ANALIZA ATRAKCYJNOŚĆI INWESTYCJI W SPÓŁKI ODPOWIEDZIALNE SPOŁECZNIE (SRI) NA PODSTAWIE RANKINGU GLOBAL 100
|
|
- Janina Chmiel
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ANALIZA ATRAKCYJNOŚĆI INWESTYCJI W SPÓŁKI ODPOWIEDZIALNE SPOŁECZNIE (SRI) NA PODSTAWIE RANKINGU GLOBAL 100 Piotr Kaźmierkiewicz 1 Streszczenie Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie argumentów mogących skłonić inwestorów do zwiększenia zainteresowania inwestowaniem w sposób odpowiedzialny. Poprzez analizę zdolności do generowania wartości dla akcjonariuszy oraz jej stabilności w warunkach ograniczonego dostępu do finansowania autor proponuje rozszerzenie tradycyjnego, opartego na analizie relacji ryzyko/zysk podejścia do selekcji spółek o etyczny wymiar inwestycji. Istnienie pozytywnej zależności pomiędzy rentownością spółki a jej wyceną oznaczałoby, że spółki osiągające istotnie wyższą rentowność kapitałów własnych powinny być preferowane przez inwestorów na rynku kapitałowym, a zatem uzyskiwanie istotnie wyższych i stabilnych wyników finansowych przez spółki wybrane metodą selekcji pozytywnej (np. zajmujących czołowe lokaty w rankingach społecznych), pozwoliłoby na stwierdzenie, że SRI nie tylko nie powoduje utraty zysków przez inwestorów, ale może prowadzić do ich istotnego wzrostu i stabilizacji w czasie. Innymi słowy, wykorzystanie pozytywnej selekcji w procesie doboru spółek do portfela pozwalałoby na uzyskiwanie istotnie lepszych długookresowych wyników inwestycji niż benchmark w postaci indeksu szerokiego rynku. Pierwsza część pracy stanowi przegląd najczęściej stosowanych dotychczas sposobów przedstawiania przewag, jakie dostarcza inwestowanie w sposób odpowiedzialny. Omówiono słabe punkty porównań zarówno funduszy SRI z funduszami, które nie stosują analizy czynników ESG, jak i indeksów SRI z benchmarkiem w postaci indeksu szerokiego rynku. Druga część pracy stanowi polemikę z hipotezą o występowaniu kosztu zrównoważonego rozwoju w postaci niższej rentowności prowadzonego biznesu i niższych stóp zwrotu dla właścicieli. W celu weryfikacji tej tezy poddano analizie spółki uznawane za odpowiedzialne społecznie pod kątem ich rentowności oraz przeprowadzono test istotności różnic pomiędzy wynikami finansowymi podmiotów uznawanych za odpowiedzialne społecznie a średnim poziomem dla pozostałych amerykańskich spółek giełdowych. Mając na uwadze fakt, iż właściwa konstrukcja portfela powinna chronić jego wartość przed nadmiernymi negatywnymi wahaniami w ostatniej części niniejszej pracy dokonano analizy stóp zwrotu z inwestycji w badane spółki w okresie ostatnich pięciu lat. Uzyskane rezultaty badań wspierają hipotezę mówiącą o tym, że wykorzystywanie selekcji pozytywnej w oparciu o kryteria ESG pomaga inwestorom wyłonić silne finansowo spółki, odznaczające się ponadprzeciętną relacją ryzyka i oczekiwanej stopy zwrotu. Klasyfikacja JEL: A13, C12, G11, Słowa kluczowe: inwestowanie odpowiedzialne społecznie, pozytywna selekcja spółek, analiza wskaźnikowa Wprowadzenie Gdy na początku 2008 r. świat znalazł się na drodze ku recesji, wpływ kryzysu finansowego na większość Amerykanów był jeszcze znikomy, z wyjątkiem spadku wartości 1 Mgr Piotr Kaźmierkiewicz, Centralny Dom Maklerski Pekao S.A., ul. Wołoska 18, Warszawa, piotr.kazmierkiewicz@cdmpekao.com.pl. 28
2 pracowniczych planów emerytalnych, tzw. 401(k). Lecz gdy niepewność zaczęła narastać, rozprzestrzeniając się na globalnych rynkach finansowych, stało się oczywiste, że nie tylko Amerykanie zostaną głęboko dotknięci przez największy od czasów Wielkiej Depresji kryzys gospodarczy na niemal każdej płaszczyźnie ich życia. Malejąca wśród instytucji finansowych skłonność do pożyczania pieniędzy przyczyniła się do problemów w funkcjonowaniu przedsiębiorstw, które w obliczu braku źródeł finansowania ograniczyły inwestycje oraz zatrudnienie. Wraz z rosnącym bezrobociem wiele osób doświadczyło problemów ze spłatą kredytów hipotecznych, niejednokrotnie tracąc swoje domy, inni zaś zmuszeni zostali do ograniczenia wydatków i konsumpcji. Jednak najbardziej spektakularnym skutkiem kryzysu był spadek wartości wszystkich klas aktywów, niejednokrotnie do najniższych poziomów od lat, który doprowadził do istotnego zubożenia mieszkańców całego świata. Gdy kryzys finansowy rozgorzał na dobre, a nagłówki prasowe wypełniły informacje o upadku kolejnych instytucji finansowych, ich działalność, w której etyka przegrała z dążeniem do zysku, coraz częściej znajdywała się w ogniu krytyki. Wiele z tych podmiotów, by uniknąć bankructwa, sięgało po pomoc publiczną, obarczając społeczeństwo ciężarem ratowania systemu finansowego. Na ten ciężar składała się nie tylko wartość kolejnych pakietów pomocowych i antykryzysowych, które będą spłacane także przez kolejne pokolenie podatników, ale także suma strat poniesionych przez inwestorów podczas największej od dziesięcioleci bessy na rynkach kapitałowych. Społeczny wymiar kryzysu stworzył podatny grunt dla rozwoju koncepcji inwestowania w sposób odpowiedzialny (ang. Socially Responsible Investing, SRI) jako lekarstwa przeciw zorientowanemu na zysk kapitalizmowi. Zmiana społecznych oczekiwań inwestorów może stać się bowiem źródłem zwiększonego zaangażowania udziałowców w funkcjonowanie spółek i odegrać znaczącą rolę w promowaniu szerszej transparentności i odpowiedzialności biznesu. Czas kryzysu to także dogodny moment do zaproponowania koncepcji SRI jako współczesnej teorii doboru spółek do portfela inwestycyjnego, nurtu dalece wykraczającego poza ograniczoną grupę ludzi mających problem z kapitalizmem jako takim. Dlatego celem niniejszej pracy jest przedstawienie argumentów mogących skłonić inwestorów do zwiększenia zainteresowania omawianą tematyką poprzez analizę zdolności do generowania wartości dla akcjonariuszy oraz jej stabilności w warunkach ograniczonego dostępu do finansowania wśród spółek uznawanych za odpowiedzialne społecznie. SRI jako produkt Choć podstawą SRI jest jego etyczny charakter, to warto odejść na chwilę od altruistycznych pobudek inwestowania według odpowiedzialnych zasad i spojrzeć na koncepcję SRI jak na produkt czy usługę. Rozważmy to na przykładzie samochodu. Wielu z nas chciałoby jeździć autem przyjaznym dla środowiska, lecz przy podejmowaniu decyzji nie jest to jedyny aspekt brany pod uwagę. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że to czynniki typu cena i bezpieczeństwo mają tak naprawdę charakter decydujący. Jednak znajomość wszystkich informacji dotyczących pojazdu A nadal nie wystarcza do podjęcia decyzji. Potrzebne jest porównanie modelu A z pojazdami dostarczanymi przez innych producentów. Jeśli bowiem okaże się, że pozostałe marki samochodów odznaczają się wyższym poziomem bezpieczeństwa i niższą ceną, to racjonalnie postępujący klient najprawdopodobniej 29
3 zrezygnuje z zakupu pojazdu A na rzecz któregoś z alternatywnych, choć nieekologicznych, samochodów. Kluczowe jednak jest dążenie do tego, aby owe porównanie dotyczyło jednorodnej grupy, przykładowo samochodów z tej samej klasy, co model A. Pomimo że podobna zasada dotyczy inwestowania w sposób odpowiedzialny społecznie, wiele osób zajmujących się tą tematyką akcentuje jedynie jego społeczny wymiar, określając SRI jako metodę lokowania kapitału ze szczególnym uwzględnieniem społecznych konsekwencji tejże inwestycji. Wydaje się jednak, że taki sposób prezentowania SRI może wzbudzić zainteresowanie jedynie ludzi, których osobiste wartości odzwierciedlone są w czynionych inwestycjach lub odczuwających potrzebę wspierania społeczeństwa poprzez taką alokację posiadanych oszczędności. Jest to szczególnie widoczne wśród zwolenników negatywnej selekcji spółek jako sposobu na uzyskiwanie wyższych od rynkowych długookresowych stóp zwrotu. Uderzającym przykładem jest tutaj fragment książki The SRI advantage autorstwa Pedra Camejo (2002, s. 54, 59): W samych tylko Stanach Zjednoczonych tytoń zabija ponad 1000 osób dziennie. Firmy tytoniowe mogą odnosić sukcesy, tylko jeśli miliony młodych ludzi każdego roku uzależnią się od palenia. ( ) W dniu, w którym naukowcy odkryją, w jaki sposób pokonać chemiczne uzależnienie od nikotyny, wysychający popyt postawi firmy tytoniowe w beznadziejnej sytuacji finansowej. Jeszcze wyższe szacunki przedstawia American Cancer Society oraz World Lung Foundation, mówiąc o blisko sześciu milionach zgonów z przyczyn związanych z paleniem tytoniu (The Tobacco Atlas, 2009). Trudno zatem nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że przemysł tytoniowy nie należy do branż przyjaznych społeczeństwu. Co więcej, ten sam raport szacuje także koszty globalnej walki ze skutkami chorób związanych z paleniem tytoniu na blisko 500 miliardów USD rocznie zaznaczając przy tym, że w przyszłych latach należy oczekiwać dalszego wzrostu tej kwoty. O ile społeczna dezaprobata dla wyrobów tytoniowych zyskuje na sile, o tyle brak świetlanej przyszłości dla przemysłu tytoniowego na świecie nie oznacza wcale braku możliwości zarobienia dobrych pieniędzy na krótkoterminowej inwestycji w akcje spółek z tej branży. Nie powinno zatem dziwić, że dokładnie w ten sposób postępuje większość dzisiejszych inwestorów, co potwierdza średni czas trwania inwestycji w akcje na giełdzie nowojorskiej pod koniec 2009 r., który wynosił około sześciu miesięcy (SG Cross Asset Research, 18 czerwca 2009 r.). Tak krótkoterminowa inwestycja, lub jak wolą niektórzy gra, daleka jest bowiem od jakiegokolwiek uwzględniania społecznej szkodliwości działalności firm np. produkujących wyroby tytoniowe. Rynek kłamstwo ci powie W sytuacji, gdy horyzont inwestycyjny ulega tak znacznemu skróceniu, inwestowanie zaczyna sprowadzać się do selekcji niewielkiego podzbioru spółek, które pozwolą z większym prawdopodobieństwem uzyskać wyższą od rynkowej stopę zwrotu w wymaganym czasie. To właśnie dlatego ludzie zajmujący się tematyką SRI muszą w końcu dostrzec, jak niewiele jest osób skłonnych zrezygnować z zysku, nawet za cenę postępowania niezgodnego ze społecznym interesem. Na szczęście w okresie kryzysu finansowego przeprowadzono wiele badań pozwalających dostrzec związek pomiędzy społeczną 30
