RODZINA FAKTY I MITY PO CO LUDZIOM DZIECI? RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA problemy definicyjne

Transkrypt

1 RODZINA FAKTY I MITY The Begas Family 1821 Oil on canvas, 76 x 85,5 cm Wallraf-Richartz Museum, Cologne PO CO LUDZIOM DZIECI? 1. Socjobiologia (Edward O.Wilson, 1975) przekazywanie swoich genów, jako naturalny imperatyw wszystkich żywych istot 2. Ekonomia (Gary Becker, ekonomiczna teoria zachowań) racjonalne ekonomicznie decyzje, sprowadzone do trzech pytań: a/ czy w ogóle mieć dzieci? b/ jeśli tak, to ile? c/ kiedy je mieć? 3. Socjologia (U.Beck) związek: rodzic-dziecko, jako ostatnia trwała relacja w świecie w którym związki się rozpadają i zawiązują nowe konfiguracje. Czyli, aby nie być samotnym RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA problemy definicyjne Formy życia rodzinnego są zróżnicowane i zrelatywizowane do konkretnych społeczeństw i konkretnych czasów. Bezzasadne są zatem stwierdzenia o normalnych rodzinach Silne zideologizowanie. Dominacja nurtu normatywnoemocjonalnego, oderwanego od praktyki badawczej (rola polityki i doktryn religijnych) Rodzina to przede wszystkim proces podlegający nieustającym zmianom, dokonujący się poprzez codzienne rutyny. Rodzina dzieje się, a nie jest przykładem; modele cyklu życia rodziny 1

2 RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA problemy definicyjne Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji Grupa złożona z żony, męża oraz ich wspólnych dzieci, którzy mieszkają w jednym miejscu i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe (Murdock) Rodziną jest to, co ludzie za rodzinę uważają To rodzice i dzieci lub dorośli partnerzy, uznający, że taką rodzinę tworzą (będący w związku formalnym lub nieformalnym, heteroseksulanym lub homoseksualnym) RODZINA JAKO INSTYTUCJA SPOŁECZNA Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji. Funkcje instytucjonalne rodziny: materialno-ekonomiczna opiekuńcza prokreacyjna emocjonalno-seksualna legalizacyjno-kontrolna socjalizacyjna klasowa kulturowa rekreacyjno-towarzyska KRYTERIUM KLASYFIKACJI Zazwyczaj jako rodzinę rozumie się dwójkę partnerów i wychowywane potomstwo. Tego typu rodzinę określa się jako nuklearną (rodzina mała), gdy jedno z partnerów zamieszkuje także z rodzicami, to jest to rodzina wielopokoleniowa. Granic rodziny nie da się jednoznacznie określić; ogół osób, o których wiadomo, że są spokrewnione lub spowinowacone chociażby w linii bocznej, w genealogii, to także rodzina (dla odróżnienia od rodziny małej nazywa ją się rodziną wielką). W niektórych wypadkach, sam fakt zamieszkania razem, klasyfikuje pewna grupę ludzi jako rodzinę 2

3 RODZAJE Istnieją różne formy rodziny, rozróżniane według odmiennych kryteriów: małżeństwo stanowiące zazwyczaj trzon rodziny, może mieć charakter monogamii lub poligamii; dziedziczenie w rodzinie może być patrylinearne, matrylinearne lub bilateralne; rozkład władzy w rodzinie może mieć charakter matriarchalny, patriarchalny lub partnerski; ze względu na reguły zamieszkania możemy mówić o rodzinie matrylokalnej, rodzinie patrylokalnej lub rodzinie lokalnej Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw. alternatywne formy rodziny takie jak: rodzina niepełna rodzina zrekonstruowana EWOLUCJA MAŁŻEŃSTWA Tradycja - ewolucyjny schemat powstawania rodziny (Morgan): pierwotny promiskuityzm małżeństwo grupowe rodzina oparta na pokrewieństwie rodzina monogamiczna EWOLUCJA MAŁŻEŃSTWA Współcześnie: związek kohabitacyjny, konkubinat monoparentność pary homoseksualne rodzina patchworkowa, zrekonstruowana, wielorodzina, rodzina odbudowana DINKS (Double Income No Kids) Grono przyjacielskie (komuna) Układy sieciowe seniorów Single ( Sex w wielkim mieście, Dziennik Bridget Jones, Ally McBeal ) 3

4 RODZINA POLSKA Co szósta rodzina, to rodzina niepełna 15% dzieci wychowuje się w rodzinach typu % niepełnych rodzin (około 1 miliona) stanowią kobiety 75% samotnych matek, mieszka w miastach 2 proc. badanych Polaków deklaruje, że pozostaje w związkach partnerskich; w krajach skandynawskich liczba takich związków jest razy wyższa RODZINA cd. Gwałtownie wzrasta ilość urodzeń pozamałżeńskich Jeszcze w latach 90-tych oscylowała wokół 5 proc. Potem szybko rosła, by obecnie osiągnąć poziom 20- procentowy Dla porównania w Holandii z takich związków rodzi się 60 proc. dzieci, w Danii - ponad 50 proc., a w Szwecji - ok. 40 proc RODZINA cd. Realizowany w Polsce model, to tzw model podwójnego obciążenia kobiety Dylemat: życie własnym życiem vs życie dla innych Pułapka familijna mamizm, czyli psychologiczna dominacja matek w rodzinach z klas średnich nieobecny ojciec Nowa matka? Nowy model ojcostwa? 4

5 RODZINA cd. W ciągu ostatnich 10 lat notujemy w Polsce spadek skłonności do zawierania małżeństw. Eksperci uważają, że jeśli nie nastąpią zmiany wzorców zachowań to 40 proc. kobiet i 40 proc. mężczyzn nie zawrze w ogóle związku małżeńskiego Pod tym względem jesteśmy podobni do społeczeństw innych krajów zachodnioeuropejskich. Zbliżamy się także do modelu, w którym kobiety - z uwagi na coraz dłuższe kształcenie się oraz poświęcanie się karierze zawodowej - w coraz późniejszym wieku decydują się na małżeństwo i macierzyństwo Rys. 1. Niezależnie od tego, jaki jest Pana(i) stan cywilny, w jakim jest Pan(i) wieku, a także czy ma Pan(i) dzieci, czy też nie proszę powiedzieć ile dzieci chciałby Pan(i) mieć w swoim życiu? 5

6 Nowe style życia? Nowy Mężczyzna Tendencje kryzysowe relacje zmienne, otwarty proces redefiniowania pozycji i tożsamości ról przypisanych do płci biologicznej i kulturowej Kryzys instytucjonalizacji zmiana instytucji starego reżimu- rodziny, szkoły, państwa Kryzys seksualności osłabienie hegemonii heteroseksualności, rosnąca siła seksualności kobiet turystyka seksualna Kryzys dotychczasowego układu interesów prawa matek, ruchy gejowskie Konsekwencje zmian 1.Spadek pewności siebie 2.podważenie autorytetu, 3.lęki 4.obniżenie własnej wartości 5.nowy model ojcostwa?... jaki? Co dalej? 6

7 GRUPY I ORGANIZACJE cd. Grupy wtórne Są to zazwyczaj grupy duże, o charakterze bezosobowym. Cechuje je specjalizacja Przeważają w nich więzi o charakterze rzeczowym Są tworzone dla realizacji określonego celu 7