Ogólne założenia do konstruowania programów rozwojowych szkół kandydujących do programu Dolnośląska e-szkoła

Transkrypt

1 Ogólne założenia do konstruowania programów rozwojowych szkół kandydujących do programu Dolnośląska e-szkoła I. Wstęp Czym jest Dolnośląska e-szkoła (DeS)? Dolnośląska e-szkoła jest programem wynikającym z celów i priorytetów Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 1 oraz szczegółowych działań określonych w krótkookresowym dokumencie zatytułowanym Kierunki Działania Samorządu Województwa Dolnośląskiego Perspektywa Głównym celem programu jest efektywne wdrożenie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) do procesu kształcenia. Równie ważne jest tu wspieranie procesu nauczania jak i uczenia się. Etap pilotażowy DeS obejmuje trzy komplementarne ze sobą projekty współfinansowane z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, budżetu Województwa Dolnośląskiego oraz budżetu państwa. W poszczególnych komponentach DeS weźmie udział od 100 do 250 szkół i placówek, a dotyczyć one będą: przygotowania nauczycieli do korzystania z platform edukacyjnych (e-learningowych) oraz interaktywnych technologii edukacyjnych, w ramach projektu systemowego POKL 3 -działanie 9.4; wdrożenia, w ramach działania oraz 9.2 POKL, programów rozwojowych szkół obejmujących w szczególności dodatkowe zajęcia dla uczniów, ukierunkowane na rozwój kompetencji kluczowych, ze szczególnym uwzględnieniem ICT, języków obcych, przedsiębiorczości, nauk przyrodniczo-matematycznych; udostępnienia platformy edukacyjnej oraz wyposażenia szkół w niezbędne technologie wynikające z programów rozwojowych, w ramach działania 7.2 RPOWD 4. Wdrażaniu DeS towarzyszą znaczące zmiany w polskim systemie edukacji, wymuszone niską efektywnością kształcenia, zwłaszcza w zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Nowa podstawa programowa z jednej strony ma na celu poprawę efektywności kształcenia, a z drugiej pozostawia większą swobodę w doborze metod i technologii kształcenia. Dolnośląska e-szkoła wychodzi naprzeciw tym zmianom, oferując uczestnikom programu kompleksowe wsparcie projakościowych działań obejmujących główne aspekty pracy dydaktyczno-wychowawczej. Działania te powinny korespondować z podstawowymi powinnościami szkół i placówek wynikającymi z art. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, dotyczących szczególności: prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju; dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów; opieki nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwianie realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróconym czasie; zmniejszania różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi. W większości szkół nie zdołano dotychczas w sposób efektywny wdrożyć technologii informacyjnokomunikacyjnych do procesu kształcenia. Choć dostęp do nich staje się coraz powszechniejszy (ponad 40% szkół zgłoszonych do DeS jest wyposażonych w dwie pracownie komputerowe, a dalszych 20% w trzy i więcej), to nadal te technologie stoją nieco z boku w stosunku do realizowanych w szkołach programów i metod nauczania. 1 Dokument dostępny w folderze zasoby 2 Ibid. 3 Ibid. 4 Ibid. Strona 1

2 Interwencja Europejskiego Funduszu Społecznego, skumulowana tylko w jednym programie operacyjnym, alokującym większość środków w komponencie regionalnym, staje się jedyną szansą na dokonanie pożądanych i trwałych zmian w sposobie organizowania, programowania i realizowania przez szkoły procesu dydaktyczno-wychowawczego. W województwie dolnośląskim szanse te dodatkowo wzmacnia interwencja Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, który współfinansuje komplementarne z POKL-em projekty kluczowe realizowane w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. Program Operacyjny Kapitał Ludzki zakłada realizację projektów rozwojowych szkół i placówek oświatowych wprowadzających nowy model pracy szkoły, sprzyjający podniesieniu jakości kształcenia. Programy rozwojowe realizowane w ramach DeS obejmować powinny trzy rodzaje działań (operacji) wymienionych w Szczegółowym Opisie Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 5 : a) wdrożenie nowych, innowacyjnych form nauczania i oceniania, cechujących się wyższą skutecznością niż formy tradycyjne; b) dodatkowe zajęcia (pozalekcyjne i pozaszkolne) dla uczniów ukierunkowane na rozwój kompetencji kluczowych, ze szczególnym uwzględnieniem ICT; języków obcych, przedsiębiorczości, nauk