4 odpowiedzialnością a osiąganym rezultatem inwestycji. Część z nich odwołuje się do doktryny utylitaryzmu, dostrzegając koncepcję maksymalizacji użyteczności z danej inwestycji jako kryterium selekcji spółek do portfela. Innymi słowy badania te wskazują na to, że inwestorzy uzależniają swoje decyzje przede wszystkim od relacji oczekiwanej stopy zwrotu do ryzyka, jakie niesie ze sobą owa inwestycja, w mniejszym zaś stopniu kierując się jej społecznym wymiarem. Zasada jest prosta w sytuacji, gdy inwestor ma do wyboru dwie inwestycje, których oczekiwane stopy zwrotu oszacował na podobnym poziomie, preferuje on tę o niższym ryzyku. Z drugiej strony, widząc inwestycje o zbliżonym poziomie ryzyka stara się wybierać tę, która może przynieść maksymalny zysk w możliwie krótkim horyzoncie. Wśród badań, które dostarczają liczbowych dowodów przewagi SRI nad tradycyjnym podejściem do inwestycji, można wyróżnić trzy podstawowe nurty: 1) porównane wyników funduszy SRI z funduszami niestosującymi analizy czynników ESG jako kryterium doboru spółek do portfela, 2) porównanie wyników funduszy SRI z indeksami szerokiego rynku, 3) porównanie stóp zwrotu z portfeli spółek uznanych za odpowiedzialne społecznie (wchodzących w skład indeksów rankingów lub SRI ) z indeksami szerokiego rynku typu S&P500. Porównanie wyników funduszów SRI z benchmarkiem Przegląd literatury skłania do stwierdzenia, że fundusze typu SRI mogą osiągać stopy zwrotu lepsze lub przynajmniej zbliżone do ich tradycyjnych odpowiedników. Przykładowo Olaf Weber i in. (2010), analizując wyniki funduszy SRI, doszli do wniosków, że wybrane fundusze inwestujące w spółki odpowiedzialne społecznie osiągały stopy zwrotu istotnie wyższe od indeksu MSCI World Index, podczas całego okresu badania (grudzień 2001 r. czerwiec 2009 r.), a więc zarówno w okresie hossy, jak i bessy na rynkach akcji. Do podobnych wniosków prowadzi badanie, które przeprowadzili Luc Renneboog i in. (2007). Podkreślają oni, że choć otrzymane rezultaty nie są jednoznacznym dowodem na istnienie tzw. efektu smart money wśród funduszy SRI, to występowanie pozytywnej zależności pomiędzy stopą zwrotu z funduszu a liczbą kryteriów ESG, którymi dany fundusz posługiwał się podczas selekcji spółek, wspiera hipotezę o dostarczaniu przez tego typu screening istotnych informacji w procesie inwestycyjnym. Taki sposób prezentacji przewag odpowiedzialnego inwestowania nasuwa jednak więcej pytań, niż dostarcza odpowiedzi. Pierwszym z nich jest sposób kwalifikacji funduszy do grupy SRI i wyodrębnienia ich spośród tych, które w swojej polityce nie posiadają znamion zasad odpowiedzialnego inwestowania. Brak wyraźnego podziału rynku funduszy na dwie rozłączne grupy powoduje, że z wielu badań wyklucza się fundusze, które nie deklarują się jako odpowiedzialne, choć spełniają główne kryteria takiej kwalifikacji. Taki stan rzeczy powoduje różnice w wynikach i wnioskach badań pomimo wykorzystania tej samej próby i analogicznego okresu analizy, co nie pozwala na kategoryczne stwierdzenie występowania korzyści z uwzględniania przez fundusz zasad SRI w polityce inwestycyjnej, czy to w postaci zwiększenia stopy zwrotu, czy też obniżenia ryzyka inwestycji. Praktycznie nawet, gdy dokonamy wyodrębnienia funduszy odpowiedzialnych, uzyskana przez nas grupa nie będzie wystarczająco jednorodna do prowadzenia porównań. Fundusze o zbliżonej strategii inwestycyjnej potrafią istotnie różnić się między sobą pod kątem 31
5 sty 28 sty 31 sty 34 sty 37 sty 40 sty 43 sty 46 sty 49 sty 52 sty 55 sty 58 sty 61 sty 64 sty 67 sty 70 sty 73 sty 76 sty 79 sty 82 sty 85 sty 88 sty 91 sty 94 sty 97 sty 00 sty 03 sty 06 sty 09 screeningów stosowanych w wyborze spółek oraz sposobu wykorzystania informacji z nich płynących. Przykładowo niektóre fundusze akcyjne preferują growth stocks niż value stocks, małe spółki zamiast tzw. blue-chipów, konstruują portfele odznaczające się wysokim rozproszeniem lub skoncentrowane, dobrze zdywersyfikowane albo przeważone w kierunku jednego sektora itd. Innym mankamentem takiego podejścia jest przyjęty okres badania. W literaturze postuluje się wykorzystywanie możliwie długiego horyzontu do porównania funduszy, przy czym takie podejście, choć w założeniu słuszne, zwiększa ryzyko braku porównywalności danych w przypadku zmiany osoby zarządzającego w analizowanym funduszu. Z drugiej strony, zbyt krótki horyzont badawczy narażony jest na zarzut manipulacji, gdyż nawet fundusze mieszczące się w dolnym decylu długookresowych stóp zwrotu miewają przebłyski świetności, w których istotnie przewyższają przypisany im benchmark. W końcu indeksy są portfelami pasywnymi i mogą być stosowane do oceny, czy osoba zarządzającego funduszem wnosi wartość dodaną, czy nie. Dlatego właśnie znakomita większość krytyków koncepcji SRI lepsze od średniej rynkowej wyniki funduszy SRI tłumaczy doświadczeniem i umiejętnościami zarządzającego, marginalizując etyczny wymiar selekcji spółek. Trudno polemizować z tym argumentem, gdyż jak wiadomo, inwestowanie nie sprowadza się jedynie do wyboru podmiotów, ale wymaga również odpowiedniego timingu. Wysoka amplituda wahań cen aktywów w ostatnich latach najlepiej uzmysławia ten fakt. Wzrosty lub spadki rzędu kilkudziesięciu procent w skali jednego roku nie należą ostatnio do rzadkości, co jeszcze bardziej warunkuje wynik od momentu podjęcia decyzji inwestycyjnej. Obserwowana zmienność na rynkach kapitałowych poddaje ciężkiej próbie cierpliwość inwestorów, zwłaszcza inwestujących w jednostki funduszy inwestycyjnych. Widać to wyraźnie w badaniach implikowanego okresu inwestycyjnego (ang. implied holding period) na rynku amerykańskim, który systematycznie ulegał skróceniu z 4,4 roku w 2005 r. do 2,9 roku odnotowanych na koniec 2008 r. (Financial Research Corporation, 2010). Wykres 1: Wartości absolutne tygodniowych stóp zwrotu dla indeksu S&P500 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Źródło: Bloomberg, obliczenia własne 32
6 Dostrzega to również Danyelle Guyatt (2005, s. 141), która w swojej pracy dotyczącej podejścia inwestorów instytucjonalnych do SRI za jeden z głównych powodów ograniczenia popularności SRI wśród zarządzających wymienia tendencję do skracania horyzontu analizy oraz inwestycji (ang. short-termism). Odnosi się do sytuacji, kiedy zarządzający w sposób przesadny skupiają się na przewidywaniu niedalekiej przyszłości, odchodząc od budowania długoterminowych prognoz i scenariuszy dla czynionych inwestycji. W ten sposób podejmowane decyzje inwestycyjne ograniczają się do ciągłej walki z benchmarkiem, pomijając ich długofalowe skutki, a celem takiego podejścia jest maksymalne odchylenie in plus od rezultatów osiąganych przez wspomniany benchmark. Z punktu widzenia zarządzającego funduszem, podążanie ścieżką długofalowych inwestycji jest bardziej ryzykowne, gdyż popełnienie błędu (nawet skutkującego jedynie krótkookresowym spadkiem wartości aktywów) stwarza wysokie prawdopodobieństwo ukarania takiego zarządzającego przez rynek. Ta psychologiczna bariera stwarza nie lada problem nie tylko dla funduszy typu SRI, lecz dla wszystkich podmiotów działających na rynku, wysoki poziom wskaźnika umorzeń utrudnia bowiem zdolność funduszy do realizacji jakiejkolwiek długofalowej strategii inwestycyjnej, wymuszając na zarządzających kierowanie się maksymalizacją wyników krótkookresowych. Stąd tak istotne dla realizacji strategii i osiąganych wyników funduszy typu SRI jest uzyskiwanie przez nie niższego wskaźnika umorzenia w porównaniu z tradycyjnymi funduszami. Porównanie wyników indeksów SRI z indeksami szerokiego rynku Brak jednoznacznych dowodów na to, że osiąganie przez część funduszy SRI lepszych od benchmarku długookresowych stóp zwrotu w większym stopniu wiąże się z przyjętą przez nie polityką inwestycyjną niż umiejętnościami zarządzającego, skłania do porzucenia tego typu analiz na rzecz porównywania portfeli pasywnych, przykładowo indeksów. Takie podejście pokazuje, w jakim stopniu kryteria ESG mogą przyczynić się do rozszerzenia tradycyjnego, opartego na analizie relacji ryzyko/zysk, podejścia do selekcji spółek o etyczny wymiar inwestycji. Jednym z najczęściej przedstawianych indeksów SRI jest FTSE KLD 400 Social Index. Ten ważony kapitalizacją indeks amerykańskich spółek został wprowadzony w maju 1990 r., stając się pierwszym benchmarkiem zbudowanym w oparciu o kryteria środowiskowe, społeczne i ładu korporacyjnego (ESG). Swoją popularność w kręgach biznesowych zawdzięcza on nie tylko długiej historii notowań, ale przede wszystkim osiąganym rezultatom istotnie przekraczającym stopy zwrotu z indeksu S&P500 (wykres 2). 33
