Jakie są słabości obszarów wiejskich w Polsce?

Transkrypt

1 Szanse polskiej wsi w UE pobrane z serwisu: AGRO.EKO.ORG.PL Strona 1 z 37 Problem rozwoju obszarów wiejskich, jest jednym z najważniejszych problemów do rozwiązania w Polsce na początku XXI wieku. To czy i w jakim stopniu wejście do UE przyczyni się do jego rozwiązania, zależeć będzie od dwóch czynników: tempa trwającej reformy WPR (zreformowana jest dla polskiej wsi bardzo obiecującą perspektywą) oraz od naszej zdolności do wykorzystywania atutów Polskiej wsi i uniknięcia negatywnych skutków WPR, dzięki analizie doświadczeń krajów członkowskich. Jakie są słabości obszarów wiejskich w Polsce? niedoinwestowanie gospodarstw i obszarów wiejskich pod względem infrastruktury technicznej, społecznej i kulturowej niska efektywność wykorzystania środków produkcji rolniczej niski poziom edukacji i kwalifikacji zawodowych wysoki wskaźnik bezrobocia i przeludnienia niska aktywność ekonomiczna, społeczna i kulturowa ludności wiejskiej niska świadomość ekologiczna słabość instytucji i organizacji wspierających rozwój obszarów wiejskich Jakimi atutami możemy się pochwalić? istnieją dobre warunki do prowadzenia produkcji żywności ekologicznej jedynie niewielka powierzchnia terenów została zdegradowana wskutek prowadzenia intensywnej produkcji rolniczej odłogowanie ziem ma charakter marginalny polskie ziemie nie są przenawożone struktura krajobrazu regionów wiejskich jest urozmaicona gospodarstwa wielkoobszarowe stanowią niewielki odsetek całej ilości gospodarstw różnorodność biologiczna na terenach wiejskich zachowała się w stopniu dobrym Co to jest Wspólna Polityka Rolna? Jak Polska przygotowuje się do wdrożenia WPR? Jak łączyć rolnictwo i ochronę środowiska? Co słychać w radiu? Audycje w plikach MP3 Co się udało w Polsce i w Unii Europejskiej? Do kogo po radę? Adresy kontaktowe Co może poprawić się na wsi dzięki wejściu do UE? nastąpi rozwój infrastruktury technicznej, sieci wodociągowej i kanalizacyjnej powstaną nowe obiekty służące zagospodarowaniu i utylizacji odpadów wybudowane i zmodernizowane zostaną drogi wsparcie otrzymają inwestycje służące ochronie środowiska (poprawa jakości wody, likwidacja deficytu wody, ochrona zasobów glebowych) zachowana zostanie przyrodnicza przestrzeń rolnicza

2 Szanse polskiej wsi w UE Strona 2 z 37 wzmocni się pozycja rolnictwa ekologicznego zalesienia gruntów rolniczych, zapewnią alternatywę dla wykorzystania gruntów słabej jakości wzrośnie świadomość ekologiczna na terenach wiejskich lepszy dostęp do materiałów szkoleniowych i edukacji ekologicznej wzrośnie znaczenie długofalowych działań proekologicznych na terenach wiejskich powstaną nowe warunki do prowadzenia działalności pozarolniczej na terenach wiejskich spopularyzowana zostanie ochrona i promocja zachowania dziedzictwa kulturowego, rękodzielnictwa, folkloru i tradycji kulturowych terenów wiejskich

3 Wspólna Polityka Rolna pobrane z witryny: AGRO.EKO.ORG.PL Strona 3 z 37 WPR określa zasady jednolitego funkcjonowania, ochrony i wspierania sektora rolnego w krajach członkowskich Unii Europejskiej. Wdrażana była w krajach członkowskich Unii Europejskiej przez ponad 40 lat. Patrząc z perspektywy czasu przyniosła wiele dobrych i złych działań. Dlaczego? Szanse polskiej wsi w Unii Europejskiej Jak powstawała WPR? W procesie powstawania Unii Europejskiej zaczęto widzieć potrzebę poprawy warunków życia ludności wiejskiej oraz zapewnienia odpowiedniego poziomu wyżywienia mieszkańcom miast. W tym celu zaczęto formować WPR. W jakim celu powstała WPR? zapewnienie bezpieczeństwa finansowego rolnikom? zwiększenie konkurencyjności rynku rolnego krajów członkowskich zwiększenie wydajności produkcji rolniczej i postępu technicznego w rolnictwie stabilizacja rynku rolnego zapewnienie rolnikom odpowiedniego poziomu dochodów i warunków życia? Jak realizowano budowę WPR? tworząc jednolity rynek rolny zapewniając swobodny przepływ towarów między krajami członkowskimi preferując zaopatrzenie rynku wewnętrznego w produkty rolne Wspólnoty finansując politykę rolną z budżetu UE Jak Polska przygotowuje się do wdrożenia WPR? Jak łączyć rolnictwo i ochronę środowiska? Co słychać w radiu? Audycje w plikach MP3 Co się udało w Polsce i w Unii Europejskiej? Do kogo po radę? Adresy kontaktowe Jakie zmiany wywołała w obszarach wiejskich realizacja celów WPR? wystąpiła ogromna nadprodukcja towarowa gospodarkę UE zdominowały wysokonakładowe systemy produkcji rolniczej diametralnie zmieniła się struktura użytkowania ziemi gospodarstwa rolne stały się wysoko wyspecjalizowane i ukierunkowane na wąski zakres produkcji rolniczej unowocześniono park maszynowy wprowadzono na rynek genetycznie zmodyfikowane odmiany roślin i zwierząt gospodarskich zintensyfikowano zużycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin

4 Wspólna Polityka Rolna Strona 4 z 37 Dlaczego zaczęto reformować wspólną politykę rolną? Ponieważ wprowadzanie celów WPR zaczęło generować negatywne skutki dla środowiska, kraje członkowskie zaczęły dostrzegać potrzebę ponownego oszacowania i przeorganizowania celów, tak aby wprowadzić modele powodujące korzystny wpływ na środowisko naturalne. Jakie negatywne skutki WPR zaowocowały potrzebą jej zreformowania? pojawiły się nadwyżki produkcyjne obciążone wysokimi kosztami przechowywania wystąpiła niekorzystna dystrybucja wydatków z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa (EAGGF), w których 80% dopłat trafia do 20% gospodarstw wystąpiła postępująca degradacja środowiska przyrodniczego nastąpił wzrost zanieczyszczenia wód azotanami pochodzenia rolniczego spadła bioróżnorodność na obszarach rolnych i zubożała struktura krajobrazu zarysowały się ostre dysproporcje w poziomie rozwoju różnych regionów rolniczych na niekorzyść regionów górskich i obszarów o niekorzystnych warunkach produkcji rolniczej (słabsze gleby, niekorzystny klimat...) nastąpiła marginalizacja produkcji rolniczej obszarów górskich, bądź o niekorzystnych warunkach produkcji rolniczej z powodu braku możliwości konkurowania ich z innymi regionami gospodarczymi produkcji rolnej Jakie regulacje nadały kierunek reformie WPR w Unii Europejskiej? Traktat z Maastricht /1992r./ Reforma Mc Sharry'ego /1992r./ Agenda 2000 /1999r./ Jakie zapisy ujęto w Traktacie z Maastricht? rolnictwo ma za zadanie dostarczać żywność i świadczyć usługi środowiskowe rolnictwo ma wspierać formy gospodarowania przyjazne dla środowiska naturalnego, należy propagować rolnictwo ekologiczne rolnictwo ma wspierać ochronę zasobów naturalnych, różnorodności biologicznej i krajobrazowej należy redukować szkody środowiskowe spowodowane działalnością rolniczą Co do reformy WPR wniosła tzw. Reforma Mc Sharry'ego? zaczęto odchodzić od polityki podtrzymywania cen do polityki utrzymywania poziomu dochodów (płatności bezpośrednie) zmodyfikowano fundusze strukturalne wprowadziła ograniczenia w poziomie produkcji (system kwot produkcyjnych)

