiem generalnym przedstawia propozycje środków proceduralnych i/lub przygotowawczych do przedsięwzięcia przez Trybunał. W większości przypadków Trybunał na wniosek sędziego sprawozdawcy otwiera procedurę ustną bez przeprowadzenia wstępnych postępowań wyjaśniających. Dokładny termin określa prezes. a. Środki przygotowawcze Trybunał podejmuje decyzje w przedmiocie przedsięwzięcia środków przygotowawczych na wniosek sędziego sprawozdawcy w porozumieniu z rzecznikiem generalnym. W tym celu strony zostaną wezwane przed rozprawą, w konkretnym przypadku, do sprecyzowania swoich argumentów i wniosków w celu usunięcia niejasności lub pogłębienia kwestii poruszonych niedostatecznie wnikliwie albo do ograniczenia swojego wystąpienia ustnego do najistotniejszych kwestii albo do rozpoczęcia swojego wystąpienia od odpowiedzi na konkretne pytania Trybunału. Odpowiedzi na te pytania należy udzielić na piśmie w terminie wyznaczonym przez Trybunał lub też ustnie na rozprawie. Trybunał jest czasami zmuszony do wezwania pełnomocników stron do skoordynowania ustnych wystąpień większej liczby pełnomocników broniących zasadniczo tej samej tezy lub pełnomocników, którzy podczas tego samego posiedzenia reprezentują takie samo stanowisko (przy skargach bezpośrednich lub przy sprawach podobnych w ramach postępowania prejudycjalnego). Niezależnie od powyższego pełnomocnicy mogą podejmować w każdym czasie własne inicjatywy koordynacji swoich wystąpień w celu ograniczenia trwania procedury ustnej. b. Sprawozdanie na rozprawę Sprawozdanie na rozprawę jest sporządzane w przypadkach, których postępowanie obejmuje rozprawę (w kwestii odstąpienia od rozprawy patrz poniżej pkt C. 7). Sprawozdanie na rozprawę jest

21 21 wysyłane stronom w postępowaniu oraz podmiotom zainteresowanym na około trzy tygodnie przed terminem rozprawy. Sprawozdanie to, starannie przygotowane przez sędziego sprawozdawcę, zawiera, w przypadku skarg bezpośrednich oraz odwołań, zwięzły opis stanu faktycznego i właściwych przepisów prawnych, wskazanie żądań stron i podniesionych zarzutów oraz, z reguły syntetyczne, przedstawienie przytoczonej argumentacji na poparcie zarzutów. W przypadku odesłań prejudycjalnych sprawozdanie zawiera opis ram prawnych i faktycznych sprawy, wskazanie pytań prejudycjalnych jak również propozycji odpowiedzi zawarte w przedstawionych uwagach na piśmie. Argumenty przytoczone na poparcie propozycji odpowiedzi nie są z reguły przedstawiane. Po otrzymaniu sprawozdania na rozprawę strony powinny sprawdzić, czy elementy przedstawione w sprawozdaniu nie zawierają błędów. Pełnomocnik, który stwierdzi istnienie takich błędów jest proszony o powiadomieniu o tym fakcie sekretarza przed terminem rozprawy i o propozycję właściwych jego zdaniem zmian. Należy w tym miejscu podkreślić, że sprawozdanie na rozprawę jest zgodnie ze swoim charakterem dokumentem, który jest przedkładany przez sędziego sprawozdawcę pozostałym członkom Trybunału i o konieczności zmian, którego decyduje sędzia sprawozdawca. 2. Cel procedury ustnej We wszystkich rodzajach spraw (skarg bezpośrednich, odwołań i odesłań prejudycjalnych) za wyjątkiem przypadków, w których stosuje się procedurę przyspieszoną lub pilny tryb prejudycjalny, i w świetle nabytej przez Trybunał znajomości całości dokumentów przedstawionych w toku procedury pisemnej, celem procedury ustnej jest: - uwzględnienie ewentualnych wniosków o skoncentrowanie wystąpień na określonych kwestiach; w tym przypadku nie jest konieczne poruszanie innych aspektów sprawy; - pogłębienie analizy sporu poprzez wyjaśnienie i pogłębienie najważniejszych dla rozstrzygnięcia Trybunału zagadnień; - przedstawienie ewentualnie nowych argumentów wynikłych z faktów, które zaistniały po zamknięciu procedury