7 maj 90 maj 91 maj 92 maj 93 maj 94 maj 95 maj 96 maj 97 maj 98 maj 99 maj 00 maj 01 maj 02 maj 03 maj 04 maj 05 maj 06 maj 07 maj 08 maj 09 maj 10 Wykres 2: Porównanie kształtowania się stóp zwrotu z indeksu S&P500, KLD400 oraz akcji spółki BP notowanych na rynku amerykańskim 600 BP US Indeks S&P500 Indeks KLD Źródło: Bloomberg, obliczenia własne Chociaż na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat FTSE KLD 400 Social Index w znaczny sposób pobił wynik osiągnięty przez indeks S&P500, przynosząc rocznie stopę zwrotu wyższą średnio o 0,6 punktu procentowego, jego współczynnik beta jest niemal równy jedności. Jest to możliwe dzięki asymetrycznemu rozkładowi stóp zwrotu i mniejszej negatywnej zmienności tygodniowych stóp zwrotu, co przełożyło się na niższy poziom bety spadków (ang. downside beta). Powodem umieszczenia w powyższej analizie wyniku osiągniętego przez BP jest fakt, że w analogicznym okresie ta być może najbardziej krytykowana obecnie na świecie spółka osiągnęła znacząco niższy poziom bety spadków (bazując na tygodniowych logarytmicznych stopach zwrotu z NYSE oraz podejściu zaproponowanych przez J. Estrada, Dβ E = 0,88). Czy zatem inwestorzy i analitycy nie byli w stanie poprawnie oszacować ryzyka związanego z poszukiwawczą częścią biznesu BP? Od czasu eksplozji platformy wiertniczej Deepwater Horizon spółka nie tylko straciła połowę swojej wartości rynkowej, ale również stała się wrogiem publicznym numer jeden w całej Ameryce. W trybie nadzwyczajnej korekty usunięto ją z indeksu Dow Jones Sustainability (DJSI), a rating został obniżony przez wiele instytucji w tym przez Vigeo, największego europejskiego dostarczyciela pozafinansowych analiz. W uzasadnieniu agencja ta zakwestionowała skuteczność systemu audytu wewnętrznego oraz monitorowania przez zarząd BP ryzyk środowiskowych i społecznych, jakie niosło ze sobą funkcjonowanie firmy (notatka prasowa, 22 czerwca 2010 r.). Szacunki analityków dotyczące całkowitego kosztu katastrofy w Zatoce Meksykańskiej mieszczą się w przedziale od 29 do 63 miliardów USD, przy czym liczby te nie uwzględniają kosztu utraty reputacji przez brytyjskiego giganta naftowego. Doprowadziło to do sytuacji, w której organizacje typu Public Citizen zaczęły namawiać konsumentów, aby ci bojkotowali stacje paliwowe z szyldem BP, a założona na Facebooku grupa Boycott BP 34
8 w błyskawicznym tempie zyskała ponad 800 tysięcy zwolenników, zanim została usunięta przez administratorów portalu. Działania te są o tyle problematyczne, że zamiast uderzać w koncern, niszczą drobnych przedsiębiorców, gdyż stacje te najczęściej prowadzone są w formie niewielkich rodzinnych biznesów. Paradoksalnie to właśnie w interesie Amerykanów jest ochrona BP przed możliwą upadłością. Dlaczego? Po pierwsze, sytuacja finansowa spółki jest obecnie wystarczająco silna, aby zmierzyć się z rozmiarem katastrofy (w bilansie za 2009 r. spółka wykazała 25,1 miliardów USD zysku przed opodatkowaniem i ponad 8,3 miliarda USD w gotówce i jej ekwiwalentach). W końcu, jeśli BP przez lata zaliczana była do wąskiego grona spółek o najwyższych standardach środowiskowych i społecznych, dlaczego nie dać jej szansy udowodnić, że ocena ta nie była błędna? W wypadku ogłoszenia bankructwa przez BP amerykańscy podatnicy ucierpią podwójnie zostaną zmuszeni do pokrycia kosztów naprawy szkód spowodowanych wyciekiem ropy z Deepwater Horizont, a także doznają dotkliwych strat w wartości ich pracowniczych planów emerytalnych. W czasach wysokich deficytów budżetowych i konieczności ograniczania wydatków rządowych takie działanie dopiero byłoby nieodpowiedzialne społecznie. Choć nie ulega wątpliwości, że indeksy typu SRI mogą dostarczać ponadprzeciętnych stóp zwrotu w porównaniu z szerokim rynkiem, podaje się w wątpliwość wykorzystywanie ich jako miar przewagi odpowiedzialnego inwestowania nad tradycyjnym podejściem, głównie ze względu na liczbę spółek tworzących taki indeks (przykładowo FTSE KLD 400 Social Index odzwierciedla zachowanie czterystu amerykańskich podmiotów). Podczas gdy zalecana przez literaturę tematu liczba spółek w portfelu inwestorów indywidualnych mieści się w przedziale od 20 do 30, by nie doprowadzić do nadmiernych kosztów zarządzania portfelem inwestorzy, chcąc odwzorować zachowanie takiego indeksu, zmuszeni są do wyboru jedynie niewielkiego podzbioru spółek wchodzących w jego skład, narażając inwestycję na straty wynikające z błędnego przyjęcia (lub odrzucenia) niektórych spółek. Sprawia to, że nie są oni w stanie w pełni wykorzystywać wartości dostarczanych przez indeksy SRI. Przypadek BP jest tego najlepszym dowodem, gdyż uzmysławia, jak niedoskonała może być selekcja spółek w oparciu o kryteria ESG. Właściwa konstrukcja portfela powinna jednak chronić jego wartość przed nadmiernymi negatywnymi wahaniami, czego empiryczny dowód znajduje się w następnej części artykułu. Przewaga SRI nad tradycyjnym podejściem dowód nie wprost Czy zatem Warren Buffett okazał się zbytnim optymistą, mówiąc, że czas jest sprzymierzeńcem wspaniałej firmy, lecz wrogiem dla przeciętnej? Innymi słowy, czy stosowanie kryteriów ESG w selekcji spółek dostarcza istotnych przewag nad tradycyjnym podejściem w procesie szacowania relacji ryzyka i oczekiwanej stopy zwrotu z inwestycji? Aby to zbadać poddano analizie zdolność do kreowania wartości przez spółki uznane za odpowiedzialne na tle szerokiego rynku. Istnienie pozytywnej zależności pomiędzy rentownością spółki a jej wyceną oznacza, że trwały wzrost ekonomicznej wartości dodanej (ang. Economic Value Addend, EVA) powinien wpływać na wzrost dochodów uzyskiwanych przez akcjonariuszy, a spółki osiągające istotnie wyższą rentowność kapitałów własnych powinny być preferowane przez inwestorów na rynku kapitałowym. Uzyskiwanie istotnie wyższych i stabilnych wyników 35
9 finansowych przez spółki wybrane metodą selekcji pozytywnej (np. poprzez dobór spółek zajmujących czołowe lokaty w rankingach społecznych), pozwoli na stwierdzenie, że SRI nie tylko nie powoduje utraty zysków przez inwestorów, ale może prowadzić do ich istotnego wzrostu i stabilizacji w czasie. Twierdzenie to oparte jest na założeniu, że odpowiedzialność społeczna spółki jest integralną częścią długofalowej strategii firmy. Jej realizacja pozwala spółce na zwiększenie stabilności przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej w wyniku utrzymania wysokiego standardu w relacjach z klientami i dostawcami oraz silnych związków ze społecznością. To zaś pozytywnie wpływa na uzyskiwane wyniki finansowe oraz pozycję konkurencyjną i zwiększa umiejętność i elastyczność zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Taki stan rzeczy podnosi poziom zaufania do spółki, ułatwiając jej dostęp do zewnętrznego finansowania stosunkowo niskim kosztem, co pozytywnie wpływa na bieżącą wartość planowanych przyszłych przepływów pieniężnych, a zatem i wartość firmy. I choć część tych działań niesie ze sobą konieczność ponoszenia pewnych nakładów finansowych, co zmniejsza przepływy pieniężne w początkowych okresach inwestycji w porównaniu z firmami, które takich działań nie podjęły, w długim horyzoncie realizowana strategia wpływa na wzrost wartości przedsiębiorstwa i przynosi wymierne korzyści dla jej właścicieli. Stąd tak istotne jest zrozumienie zależności pomiędzy efektywnością a horyzontem inwestycji odpowiedzialnych społecznie. Zatem rozszerzając poprzednią definicję SRI, inwestorzy poszukują przedsiębiorstw, które nie tylko utrzymują dobre relacje z klientami i dostawcami oraz silny związek ze społecznością lokalną i pracownikami, ale jednocześnie poprzez wysokie standardy zarządzania są w stanie sprostać tradycyjnym wyzwaniom biznesowym. Oznacza to, że kryteria odpowiedzialnego inwestowania mogą stać się narzędziem do selekcji spółek stabilnych finansowo także dla tych inwestorów, którzy przyznają wyższy priorytet finansowo mierzalnym aspektom funkcjonowania spółki. Odpowiedzialność prowadzi do zysków W dalszej części pracy poddano analizie spółki uznawane za odpowiedzialne społecznie pod kątem ich rentowności. W badaniu przyjęto założenie, że relacja oczekiwanej stopy zwrotu do ryzyka z inwestycji w akcje spółki jest bardziej korzystna dla spółek stabilnych finansowo, zdolnych do generowania wysokich dodatnich przepływów pieniężnych. Założenie to powstało na bazie obserwacji relacji pomiędzy średnim poziomem rentowności kapitałów własnych spółek (ROE) oraz urocznioną stopą zwrotu z inwestycji w ich akcje (TSR) w analogicznym okresie (wykres 3). Badaniu poddano amerykańskie spółki notowane na NYSE, NASDAQ oraz AMEX w sposób nieprzerwany w okresie ostatnich 10 lat. Ze względu na asymptotyczny rozkład wartości ROE próbę ograniczono do 90% środkowych obserwacji, odrzucając po 5% skrajnych wartości po obu stronach rozkładu. 36