5 Wspólna Polityka Rolna Strona 5 z 37 wprowadziła instrumenty towarzyszące środkom WPR (programy rolnośrodowiskowe, zalesienia gruntów rolnych, renty strukturalne) ugruntowała warunki trwałego i zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich włączyła planowanie działań na rzecz ochrony środowiska do praktyki gospodarczej wprowadzono obowiązkowy system odłogowania gruntów Jak zreformowała WPR Agenda 2000? zredukowała wsparcie cenowe, w wyniku czego nastąpił dalszy postęp liberalizacji zasad handlu wprowadziła zmiany w programowaniu funduszy strukturalnych, które zapoczątkowały budowanie tzw. II filaru WPR położyła nacisk na wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich stworzyła lepsze warunki do gospodarowania zasobami naturalnymi na obszarach wiejskich rozpropagowała modele środowiskowe w gospodarowaniu rolnym Co to jest I i II filar WPR? Działalność reformatorska spowodowała przyjęcie w Unii Europejskiej dwóch nurtów działań zmierzających do zachowania i poprawy środowiska naturalnego na obszarach wiejskich. Są to tzw. I i II filar WPR. Jakie akty normatywne uregulowały reformę WPR? Rozporządzenie Rady (WE) 1259/1999 ustanawiające wspólne zasady dotyczące płatności bezpośrednich w ramach WPR, zwane rozporządzeniem horyzontalnym, które jest zapowiedzią kierunku przyszłych reform tzw. I filaru WPR Rozporządzenie Rady (WE) 1257/1999 o rozwoju obszarów wiejskich, które zintegrowało dziewięć niezależnie funkcjonujących regulacji prawnych, związanych z rozwojem obszarów wiejskich w jeden program, który stanowi tzw. II filar WPR O czym stanowi I i II filar WPR? I filar - określa politykę rynkowo-cenową (finansowanie interwencjonalizmu na rynku rolnym i jego ochrona zewnętrzna, dopłaty bezpośrednie dla producentów) mającą na celu stabilizację rynku, podnoszenie produktywności i utrzymanie odpowiedniego poziomu dochodów. Obejmuje aktualnie 90% budżetu Funduszu EAGGF. II filar - określa politykę strukturalną, mającą na celu wyrównywanie warunków rozwoju i zapewnienie odpowiedniego poziomu życia mieszkańcom wsi. Obejmuje aktualnie 10% budżetu Funduszu EAGGF, z czego 4-5% przeznaczane jest na przedsięwzięcia rolnośrodowiskowe. W jakim kierunku zmierza WPR? Reforma WPR ukształtowała przyszły model gospodarstwa rolnego w Unii Europejskiej. Model ten ma być wspierany różnego rodzaju programami pomocowymi finansowanymi z budżetu Funduszu EAGGF.

6 Wspólna Polityka Rolna Strona 6 z 37 Czym ma się charakteryzować modelowe gospodarstwo rolne w UE? ma się opierać na rodzinnym gospodarstwie rolnym gospodarstwo ma świadczyć usługi wykraczające poza sferę produkcji żywności i wspierać środowisko naturalne na obszarze gospodarstwa rolnicy mają chronić przestrzeń ekologiczną, walory środowiska przyrodniczego i zasoby kultury lokalnej różnicowanie działalności rolnej jako źródła dochodu i zatrudnienia ma stabilizować region wiejski

7 Jak Polska przygotowuje się do wdrożenia WPR? AGRO.EKO.ORG.PL Strona 7 z 37 Polska jako przyszły członek Unii Europejskiej zobowiązana również będzie do wprowadzenia zasad i regulacji WPR. Ponieważ przepisy prawne dotyczący WPR są jednym z największych dorobków prawnych Wspólnoty przystosowanie do niego prawa polskiego wymagać będzie, długoletniego procesu. Jak powinien przebiegać ten proces oraz ostatecznie kiedy zostaną wprowadzone regulacje europejskie zdecydowano podczas negocjacji akcesyjnych. Jakie rozwiązania przyjęto podczas negocjacji akcesyjnych? Ostatnia runda negocjacji zakończona została podczas szczytu w Kopenhadze. Na szczycie tym ustalono, między innymi, zasady i zakres przyznanej rolnikom pomocy finansowej. Na jakie działania przyznano środki finansowe? na dopłaty bezpośrednie na interwencję rynkową i refundacje eksportowe na rzecz rozwoju wsi w ramach "Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich" na fundsze strukturalne w rolnictwie w postaci "Sektorowego Programu Operacyjnego" Co to są dopłaty bezpośrednie? dopłaty bezpośrednie są to środki finansowe wchodzące w skład instrumentów I filaru WPR dopłaty przyznawane są w zależności od poziomu produkcji niektórych produktów w gospodarstwach rolnych lub w zależności od wielkości, w hektarach, gospodarstwa rolnego w latach poziom dopłat wynosić będzie odpowiednio 25%, 30%, 35% poziomu w UE wynegocjowano także, że dopłaty bezpośrednie w latach będą mogły być podwyższone ponad poziom podstawowy, odpowiednio do wysokości maksymalnej 55%, 60% i 65% poziomu stawek unijnych to podwyższenie będzie mogło być sfinansowane ze środków UE (fundusze przesunięte z II filaru) oraz ze środków budżetu krajowego Szanse polskiej wsi w Unii Europejskiej Co to jest Wspólna Polityka Rolna? Jak łączyć rolnictwo i ochronę środowiska? Co słychać w radiu? Audycje w plkach MP3 Co się udało w Polsce i w Unii Europejskiej? Do kogo po radę? Adresy kontaktowe Jaki system dopłat bezpośrednich wykorzystany będzie w Polsce i na czym ów system polega? system ten to tzw. uproszczony system dopłat bezpośrednichj w systemie tym funkcjonować będą następujące stawki dopłat: podstawowa stawka dopłaty do każdego ha w gospodarstwie