przyrodniczo -matematycznych; c) wdrażanie programów i narzędzi efektywnego zarządzania placówką oświatową, przyczyniających się do poprawy jakości i organizacji nauczania. II. Priorytety programu Dolnośląska e-szkoła Szkoły biorące udział w programie DeS powinny szczegółowo zaprojektować działania, zdefiniowane w Szczegółowym Opisie Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, wymienione wyżej w pkt. a) - c), uwzględniając przy tym następujące priorytety: 1. Wdrożenie platformy edukacyjnej do procesu nauczania-uczenia się 3-5 wybranych przedmiotów, w tym obowiązkowo dwóch z grupy przedmiotów matematycznoprzyrodniczo-technicznych. Wybrani nauczyciele, wspomagani przez koordynatorów szkolnych, przygotowują odpowiednie zasoby edukacyjne korzystając z narzędzi i funkcjonalności na udostępnionej platformie edukacyjnej (e-learningowej). Organizują i wspomagają przy jej pomocy poszczególne elementy procesu dydaktycznego, wdrażając ideę spersonalizowanej edukacji. W szczególności aktywizują uczniów do wykorzystania komputera i platformy edukacyjnej podczas nauki w domu. 2. Rozwijanie i wspieranie wcześniej zdiagnozowanych zainteresowań i uzdolnień uczniów, ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji kluczowych i kompetencji niezbędnych do życia w XXI wieku oraz egzemplifikacją zasady równości szans edukacyjnych. Szkoła programuje, a następnie oferuje uczniom zajęcia w różnorodnych kołach zainteresowań, tworząc jednocześnie podstawy szkolnego ruchu naukowego. W działalności kół zainteresowań oraz kół naukowych wykorzystywana jest platforma edukacyjna. Nauczyciele inicjują również międzyszkolny ruch naukowy proponując tematykę i zakres działalności odpowiednich zespołów międzyszkolnych, Zgłaszane są tutaj zarówno własne propozycje tematycznoorganizacyjne, jak i gotowość do udziału w ofercie przedłożonej przez inne szkoły. Przewidzieć również należy indywidualne i grupowe projekty uczniowskie. W programowaniu zajęć pozaszkolnych należy uwzględnić instalowane w szkołach podstawowych pracownie przyrodnicze oraz ofertę dostępnych w regionie Multicentrów. 3. Wdrożenie do praktyki szkolnej metod i narzędzi edukacji interaktywnej zwiększającej zaangażowanie i aktywność uczniów. 5 Ibid. Strona 2

3 Nauczyciele opracowują scenariusze zajęć wykorzystujących metody interaktywne hołdujące w szczególności zasadzie learning by doing. Uwzględnić przy tym należy środki i narzędzia obecnie dostępne w szkole i poza nią, jak również wyposażenie przewidziane w programie DeS (rozdział IV). 4. Stopniowe wprowadzanie innowacyjnych form oceniania. Większość nauczycieli wprowadza stopniowo (w pierwszym etapie równolegle do metod tradycyjnych) dziennik elektroniczny zintegrowany z platformą edukacyjną, a także z uczniowskim e-portfolio. Przewidzieć należy możliwość udostępniania rodzicom/opiekunom danych odnośnie frekwencji, zachowania i postępów w nauce. 5. Wdrażanie programów i narzędzi efektywnego zarządzania szkołą. Wykorzystanie stosownych funkcjonalności platformy edukacyjnej do efektywnego komunikowania się z otoczeniem wewnętrznym i zewnętrznym szkoły. Organizowanie pracy indywidualnej i zespołowej. Tworzenie i wykorzystywanie repozytoriów dokumentacji szkolnej. 6. Szersze włączenie rodziców w działalność dydaktyczno-wychowawczą szkoły. Wszyscy rodzice/opiekunowie uczniów klas, objętych działaniami priorytetu 1, mają dostęp do danych, o których mowa w priorytecie 4, a poza tym otrzymują osobne konta użytkownika, umożliwiające dostęp do określonych informacji i narzędzi platformy edukacyjnej. Otrzymują oni także dostęp do różnych sal, gdzie będą mogli inicjować i prowadzić dyskusje, wspomagać działalność kół zainteresowań, przeglądać stosowne informacje oraz wypełniać ankiety lub testy. Szkoła prowadzi 2-4 godzinne szkolenie dla rodziców w zakresie korzystania z platformy edukacyjnej w zakresie udostępnionym rodzicom. W szkolnych programach rozwojowych należy obligatoryjnie uwzględnić pierwsze cztery priorytety. Priorytety 5 i 6, ze względu na wysoce innowacyjny charakter, można traktować fakultatywnie lub wdrażać tylko niektóre elementy, pamiętając jednak, że o jakości programu rozwoju szkoły świadczy jego kompleksowość. III. Zakres wsparcia oferowanego szkołom przystępującym do programu DeS Głównym celem etapu pilotażowego DeS jest efektywne wdrożenie przedsięwzięć zaprojektowanych w szkolnych programach rozwojowych, co umożliwi w przyszłości upowszechnienie