10 Stopa zwrotu z kapitału własnego (ROE) Wykres 3: Zależność pomiędzy TSR a średnim poziomem ROE amerykańskich spółek w latach y = 0,50x + 4,08 R 2 = 0, Stopa zwrotu z inwestycji w akcje (uroczniona) Źródło: Bloomberg, obliczenia własne Powyższy wykres świadczy o występowaniu statystycznie istotnej liniowej zależności (Pearson = +0,622) pomiędzy średnim poziomem ROE dla danej spółki a urocznioną stopą zwrotu z inwestycji z jej akcje. Punkt przecięcia równania regresji z osią OY ma wartość większą od zera (+4,08) można interpretować jako minimalną stopę zwrotu z kapitału własnego spółki wymaganą przez rynek w badanym okresie. Dodatni znak przy parametrze kierunkowym równania pozwala wnioskować, że spółki o wysokiej rentowności kapitałów własnych dostarczają właścicielom wyższe stopy zwrotu w długim horyzoncie. Co więcej, wykres 4 wskazuje na istnienie zależności pomiędzy stabilnością poziomu ROE w czasie a kształtowaniem się kursu akcji spółki mierzonego za pomocą urocznionej stopy zwrotu. 37
11 Odchylenie standardowe ROE dla spółki w badanym okresie Wykres 4: Zależność pomiędzy TSR, a zmiennością w czasie ROE amerykańskich spółek w latach Stopa zwrotu z inwestycji w akcje (uroczniona) Źródło: Bloomberg, obliczenia własne Dlatego kolejnym etapem badania było sprawdzenie, czy spółki uznane za odpowiedzialne społecznie charakteryzuje istotnie lepsza rentowność na tle pozostałych spółek z rynku amerykańskiego. W celu sprawdzenia tej hipotezy wykorzystano test równości wartości oczekiwanych. Niewielka liczebność spółek amerykańskich wchodzących w skład rankingu Global 100 (zwykle od 15 do 20) oraz istotne różnice w rozkładach porównywanych prób skutkowały koniecznością wykorzystania statystyki t-studenta, opisanej wzorem: x1 x 2 t (,N), 2 2 s1 s2 (1) N N 1 gdzie: x 1 = x 2 2 średnia obliczona dla amerykańskich spółek z rankingu Global 100, = średnia obliczona dla pozostałych spółek z rynku, 2 wariancja obliczona dla amerykańskich spółek s 1 = z rankingu Global 100, 2 s 2 = wariancja obliczona dla pozostałych spółek z rynku, liczebność spółek amerykańskich z rankingu N 1 = Global 100, N 2 = liczebność pozostałych spółek z rynku, N = przybliżenie efektywnej liczby stopni swobody, α = poziom istotności. 38
12 poniżej -27,0% od -27,0% do -25,5% od -25,5% do -24,0% od -24,0% do -22,5% od -22,5% do -21,0% od -21,0% do -19,5% od -19,5% do -18,0% od -18,0% do -16,5% od -16,5% do -15,0% od -15,0% do -13,5% od -13,5% do -12,0% od -12% do -10,5% od -10,5% do -9,0% od -9,0% do -7,5% od -7,5% do -6,0% od -6,0% do -4,5% od -4,5% do -3,0% od -3,0% do -1,5% od -1,5% do 0,0% od 0,0% do 1,5% od 1,5% do 3,0% od 3,0% do 4,5% od 4,5% do 6,0% od 6,0% do 7,5% od 7,5% do 9,0% od 9,0% do 10,5% od 10,5% do 12,0% od 12,0% do 13,5% od 13,5% do 15,0% od 15,0% do 16,5% od 16,5% do 18,0% od 18,0% do 19,5% od 19,5% do 21,0% od 21,0% do 22,5% od 22,5% do 24,0% od 24,0% do 25,5% od 25,5% do 27,0% powyżej 27,0% Hipoteza zerowa i alternatywna miały postać: H 0 : µ 1 = µ 2, H 1 : µ 1 > µ 2. Aby zapewnić przejrzystość procesu selekcji podmiotów, jako kryterium uznania spółki za odpowiedzialną uznano przynależność do listy Global 100. Celem tego rankingu jest wyróżnienie przedsiębiorstw o najwyższych standardach zarządzania zagadnieniami środowiskowymi, społecznymi i ładu korporacyjnego. Ranking jest dziełem Corporate Knights Research Group (CKRG) sygnatariusza Zasady Odpowiedzialnego Inwestowania (ang. United National Principles for Responsible Investment, UNPRI), powstałym przy współpracy z Inflection Point Capital Management oraz zespołu eksperckiego Global 100, w skład którego wchodzą eksperci z obszarów zarówno zrównoważonego rozwoju, jak i finansów. Ostateczny ranking powstaje poprzez wybór najlepszych podmiotów z analizowanych sektorów, odzwierciedlając udziały poszczególnych branż w indeksie MSCI All Country World Index. Tak skonstruowana lista Global 100 ogłaszana jest corocznie na Światowym Forum Gospodarczym w Davos ( Aby dostarczyć możliwie wiarygodne wyniki badań, zdecydowano się wykorzystać do badań ranking Global 100 z 2005 r. Taki wybór dostarcza wystarczająco liczną grupę spółek do porównań oraz odpowiedni, piętnastoletni okres analizy, który podzielono na trzy równe podokresy: I , II , III Podział ten miał na celu: 1) zbadanie wpływu zarządzania czynnikami ESG na rentowność spółki w kolejnych podokresach, 2) zbadanie wpływu kwalifikacja do rankingu Global 100 na późniejsze wskaźniki finansowe spółek Wykres 5: Histogram średniego poziomu ROE amerykańskich spółek w badanym okresie (przed i po odrzuceniu wartości skrajnych) Obserwacje wykluczone z dalszej analizy 80 procent rozkładu ROE dla amerykańskich spółek Źródło: Bloomberg, obliczenia własne 39
13 W porównaniu z grupą spółek przedstawionych na wykresie 3, z dalszych badań wykluczono kolejne 10% najgorszych pod względem średniego poziomu ROE podmiotów, uznając je za spółki o charakterze spekulacyjnym. Taki zabieg nie tylko pozwolił wyeliminować gruby lewy ogon rozkładu, jaki pozostał mimo wcześniejszego odrzucenia 5% najgorszych spółek pod względem zadanego kryterium, ale także przyczynił się do wzrostu wartości oczekiwanej, będącej odniesieniem dla grupy spółek z rankingu Global 100 (wykres 5). Analizie poddano następujące wskaźniki: 1) stopę zwrotu z aktywów (ang. Return On Assets based on bottom EPS, ROA) obliczaną jako wynik netto z ostatnich dwunastu miesięcy podzielony przez średni poziom aktywów spółki, 2) stopę zwrotu z kapitałów własnych (ang. Return on Common Equity, ROE) obliczaną jako wynik netto z ostatnich dwunastu miesięcy podzielony przez średni poziom kapitałów własnych spółki, 3) stopę zwrotu z zainwestowanego kapitału (ang. Return On Invested Capital, ROIC) która wskazuje na to jak efektywnie podmiot wykorzystuje posiadane źródła kapitałów (kapitał własny i dług netto) zaangażowane w jego działalność operacyjną. Obliczany jest jako nielewarowany zysk operacyjny netto po opodatkowaniu, podzielony przez średni poziom zainwestowanych kapitałów. Poprzez pojęcie średni poziom rozumie się średnią z bilansu otwarcia i zamknięcia sprawozdania za dany rok. ROIC nie jest wyliczany w sytuacji, gdy średni poziom zainwestowanego kapitału przyjmuje wartość mniejszą od zera. Tabela 1: Porównanie rentowności amerykańskich spółek w latach ROA on bottom EPS Return On Common Equity Return On Invested Capital t 0 = 2005 średnia odch.std. p (α=0,05) średnia odch.std. p (α=0,05) średnia odch.std. p (α=0,05) t - 10 Global 100 8,42 5,59 0,020 21,43 9,06 0,001 14,66 8,46 0,034 ( ) 80 proc. Rynku 5,14 4,33 12,94 6,43 10,16 4,55 t - 5 Global 100 5,69 4,85 0,007 17,09 12,80 0,005 11,30 7,21 0,076 ( ) 80 proc. Rynku 2,67 4,75 8,73 7,59 8,47 4,30 t + 5 Global 100 6,91 5,51 0,004 18,41 10,67 0,000 13,48 6,15 0,027 ( ) 80 proc. Rynku 3,17 4,78 8,31 8,72 9,97 5,41 Źródło: Bloomberg, obliczenia własne Stosunkowo niewielka liczba spółek amerykańskich w składzie rankingu Global 100 (dwadzieścia podmiotów) nie pozwala na porównanie ich pod kątem rentowności aktywów ze średnią wartością ROA dla poszczególnych sektorów na całym rynku. Można jedynie zaznaczyć, że portfel złożony z takich spółek odznaczał się istotnie wyższym poziomem ROE niż przeciętny poziom pozostałych analizowanych spółek w całym okresie badania. Wskaźnikiem, który nie budzi już zastrzeżeń przy porównywaniu spółek z innych branż jest ROE. Jego średni poziom dla spółek o najwyższych standardach środowiskowych i społecznych był zdecydowanie (bo niemal dwukrotnie) wyższy we wszystkich trzech podokresach badania. Jedyną zmienną, dla której poziom istotności różnicy był poniżej wartości granicznej był ROIC, przy czym dotyczyło to wyłącznie pojedynczego podokresu 40