8 Jak Polska przygotowuje się do wdrożenia WPR? Strona 8 z 37 o powierzchni powyżej 1 ha, odpowiadająca 25%, 30% i 35% dopłat obowiązujących w UE stawka dodatkowej dopłaty do powierzchni upraw, które w UE objęte są dopłatami bezpośrednimi (zboża, w tym kukurydza paszowa, oleiste, wysokobiałkowe, len i konopie włókniste, strączkowe, tytoń, chmiel, ziemniaki skrobiowe) stawka dodatkowej dopłaty do powierzchni paszowej wykorzystywanej w tej produkcji zwierzęcej, która w UE jest objęta dopłatami bezpośrednimi czyli w produkcji bydła, owiec i mleka - głównie powierzchnia łąk i pastwisk Jakie wsparcie, oprócz finansowego uzyska jeszcze polskie rolnictwo po akcesji? Oprócz działań w ramach I filaru WPR pomoc z UE obejmuje również działania (w ramach II filaru WPR) mające na celu wsparcie rozwoju wsi i restrukturyzacji rolnictwa. Przykładem takich działań są Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) oraz Sektorowy Program Operacyjny (SPO) "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich". Na czym polega Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)? PROW jest częścią II filaru WPR finansowaną z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie (EAGGF), którego celem jest wsparcie restrukturyzacji rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Jest to program komplementarny wobec wsparcia z I filaru WPR, tzn. dopłat bezpośrednich i innych instrumentów finansowych. Jakie działania podejmowane będą w Polsce w ramach PROW? wsparcie dla gospodarstw położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania wcześniejsze emerytury programy rolno-środowiskowe zalesianie gruntów rolnych wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych Wsparcie w wysokości do 5000 PLN (1250 EURO) rocznie na gospodarstwo przez okres 3-5 lat będzie przyznawane gospodarstwom, które mają szansę stać się gospodarstwami towarowymi. Warunkiem uzyskania pomocy będzie przedstawienie przez gospodarstwo uproszczonego planu przedsięwzięcia. wsparcie na dostosowanie do standardów UE Instrument byłby stosowany w okresie i polegałby na rekompensowaniu rolnikom kosztów ponoszonych w związku z dostosowaniami do standardów UE w zakresie wymogów środowiskowych, higieny, dobrostanu zwierząt, bezpieczeństwa żywności i bezpieczeństwa pracy. Maksymalna wysokość pomocy w pierwszym roku wynosiłaby do 200 EURO/ha (800 PLN/ha). W kolejnych dwóch latach pomoc byłaby stopniowo zmniejszana. wspieranie tworzenia grup producentów, pomoc techniczna W pierwszych trzech latach członkostwa Polska będzie miała możliwość wykorzystania na ww. osiem instrumentów (po odjęciu środków, jakie będą wykorzystane na

9 Jak Polska przygotowuje się do wdrożenia WPR? Strona 9 z 37 podwyższenie dopłat bezpośrednich) około 2,9 mld EURO (około 11,5 mld PLN łącznie z dofinansowaniem krajowym - 20% tej sumy). Nie jest wymagany udział środków prywatnych rolników. Na czym polega Sektorowy Program Operacyjny (SPO) "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich"? SOP finansowany z funduszy strukturalnych (Sekcja Orientacji EAGGF) ma na celu takie zmodernizowanie polskiego sektora żywnościowego, aby był on w stanie konkurować na rynku europejskim. Obejmuje również działania wspierające rozwój obszarów wiejskich pod względem infrastrukturalnym, społecznym, turystycznym etc. Jakie instrumenty obejmuje SPO? inwestycje w gospodarstwach rolnych poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych pomoc dla młodych rolników szkolenia scalanie gruntów gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi wsparcie doradztwa rolniczego różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolniczej infrastruktura przyzagrodowa na wsi działania z zakresu tzw. odnowy wsi, mające na celu poprawę atrakcyjności obszarów wiejskich pomoc techniczna ponadto przewiduje się zastosowanie specyficznej pomocy dla przywrócenia potencjału produkcji leśnej w Puszczy Piskiej, zniszczonej przez huragan w lipcu 2002 r. Co to jest program SAPARD? SAPARD jest to przedakcesyjny program działający na rzecz poprawy warunków życia i gospodarowania na wsi oraz wsparcia dla sektora przetwórstwa rolno-spożywczego. Po ponad dwuletnim okresie przygotowań do wdrożenia w II połowie 2002 r. rozpoczęto wykorzystywanie środków przyznanych Polsce w ramach Programu SAPARD na lata Wdrażanie rozpoczęto od trzech działań: Działania 1, Działania 2 i Działania 3. Co obejmuje Działanie 1 i jaki jest jego cel? Obejmuje ono poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych a jego ogólne cele to: poprawa bezpieczeństwa produkcji oraz jakości żywności wzmocnienie grup producentów rolnych i ich związków Co obejmuje Działanie 2 i jaki jest jego cel? Obejmuje ono inwestycje w gospodarstwach rolnych a jego ogólne cele to: poprawa jakości produkcji rolniczej poprzez udoskonalenie wyposażenia technicznego gospodarstw

10 Jak Polska przygotowuje się do wdrożenia WPR? Strona 10 z 37 restrukturyzacja i różnicowanie produkcji rolniczej jako warunek poprawy efektywności gospodarstw i dostosowania produkcji do potrzeb rynku Co obejmuje Działanie 3 i jaki jest jego cel? Obejmuje ono rozwój i poprawę infrastruktury obszarów wiejskich a jego najważniejszymi celami ogólnymi są: zwiększenie atrakcyjności obszarów wiejskich dla inwestorów lokalnych i zewnętrznych zapewnienie mieszkańcom wsi odpowiedniego standardu życia

11 Jak łączyć rolnictwo i ochronę środowiska? AGRO.EKO.ORG.PL Strona 11 z 37 Wspólna Polityka Rolna w procesie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich podkreśla znaczenie zrównoważonego rozwoju rolnictwa z uwzględnieniem potrzeb ochrony środowiska. Zarówno jednemu, jak i drugiemu celowi służyć mają tzw. środki towarzyszące WPR (programy wsparcia rozwoju wsi realizowane w ramach II filaru WPR). Szanse polskiej wsi w Unii Europejskiej Dlaczego ważny dla rozwoju wsi jest II filar WPR? Tworzy on trwałe podwaliny dla zintegrowanego i wieloletniego programowania wsparcia finansowego rozwoju obszarów wiejskich. Obejmuje on swoim zakresem wiele różnych propozycji działań pomocowych. Ponieważ instrumenty rolnośrodowiskowe są obowiązkowo realizowane we wszystkich krajach członkowskich Polska, po przystąpieniu do Unii Europejskich, również będzie musiała je wdrożyć. Co finansowane jest w ramach II filaru WPR? poprawa struktury w gospodarstwach rolnych służących przetwórstwu i sprzedaży produktów rolnych konwersja i reorientacja potencjału produkcji rolniczej, wprowadzanie nowych technologii i poprawa jakości produktów zachęcanie do prowadzenia produkcji innej niż produkcja żywności zrównoważony rozwój lasów zróżnicowanie działalności w celu wprowadzenia uzupełniających się bądź alternatywnych form działalności utrzymanie i wzmocnienie struktur społecznych na terenach wiejskich rozwój działalności gospodarczej, utrzymanie i tworzenie miejsc pracy w celu zapewnienia lepszego wykorzystania istniejącego potencjału poprawa warunków pracy i życia utrzymanie i promocja niskonakładowych systemów gospodarowania rolniczego zachowanie i promocja wysokich wartości przyrody oraz zrównoważonego rolnictwa respektującego wymagania środowiska zlikwidowanie nierówności i promocja równych szans dla kobiet i mężczyzn Co to jest Wspólna Polityka Rolna? Jak Polska przygotowuje się do wdrożenia WPR? Co słychać w radiu? Audycje w plikach MP3 Co się udało w Polsce i w Unii Europejskiej? Do kogo po radę? Adresy kontaktowe Jakie programy II filaru WPR wspierają rozwój obszarów wiejskich? INWESTYCJE W GOSPODARSTWACH ROLNYCH Co stanowi cel programu? - modernizacja gospodarstwa rolnego - stworzenie lepszych warunków życia - poprawa żywotności gospodarstwa rolnego poprzez wzrost dochodów