wypracowanych rozwiązań rekomendowanych, jako przykłady dobrych praktyk. Stąd niezmiernie istotne jest świadome i zaangażowane uczestnictwo szkół przystępujących do programu oraz zapewnienie niezbędnego wsparcia rzeczowego i merytorycznego. Wsparcie to zapewnione będzie w głównej mierze poprzez realizację dwóch dodatkowych projektów umożliwiających przygotowanie nauczycieli do realizacji celów DeS oraz podnoszących standardy wyposażenia szkół w niezbędną do tego technologię. W ramach projektu systemowego POKL (9.2) gruntowne przygotowanie uzyska co najmniej 4 nauczycieli z każdej szkoły przystępującej do programu. Szkolenie będzie poświęcone głównie wykorzystaniu platformy edukacyjnej w pracy własnej, a zwłaszcza do wsparcia i organizacji prowadzonych zajęć w klasie, jak również w pracy uczniów w szkole i poza zajęciami. Nauczycielom zapewni się również bieżące wsparcie merytoryczne poprzez platformę edukacyjną, a szkołom opiekę wyznaczonego konsultanta. W trakcie realizacji projektów POKL nauczyciele uczestniczyć będą w licznych konferencjach szkoleniowych i konsultacyjnych. Poprzez projekt kluczowy, realizowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego zakwalifikowane szkoły uzyskają niezbędne wyposażenie, którego rodzaj i ilość, odniesione do wielkości szkoły i liczebności klas, wynikać będzie z analizy i planów działań ujętych w programach rozwojowych. Realizacja działań przedstawionych w projekcie DsE wymagać będzie: mobilnej(nych) pracowni komputerowej, zestawów interaktywnych (mobilna tablica interaktywna z projektorem, system do odpowiedzi i testowania), urządzeń wspomagających wykorzystanie dzienników elektronicznych (m.in. wprowadzanie ocen i obecności uczniów), mobilnych komputerów nauczycielskich. Pamiętać należy, iż szkoły uczestniczące w programie powinny dysponować siecią bezprzewodową. Koszty jej wykonania ponoszą szkoły (organy prowadzące), które poza tym nie wnoszą do projektów innego udziału własnego. Strona 3

4 IV. Struktura dokumentu Program rozwoju szkoły na lata. Wskazane jest, aby szkolne programy rozwojowe, związane z rozwojem i wdrażaniem nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych miały postać dokumentu strategicznego (np. planu strategicznego, czy chociażby one page strategy ). Typowa procedura konstruowania strategii przebiega na ogół w następujących etapach:. A. Opis i diagnoza (ocena) stanu wyjściowego w danym obszarze (sektorze). Diagnoza stanu wyjściowego oraz ocena aktualnych i przewidywalnych uwarunkowań jest punktem wyjścia do sformułowania każdej długookresowej strategii. Etap ten jest niezbędny, ponieważ z niego wynika wybór głównych oraz cząstkowych celów strategicznych. B. Tworzenie wizji (obrazu docelowego) przedmiotu strategii. Określenie wizji jest pierwszym krokiem w następującej sekwencji postępowania: wizja strategia plan działanie. Wizja jest zarówno wynikiem wiedzy, doświadczenia, umiejętności i racjonalnej wyobraźni, jak i też ambicji, inwencji i potrzeby wykazania się. C. Analiza obecnej i przyszłej sytuacji w danym obszarze (analiza strategiczna). Jej głównym celem jest określenie zasadniczych czynników oddziaływujących na obecną i przyszłą sytuację w rzeczonym obszarze. Prowadzi ona do sformułowania założeń strategicznych, ukazujących najlepsze rozwiązania, co do pożądanych kierunków rozwoju. Pamiętać należy, iż diagnoza stanu wyjściowego i analiza strategiczna to dwa różne etapy, choć ukierunkowane są na rozpoznanie i określenie pakietu problemów rozwojowych oraz sformułowaniu wniosków dotyczących przyszłości. Diagnoza opisuje uwarunkowania bliższego i dalszego otoczenia, identyfikuje główne mechanizmy i czynniki rozwojowe. Natomiast analiza strategiczna to ocena tych uwarunkowań. Polega na identyfikacji szans i kluczowych problemów rozwojowych, a także na rozpoznaniu wszelkich zdarzeń, faktów i tendencji, mogących pojawić się w przyszłości. Na ogół integralną częścią analizy strategicznej jest metoda SWOT, która daje podstawy do optymalnego wybrania kierunków i celów rozwojowych danego obszaru. Obejmuje ona analizę zewnętrzną, polegającą na ocenie otoczenia tego obszaru, oddziaływującego na jego funkcjonowanie, a na które nie mamy bezpośredniego wpływu (szanse i zagrożenia) oraz analizę wewnętrzną, dotyczącą w szczególności obecnego potencjału przedmiotu strategii, realizowanych zadań i możliwości rozwojowych (mocne i słabe strony). Analiza SWOT nie może być ograniczona jedynie do