473/6/B/2009. POSTANOWIENIE z dnia 29 czerwca 2009 r. Sygn. akt Ts 313/08. Trybunał Konstytucyjny w składzie: Mirosław Granat,

Transkrypt

1 473/6/B/2009 POSTANOWIENIE z dnia 29 czerwca 2009 r. Sygn. akt Ts 313/08 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Mirosław Granat, po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Haliny D. o zbadanie zgodności: art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569, ze zm.) z art. 64 ust. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, p o s t a n a w i a: odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

2 UZASADNIENIE W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 października 2008 r. skarżąca domaga się zbadania zgodności art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569, ze zm.; dalej: ustawa o zastawie rejestrowym) z art. 64 ust. 2 i art. 32 Konstytucji. Zgodnie z zaskarżonym przepisem, w razie ustanowienia zastawu rejestrowego na pojeździe mechanicznym podlegającym rejestracji, zastaw ten zostaje również odnotowany w dowodzie rejestracyjnym pojazdu. Skarżąca zarzuca, że zastosowanie zaskarżonego przepisu w stosunku do niej doprowadziło do naruszenia jej konstytucyjnych praw w postaci równości wobec prawa, zakazu dyskryminowania w życiu społecznym rozumianym także jako obrót ekonomiczno-prawny oraz równej ochrony prawa własności. Wynika to jej zdaniem z nierównej ochrony stron postępowania sądowego, istnienia fikcji prawnej zabezpieczenia pewności obrotu prawnego oraz podważenia zaufania do norm prawnych wskutek bezkarności w razie nieprzestrzegania nakazu zawartego w kwestionowanej przez skarżącą normie. Skarżąca wskazuje, że zaskarżona norma doprowadziła do nieuznania jej postępowania przy nabywaniu pojazdu za dochowanie należytej staranności i w konsekwencji zasądzenia od niej zapłaty kwoty odpowiadającej wartości samochodu na rzecz wierzyciela zabezpieczonego zastawem rejestrowym ustanowionym na nabytym pojeździe. Podnosi również, że orzecznictwo sądowe prezentuje wyraźne stanowisko, w myśl którego obowiązek zawarty w zaskarżonym przepisie nie ma znaczenia prawnego i może być bezkarnie niewykonywany, ponieważ jest on i tak niwelowany przez art. 38 ustawy o zastawie rejestrowym. Dlatego też art. 12 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym jest w ocenie skarżącej wadliwy i powinien zostać usunięty lub zmieniony. Brak wpisu w dowodzie rejestracyjnym pojazdu informacji o ustanowionym na nim zastawie rejestrowym powinien mieć, jak podnosi skarżąca, identyczną wagę informacyjną i zarazem ochronną jak art. 37 i art. 38 ustawy o zastawie rejestrowym. Skarżąca stwierdza przy tym, że sprawdzenie przez nią dowodu rejestracyjnego nabywanego pojazdu nie miało znaczenia dla przyznania jej równej ochrony prawnej, a wadliwa konstrukcja zaskarżonej normy w konsekwencji doprowadziła do utraty przez nią własności środków pieniężnych stanowiących równowartość nabytego pojazdu. Skarżąca wniosła skargę konstytucyjną w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 11 marca 2007 r. (sygn. akt I C 33/08) Sąd Rejonowy w Nowym Sączu zasądził od skarżącej obowiązek zapłaty kwoty odpowiadającej wartości rynkowej nabytego przez nią samochodu na rzecz wierzyciela zabezpieczonego zastawem rejestrowym na tym pojeździe. Apelację skarżącej od tego wyroku oddalił Sąd Okręgowy w Nowym Sączu wyrokiem z 19 czerwca 2008 r. (sygn. akt III Ca 302/08). Obydwa sądy przyjęły, że sprawdzenie dowodu rejestracyjnego pojazdu oraz uzyskanie informacji w wydziale komunikacji odpowiedniego starostwa nie stanowi dochowania należytej staranności, prowadzącego do wygaśnięcia zastawu rejestrowego. Skutek taki mógłby nastąpić jedynie wówczas, gdyby skarżąca sprawdziła rejestr zastawów. Zarządzeniem z 2 listopada 2008 r. skarżąca została wezwana do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez określenie, w jaki sposób zaskarżony art. 12 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym stanowił podstawę wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 19 czerwca 2008 r. (sygn. akt III C 302/08) oraz wskazanie sposobu naruszenia prawa do równej ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji), wynikającego z zastosowania w jej sprawie art. 12 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym. W odpowiedzi na to zarządzenie skarżąca wniosła do Trybunału pismo, w którym oświadczyła, że w toku postępowania przed sądami podnosiła zarzut naruszenia 2