12 Jak łączyć rolnictwo i ochronę środowiska? Strona 12 z 37 - inwestowanie w zmniejszenie kosztów produkcji i poprawę jej jakości - przestrzeganie standardów środowiskowych i zoohigienicznych - promowanie alternatywnej działalności rolnej Kto może skorzystać z programu? - rolnicy posiadający odpowiednią wiedzę i umiejętności - rolnicy, którzy wykażą się rentownością swojego gospodarstwa Jak finansowany jest program? - uprawnione inwestycje mogą być dotowane w wysokości maksymalnie 40% lub 50% - na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania - wsparcie może być o 5% wyższe, jeśli inwestycje podejmowane są przez młodych rolników POMOC DLA MŁODYCH ROLNIKÓW Co stanowi cel programu? - celem programu jest stworzenie lepszych warunków dla młodych rolników oraz ułatwienie im startu w rolnictwie Kto może skorzystać z programu? - rolnicy poniżej 40 roku życia - posiadający odpowiednią wiedzę i umiejętności - obejmujący po raz pierwszy gospodarstwo rolne - przejmowane gospodarstwo musi wykazać się rentownością - gospodarstwo musi spełniać minimalne standardy środowiskowe i zoohigieniczne Jak finansowany jest program? - uprawnione inwestycje mogą być dotowane jednorazową premią do wysokości EUR - dotacja może być również przeznaczona na dopłatę do spłaty odsetek kredytu zaciągniętego w związku z rozpoczęciem prowadzenia gospodarstwa SZKOLENIA Co stanowi cel programu? - celem programu jest przyczynienie się do podwyższenia poziomu wiedzy i umiejętności zawodowych rolników lub innych osób zaangażowanych w działalność rolną lub leśną - przygotowanie rolników do przestawienia się na inny rodzaj produkcji - usystematyzowanie stosowania praktyk rolniczych w zgodzie z zasadami ochrony środowiska i krajobrazu - wdrażanie zasad higieny i bytowania zwierząt - przygotowanie właścicieli lasów do zrównoważonego gospodarowania WCZEŚNIEJSZE EMERYTURY Co stanowi cel programu? - celem programu jest przyczynienie się do przyspieszenia procesu przemian w zakresie modernizacji struktury użytkowania gruntów w sposób zapewniający godziwe warunki życia rolnikom, którzy zaprzestali gospodarowania. Kto może skorzystać z programu? - osoba przekazująca gospodarstwo - rolnik lub robotnik rolny przejmujący gospodarstwo Jakie warunki muszą zostać spełnione by skorzystać z programu? - osoba przekazująca gospodarstwo musi zaprzestać całkowicie wszelkiej działalności komercyjnej - mieć nie mniej niż 55 lat - prowadzić działalność rolniczą przez ostatnie 10 lat (robotnik rolny 2 lata w pełnym wymiarze godzin lub 5 lat w niepełnym wymiarze) - rolnik lub robotnik rolny przejmujący gospodarstwo musi wykazać się wiedzą i umiejętnościami zawodowymi - prowadzić działalność rolniczą w nowym, przejętym gospodarstwie

13 Jak łączyć rolnictwo i ochronę środowiska? Strona 13 z 37 przez co najmniej 5 lat w sposób rentowny - okres udzielanej pomocy nie może przekroczyć 15 lat dla osoby przekazującej gospodarstwo i 10 lat dla robotnika rolnego Jak finansowany jest program? - maksymalne kwoty wsparcia wynoszą EUR/rok lub jednorazowo EUR dla rolnika - maksymalne kwoty wsparcia wynoszą EUR/rok lub jednorazowo EUR dla robotnika rolnego DOFINANSOWANIE OBSZARÓW O NIEKORZYSTNYCH WARUNKACH DLA ROLNICTWA Co stanowi cel programu? - wsparcie obszarów mniej korzystnych dla gospodarstw rolnych - zapewnienie na tych obszarach ciągłości rolniczego użytkowania ziemi - promowanie niskonakładowego rolnictwa - utrzymanie jakości krajobrazów wiejskich - propagowanie systemów zrównoważonego rozwoju Jakie warunki muszą zostać spełnione by skorzystać z programu? - obszar gospodarstwa musi być zaliczony do jednej z trzech kategorii obszarów przestrzennych: 1) terenów górskich, które spełniają określone kryteria wysokości n.p.m. i nachylenia stoków, 2) terenów znajdujących się w mniej korzystnej sytuacji w wyniku występowania np. słabych gleb, niekorzystnych wskaźników demograficznych i ekonomicznych, występowania trudnych warunków klimatycznych, 3) obszarów podlegających specyficznym utrudnieniom np. w wyniku objęcia ich restrykcjami wynikającymi z planów ochrony np. ostoi sieci NATURA powierzchnia tych obszarów nie może przekroczyć 10% powierzchni danego kraju - uzyskanie dodatku wyrównawczego jest uwarunkowane posiadaniem gospodarstwa o określonej minimalnej powierzchni - w gospodarstwie musi być kontynuowane użytkowanie rolnicze w zgodzie z lokalnymi warunkami i dobrą praktyką rolniczą przez conajmniej 5 lat od pierwszej wypłaty - przestrzeganie zapisów Dyrektywy 96/23/WE oraz Dyrektywy 96/22/WE Jak finansowany jest program? - dodatki wyrównawcze są ustalane indywidualnie dla poszczególnych obszarów i nie mogą prowadzić do nadmiernej rekompensaty - dodatki muszą się mieścić w granicach 25 EUR do 200 EUR na hektar ziemi użytkowanej rolniczo POPRAWA PRZETWÓRSTWA I SPRZEDAŻY PRODUKTÓW ROLNYCH Co stanowi cel programu? - wsparcie inwestycji, które przyczynią się do wzrostu konkurencji produkcji rolniczej - poprawa kanałów sprzedaży lub procedur przetwórczych - poprawa jakości produktów rolnych - rozwijanie nowych rynków zbytu na produkty rolne - wprowadzanie nowych technologii - kontrola jakości środowiska Jakie warunki muszą zostać spełnione by skorzystać z programu? - wsparcie dotyczy osób odpowiedzialnych za finansowanie inwestycji w przedsiębiorstwach, które są rentowne - przedsiębiorstwa ubiegające się o dopłaty muszą działać w zgodzie z wymogami ochrony środowiska Jak finansowany jest program?