zestawienia mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń, ale zawierać powinna również matrycę krzyżową zestawiającą zidentyfikowane szanse i zagrożenia z mocnymi i słabymi stronami. W ten sposób ujawnia się dopiero prawdziwa zaleta analizy SWOT. Każdemu czynnikowi otoczenia możemy przypisać poszczególny czynnik wewnętrzny. W ten sposób uwidacznia się układ wzajemnych powiązań pozwalających obiektywnie i wieloaspektowo ocenić sytuację strategiczną. Dla ułatwienie, w Dodatku A przedstawiono analizę SWOT pochodzącą z programowych dokumentów MEN. Można się nią posłużyć, dostosowując sformułowania do skali przedsięwzięcia w szkole. Tej analizie nie towarzyszy matryca krzyżowa, którą należy wykonać w pełni samodzielnie. D. Wyznaczenie głównych problemów i celów strategicznych. Po analizie sytuacji następuje etap formułowania celów. Prowadzi on do pełniejszej percepcji celów, ich strukturalizowania i uzupełniania oraz wstępnego ich przyjęcia. Cele strategiczne określa się w oparciu o problemy kluczowe wynikające z przeprowadzonych analiz. Problemy kluczowe odzwierciedlają największe przeszkody stojące na drodze do realizacji zdefiniowanej wizji i misji. Cele strategiczne powstają przez transformację tych problemów na działania zmierzające do ich rozwiązania. Formułowanie celów powinno wskazywać zarówno na pozytywne skutki, jak i sposoby zapobiegania skutkom negatywnym. Wskazane jest rozróżnienie celów koniecznych i pożą- Strona 4

5 danych. Pamiętać należy o ich operacjonalizowaniu ułatwiającemu jednoznaczne stwierdzenie faktu ich osiągnięcia. E. Tworzenie planu działań. Etap ten obejmuje wypracowanie planów działań (planów operacyjnych) w wyodrębnionych wcześniej domenach oraz przygotowanie odpowiednich projektów strategicznych. F. Ustalenie zasad monitoringu i ewaluacji oraz sposobu zarządzania programem rozwojowym. G. Końcowa redakcja dokumentu. H. Proces konsultacyjno-akceptacyjny. Zgodnie z rozdz. II, w szkolnych programach rozwojowych należy obligatoryjnie uwzględnić pierwsze cztery wymienione tam priorytety. Priorytety 5 i 6, ze względu na wysoce innowacyjny charakter, można traktować fakultatywnie lub wdrażać tylko niektóre elementy, pamiętając jednak, że o jakości programu rozwoju szkoły świadczy jego kompleksowość. Szkoły, które realizują opracowane wcześniej strategie rozwojowe powinny dokonać odpowiedniej ich aktualizacji, stosownie do założeń przedstawionych w tym dokumencie. W pozostałych przypadkach pamiętać należy, iż zarysowane tutaj priorytety i propozycje nie wyczerpują całego spektrum możliwych i pożądanych działań w szkołach. W Dodatku B zaproponowano strukturę dokumentu, zawierającego Program rozwoju szkoły, wspomaganego nowymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi. Prosimy dostosować się do zaproponowanego układu, co ułatwi późniejszą ocenę programów rozwojowych szkół. Strona 5

6 DODATEK A. Przykładowa analiza SWOT Przedstawiona poniżej przykład pochodzi z analizy SWOT: odnoszącej się generalnie do przygotowania dzieci i młodzieży do funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym i korzystania przy tym z technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK), zawartej w Strategii MEN, przygotowanej dla Programu Premiera Komputer dla ucznia. Silne strony Oferta dla uczniów Powszechne kształcenie informatyczne w zakresie TIK na każdym etapie edukacyjnym, w szkole podstawowej, w gimnazjum i w szkole ponadgimnazjalnej. Możliwość zaprojektowania indywidualnej ścieżki kształcenia dla uczniów zdolnych lub uczniów o specjalnych potrzebach, jednak w niewielkim zakresie i skali. Słabe strony Oferta dla uczniów Niewielkie możliwości korzystania z TIK podczas zajęć z przedmiotów nieinformatycznych. Bardzo niewielkie możliwości korzystania ze szkolnej infrastruktury informatycznej (komputerów, serwera i zasobów) w czasie i miejscu poza regularnymi zajęciami (w szkole, w domu, w innych miejscach). Bardzo niewielkie wykorzystanie przez nauczycieli możliwości uczniów do pracy z komputerem w domu. Niewielkie możliwości uczniów formowania indywidualnych ścieżek kształcenia i rozwoju oraz podążania nimi. Rzadkie wykorzystywanie możliwości tworzenia indywidualnej ścieżki rozwoju dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, np. uzdolnionych lub nie w pełni sprawnych. Niewystarczające zapisy w podstawie programowej, odnoszące się do wykorzystania TIK w kształceniu w zakresie różnych przedmiotów. Brak indywidualnego dostępu