3 zaskarżonego przepisu, wskazując że skoro przed zawarciem umowy zamiany pojazdów dokonała sprawdzenia w dowodzie rejestracyjnym nabywanego pojazdu i we właściwym wydziale komunikacji starostwa odnośnie do obciążeń, to tym samym dołożyła należytej staranności, o której mowa w art. 13 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym. Orzekające sądy nie uznały jednak możliwości zastosowania art. 12 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym na korzyść skarżącej ze skutkiem w postaci wygaśnięcia zastawu rejestrowego, stawiając tezę, że przepis ten jest adresowany do organu administracji publicznej, a nie do wierzyciela. W ten sposób, w myśl stanowiska skarżącej, zakwestionowany przepis stał się podstawą wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 19 czerwca 2008 r. (sygn. akt III C 302/08). Uzasadniając naruszenie prawa do równej ochrony własności i praw majątkowych, skarżąca podniosła, że równa ochrona prawna i niedyskryminacja miałyby miejsce w przedmiotowej sprawie, gdyby orzekające sądy uznały, że dokonanie przez nią sprawdzenia dowodu rejestracyjnego i akt wydziału komunikacyjnego odnośnie adnotacji do urzędowej o zastawie rejestrowym stanowiło wyraz dołożenia należytej staranności w rozumieniu art. 13 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym. Obowiązek jednej strony odpowiadałby obowiązkowi drugiej wówczas, gdyby zastaw rejestrowy wygasł, ponieważ wierzyciel nie wykonał powszechnego obowiązku ustawowego wynikającego z powinności zawartej w normie art. 12 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym zgłaszając do CEPiK [Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców] zawarcie umowy zastawu rejestrowego i wpisanego do rejestru sądowego ponad dwa lata po umowie zamiany pojazdów i prawie 6 lat po ustanowieniu zastawu rejestrowego. Skarżąca wywodzi dalej, że sądy nie uznały za możliwe usytuowanie istoty sporu nie na płaszczyźnie konstytutywności wpisu zastawu do rejestru, a na płaszczyźnie znaczenia funkcji informacyjnej i równorzędności informacji zawartej w obu systemach rejestrowych (sądowym rejestrze zastawów i dowodzie rejestracyjnym pojazdu, [ ]), pomijając wynikające z odnotowania lub braku adnotacji domniemania. Skoro tak konkluduje skarżąca to art. 12 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym jest wadliwy i tworzy li tylko iluzoryczne zabezpieczenie pewności obrotu prawnego i rynku wtórnego wbrew ratio legis, jaka legła u podstaw jego uchwalenia. Wraz ze skargą konstytucyjną skarżąca złożyła wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o zawieszeniu wykonania wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 19 czerwca 2008 r. (sygn. akt III Ca 302/08) i poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z 11 marca 2007 r. (sygn. akt I C 33/08). Skarżąca podnosi, że ich wykonanie mogłoby spowodować nieodwracalne skutki w postaci uszczerbku jej własności, a nadto przemawia za tym jej ważny interes w postaci równej ochrony prawnej na czas rozpoznania sprawy. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje: Skarga konstytucyjna, uregulowana w art. 79 ust. 1 Konstytucji, stanowi szczególny środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, które zostały naruszone wskutek orzeczenia sądu lub organu administracji wydanego na podstawie zaskarżonej normy. Obowiązek określenia naruszonego prawa oraz sposobu jego naruszenia, wynikającego z ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego, spoczywa na skarżącym, w myśl art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W piśmie nadesłanym do Trybunału w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego wzywające skarżącą do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, skarżąca wskazała, że naruszenie swoich praw upatruje w braku możliwości wygaśnięcia zastawu rejestrowego w sytuacji, gdy informacja o ustanowieniu 3