14 Jak łączyć rolnictwo i ochronę środowiska? Strona 14 z 37 - dodatki wyrównawcze dotyczą całkowitej inwestycji, a wielkość wsparcia ograniczona jest maksymalnie do 50% LEŚNICTWO Co stanowi cel programu? - wsparcie inwestycji, które na obszarze leśnictwa przyczynią się do rozwoju ekologicznych i społecznych funkcji lasu na terenach wiejskich - zalesianie terenów rolnych w sposób uwzględniający lokalne warunki i aspekty środowiskowe zalesienia - przebudowa drzewostanów mająca na celu zwiększenie ich wartości ekonomicznej i ekologicznej - propagowanie inwestycji związanych z użyciem drewna jako surowca, poprawą zbierania, przetwarzania i sprzedaży produktów leśnych - zakładanie stowarzyszeń właścicieli lasów i promocja nowych rynków zbytu dla produktów leśnych Jak finansowany jest program? - wsparcie związane z zalesieniem może obejmować coroczną premię z tytułu zalesionych gruntów dla pokrycia kosztów utrzymania uprawy leśnej przez 5 lat - może także obejmować coroczną premię za każdy hektar zalesionych gruntów dla pokrycia utraty dochodu z powodu zalesienia przez okres do 20 lat - system nie obejmuje dotacjami plantacji choinek świątecznych - maksymalna roczna premia dla rolników i ich stowarzyszeń za dochody utracone z powodu zalesienia może wynosić 725 EUR/ha PROMOWANIE ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Co stanowi cel programu? - wsparcie inwestycji, które nie są objęte innymi programami - poprawa infrastruktury wiejskiej - różnicowanie działalności rolniczej - ochrona wiejskiego dziedzictwa kulturowego - propagowanie turystyki i rzemiosła na obszarach wiejskich - marketing terenów wiejskich - prawidłowa gospodarka zasobami wodnymi - wsparcie działań melioracyjnych - komasacja gruntów Jak finansowany jest program? - wsparcie finansowe celów tego programu może wynieść minimalnie 20 EUR/ha lub maksymalnie 120 EUR/ha PROGRAMY ROLNOŚRODOWISKOWE

15 Co to są Programy Rolnośrodowiskowe AGRO.EKO.ORG.PL Strona 15 z 37 Programy te jako jedyne są obowiązkowe dla wszystkich krajów członkowskich i pełnią kluczową rolę w realizacji planów ochrony przyrody. Mają one za zadanie pomóc we wdrażaniu europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000, której wprowadzenie wymuszają na państwach Wspólnoty Dyrektywa Siedliskowa (92/43/WE) i Dyrektywa Ptasia (79/409/WE) Unii Europejskiej. Jak wygląda budowa programu rolnośrodowiskowego? Szanse polskiej wsi w Unii Europejskiej Co to jest Wspólna Polityka Rolna? Składa się z czterech podprogramów: I - ochrona różnorodności biologicznej obszarów wiejskich II - ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu III - rolnictwo ekologiczne IV - ochrona zasobów genetycznych w rolnictwie Każdy z podprogramów składa się z różnych pakietów działań: niepłatnych - podstawowych płatnych - wykraczających poza zwykłą dobrą praktykę rolniczą pakiety płatne dzielą się na: - obowiązkowe działania systemowe - działania dobrowolne, tzw. działania środowiskowe Gdzie będzie realizowany podprogram? I - na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych (obszary przyrodniczo wrażliwe). Na wyznaczonym terenie zachowanie bioróżnorodności zależeć będzie od kontynuacji tradycyjnych form użytkowania rolniczego. W skład tych obszarów wejdą: obszary chronione wraz z otulinami. Wstępnie oblicza się, że tereny te obejmą ok. 10% powierzchni kraju. II - na terenie całego kraju, z wydzieleniem regionów w każdym z obszarów problemowych. W ramach podprogramu przewiduje się działania zachowujące i przywracające walory przyrodnicze, ochronę genetyczną roślin uprawnych i ras zwierząt gospodarskich, kształtowanie struktury krajobrazu, przeciwdziałanie erozji i obniżaniu retencji wodnej etc. III - na terenie całego kraju bez ograniczeń przestrzennych IV - na terenie całego kraju bez ograniczeń przestrzennych Jak Polska przygotowuje się do wdrożenia WPR? Co słychać w radiu? Audycje w plikach MP3 Co się udało w Polsce i w Unii Europejskiej? Do kogo po radę? Adresy kontaktowe

16 Co to są Programy Rolnośrodowiskowe Strona 16 z 37 Co to jest pakiet podstawowy? (tzw. minimum rolnośrodowiskowe) stanowi szereg działań stosowanych w całym gospodarstwie obejmuje zwykłą praktykę rolniczą ma obejmować swym zakresem stosowanie się do obowiązującego prawa w zakresie ochrony środowiska i ochrony przyrody Jakie są zalecenia minimum rolnośrodowiskowego? właściwe stosowanie nawozów organicznych i mineralnych bezpieczne dla środowiska przechowywanie odchodów zwierząt gospodarskich przestrzeganie zakazów obowiązujących podczas stosowania środków ochrony roślin zakaz wypalania traw zakaz emisji ścieków bytowych i płynnych nawozów organicznych do zbiorników otwartych i wód płynących utrzymanie czystości i porządku w gospodarstwie Co to jest pakiet systemowy? ma na celu wdrożenie zrównoważonego gospodarowania na terenach wiejskich ma integrować produkcję rolniczą z ochroną środowiska objęte nim jest całe gospodarstwo wraz z kierunkiem i poziomem produkcji rolniczej podstawą pakietu jest ograniczenie zanieczyszczeń obszarowych wywoływanych składnikami biogennymi obejmuje działania rolnicze wykraczające poza minimum rolnośrodowiskowe Jakie działania obejmuje pakiet systemowy? opracowanie planu nawozowego na podstawie badania gleb na składniki nawozowe stosowanie insektycydów i herbicydów selektywnych i małotoksycznych zachowanie istniejącej struktury użytków ekologicznych zachowanie tradycyjnych metod gospodarowania, o ile przyczyniają się do ochrony zagrożonych zasobów przyrody zachowanie, bądź utworzenie 1 m miedzy bez stosowania środków chemicznych między polem ornym a terenami zadrzewionymi oraz na granicy ze zbiornikami wodnymi prowadzenie rachunkowości i dokumentacji praktyk agrotechnicznych Co to są pakiety przyrodnicze? mają na celu zachowanie siedlisk przyrodniczo cennych, które znajdują się na terenie gospodarstwa

17 Co to są Programy Rolnośrodowiskowe Strona 17 z 37 ograniczają się do obszaru występowania siedlisk priorytetowych mają utrzymać siedliska o wysokich walorach przyrodniczych ukształtowanych w wyniku działalności rolniczej oraz nie użytkowanych rolniczo, które tworzą ostoje zagrożonych gatunków zasiedlających obszary rolnicze mają za zadanie kontynuować praktyki rolnicze, które warunkują zachowanie różnorodności biologicznej Jakie działania obejmuje pakiet przyrodniczy? zakaz odłogowania, bądź zbytniej ekstensyfikacji zakaz, bądź ograniczenie stosowania praktyk, takich jak przeorywanie, wałowanie, budowa nowych systemów melioracyjnych, stosowanie nawozów sztucznych, wapnowanie selektywna kontrola chwastów obsada zwierząt do 1,0 SD na ha unikanie nadmiernego i niedostatecznego wypasu terminy koszenia i wypasów dostosowane do wymogu chronionych gatunków roślin i zwierząt powstrzymanie inwazji roślinności wysokiej na siedliskach łąkowych Co to jest pakiet środowiskowy? obejmuje listę działań przyczyniających się do poprawy struktury krajobrazu pozbawionej użytków środowiskowych (oczka wodne, zadrzewienia, miedze) ma zachować wartości kulturowe obszarów wiejskich (tradycyjna struktura użytków rolnych) obejmuje działania takie jak: renaturalizacja przekształconych łąk uprawnych, ochrona gleb i wód, tworzenie terenów otwartych, tworzenie stref buforowych, zachowanie tradycyjnych sadów Co stanowi cel pakietu? wprowadzenie ograniczeń w odniesieniu do zasad stosowania środków produkcji mając na celu maksymalne wykorzystanie naturalnego potencjału produkcyjnego agrocenoz rozwój rolnictwa przyjaznego dla środowiska z wykorzystaniem lokalnych odmian i ras w celu ochrony zasobów genetycznych w rolnictwie rozwój rolnictwa ekologicznego lub integrowanych metod gospodarowania ograniczenie negatywnych skutków dla środowiska wynikających z procesu produkcyjnego kontynuacja ekstensywnych metod produkcji, zwłaszcza ekstensywnego chowu zwierząt z utrzymaniem wypasów na użytkach zielonych