do komputerów i zasobów edukacyjnych w szkole i poza nią. Brak komputerowych środowisk pracy ucznia tworzonych według indywidualnej ścieżki rozwoju. Przygotowanie kadry Duża liczba nauczycieli różnych przedmiotów, przeszkolonych na kursach z zakresu TIK i wykorzystania tych technologii w nauczaniu. Przygotowanie niewielkich grup nauczycieli do specjalnej roli we wdrażaniu TIK do: nauczania, organizacji procesu kształcenia (koordynatorów lub liderów TIK) i zarządzania szkołą (kadry kierowniczej ze szkół). Doświadczenia niewielkiej grupy nauczycieli i wizytatorów, pełniących rolę koordynatorów działań w zakresie wdrażania TIK na różnych szczeblach administracji państwowej i samorządowej. Przygotowanie kadry Słabe przygotowanie nauczycieli do integrowania w nauczaniu swoich przedmiotów z TIK, w konsekwencji niezbyt wysoki odsetek nauczycieli różnych przedmiotów, wykorzystujących TIK na swoich lekcjach. Brak metodycznego przygotowania nauczycieli do przyjmowania roli doradcy uczniów w ich edukacyjnym rozwoju. Brak przygotowania nauczycieli do pracy z wykorzystaniem elektronicznych platform kształcenia i w środowisku mobilnych technologii. Niewystarczające przygotowanie kadry kierowniczej, nadzoru pedagogicznego i pracowników administracji oświatowej do pełnienia roli animatorów Strona 6

7 zmian zachodzących pod wpływem rozwoju TIK. Kształcenie i doskonalenie nauczycieli w zakresie TIK Opracowano Standardy przygotowania nauczycieli w zakresie TIK i informatyki. Udział akredytowanych podmiotów niepublicznych i prywatnych w organizacji szkoleń informatycznych. Uczelnie wyższe organizują wiele studiów podyplomowych, adresowanych do przyszłych nauczycieli przedmiotów informatycznych oraz do nauczycieli stosujących TIK w swojej pracy dydaktycznej w szkołach. Infrastruktura techniczna na potrzeby szkół Sukcesywnie polepsza się wyposażenie szkół w sprzęt komputerowy spada średnia liczba uczniów na komputer Sprzęt komputerowy trafia w szkołach nie tylko do wydzielonych pracowni, ale także do pracowni przedmiotowych, bibliotek i innych miejsc dostępnych dla uczniów i dla nauczycieli. Polepsza się jakość połączeń szkół z Internetem. Uczniowie, szkoły i inne placówki edukacyjne o specjalnych potrzebach otrzymują specjalistyczny sprzęt i oprogramowanie. Laptop w rękach uczniów Umożliwia indywidualizację kształcenia, kształcenie we własnym stylu; kształcenie dostosowane także do własnych zainteresowań. Kształcenie i doskonalenie nauczycieli w zakresie TIK Brak standardów przygotowania nauczycieli w środowisku mobilnych technologii: mobilnych komputerów i bezprzewodowego Internetu. Brak umiejętności pracy w trybie any time i enywhere, czyli w dowolnym czasie i dowolnym miejscu. Brak systemu ustawicznego kształcenia nauczycieli przedmiotów informatycznych i nauczycieli stosujących TIK w swojej pracy. Brak wymogu ustawicznego kształcenia nauczycieli. Znikoma liczba systematycznych szkoleń w zakresie najnowszych technologii TIK: e-kształcenia, kształcenia hybrydowego i kształcenia na odległość. Brak systemu doradztwa metodycznego w zakresie stosowania TIK w nauczaniu różnych przedmiotów. Brak systemu certyfikacji informatycznego przygotowania nauczycieli, który odnosiłby się bezpośrednio do umiejętności pracy z uczniami w klasie. Infrastruktura techniczna na potrzeby szkół Niewielka, wręcz znikoma liczba przenośnych komputerów na wyposażeniu szkół: nauczycieli i uczniów. Niewielkie, wręcz żadne wyposażenie szkół w dostęp bezprzewodowy do sieci. Niski standard połączeń Internetowych w szkołach brak stałego dostępu i połączeń szerokopasmowych. Dotyczy to zwłaszcza terenów wiejskich. Brak zintegrowanych usług sieciowych, oferowanych szkołom przez podmioty zewnętrzne. Brak rozwiązań WiMAX, adresowanych do edukacji. Brak w szkołach infrastruktury komputerowosieciowej, gwarantującej mobilność użytkowania; w szczególności, w niewielkim stopniu łączność z Internetem jest bezprzewodowa a nauczyciele i uczniowie są wyposażani w komputery przenośne. Brak systemowych rozwiązań dotyczących serwisowania sprzętu i oprogramowania w szkołach oraz administrowania szkolnymi pracowniami i zasobami internetowymi. Laptop w rękach uczniów Rozdanie laptopów uczniom nie gwarantuje ich edukacyjnego wykorzystania. Gwarantem może być nauczyciel, ale w takim przepadku, uczeń nie musi mieć laptopa na własność, byleby miał do niego Strona 7