14 (lata ) i było konsekwencją stosunkowo wysokiego zróżnicowania wartości tego parametru w grupie spółek z indeksu Global 100. Warty podkreślenia jest fakt uzyskania przez spółki o najwyższym poziomie zrównoważonego rozwoju wyższej rentowności w latach obejmujących kryzys finansowy ( ) niż w okresie go poprzedzającym ( ) na poziomie wszystkich analizowanych miar. Przykładowo średni poziom rentowności kapitałów własnych wśród amerykańskich podmiotów z rankingu Global 100 wyniósł 18,41% wobec 8,31% dla pozostałych spółek poddanych analizie. Rezultaty badań wspierają zatem hipotezę, że wykorzystywanie selekcji pozytywnej w oparciu o kryteria ESG pomaga inwestorom wyłonić silne finansowo i dobrze zarządzane spółki, zdolne do utrzymywania wysokiej rentowności nawet w okresie dekoniunktury na rynkach. Analizując przyczyny wyższych rentowności uzyskiwanych przez spółki uznane za odpowiedzialne społecznie, postanowiono zbadać następujące wskaźniki finansowe: 1) marżę operacyjną (ang. Operating Margin) obliczaną jako wynik netto z ostatnich dwunastu miesięcy podzielony przez sumę przychodów ze sprzedaży w tymże okresie, 2) marżę EBITDA (ang. EBITDA Margin) obliczaną jako EBITDA z ostatnich dwunastu miesięcy podzielony przez sumę przychodów ze sprzedaży w tymże okresie. Tabela 2: Porównanie marż oraz stóp dywidendy uzyskiwanych przez amerykańskie spółki w latach Operating margin EBITDA margin Dividend Yield t 0 = 2005 średnia odch.std. p (α=0,05) średnia odch.std. p (α=0,05) średnia odch.std. p (α=0,05) t - 10 Global ,72 8,76 0,065 24,68 11,19 0,003 2,07 0,89 0,077 ( ) 80 proc. Rynku 14,41 10,82 15,83 9,96 1,74 1,60 t - 5 Global ,73 9,64 0,236 21,65 10,60 0,008 2,28 1,28 0,000 ( ) 80 proc. Rynku 13,09 12,35 14,89 11,44 0,93 1,32 t + 5 Global ,80 7,19 0,205 19,73 8,97 0,050 2,63 1,65 0,001 ( ) 80 proc. Rynku 12,44 10,60 16,12 11,90 1,31 1,78 Źródło: Bloomberg, obliczenia własne Choć różnice struktury kosztów pomiędzy sektorami nie pozwalają na międzybranżowe porównywanie osiąganych przez spółki marż, to warto zwrócić uwagę na jeden fakt. W przeciwieństwie do marż operacyjnych, uwzględnienie w wyliczeniach amortyzacji poprawia wartość współczynników istotności różnic pomiędzy średnim poziomem marży EBITDA amerykańskich podmiotów z listy Global 100 a pozostałymi spółkami poddanymi analizie. Wiedząc, że amortyzacja jest kosztem uzyskania przychodu, wyższe odpisy amortyzacyjne skutkują niższym dochodem do opodatkowania, a w konsekwencji prowadzą do zmniejszenia wypływu pieniędzy związanego z płatnością podatku dochodowego. Tak poczyniona optymalizacja podatkowa pozytywnie wpływa na wysokość przepływów pieniężnych dla właścicieli, a zatem i wycenę spółki. Trzecia część tabeli 2 zawiera średnie wartości stopy dywidendy dla spółek z rankingu Global 100 na tle całego rynku. W okresie ostatnich pięciu lat średni poziom stopy dywidendy spółek uznanych za odpowiedzialne społecznie wyniósł 2,63% wobec 1,31% dla pozostałych badanych podmiotów i warto podkreślić, że była to wartość zbliżona do rocznej rentowności 41
15 amerykańskich bonów skarbowych w analogicznym okresie (2,85%). Godne podkreślenia jest to, że z biegiem czasu przewaga ta staje się coraz istotniejsza i wynosi obecnie 1,32 punktu procentowego, co powinno zwrócić uwagę inwestorów długoterminowych, zwłaszcza funduszy inwestycyjnych i emerytalnych (stan na koniec lipca 2010 r.). Ciekawie wygląda zestawienie spółek włączonych do rankingu Global 100 (In) oraz z niego usuniętych (Out) podczas rewizji w 2006 r. (tabela 3). Okazuje się, że nowe spółki nie tylko odznaczały się wysokim poziomem odpowiedzialności społecznej, ale także wyższą rentownością w porównaniu ze spółkami, które straciły miejsce w indeksie. Mimo że różnice te nie były statystycznie istotne, głównie ze względu na niewielką liczebność próby, warto zwrócić uwagę na fakt, że wartości te w większości mieściły się w górnych obszarach rozkładów (90 percentyl i wyżej). Nie zaobserwowano za to występowania efektu włączenia lub wykluczenia spółki z rankingu Global 100. Brak statystycznie istotnych różnic pomiędzy średnią rentownością spółek w okresie pięciu lat przed i czterech lat po rewizji indeksu w 2006 r. wskazuje na dokonywanie zmian w indeksie poprzez zastępowanie spółek dobrych jeszcze lepszymi, co potwierdza brak istotnego pogorszenia się rentowność spółek opuszczających zestawienie. Tabela 3: Porównanie rentowności amerykańskich spółek włączonych i usuniętych z rankingu Global 100 spółek w 2006 r. ROA on bottom EPS Return On Common Equity Return On Invested Capital t 0 = 2006 średnia odch.std. p (α=0,05) średnia odch.std. p (α=0,05) średnia odch.std. p (α=0,05) t - 10 In 11,09 5,09 0,323 26,64 9,10 0,438 15,57 7,45 0,425 ( ) Out 9,49 6,23 27,66 12,26 16,63 10,25 t - 5 In 10,64 5,59 0,153 22,82 6,56 0,456 15,44 7,64 0,332 ( ) Out 7,15 4,28 23,50 13,22 13,27 7,63 t + 4 In 8,37 7,03 0,388 18,42 11,68 0,481 22,30 2,06 0,081 ( ) Out 7,09 6,17 18,83 14,67 15,18 6,54 badanie efektu wejścia / wyjścia z rankingu Global 100 ( t 0 = 2006 rok) t 0 = 2006 średnia odch.std. p (α=0,05) średnia odch.std. p (α=0,05) średnia odch.std. p (α=0,05) In t ,64 5,59 0,317 22,82 6,56 0,274 15,44 7,64 0,103 t + 4 8,37 7,03 18,42 11,68 22,30 2,06 Out t - 5 7,15 4,28 0,491 23,50 13,22 0,277 13,27 7,63 0,337 t + 4 7,09 6,17 18,83 14,67 15,18 6,54 Źródło: Bloomberg, obliczenia własne Na zakończenie zaprezentowano wykres 6, który dostarcza namacalny dowód na to, że selekcja spółek w oparciu o kryteria ESG pomaga uchronić inwestorów przed spektakularnymi stratami w wartości portfela. Wykres ten przedstawia porównanie kształtowania się stóp zwrotu indeksów S&P500 oraz KLD400 z portfelem spółek amerykańskich z rankingu Global 100 z 2005 r. (Global 100 US). W analizowanym pięcioletnim horyzoncie oba indeksy przyniosły stratę inwestorom, wobec skromnego, ale jednak zysku 9,7% portfela Global 100 US. 42
16 gru 04 mar 05 cze 05 wrz 05 gru 05 mar 06 cze 06 wrz 06 gru 06 mar 07 cze 07 wrz 07 gru 07 mar 08 cze 08 wrz 08 gru 08 mar 09 cze 09 wrz 09 gru 09 mar 10 Wykres 6: Porównanie kształtowania się stóp zwrotu z portfela Global 100 US oraz indeksu S&P500 i KLD Portfel Global 100 US Indeks S&P500 Indeks KLD Źródło: Bloomberg, obliczenia własne Konkluzje Miernikiem efektywności inwestycji jest i pozostanie stopa zwrotu oraz towarzyszące jej ryzyko, tak samo jak celem inwestowania jest i pozostanie zwiększanie wartości zainwestowanego kapitału przy zachowaniu określonego poziomu ryzyka. Kwestia zysku jest więc wpisana w definicję inwestowania, zaś lokowanie kapitału bez intencji jego pomnażania przybiera formę filantropii. Idea społecznie odpowiedzialnego inwestowania nie może więc przedkładać aspektów etycznych nad ekonomiczne, nawet w czasach, gdy określenia kapitalizm lub zysk kojarzą się z bezdusznymi korporacjami, których działania godzą w interes społeczny. Dlatego społecznie odpowiedzialny inwestor powinien przede wszystkim być odpowiedzialny wobec siebie, decydując się na lokowanie swoich środków w inwestycje o najwyższym prawdopodobieństwie dodatniej stopy zwrotu. Jak słusznie zauważył Milton Friedman, to samo tyczy się przedsiębiorstw, a jedyną społeczną odpowiedzialnością biznesu jest wykorzystywanie wszystkich dostępnych środków w sposób prowadzący do pomnażania zysków. Cel ten może być osiągnięty jedynie poprzez umiejętne zarządzanie szeregiem ryzyk związanych z funkcjonowaniem biznesu, a zatem taką alokację zasobów, która uwzględnienia długofalowe skutki działalności danego przedsiębiorstwa. Powyższe rozważania są tożsame z wnioskami zaprezentowanymi w niniejszej pracy. Po pierwsze, literatura tematu w sposób przesadny akcentuje społeczne konsekwencje odpowiedzialnych inwestycji, kładąc zbyt mały nacisk na ich finansową stronę. Taki sposób prezentowania SRI może ograniczać zainteresowanie tematyką jedynie do ludzi odzwierciedlających osobiste wartości w czynionych inwestycjach, stając się barierą w rozszerzeniu tradycyjnego, opartego na analizie relacji ryzyko/zysk, podejścia do selekcji spółek o etyczny wymiar inwestycji. Z drugiej zaś strony, wyniki badań przewagi funduszy 43