18 Co to są Programy Rolnośrodowiskowe Strona 18 z 37 aktywna ochrona siedlisk i gatunków chronionych związanych z obszarami rolnymi upowszechnianie długofalowego planowania działań na rzecz ochrony środowiska i różnorodności biologicznej w gospodarstwach rolnych dbałość o walory przyrodnicze, estetyczne i kulturowe w obrębie gospodarstwa Jakie zasady obowiązują przyszłych uczestników programu? zasada dobrowolności zasada określenia poziomu referencyjnego (spełnienie tzw. poziomu odniesienia) zasada całościowego podejścia (jeżeli program dotyczy tylko części gospodarstwa to należy stosować podstawowe dobre praktyki rolnicze w całym gospodarstwie) zasada korzystania z wiedzy i usług doradczych (stworzenie przy udziale ekspertów planów rolnośrodowiskowych dla gospodarstwa) Kto może uczestniczyć w programie? rolnicy (osoby fizyczne i prawne, np. spółdzielnie lub zrzeszenia prywatnych właścicieli gruntów rolnych wieloletni dzierżawcy gruntów rolnych (właściciel musi wyrazić zgodę na piśmie) gospodarstwa posiadające co najmniej 3 ha (w przypadku gospodarstw ekologicznych 1 ha) rolnicy utrzymujący się wyłącznie z pracy na roli, jak i rolnicy czerpiący dodatkowe dochody z innego stosunku pracy możliwe jest także składanie wniosków grupowych ze względu na duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych (minimum 5 rolników) Za jakie działania można uzyskać dopłatę i w jaki sposób obliczane są płatności? uczestnicy programów uzyskują dopłatę przeliczaną na powierzchnię hektarów użytków rolnych lub na metry gdy dopłata dotyczy struktur liniowych np. zadrzewień płatności mogą uwzględniać utracony dochód netto w wyniku przestawienia gospodarki na ekstensywne metody produkcji rolniczej dopłaty obowiązują także za dodatkowo poniesione koszty nie wynikające z normalnej produkcji rolniczej za przywrócenie rolnictwa na gruntach odłogowanych ze względów ekonomicznych za przywracanie zanikających tradycyjnych praktyk rolniczych

19 Co to są Programy Rolnośrodowiskowe Strona 19 z 37 nie stosuje się podwójnego finansowania za te same czynności w odniesieniu do tej samej powierzchni uwzględniane przy tytułach płatności mają być te działania, które wykraczają poza podstawowe dobre praktyki rolnicze Jak finansowany jest program? koszty wdrażania programów są współfianansowane przez budżet Funduszu EAGGF wg zasady, że na obszarach zaliczonych do celu 1 (obszar celu 1 charakteryzuje się tym, że wartość ich produktu krajowego brutto jest niższa od 75% wartości tego wskaźnika dla krajów członkowskich) udział środków unijnych wynosi 75%, a na obszarach zaliczonych do celu 2 i 3-50%. Polska ze względu na niski dochód narodowy brutto objęta będzie celem 1, w jednakże budżet państwa będzie musiał partycypować kosztach wdrażania programu. Rozporządzenie Rady 1257/1999 określa górny limit i zasady obliczania dopłat. Maksymalne kwoty płatności w przeliczeniu na 1 ha: - dla jednorocznych upraw wynoszą 600 EUR (2400 PLN) - dla wyspecjalizowanych wieloletnich upraw wynoszą 900 EUR (3 600 PLN) - dla innych upraw EUR (1000 PLN) w uzasadnionych przypadkach można podnieść wysokość płatności o kwotę, która maksymalnie może stanowić 20% sumy wyliczonych utraconych dochodów i poniesionych kosztów postawą wypłacenia płatności jest pozytywny wynik kontroli gospodarstwa oraz terminowo złożony wniosek o płatność w odpowiednim oddziale agencji płatniczej Do kogo po pomoc? agencji płatniczej pracującej na rzecz ministerstwa rolnictwa, ich służb kontrolnych i monitorujących efekty środowiskowe wdrażania programów służb doradczych państwowych i prywatnych organizacji niezależnych o profilu przyrodniczym wspomagających służby doradcze

20 Co się udało w Unii Europejskiej? z serwisu: AGRO.EKO.ORG.PL Strona 20 z 37 W Polsce, dzięki oddolnym inicjatywom organizacji pozarządowych i społeczności lokalnych na wybranych obszarach przyrodniczo cennych (kwalifikujących się do objęcia projektem NATURA 2000) działają już pilotażowe programy przygotowujące wieś do wykorzystania mechanizmów II filaru WPR. Mają one charakter uzupełniający w stosunku działań administracji państwowej, która koncentrowała się do tej pory przede wszystkim na zagadnieniach związanych z I filarem WPR. Natomiast z licznych udanych wdrożeń II filaru WPR w krajach członkowskich, z punktu widzenia Polski najciekawsze są doświadczenia krajów stosunkowo niedawno objętych akcesją jak np. bezpośrednio sąsiadujących z nami Niemiec Wschodnich. Jakie obszary w Polsce przygotowują się do wdrożenia programów rolnośrodowiskowych? Dolina Odry na obrzeżach aglomeracji Wrocławia Teren objęty projektem ma na celu utworzenie sieci modelowych obszarów wiejskich w dorzeczu Odry, które za główny cel stawiają sobie zrównoważony rozwój. Teren, który został wyznaczony pod realizację projektu obejmuje swym zasięgiem projektowany obszar Parku Krajobrazowgo Odry i Oławy, projekt ostoi NATURA 2000 "Grądy Odrzańskie". Jaki teren objęty jest projektem? gmina Wrocław gmina Święta Katarzyna gmina Czernica gmina Jelcz-Laskowice gmina Oława gmina Brzeg Szanse polskiej wsi w Unii Europejskiej Co to jest Wspólna Polityka Rolna? Jak Polska przygotowuje się do wdrożenia WPR? Jak łączyć rolnictwo i ochronę środowiska? Co słychać w radiu? Audycje w plikach MP3 Do kogo po radę? Adresy kontaktowe Jakie zagrożenia środowiskowe mogą wystąpić na tym obszarze? silna urbanizacja na obszarze położonym w bezpośrednim sąsiedztwie Wrocławia zanik ekstensywnych form rolnictwa zdominowanie rolnictwa przez monokultury zanieczyszczenie wód ściekami bytowymi na obszarach wiejskich w bezpośredniej strefie ochrony ujęć wody pitnej dla aglomeracji wrocławskiej brak kompleksowego modelu rozwoju obszarów wiejskich uwzględniającego potrzeby środowiska naturalnego