8 swobodny dostęp. Darowanie laptopów uczniom powoduje wiele problemów, w tym własnościowych, w przypadku odchodzenia uczniów ze szkoły i przychodzenia nowych uczniów. Laptop może bardzo łatwo rozpraszać uwagę uczniów na lekcjach, zarówno jako maszyna o bardzo wielu możliwościach, jak i zwłaszcza oprogramowanie na nim zainstalowane. Laptop w rękach uczniów między zajęciami lub po zajęciach może bardzo łatwo odciągać ich od nauki, od innych zajęć, od funkcjonowania poza komputerem. Laptop w rękach ucznia na własność będzie powodował nieefektywne jego wykorzystanie nieużywany przez właściciela mógłby być używany przez innych uczniów. Laptop jako własność uczniów powoduje problemy z serwisowaniem i nie daje pełnej gwarancji, że będzie sprawny, gdy będzie potrzebny do zajęć. Wyposażenie w oprogramowanie Szkoły otrzymują komputery z podstawowym oprogramowaniem narzędziowym i z wyborem oprogramowania edukacyjnego. Dominują centralne zakupy oprogramowania edukacyjnego, w niewielkim stopniu uwzględniające różnorodność potrzeb uczniów, szkół i nauczyciel oraz potrzeby specjalne. Utworzony został portal edukacyjny Scholaris z Internetowym Centrum Zasobów Edukacyjnych MEN. Istnieje wiele innych portali o charakterze edukacyjnym. Wyposażenie w oprogramowanie Niewielki wybór oprogramowania edukacyjnego i specjalistycznego w szkołach i na rynku, odpowiadającego potrzebom uczniów i nauczycieli. Słabe wykorzystanie oprogramowania, centralnie dostarczanego szkołom. Jednym z powodów jest w konkretnych przypadkach słabe dostosowanie tego oprogramowania do procesu edukacyjnego w szkole. Brak systemu udostępniania oprogramowania (darmowego i odpłatnego) uczniom, nauczycielom i szkołom, umożliwiającego swobodny wybór zgodnie z potrzebami edukacyjnymi. Portal Scholaris faktycznie nie pełni roli internetowego centrum zasobów edukacyjnych, gdyż nie zgromadzono w nim większości oprogramowania dostępnego dla szkół. Niewielki wybór portali, mogących pełnić rolę platform edukacyjnych kształcenia dla uczniów, nauczycieli i szkół, wypełnionych różnorodną ofertą edukacyjną, w tym również zasobami otwartymi. Brak propozycji zestawu oprogramowania do szkolnego laptopa, pracującego w mobilnej technologii. Brak inicjatywy i związanych z tym badań wykorzystania oprogramowania wolnego w edukacji, dominacja potentatów na rynku oprogramowania, jak Microsoft. Brak oferty e-podręczników szkolnych, e-booków edukacyjnych. Strona 8

9 Systemy zarządzania W wielu szkołach, większych skupiskach szkół i jednostkach administracyjnych wdrożono, często tylko częściowo, systemy wspomagające zarządzanie szkołami, na poziomie szkół i na poziomie większych jednostek administracyjnych (miast, gmin, powiatów). Przeszkolono niewielką liczbę szkolnych koordynatorów (liderów) TIK oraz szkolnych zespołów wdrażających TIK do procesu edukacji i zarządzania szkołą. Szkoły i inne instytucje działające na polu edukacji zdobyły doświadczenie w realizacji dużych projektów związanych z wdrożeniem rozwiązań TIK do edukacji. Systemy zarządzania Brak struktury zarządzania projektem edukacyjnym na tak dużą skalę, na każdym szczeblu: krajowym (powinna być agencja rządowa), regionalnym i szkolnym. Niedocenianie roli TIK w edukacji i w zarządzaniu procesami edukacyjnymi i administracyjnymi przez samorządy, kadrę kierowniczą oraz nadzór pedagogiczny i administrację oświatową Niewielkie wsparcie nauczyciela w zakresie technologii TIK i ich zastosowań przez doradcę metodycznego i szkolnego koordynatora (lidera) TIK, jeśli taki koordynator jest w szkole. Przedłużające się przetargi na centralne zakupy sprzętu komputerowego i oprogramowania dla edukacji. Brak uregulowań prawnych, umożliwiających prowadzenie elektronicznej dokumentacji szkolnej bez konieczności powielania tej dokumentacji w tradycyjnej postaci. Brak instytucji (takiej, jak BECTA w UK), której celem działania byłaby realizacja wszystkich zadań związanych z wykorzystaniem rozwiązań informatycznych i TIK w edukacji i szkoleniach, nie tylko w szkołach Szkoła a dom ucznia Rodzice mogą współpracować ze szkołą nie koniecznie z uczniowskiego laptopa, wystarczy jakikolwiek komputer. Szkoła a dom ucznia Nie wszyscy rodzice współpracują ze szkołą w zakresie kształcenia swoich dzieci, a laptop przekazywany do domu, będzie tego wymagał; Jeśli laptopy będą własnością rodzin, to rodzice mogą ingerować w ich wykorzystanie, a nie szkoła, np. będą się bali dawać je dzieciom do szkoły, obawiając się, że je zgubią. Badania Rozproszone po ośrodkach akademickich i metodycznych