17 SRI nad tradycyjnym podejściem w kwestii uzyskiwanych stóp zwrotu podważane są głównie ze względu na brak homogeniczności wśród funduszy SRI lub niewystarczająco długi horyzont analizy. Drugim spostrzeżeniem powyższych badań jest stwierdzenie statystycznie istotnej przewagi w rentowności kapitałów własnych wśród spółek uznanych za odpowiedzialne społecznie według rankingu Global 100. Stwarza to punkt wyjścia do badań kolejnych rankingów i list spółek o wysokim standardzie czynników ESG, a zwłaszcza porównania ich z podmiotami z tego samego sektora. Podsumowując, wyniki przeprowadzonej analizy wskazują, że uzupełnienie analizy relacji ryzyko/zysk o etyczny wymiar inwestycji powinno być pożądane przez inwestorów poszukujących wysokich stóp zwrotu z inwestycji. Okazuje się bowiem, że wykorzystanie pozytywnej selekcji w procesie doboru spółek do portfela pozwala na uzyskiwanie istotnie lepszych długookresowych wyników inwestycji niż benchmark w postaci indeksu szerokiego rynku. Co warto podkreślić, spółki o wysokim poziomie zrównoważonego rozwoju wykazywały wysoką rentowność nawet w latach obejmujących kryzys finansowy, dostarczając przy tym ich właścicielom stopy dywidendy na poziomie porównywalnym z oprocentowaniem rocznych bonów skarbowych w analogicznym okresie. To spostrzeżenie powinno stanowić zachętę do uwzględniania kryteriów ESG w decyzjach inwestycyjnych, szczególnie dla zarządzających funduszami inwestycyjnymi i emerytalnymi. Literatura Camejo, P. (2002). The SRI Advantage: Why Socially Responsible Investing Has Outperformed Financially. New Society Publishers. Guyatt, D. (2005). Meeting Objectives and Resisting Conventions: A Focus on Institutional Investors and Long-Term Responsible Investing. Corporate Governance: An International Review, Vol. 5, No. 3. Renneboog, L, Jenke ter Horst, Zhang, C. (2007). The Price of Ethics: Evidence from Socially Responsible Mutual Funds. SSRN elibrary. Pozyskano z The American Cancer Society & World Lung Foundation. (2009). The Tobacco Atlas, Third Edition. Pozyskano z Vigeo Rating. (22 czerwca 2010). Vigeo downgrades BP plc s ratings. Pozyskano z Weber, O. Marco Mansfeld & Eric Schirrmann. (2010). The Financial Performance of SRI Funds between 2002 and SSRN elibrary. Pozyskano z Abstract Analysis of socially responsible investments (SRI) on the basis of Global 100 ranking This paper seeks the solution how to influence investors behavior and their ability to invest responsibly. The aim is to extend the traditional approach to portfolio selection by adding ethical dimension to risk/return analysis. The first part of this study is a review of different methods of presenting the SRI outperformance from matching approach and fund benchmarking to comparison of the performance of SRI index with the traditional 44
18 non-screened indices. The second part compares the significance of financial outperformance of companies considered as socially responsible over any other companies from American stock markets. The last section of this paper contains the results of the performance analysis of socially screened companies over the last five years. These results support the hypothesis that social screens help investors to pick financially strong companies that give favorable risk-expected return relation. JEL classification: A13, C12, G11 Keywords: Socially Responsible Investment, portfolio selection, financial performance evaluation, investment screens 45
Instrumenty SRI na świecie
Instrumenty SRI na świecie atrakcyjność inwestycyjna SRI na przykładzie rynku amerykańskiego Warszawa, 14 listopada 2012 r. Piotr Kaźmierkiewicz, CDM Pekao SA ESG Universe przykłady Access to Medicine
Bardziej szczegółowoBank of America Corp.(DE) (BAC) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Bank of America Corp.(DE) (BAC) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? Bank of America jeden z największych banków świata. Pod względem wielkości aktywów zajmuje 3.
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Citigroup Inc. (C) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Citigroup Inc. (C) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Citigroup Inc. jest amerykańskim holdingiem prowadzącym zdywersyfikowaną działalność w zakresie usług bankowych i finansowych, w szczególności:
Bardziej szczegółowoTest wskaźnika C/Z (P/E)
% Test wskaźnika C/Z (P/E) W poprzednim materiale przedstawiliśmy Państwu teoretyczny zarys informacji dotyczący wskaźnika Cena/Zysk. W tym artykule zwrócimy uwagę na praktyczne zastosowania tego wskaźnika,
Bardziej szczegółowoCzy raportowanie danych pozafinansowych może być elementem przewagi konkurencyjnej spółki na rynku kapitałowym?
Czy raportowanie danych pozafinansowych może być elementem przewagi konkurencyjnej spółki na rynku kapitałowym? Warszawa, 14 listopada 2012 r. Piotr Kaźmierkiewicz, CDM Pekao SA ORGANY USTAWODAWCZE I NADZORUJĄCE
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych American Express Company (AXP) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
American Express Company (AXP) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). American Express Company (AXP) to obecnie największa firma świata świadcząca usługi w zakresie finansów. Główna siedziba
Bardziej szczegółowoEV/EBITDA. Dług netto = Zobowiązania oprocentowane (Środki pieniężne + Ekwiwalenty)
EV/EBITDA EV/EBITDA jest wskaźnikiem porównawczym stosowanym przez wielu analityków, w celu znalezienia odpowiedniej spółki pod kątem potencjalnej inwestycji długoterminowej. Jest on trudniejszy do obliczenia
Bardziej szczegółowoMetodologia oparta na najnowszych trendach światowych Stwarzamy możliwość wzrostu wartości firmy
Zrównoważony rozwój Stabilne zarządzanie Pozytywny wpływ społeczny Wzrost wartości firmy Metodologia oparta na najnowszych trendach światowych Stwarzamy możliwość wzrostu wartości firmy 27 kwietnia 2012
Bardziej szczegółowoEbay Inc. (EBAY) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ).
Ebay Inc. (EBAY) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ). Czym zajmuje się firma? ebay - portal internetowy prowadzący największy serwis aukcji internetowych na świecie. ebay został założony
Bardziej szczegółowoAmerican International Group, Inc. (AIG) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
American International Group, Inc. (AIG) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). American International Group, Inc. (AIG) światowy lider usług z zakresu ubezpieczeń i finansów to wiodąca międzynarodowa
Bardziej szczegółowoCena do wartości księgowej (C/WK, P/BV)
Cena do wartości księgowej (C/WK, P/BV) Wskaźnik cenadowartości księgowej (ang. price to book value ratio) jest bardzo popularnym w analizie fundamentalnej. Informuje on jaką cenę trzeba zapład za 1 złotówkę
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Johnson & Johnson (JNJ) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Johnson & Johnson (JNJ) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Johnson & Johnson jest najbardziej wszechstronnym, obecnym na rynku międzynarodowym, wytwórcą produktów dla zdrowia i urody oraz
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Microsoft Corp. (MSFT) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Microsoft Corp. (MSFT) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Microsoft Corp. (MSFT) jest największą na świecie firmą branży komputerowej. Najbardziej znana jako producent systemów operacyjnych
Bardziej szczegółowoInformacja o zmianach danych objętych prospektem informacyjnym dokonanych w dniu 6 stycznia 2010 roku
Informacja o zmianach danych objętych prospektem informacyjnym dokonanych w dniu 6 stycznia 2010 roku Działając na podstawie 28 ust. 2 i 3 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 stycznia 2009 r. w
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Coca-Cola Co. (KO) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Coca-Cola Co. (KO) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Coca-Cola Co. (KO) - (w USA, Kanadzie, Australii i Wielkiej Brytanii powszechnie znana jako coke) to marka bezalkoholowego napoju gazowanego
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Microsoft Corp. (MSFT) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ). Czym zajmuje się firma? Microsoft - na początku XXI wieku jest największą na świecie firmą branży komputerowej. Najbardziej znana
Bardziej szczegółowoTest spółek o niskim poziomie zadłużenia
Test spółek o niskim poziomie zadłużenia W poprzedniej części naszych testów rozpoczęliśmy od przedstawienia w jaki sposób zachowują się spółki posiadające niski poziom zobowiązań. W tym artykule kontynuować
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Pfizer Inc. (PFE) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? Pfizer Inc. to firma farmaceutyczna o światowym zasięgu, prowadząca prace badawcze w celu opracowania nowych
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Hewlett-Packard Co. (HPQ) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Hewlett-Packard Co. (HPQ) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Hewlett-Packard Co. (HPQ) to obecnie największa firma informatyczna świata. Magazym Wired uznał HP za twórcę pierwszego komputera
Bardziej szczegółowoNazwa UFK: Data sporządzenia dokumentu: Fundusz Akcji r.
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Umowa dodatkowa na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (UFK) zawierana z umową ubezpieczenia Twoje
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Chevron Corp. (CVX) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? Chevron Corp. (CVX)- jest jedna z największych firm energetycznych na świecie. Główna siedziba znajduje się
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Procter & Gamble Co. (PG) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej.