21 Co się udało w Unii Europejskiej? Strona 21 z 37 Jakie działania objęte II filarem WPR wdrożone mogą być na tym obszarze? poprawa struktury krajobrazu w kierunku tworzenia łąk i zadrzewień śródpolnych nacisk na rozwój turystyki, tworzenie tras dydaktycznych i ścieżek rowerowych ochrona wód poprzez tworzenie glebowo-korzeniowych oczyszczalni ścieków Jakie znaczenie dla przyrody przyniosą podjęte działania? wzrost bioróżnorodności krajobrazowej i gatunkowej poprawi się jakość wód przy jednoczesnym spadku ilości zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego podniosą się walory rekreacyjno-turystyczne obszaru Park Krajobrazowy Dolina Baryczy Projekt objął swym zasięgiem powierzchnię doliny wzdłuż prawobrzeżnego dopływu Odry - Baryczy. Cały ten obszar objęty jest ochroną konserwatorską z uwagi na umiejscowienie na nim Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy i kompleksem Stawów Milickich, które znajdują się one na liście RAMSAR, jako obszar wodno-błotny o światowym znaczeniu dla ochrony ptaków. Powierzchnia objęta projektem ma być w całości włączona do projektu sieci NATURA Jaki teren objęty jest projektem? teren Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy kompleks Stawów Milickich Jakie zagrożenia środowiskowe mogą wystąpić na tym obszarze? zanik ekstensywnych form gospodarowania (rybołówstwo, leśnictwo, rolnictwo) wypłycanie i naturalne zarastanie stawów nie zagospodarowanych Jakie działania objęte II filarem WPR wdrożone mogą być na tym obszarze? odpowiedni marketing ukierunkowany na promocję produktów rybnych - projekt stworzenia marki produktu: "karp milicki" pomoc w rozwoju systemu dystrybucji Jakie znaczenie dla przyrody przyniosą podjęte działania? zachowane zostaną cenne przyrodniczo stawy rybne utrzymana zostanie na terenie stawów milickich ekstensywna gospodarka rybna utrzymane zostaną biotopy wodne zachowa się ekstensywna produkcja pokarmu (paszy) dla ryb na terenach przyległych dominacji ulegną podejmowane na tym obszarze inicjatywy ekologiczne] włączenie obszaru do programu NATURA 2000

22 Co się udało w Unii Europejskiej? Strona 22 z 37 Polder Stobrawa - Rybna Obszar projektu obejmuje całość polderu, który nie jest wykorzystany zgodnie ze swym przeznaczeniem, w związku z aktualnie prowadzoną intensywną gospodarką rolną. Ponieważ obszar ten ma być objęty projektem sieci NATURA 2000, całość polderu ma być objęta ekstensywnym użytkowaniem kośno-pastwiskowym, które przyczyni się do zmniejszenia stopnia degradacji lasów łęgowych, zanikania podmokłych łąk i starorzeczy Jaki teren objęty jest projektem? dolina Odry pomiędzy Wrocławiem, a Opolem Jakie zagrożenia środowiskowe mogą wystąpić na tym obszarze? intensyfikacja rolnictwa degradacja i zubożenie siedlisk degradacja lasów łęgowych i ich grądowienie zanikanie łąk i starorzeczy Jakie działania objęte II filarem WPR wdrożone mogą być na tym obszarze? zrównoważony rozwój rolniczy rekultywacja zdegradowanych przyrodniczo użytków porolnych przestawienie intensywnej gospodarki rolnej na ekstensywną zwiększenie areału łąk i przestawienie gospodarki rolnej na kośnopastwiskową umożliwienie pojawienia się wód zalewowych zgodnie z przeznaczeniem polderu zwiększenie ilości zadrzewień śródpolnych i przywrócenie połączeń korytarzowych pomiędzy węzłami krajobrazowymi introdukcja zwierząt gospodarskich i zwiększenie zasobów genetycznych starych ras rodzimych Jakie znaczenie dla przyrody przyniosą podjęte działania? wzrośnie bioróżnorodności krajobrazowa i gatunkowa poprawi się jakość wód przy jednoczesnym spadku ilości zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego zahamowana zostanie degradacja środowiska dzięki przestawieniu intensywnej gospodarki rolnej na gospodarkę ekstensywną powiększy się teren zalewowy cenne przyrodniczo łęgi nie będą ulegać dalszemu grądowieniu podniosą się walory rekreacyjno-turystyczne obszaru poprawi się świadomość ekologiczna mieszkańców włączenie obszaru do programu NATURA 2000 Park Krajobrazowy Dolina Jezierzycy Projekt obejmuje swym zasięgiem dolinę Odry pomiędzy Brzegiem Dolnym, a Głogowem. Brak aktualnie form ochrony środowiska naturalnego na tym obszarze przy jednoczesnym bogactwie gatunkowym i

23 Co się udało w Unii Europejskiej? Strona 23 z 37 krajobrazowym powoduje potrzebę wypracowania instrumentów służących ochronie środowiska tego obszaru. Celem jest wyodrębnienie terenów najcenniejszych przyrodniczo i włączenie ich w obszar sieci NATURA 2000, utworzenie Parku Krajobrazowego i propagowanie rolnictwa agrośrodowiskowego. Jaki teren objęty jest projektem? gmina Brzeg Dolny gmina Wołów gmina Wińsko gmina Jemielno gmina Niechlów gmina Szlichtyngowa gmina Miękinia gmina Środa Śląska gmina Malczyce gmina Prochowice gmina Ścinawa gmina Rudna gmina Pęcław gmina Głogów Jakie zagrożenia środowiskowe mogą wystąpić na tym obszarze? degradację starorzeczy i łęgów w skutek regulacji rzeki Odry utrzymanie intensywnej gospodarki rolnej spowoduje degradację środowiska przyrodniczego zubożenie krajobrazu i różnorodności gatunkowej przy utrzymaniu status quo Jakie działania objęte II filarem WPR wdrożone mogą być na tym obszarze? przestawienie intensywnej gospodarki rolnej na ekstensywną zwiększenie areału łąk i przestawienie gospodarki rolnej na kośnopastwiskową wzrost ilości zadrzewień śródpolnych i przywrócenie połączeń korytarzowych pomiędzy węzłami krajobrazowymi, a następnie stworzenie parku krajobrazowego introdukcja zwierząt gospodarskich i zwiększenie zasobów genetycznych starych ras rodzimych rekultywacja zdegradowanych przyrodniczo użytków porolnych rozwój i promocja na obszarach wiejskich ekoturystyki Jakie znaczenie dla przyrody przyniosą podjęte działania? wzrośnie różnorodności krajobrazowa i gatunkowa poprawi się jakość wód przy jednoczesnym spadku ilości zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego zahamowana zostanie degradacja środowiska dzięki przestawieniu intensywnej gospodarki rolnej na gospodarkę ekstensywną podniosą się walory rekreacyjno-turystyczne obszaru poprawi się świadomość ekologiczna mieszkańców zachowane zostaną starorzecza i łęgi odrzańskie włączenie obszaru do programu NATURA 2000