badania dotyczące dydaktyki i metodyki nauczania informatyki i TIK oraz skuteczności i efektów stosowania TIK w kształceniu. Badania Brak badań na szeroką skalę w zakresie dydaktyki informatyki i dydaktyki związanej ze stosowaniem TIK w kształceniu. Brak badań dotyczących metodyki kształcenia w środowisku mobilnych technologii. Brak systematycznych i reprezentatywnych dla całego systemu edukacji w Polsce badań dotyczących skuteczności i efektów stosowania TIK w kształceniu i upowszechnienia wśród nauczycieli wskazań z tych badań. Brak systematycznych badań efektów inwestowania w rozwój infrastruktury informatycznej (komputerów i sieci) i oprogramowania w szkołach i generalnie w edukacji. Strona 9

10 Inne działania i inicjatywy Organizacja międzynarodowego konkursu informatycznego Bóbr, adresowanego do wszystkich uczniów we wszystkich typach szkół w Polsce. Jesienią 2008 odbędzie się III edycja tego konkursu. Szanse Możliwość udziału polskich uczelni, szkół i instytucji związanych z edukacją w projektach krajowych i międzynarodowych. Fundusze unijne ale lepsze zarządzanie nimi oraz ich pełniejsze i bardziej efektywne wykorzystanie. Rozwój dostępu szkół, instytucji edukacyjnych i indywidualnych gospodarstw domowych do szerokopasmowego Internetu. Rozwój nowych technologii informatycznych (np. komputerów przenośnych) i telekomunikacyjnych (np. dostępu bezprzewodowego). Rozwój nowych technologii internetowych, takich jak Web 2.0, e-learning (e-kształcenie: platformy i środowiska kształcenia). Uczynienie technologii TIK dostępnej dla uczniów i nauczycieli wszędzie tam, gdzie jej potrzebują. Realizacja zintegrowanych projektów typu e-szkoła na skalę lokalną i krajową. Zwiększenie dostępności usług telekomunikacyjnych, w szczególności na obszarach wiejskich Obniżenie kosztów usług telekomunikacyjnych dla celów edukacyjnych w szkołach i poza nimi, w szczególności dostępu do Internetu. Inne działania i inicjatywy Brak stałego, finansowego wsparcie konkursu Bóbr (udział w tym konkursie, w przeciwieństwie do matematycznego Kangura, jest bezpłatny). Brak dostatecznej liczby komputerów w szkołach dla zapewnienia masowego udziału uczniów w różnych inicjatywach ogólnopolskich, w tym m.in. e konkursie Bóbr. Zagrożenia Brak skoordynowanych działań na poziomie Państwa Polskiego w zakresie rozwoju edukacji informatycznej i TIK w edukacji. Brak systemowych rozwiązań dotyczących odnawiania szkolnej infrastruktury informatycznej na szczeblu krajowymi i lokalnym. Brak instytucji centralnej zajmującej się inicjowaniem i koordynowaniem zintegrowanych projektów informatycznych, realizowanych w edukacji na skalę ogólnopolską i lokalnie. Strona 10

11 DODATEK B. PROGRAM ROZWOJU SZKOŁY WSPIERANEGO TIK Poniżej przedstawiamy propozycję struktury programu rozwoju szkoły wspieranego technologią informacyjno-komunikacyjną (TIK). Uwagi. a. Nie istnieje jeden program (projekt, plan) wdrażania TIK w szkole, dobry dla wszystkich szkół. Można jedynie zasugerować główne etapy (kroki), wspólne dla wszystkich szkół, co czynimy w tym dokumencie. b. Proponuje się powołanie Szkolnego Zespołu Wdrożeniowego ds. DeS, który zajmie się zarówno opracowaniem programu rozwoju szkoły wspieranego TIK, jak i jego realizacją. W skład takiego zespołu powinni wejść: dyrektor szkoły lub jego przedstawiciel, szkolny informatyk (administrator szkolnej sieci komputerowej), nauczyciele przedmiotów informatycznych, przedstawiciele zespołów przedmiotowych, przedstawiciele administracji szkolnej, przedstawiciele rodziców. c. Program rozwoju szkoły, który ma być przedmiotem opracowania, powinien być związany z działaniami inicjowanymi i podejmowanymi w projekcie DeS, który jest realizowany do końca 2010 roku. Zaleca się jednak, by ten program obejmował szerszy horyzont, wybiegał zarówno poza działania w projekcie DeS, jak i sięgał znacznie dalej w czasie. Program rozwoju szkoły wspieranego technologią informacyjno-komunikacyjną (TIK) powinien składać się z następujących części (rozdziałów) proponujemy zachowanie nazw rozdziałów. 