pisemnej i z tego względu nie mogły zostać podniesione w pismach stron; - udzielenie odpowiedzi na pytania Trybunału. Wystąpienia muszą zawierać odpowiedzi na ewentualne pytania zadane w wezwaniu na rozprawę w celu uzyskania na nie odpowiedzi w toku rozprawy. W ramach postępowania prejudycjalnego lub innych postępowań, w których procedura pisemna obejmuje złożenie tylko jednego pisma procesowego, rozprawa ma głównie na celu umożliwienie stronom i innych zainteresowanym ustosunkowania się do argumentów zawartych przez pozostałych uczestników w ich pismach. Procedura ustna nie powinna obejmować powtórzeń tego, co zostało już przedstawione na piśmie. Uczestnicy rozprawy mający podobne stanowiska powinni w najszerszym możliwym zakresie unikać powtarzania kwestii już przedstawionych w toku tej rozprawy. 3. Przebieg procedury ustnej

22 22 Przed rozpoczęciem posiedzenia Trybunał zaprasza pełnomocników na krótką rozmowę celem ustalenia przebiegu rozprawy. Sędzia sprawozdawca i/lub rzecznik generalny w tym momencie wskazuje (wskazują) ewentualnie inne kwestie, co do których życzyłby (życzyliby) sobie aby zostały rozwinięte w trakcie wystąpień. Rozprawa rozpoczyna się zasadniczo od wystąpień pełnomocników stron. Następnie członkowie składu orzekającego zadają pytania. Rozprawa kończy się, jeżeli jest to konieczne, krótkimi replikami pełnomocników, jeżeli sobie tego życzą. Często się zdarza, że członkowie Trybunału przerywają wystąpienia pełnomocników w celu wyjaśnienia niektórych kwestii, które wydają się im szczególnie istotne. 4. Wymogi związane z tłumaczeniem symultanicznym Członkowie Trybunału (składu orzekającego) nie zawsze śledzą wystąpienia w językach, w których są prezentowane, lecz często słuchają tłumaczenia symultanicznego. Technika ta nakłada pewne wymogi, których przestrzeganie leży w interesie pełnomocników w celu zagwarantowania jak najlepszego zrozumienia ich wypowiedzi przez członków Trybunału. Pełnomocnik powinien więc postrzegać tłumacza jako niezbędnego współpracownika przy prezentacji swojego wystąpienia. Po pierwsze, odradza się czytanie wcześniej przygotowanego tekstu. Uzasadnione jest to tym, że wypowiedź przygotowana na piśmie najczęściej składa się z dłuższych i bardziej skomplikowanych zdań oraz tym, że osoba ją przedstawiająca ma tendencję do czytania zbyt szybkiego, by umożliwić zadowalające tłumaczenie. W interesie samych pełnomocników leży prowadzenie wystąpienia w oparciu o właściwie ustrukturyzowane notatki, sformułowanego za pomocą prostych zwrotów i krótkich zdań. W przypadku, kiedy pełnomocnik postanawia opierać się na gotowym tekście, zastosowanie mają te same uwagi: proste zwroty i krótkie zdania, odczytanie tekstu w tempie normalnej wypowiedzi. Z tych samych względów zaleca się przed wszelkimi rozwinięciami sporządzenie planu, którym zamierza posłużyć się mówca. Tłumacze przed udaniem się na rozprawę starannie analizują wszystkie akta sprawy. Jak najwcześniejsze przekazanie przez osobę występującą wszystkich użytecznych informacji dotyczących prawdopodobnej treści wystąpienia (ewentualnie notatek), pozwoli tłumaczom na pełniejsze przygotowanie się, na lepsze oddanie struktury wypowiedzi oraz na wyeliminowanie ryzyka zaskoczenia terminologią techniczną czy cytowanymi tekstami lub liczbami. Takie informacje, adresowane do Dyrekcji Tłumaczeń Konferencyjnych Trybunału, należy przesyłać telefaksem [Luksemburg (00352) ] lub pocztą elektroniczną (interpret@curia.europa.eu). Zostaną one przekazane wyłącznie tłumaczom. W celu uniknięcia jakichkolwiek nieporozumień należy podać nazwisko lub nazwę strony. Zaznaczyć należy wreszcie, że pełnomocnicy są słyszalni przez tłumaczy tylko wtedy, kiedy mówią bezpośrednio do mikrofonu. 5. Czas trwania wystąpienia