24 Co się udało w Unii Europejskiej? Strona 24 z 37 Sudety - średniogórze Teren objęty projektem położony jest na pogórzu. Obszary te charakteryzują się wysokimi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi i trudniejszymi warunkami rozwoju rolnictwa. Aby zatrzymać proces porzucania gospodarki rolnej na tym terenie, objęto go projektem modelowym agrośrodowiskowym. Część terenu to obszary porolne - ugór, a część objęto renaturyzacją w celu przywrócenia wilgotnych łąk i torfowisk. Na terenie prowadzi się zabiegi agrotechniczne w celu utrzymania cennych gatunków (koszenie, ekstensywny wypas), uzyskaną biomasę wykorzystuje się w gospodarstwie jako paszę lub źródło energii. Jaki teren objęty jest projektem? Sudety okolice Jeleniej Góry ok. wsi Czarne lewobrzeżna część doliny rzeki Bóbr Jakie zagrożenia środowiskowe mogą wystąpić na tym obszarze? problemy pogłębiania się różnic w poziomie życia spowodowanych mniej korzystnymi warunkami gospodarowania rolnego na tym obszarze degradacja środowiska naturalnego przy braku stosowania dobrych praktyk rolniczych porzucanie gospodarki rolnej i zanikanie tradycyjnych form gospodarowania ubożenie różnorodności krajobrazowej i gatunkowej degradacja biotopów uzależnionych swym istnieniem od kontynuowania tradycyjnych form gospodarki rolnej Jakie działania objęte II filarem WPR wdrożone mogą być na tym obszarze? kontynuacja tradycyjnych form gospodarowania na terenach wiejskich stworzenie programu szkoleń podnoszących świadomość ekologiczną rolników popieranie agroturystyki wspieranie tworzenia się grup producenckich ukierunkowanych na gospodarkę ekologiczną pomoc w promocji i marketingu produkowanej żywności zwiększenie areału łąk i przestawienie gospodarki na formy ekstensywne sprzedaż biomasy na biopaliwo Jakie znaczenie dla przyrody przyniosą podjęte działania? wzrośnie różnorodności krajobrazowa i gatunkowa poprawi się jakość wód przy jednoczesnym spadku ilości zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego zachowane zostaną torfowiska, łęgi i zarośla wierzbowe na terenach podmokłych i przyrzecznych poprawią się warunki retencyjne gleb dzięki zachowaniu naturalnych procesów erozyjno-sedymentacyjnych i dopuszczeniu do naturalnych wylewów rzeki

25 Co się udało w Unii Europejskiej? Strona 25 z 37 zahamowana zostanie degradacja środowiska dzięki przestawieniu intensywnej gospodarki rolnej na gospodarkę ekstensywną podniosą się walory rekreacyjno-turystyczne obszaru poprawi się świadomość ekologiczna mieszkańców Projekt mikroregionu Dolina Strugu - "Sami Sobie" Projekt wdrażany jest już od 1991r. Wójt gminy Chmielnik Kazimierz Jaworski prowadzi go od kilku lat. W ramach projektu "Dolina Strugu" zrealizowano kilka przedsięwzięć na terenie czterech gmin. Traktując, jako bazę zrównoważony rozwój rolnictwa oraz przetwórstwa lokalnego stworzono szanse rozwoju dla tego regionu, jednocześnie chroniąc dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze. Jaki teren objęty jest projektem? teren 4 gmin w ok. Rzeszowa (Błażowa, Chmielnik, Hyżne, Tyczyn) Jakie zagrożenia środowiskowe i pozaśrodowiskowe mogą wystąpić na tym obszarze? wysokie strukturalne bezrobocie degradacja świadomości i tożsamości lokalnej oraz zanik kultury wiejskiej brak rynków zbytu na lokalne produkty rolne brak nadzoru nad jakością produkowanych płodów rolnych i zarządzania ich obrotem wystąpienie patologii społecznych zanik konkurencyjności terenów wiejskich spadek dochodów i pogorszenie warunków życia rodzin wiejskich Jakie działania objęte II filarem WPR wdrożone mogą być na tym obszarze? w dziale aspektów społecznych: realizacja polityki spójności społecznej i ekonomicznej w regionie o trudnościach strukturalnych i środowiskowych tworzenie nowych miejsc w rolnictwie pracy poprzez dostosowanie społeczności wiejskiej i rolnictwa do tendencji rynkowych poprawa warunków życia i zarobkowania rolników szerokie informowanie rolników o gospodarce przyjaznej dla środowiska różnicowanie działalności rolniczej w dziale aspektów ekonomicznych: wzrost konkurencyjności obszarów wiejskich tworzenie pozarolniczych form zatrudnienia tworzenie i promowanie marki produktu lokalnego w dziale aspektów środowiskowych: stosowanie technologii sprzyjających utrzymaniu i polepszaniu walorów ekologicznych regionu stosowanie gospodarki ekstensywnej i wzrost ekologizacji gospodarstw poprawa jakości żywności przyczynianie się do ciągłości użytkowania terenów rolniczych i zróżnicowania krajobrazu zachęcanie do stosowania ekologicznej produkcji żywności

26 Co się udało w Unii Europejskiej? Strona 26 z 37 Jakie znaczenie dla przyrody przyniosą podjęte działania? wykorzystanie lokalnych surowców spadek bezrobocia - praca przede wszystkim dla mieszkańców mikroregionu wzrost kultury i tożsamości społecznej - przywiązanie do regionu i poczucie wspólnoty wśród mieszkańców wzrost świadomości potrzeby ochrony środowiska naturalnego na obszarach wiejskich wzrost świadomości konsumentów na produkty ekologiczne wzrost popytu na żywność ekologiczną poprawa jakości żywności z jednoczesnym uwzględnieniem potrzeb środowiskowych spadek patologii społecznych rozwój małej i średniej przedsiębiorczości rolno-spożywczej na terenach wiejskich Jak wdrażane są programy rolnośrodowiskowe nad dolną Odrą w Brandenburgii? Transgraniczny Park Narodowy Unteres Odertal (Dolina Dolnej Odry) Jest to obszar przyrodniczo cenny o szczególnym znaczeniu dla żerowania, lęgu i wędrówek ptasich. Aktualnie obejmuje tereny dolnej Odry w Brandenburgii, ale docelowo objąć ma również tereny górnej i środkowej Odry położone na obszarze Polski. Jak kształtuje się struktura trenów objętych projektem? 11% powierzchni stanowi rezerwat ścisły - zabronione jest na nim użytkowanie gospodarcze 1/3 to lasy ok. 5% to użytki zielone Do końca 2010 roku znajdujący się tam park narodowy ma być powiększony o 50% - ok ha łąk i pastwisk ma być wyłączonych z gospodarowania. Jak wdrożono programy rolnośrodowiskowe na terenie parku? stosując dopłaty dla rolników dobrowolnie biorących na siebie stosowanie odpowiedniej praktyki rolniczej w celu poprawy warunków środowiskowych kładąc nacisk na kontynuację tradycyjnych metod wypasu i upraw dofinansowując zachowanie lokalnych ras i odmian zwierząt gospodarskich stosując aktywną ochronę siedliskową i gatunkową poprawiając świadomość ekologiczną ludności miejscowej poprzez propagowanie wśród nich programów ekologizacyjnych: program Kompensacyjny