1. Wizja i cele działań w programie. (Punkty A i B) Każda szkoła jest inna, każda obiera własną misję do spełnienia. Co chce osiągnąć, w jaki sposób i jakimi środkami? Cel projektu powinien określać kierunki działania, niezależne od czasu. Powinien odnosić się do całej szkoły i współgrać z planem działania całej szkoły. Przykład celu: Wzbogacenie nauczania i uczenia się we wszystkich dziedzinach przez udostępnienie uczniom i nauczycielom najnowszych informacji i współczesnej technologii informacyjno-komunikacyjnych.... Niezbędny jest drogowskaz, głębsze uzasadnienia dla działań, który będzie potrzebny wówczas, gdy działania zaczną dryfować. Do nich zaliczamy: dlaczego prowadzimy te działania i dlaczego są one tak ważne (znaczenie technologii) oraz jakie korzyści przyniosą one (komu przyniesie to korzyści: uczniom, nauczycielom, personelowi szkoły, lokalnej społeczności). Uzasadnieniem mogą być przewidywane zmiany w przyszłości: motywacja uczniów, zwiększenie ich liczby, uczestnictwa i pilności. 2. Analiza i ocena obecnej sytuacji. (Punkt C, uwzględnić analizę SWOT). Pozwoli zaprojektować działania. Identyfikacja mocnych i słabych stron umożliwi przydzielenie później priorytetów do działań. Analiza i ocena powinny objąć wszystkie aspekty: wyposażenie: komputery i ich osprzęt (liczba, jakość, wiek, rozmieszczenie w pracowniach, w pracowniach przedmiotowych, w bibliotece i w innych miejscach szkoły), oprogramowanie (licencje), sprzęt prezentacyjny (panel, projektor, ekrany, tablice), instalacja sieciowa w szkole, przyłącze do sieci poza szkołą (rodzaj przyłącza), szkoła w gminie i szkoła w strukturze oświaty (powiązania z innymi szkołami w otoczeniu, działania na rzecz gminy, współdziałanie szkół w gminie), sprzęt towarzyszący (stoliki, fotele,...), zabezpieczenie komputerów i sal, istniejący serwis itd. przygotowanie nauczycieli: którzy są przygotowani do posługiwania się TIK, którzy wykorzystują TIK w zajęciach, którzy włączyli TIK do swoich programów nauczania; dostęp nauczycieli do komputerów w szkole (czas potrzebny na przygotowanie zajęć) i w domu; te dane powinny być rzetelne, najlepiej zebrane na podstawie ankiety wśród nauczycieli; uczniowie: przygotowanie uczniów w zakresie TIK; ilu uczniów ma komputery w domu; specjalne zainteresowania uczniów; specjalne potrzeby uczniów (np. nie w pełni sprawnych); przygotowanie personelu szkoły: administracji (dyrektor, sekretariat uczniowski, organizacja procesu nauczania), biblioteka (jako medioteka i jako miejsce ewentualnych zajęć). Strona 11

12 4. Cele działania. Wynikają one z głównych celów działania, oceny istniejącej sytuacji i mają określony okres realizacji. Mogą być krótkoterminowe i długoterminowe. Przykłady: zapewnienie dostępu uczniom do komputerów w szkole, zapewnienie dostępu do informacji globalnej w szkole. Cele te mogą dotyczyć wszystkich aspektów ocenionych powyżej: wyposażenia, przygotowania nauczycieli, poprawienia integracji TI z nauczaniem, udziału TI w zarządzaniu szkołą itd. 5. Plan działania: Plan ten powinien być skonfrontowany z innymi planami działania i rozwoju szkoły i zgrany z innymi akcjami (np. działaniami komitetu rodzicielskiego, darami MEN i firm), uwzględnić spodziewane wsparcie w projekcie DeS: wymagana struktura techniczna, potrzebne wyposażenie (sprzęt, oprogramowanie), rozmieszczenie wyposażenia, terminy realizacji, niezbędne przygotowanie personelu (nauczycieli do posługiwania się w swoich zajęciach, administracji do korzystania) wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli; niezbędna pomoc w trakcie używania, kto to będzie robił. 6. Realizacja planu. Harmonogram realizacji, rozpisany na role tabela, zawierająca działania, terminy rozpoczęcia i czas realizacji, osoby odpowiedzialne za realizację i wykonawcy, dodatkowe koszty, źródła finansowania. 7. Monitorowanie realizacji planu. Należy mieć pewność, że realizacja projektu odbywa się zgodnie z planem sprzęt jest odpowiedni, przygotowanie personelu (zwłaszcza nauczycieli) wystarczające, uczniowie otrzymują odpowiednie kształcenie. Można zaplanować również formalną procedurę pomiaru wpływu realizacji projektu na działanie szkoły. Te dane o przebiegu realizacji projektu mogą posłużyć do planowania działań w przyszłości. 8. Przegląd (ocena) sytuacji w trakcie realizacji projektu. W wyniku realizacji projektu oraz oceny jego rezultatów może się okazać, że dalsze działania powinny ulec modyfikacji. Dotyczyć to może zwłaszcza planów długoterminowych, w związku z szybkimi zmianami w technologii (np. sieciowej). Przeglądu sytuacji można dokonywać raz w roku, z udziałem wszystkich wykonawców i odbiorców projektu (uczniów i nauczycieli). Taka coroczna ocena sytuacji może prowadzić do sformułowania nowej wersji projektu, zmodyfikowanej, uwzględniającej osiągnięcia, niepowodzenia i obiektywne zmiany (np. w technologii). Strona 12