4 zastawu wbrew treści art. 12 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym nie została ujawniona w dowodzie rejestracyjnym pojazdu. W ocenie Trybunału, takie ujęcie nie spełnia wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK wymogu dokładnego określenia ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego zapadło ostateczne orzeczenie w sprawie skarżącej. Przedstawione przez skarżącą żądanie zmierza do uzupełnienia art. 12 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym o regulację przyznającą ochronę osobie, która nabyła własność pojazdu w zaufaniu do danych (braku danych) umieszczonych w dowodzie rejestracyjnym. Tymczasem Trybunał wielokrotnie wskazywał w swoim orzecznictwie, że pełni jedynie funkcję ustawodawcy negatywnego, eliminującego z porządku prawnego normy sprzeczne z normami systemowo wyższymi, w szczególności z Konstytucją, nie dysponuje natomiast kompetencją do ich stanowienia (por. wyroki TK z: 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251; 21 lipca 2004 r., K 16/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 68; 8 listopada 2005 r., SK 25/02, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 112; 24 maja 2006 r., K 5/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 59, 9 grudnia 2008 r., SK 43/07, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 175 oraz postanowienia TK z: 9 lipca 2002 r., K 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 55; 11 grudnia 2002 r., SK 17/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 98; 29 listopada 2005 r., P 10/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 127 i 17 października 2007 r., P 29/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 116). Wprawdzie w treści skargi konstytucyjnej skarżąca podnosi, że art. 12 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym powinien, ze względu na swoją wadliwość, zostać usunięty lub zmieniony, Trybunał zwraca jednak uwagę, że eliminacja tej normy nie wpłynęłaby w żaden sposób na sytuację prawną skarżącej w postępowaniu, w związku z którym wniosła skargę konstytucyjną. Skuteczność prawnorzeczową zastawu rejestrowego oraz przypadki jego wygaśnięcia ze względu na dobrą wiarę nabywcy reguluje bowiem wyczerpująco art. 38 ustawy o zastawie rejestrowym (por. również wyroki SN z 1 października 2003 r., II CK 53/02, OSNC 2004, nr 11, poz. 182 i 10 marca 2005 r., III CK 369/04, LEX nr ). Zamierzony przez skarżącą skutek mógłby zatem zostać osiągnięty wyłącznie przez wprowadzenie norm wiążących taki skutek z zaufaniem do treści dowodu rejestracyjnego, do czego Trybunał jak wskazano powyżej nie jest na gruncie obowiązującej Konstytucji uprawniony. Odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu uzasadnia nadto wadliwość określenia przez skarżącą naruszonych praw lub wolności w rozumieniu art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Prawo do równej ochrony własności i praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji) i zasada równości (art. 32 Konstytucji) w postępowaniu, w związku z którym skarżąca wniosła skargę konstytucyjną, zostały w jej ocenie naruszone przez to, że obowiązkowi zamieszczenia w dowodzie rejestracyjnym pojazdu faktu ustanowienia zastawu rejestrowego nie odpowiada ryzyko utraty tego prawa wskutek jego nieujawnienia w tym dokumencie. Trybunał Konstytucyjny przyjmuje w swoim orzecznictwie, że prawo do równości (w zakresie innych praw podmiotowych; tu: własności lub innych praw majątkowych) doznaje uszczerbku wówczas, gdy system prawny przewiduje różne skutki prawne w odniesieniu do podmiotów wykazujących tę samą cechę relewantną, a kryterium ich odmiennego traktowania nie spełnia przesłanek relewantności i proporcjonalności (por. wyrok TK z 24 października 2001 r., SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216). Treść skargi konstytucyjnej nie zawiera żadnych wskazówek, w obrębie jakiej grupy podmiotów dochodzi, zdaniem skarżącej, do nierównego traktowania ze względu na brzmienie zaskarżonej normy, ani tym bardziej jaką cechę relewantną wykazują odmiennie traktowane podmioty. W piśmie nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału wzywające do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej skarżąca próbowała zaś porównać sytuację wierzyciela zabezpieczonego skutecznie ustanowionym zastawem rejestrowym i sytuację nabywcy przedmiotu obciążonego tym prawem, który 4

5 zaniedbał sprawdzenia w rejestrze zastawów, czy nabywany pojazd nie jest obciążony. Przeciwstawiła tym samym dwa różne prawa (prawo własności i ograniczone prawo rzeczowe), w dwóch rożnych aspektach (obowiązku ujawnienia danych o zastawie rejestrowym w dowodzie rejestracyjnym pojazdu w stosunku do zasady bezwzględnej skuteczności zastawu rejestrowego ujawnionego w rejestrze zastawów i zakresu ochrony dobrej wiary). Brak wskazania wspólnej cechy relewantnej przesądza w tej sytuacji o niedopuszczalności nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w oparciu o art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. W trybie skargi konstytucyjnej nie jest nadto dopuszczalne powołanie się wyłącznie na zasadę równości wynikającą z art. 32 Konstytucji; Trybunał wyjaśnił bowiem, że prawo do równego traktowania ukształtowane zostało jako metaprawo, prawo, do którego naruszenia może dojść wyłącznie w zakresie innego prawa podmiotowego lub wolności (por. postanowienie TK z 24 października 2001 r., wydane w pełnym składzie, SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Ze względu na odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 19 czerwca 2008 r. (sygn. akt III Ca 302/08) i poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w Sączu z 11 marca 2007 r. (sygn. akt I C 33/08) nie zasługuje na uwzględnienie. Z powyższych względów, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu. 5