Procter & Gamble Co. (PG) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej. Procter & Gamble Co. (P&G, NYSE: PG) to globalna grupa kapitałowa mająca swoją siedzibę w Cincinnati, Ohio, USA. Wytwarza dobra konsumpcyjne,
Bardziej szczegółowoPodstawowe finansowe wskaźniki KPI
Podstawowe finansowe wskaźniki KPI 1. Istota wskaźników KPI Według definicji - KPI (Key Performance Indicators) to kluczowe wskaźniki danej organizacji używane w procesie pomiaru osiągania jej celów. Zastosowanie
Bardziej szczegółowoWyniki zarządzania portfelami
Wyniki zarządzania portfelami Na dzień: 30 września 2011 Analizy Online Asset Management S.A. ul. Nowogrodzka 47A 00-695 Warszawa tel. +48 (22) 585 08 58 fax. +48 (22) 585 08 59 Materiał został przygotowany
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Baker Hughes Inc. (BHI) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? Baker Hughes Inc. (BHI) - to międzynarodowy koncern zajmujący się dostarczeniem produktów i usług technologicznych
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych General Electric Company (GE) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
General Electric Company (GE) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). GE (NYSE: GE) - dostarcza najnowocześniejsze rozwiązania z zakresu technologii, mediów i usług finansowych. Firma prowadzi
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych FedEx Corporation (FDX) - spółka notowana na giełdzie NYSE.
FedEx Corporation (FDX) - spółka notowana na giełdzie NYSE. FedEx Corporation (FDX) - jest największą na świecie firmą specjalizującą się w dziedzinie ekspresowych przesyłek kurierskich, głównie za pomocą
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoInternational Business Machines Corp. (IBM) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ).
International Business Machines Corp. (IBM) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ). Czym zajmuje się firma? IBM (ang. International Business Machines Corporation; potocznie zwany Big Blue)
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
NVIDIA Corporation (NVDA) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ). Czym zajmuje się firma? NVIDIA (nvidia) Corporation (NASDAQ: NVDA) amerykańska firma komputerowa, jeden z głównych producentów
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Tyco International Ltd. (TYC) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Tyco International Ltd. (TYC) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Korporacja TYCO istnieje we wszystkich regionach świata dostarczając szeroką gamę produktów i usług, wśród których można
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Inwestycyjne Bonus VIP Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
American Electric Power Co. Inc. (AEP) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? American Electric Power Co. Inc. koncern energetyczny, który wraz z innymi firmami w branży
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Exxon Mobil Corp. (XOM) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Exxon Mobil Corp. (XOM) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Exxon Mobil Corp. (XOM) zajmuje się eksploatacją złóż mineralnych, produkcją, transportem i sprzedażą ropy naftowej i gazu ziemnego.
Bardziej szczegółowoUbezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe
Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe Opis Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych Ubezpieczeniowe Fundusze Kapitałowe funkcjonujące w ramach indywidualnych i grupowych ubezpieczeń na życie proponowanych
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Pepsico, Inc. (PEP) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? Pepsico - jeden z największych na świecie producentów, dystrybutorów i sprzedawców napojów bezalkoholowych.
Bardziej szczegółowoAnaliza wskaźnikowa przedsiębiorstwa - wskaźniki rentowności
Analiza wskaźnikowa przedsiębiorstwa - wskaźniki rentowności Dynamiczne otoczenie, ciągłe zmiany przepisów oraz potrzeba dostosowania się do nich, a także rozwój konkurencji znacznie utrudnia funkcjonowanie
Bardziej szczegółowoW okresie pierwszych dwóch i pół roku istnienia funduszu ponad 50% podmiotów było lepszych od średniej.
W okresie pierwszych dwóch i pół roku istnienia funduszu ponad 50% podmiotów było lepszych od średniej. Istnieje teoria, że fundusze inwestycyjne o stosunkowo krótkiej historii notowań mają tendencję do
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Goldman Sachs Group Inc. (GS) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Goldman Sachs Group Inc. (GS) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Goldman Sachs Group Inc. (GS) jedna z największych ogólnoświatowych firm w branży bankowości inwestycyjnej pełniąca profesjonalne
Bardziej szczegółowoMateriały uzupełniające do
Dźwignia finansowa a ryzyko finansowe Przedsiębiorstwo korzystające z kapitału obcego jest narażone na ryzyko finansowe niepewność co do przyszłego poziomu zysku netto Materiały uzupełniające do wykładów
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Colgate-Palmolive Co. (CL) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? Colgate-Palmolive jest jednym z wiodących producentów z kategorii zdrowia jamy ustnej, pielęgnacji
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoUdział Banku Millennium w RESPECT index oraz współpraca z inwestorami
Bank Millennium 1 Half 2011 results Wyróżniony w 2012 roku: Udział Banku Millennium w RESPECT index oraz współpraca z inwestorami Katarzyna Stawinoga Departament Relacji z Inwestorami SRI Workshop Day
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych McDonald's Corp. (MCD) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
McDonald's Corp. (MCD) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). McDonald's Corp. (MCD) największa na świecie sieć barów szybkiej obsługi. Założona 15 maja 1940 r. w San Bernardino w Kalifornii
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Dell Inc. (DELL) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ).
Dell Inc. (DELL) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ). Dell Inc. (DELL) to amerykańska korporacja zajmująca się produkcją komputerów, oraz urządzeń peryferyjnych. Sławę zdobyła przede wszystkim
Bardziej szczegółowoNAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE O PRZEMYŚLE CENTRALNYCH BANKÓW PIENIĘŻNYCH
Wells Fargo & Co. (WFC) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Wells Fargo & Co. (WFC) jest najbardziej zróżnicowaną firmą w zakresie oferowanych usług finansowych w USA. Główna siedziba banku
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe
Aviva Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA ul. Inflancka 4b, 00-189 Warszawa, tel. 22 557 44 44, e-mail: bok@aviva.pl, www.aviva.pl Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych w
Bardziej szczegółowoInwestycje finansowe. Wycena obligacji. Stopa zwrotu z akcji. Ryzyko.
Inwestycje finansowe Wycena obligacji. Stopa zwrotu z akcji. yzyko. Inwestycje finansowe Instrumenty rynku pieniężnego (np. bony skarbowe). Instrumenty rynku walutowego. Obligacje. Akcje. Instrumenty pochodne.
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Walt Disney Co. (DIS) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Walt Disney Co. (DIS) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Walt Disney Co. (DIS) (znana po prostu jako Disney) jedna z największych na świecie korporacji medialnych i elektronicznych. Założona
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne Nowa Perspektywa Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe
Aviva Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA ul. Inflancka 4b, 00-189 Warszawa, tel. 22 557 44 44, e-mail: bok@aviva.pl, www.aviva.pl Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych British American Tobacco plc (BTI) - spółka notowana na giełdzie londyńskiej.
British American Tobacco plc (BTI) - spółka notowana na giełdzie londyńskiej. Koncern British American Tobacco powstał w 1902 roku i działa w 180 krajach. Do portfela międzynarodowych marek należą: Kent,
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych General Motors Corporation (GM) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
General Motors Corporation (GM) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). General Motors Corporation (GM) - amerykański koncern przemysłowy. Jedno z największych przedsiębiorstw na świecie. General
Bardziej szczegółowoNazwa UFK: Data sporządzenia dokumentu: Fundusz Akcji r.
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Umowa dodatkowa na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (UFK) zawierana z umową ubezpieczenia Twoje
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych w
Bardziej szczegółowoWyniki zarządzania portfelami
Wyniki zarządzania portfelami Na dzień: 31 października 2011 Analizy Online Asset Management S.A. ul. Nowogrodzka 47A 00-695 Warszawa tel. +48 (22) 585 08 58 fax. +48 (22) 585 08 59 Materiał został przygotowany
Bardziej szczegółowoPortfel oszczędnościowy
POLITYKA INWESTYCYJNA Dokument określający odrębnie dla każdego Portfela modelowego podstawowe parametry inwestycyjne, w szczególności: profil Klienta, strukturę portfela, cechy strategii inwestycyjnej,
Bardziej szczegółowoZarządzanie wartością przedsiębiorstwa
Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa 3.3 Metody dochodowe Do wyceny przedsiębiorstwa stosuje się, obok metod majątkowych - metody dochodowe, często określane mianem metod zdyskontowanego dochodu ekonomicznego.
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe
Aviva Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA ul. Inflancka 4b, 00-189 Warszawa, tel. 22 557 44 44, e-mail: bok@aviva.pl, www.aviva.pl Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe
Bardziej szczegółowoGoogle Inc. (GOOG) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ).
Google Inc. (GOOG) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ). Czym zajmuje się firma? Google Inc. - znana amerykańska firma z branży internetowej. Jej flagowym produktem jest wyszukiwarka Google,
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Boeing Co. (BA) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Boeing Co. (BA) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Boeing Co. (BA) amerykański koncern lotniczy i kosmiczny, dwa najważniejsze działy stanowią: Boeing Integrated Defense Systems, odpowiedzialny
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Apple Inc. (AAPL) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ). Czym zajmuje się firma? Apple Inc. (wcześniej Apple Computer Inc.) przedsiębiorstwo komputerowe założone 1 kwietnia 1976 roku przez
Bardziej szczegółowoStruktura terminowa rynku obligacji
Krzywa dochodowości pomaga w inwestowaniu w obligacje Struktura terminowa rynku obligacji Wskazuje, które obligacje są atrakcyjne a których unikać Obrazuje aktualną sytuację na rynku długu i zmiany w czasie
Bardziej szczegółowoInwestowanie społecznie odpowiedzialne jako strategia alokacji długoterminowych oszczędności emerytalnych
Inwestowanie społecznie odpowiedzialne jako strategia alokacji długoterminowych oszczędności emerytalnych dr Tomasz Jedynak Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Warszawa, 21 czerwiec 2016 r. Agenda 1. Przesłanki
Bardziej szczegółowoNorweski Rządowy Fundusz Emerytalny
Norweski Rządowy Fundusz Emerytalny Dorota Okseniuk Departament Systemu Finansowego Narodowy Bank Polski Warszawa, styczeń 2012 r. 1 Agenda Struktura funduszu Governmet Pension Fund Global wielkość aktywów
Bardziej szczegółowoBristol-Myers Squibb Co. (BMY) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Bristol-Myers Squibb Co. (BMY) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? Bristol-Myers Squibb Sp. z o.o. jest jednym z największych na świecie koncernów farmaceutycznych
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Wal-Mart Stores Inc. (WMT) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Wal-Mart Stores Inc. (WMT) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Wal-Mart Stores Inc. (WMT) amerykańska sieć supermarketów założona w 196 przez Sama Waltona, będąca obecnie największym na
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
HJ Heinz Co. (HNZ) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? HJ Heinz Co. - amerykańskie przedsiębiorstwo, której założycielem jest Henry John Heinz - wynalazca, twórca
Bardziej szczegółowoEkonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce
Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce Janusz Kotowicz W8 Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechnika Częstochowska Wpływ stopy dyskonta na przepływ gotówki. Janusz Kotowicz
Bardziej szczegółowoVodafone Group plc (VOD)- spółka notowana na giełdzie londyńskiej.
Vodafone Group plc (VOD)- spółka notowana na giełdzie londyńskiej. Czym zajmuje się firma? Vodafone (VOice - DAta - FONE) - to międzynarodowy operator telefonii komórkowej, którego zarząd znajduje się
Bardziej szczegółowo<1,0 1,0-1,2 1,2-2,0 >2,0
1. WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI WSKAŹNIK BIEŻĄCEJ PŁYNNOŚCI Pozostałe wskaźniki 2,0 Wskaźnik służy do oceny zdolności przedsiębiorstwa do regulowania krótkoterminowych zobowiązań. Do tego
Bardziej szczegółowoZałącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo
Załącznik do Dokumentu zawierającego kluczowe informacje Ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe Ubezpieczenie Uniwersalne juniorgo Ten dokument dotyczy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych dostępnych w
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych Gallaher Group plc (GLH)- spółka notowana na giełdzie londyńskiej.
Gallaher Group plc (GLH)- spółka notowana na giełdzie londyńskiej. Gallaher Group Plc - międzynarodowa firma zajmująca się produkcją i sprzedażą hurtową wyrobów tytoniowych, z siedzibą w Weybridge (Wielka
Bardziej szczegółowoFord Motor Co. (F) - spółka notowana na nowojorskiej giełdzie.
Ford Motor Co. (F) - spółka notowana na nowojorskiej giełdzie. Ford Motor Co. (F) - spółka akcyjna z siedzibą w Dearborn, Michigan USA założona w Detroit w 1903 r. przez Henry'ego Forda. Obecnie jest to
Bardziej szczegółowoWyniki zarządzania portfelami
Wyniki zarządzania portfelami Stan na dzień: 31 maja 2015 r. RDM Wealth Management S.A. ul. Nowogrodzka 47A 00-695 Warszawa www.rdmwm.pl tel. +48 (22) 585 08 58 fax. +48 (22) 585 08 59 Materiał został
Bardziej szczegółowoAsset Management w Domu Maklerskim DIF Broker S.A.
Asset Management w Domu Maklerskim DIF Broker S.A. Dla naszych Klientów prowadzimy unikalne portfele oraz strategie inwestycyjne. Strategie dostępne są dla portfeli od 50 000 USD, natomiast portfel inwestycyjny,
Bardziej szczegółowoZałącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje DODATKOWE UBEZPIECZENIE Z FUNDUSZEM W RAMACH:
Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje DODATKOWE UBEZPIECZENIE Z FUNDUSZEM W RAMACH: GRUPOWEGO UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE WARTA EKSTRABIZNES GRUPOWEGO UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE WARTA EKSTRABIZNES
Bardziej szczegółowoM. Dąbrowska. K. Grabowska. Wroclaw University of Economics
M. Dąbrowska K. Grabowska Wroclaw University of Economics Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstw z branży produkującej napoje JEL Classification: A 10 Słowa kluczowe: Zarządzanie
Bardziej szczegółowoVII.1. Rachunek zysków i strat t Grupy BRE Banku
VII.1. Rachunek zysków i strat t Grupy BRE Banku Grupa BRE Banku zakończyła rok 2012 zyskiem brutto w wysokości 1 472,1 mln zł, wobec 1 467,1 mln zł zysku wypracowanego w 2011 roku (+5,0 mln zł, tj. 0,3%).
Bardziej szczegółowoMatematyka finansowa. Ćwiczenia ZPI. Ćwiczenia do wykładu Zarządzanie portfelem inwestycyjnym 1
Matematyka finansowa Ćwiczenia ZPI 1 Zadanie 1. Procent składany W banku A oprocentowanie lokat 4% przy kapitalizacji kwartalnej. W banku B oprocentowanie lokat 4,5% przy kapitalizacji miesięcznej. W banku
Bardziej szczegółowoStudenckie Koło Naukowe Rynków Kapitałowych
Oracle Corp. (ORCL) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NASDAQ). Czym zajmuje się firma? Oracle Corporation - amerykańska firma zajmująca się tworzeniem oprogramowania służącego do zarządzania
Bardziej szczegółowoZadanie 1. Zadanie 2. Zadanie 3
Zadanie 1 Inwestor rozważa nabycie obligacji wieczystej (konsoli), od której będzie otrzymywał na koniec każdego półrocza kupon w wysokości 80 zł. Wymagana przez inwestora stopa zwrotu w terminie do wykupu
Bardziej szczegółowoOCENA RADY NADZORCZEJ SYTUACJI FINANSOWEJ TUP S.A. W ROKU 2010
OCENA RADY NADZORCZEJ SYTUACJI FINANSOWEJ TUP S.A. W ROKU 2010 str. 1 Spis treści Ocena sytuacji finansowej TUP S.A.... 3 Finansowanie majątku Spółki:... 3 Struktura majątku Spółki:... 3 Wycena majątku
Bardziej szczegółowoKondycja ekonomiczna drzewnych spółek giełdowych na tle innych branż
Annals of Warsaw Agricultural University SGGW Forestry and Wood Technology No 56, 25: Kondycja ekonomiczna drzewnych spółek giełdowych na tle innych branż SEBASTIAN SZYMAŃSKI Abstract: Kondycja ekonomiczna
Bardziej szczegółowoPOZNAJ SWÓJ FUNDUSZ Sukces wymaga koncentracji
POZNAJ SWÓJ FUNDUSZ Sukces wymaga koncentracji LEGG MASON AKCJI SKONCENTROWANY FIZ KONCENTRUJ SWOJĄ UWAGĘ NA TYM, CO NAJBARDZIEJ WARTOŚCIOWE Legg Mason przedstawia unikatowy na polskim rynku produkt inwestycyjny
Bardziej szczegółowoAvon Products Inc. (AVP) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE).
Avon Products Inc. (AVP) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Czym zajmuje się firma? Avon Products Inc. (AVP) światowa firma kosmetyczna zajmująca się produkcją i dystrybucją kosmetyków
Bardziej szczegółowoPortfel obligacyjny plus
POLITYKA INWESTYCYJNA Dokument określający odrębnie dla każdego Portfela modelowego podstawowe parametry inwestycyjne, w szczególności: profil ryzyka Klienta, strukturę portfela, cechy strategii inwestycyjnej,
Bardziej szczegółowoOcena nadzoru właścicielskiego Rating PINK 2010Y
Ocena nadzoru właścicielskiego Rating PINK 2010Y analiza danych na dzień 20 czerwca 2011 roku W tym tygodniu Polski Instytut Nadzoru Korporacyjnego (PINK) postanowił po raz pierwszy opublikować stopy zwrotu
Bardziej szczegółowoASM 603 + ASM 604 + ASM 605: Finansowanie i wycena nieruchomości jako inwestycji cz. 1-3
ASM 603 + ASM 604 + ASM 605: Finansowanie i wycena nieruchomości jako inwestycji cz. 1-3 Szczegółowy program kursu ASM 603: Finansowanie i wycena nieruchomości jako inwestycji cz. 1 1. Zagadnienia ekonomiczne
Bardziej szczegółowoAnaliza inwestycji i zarządzanie portfelem SPIS TREŚCI
Analiza inwestycji i zarządzanie portfelem Frank K. Reilly, Keith C. Brown SPIS TREŚCI TOM I Przedmowa do wydania polskiego Przedmowa do wydania amerykańskiego O autorach Ramy książki CZĘŚĆ I. INWESTYCJE
Bardziej szczegółowoWyniki zarządzania portfelami
Wyniki zarządzania portfelami Stan na dzień: 30 czerwca 2012r. Analizy Online Asset Management S.A. ul. Nowogrodzka 47A 00-695 Warszawa tel. +48 (22) 585 08 58 fax. +48 (22) 585 08 59 Materiał został przygotowany
Bardziej szczegółowoM. Dąbrowska. Wroclaw University of Economics
M. Dąbrowska Wroclaw University of Economics Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, płynność, EVA JEL Classification A 10 Streszczenie: Poniższy raport prezentuje wpływ stosowanej
Bardziej szczegółowoW metodzie porównawczej wskaźniki porównywalnych firm, obecnych na giełdzie, są używane do obliczenia wartości akcji emitenta.
W metodzie porównawczej wskaźniki porównywalnych firm, obecnych na giełdzie, są używane do obliczenia wartości akcji emitenta. Wycena spółki, sporządzenie raportu z wyceny Metodą wyceny, która jest najczęściej
Bardziej szczegółowoZałącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA Inwestycja
Załącznik do dokumentu zawierającego kluczowe informacje WARTA Inwestycja Masz zamiar kupić produkt, który nie jest prosty i który może być trudny w zrozumieniu Data sporządzenia dokumentu: 19-12-2017
Bardziej szczegółowoWYSOKI POTENCJAŁ MAŁYCH I MIKRO PRZEDSIĘBIORSTW - USA, AKTUALNA SYTUACJA
ESALIENS TFI S.A. T +48 (22) 337 66 00 Bielańska 12 (Senator) F +48 (22) 337 66 99 00-085 Warszawa 22.01.2018 r. WYSOKI POTENCJAŁ MAŁYCH I MIKRO PRZEDSIĘBIORSTW - USA, AKTUALNA SYTUACJA Dla tych, którzy:
Bardziej szczegółowoNAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE O PRZEMYŚLE ROZRYWKOWYM
Time Warner Inc. (TWX) - spółka notowana na giełdzie nowojorskiej (NYSE). Time Warner Inc. (TWX) największa grupa medialna świata. Grupa powstała w 1990 z połączenia wydawnictwa Time i wytwórni filmowej
Bardziej szczegółowo