Kobiety na rynku pracy województwa mazowieckiego

Transkrypt

1 Równościowa polityka zatrudnienia szansą kobiet na rynku pracy województwa mazowieckiego Instytut Nauk Społeczno- Ekonomicznych Kobiety na rynku pracy województwa mazowieckiego Prognozy opracowane w ramach projektu

2 Równościowa polityka zatrudnienia szansą kobiet na rynku pracy województwa mazowieckiego Kobiety na rynku pracy województwa mazowieckiego Prognozy opracowane w ramach projektu Praca zbiorowa

3 Projekt Równościowa polityka zatrudnienia szansą kobiet na rynku pracy województwa mazowieckiego zrealizowano w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie, Poddziałanie Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy. Projekt realizowany przez Fundację Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Żurawia 4a, Warszawa sekretariat@cbos.pl; info@cbos.pl (48 22) Opracowanie przygotowane przez Instytut Nauk Społeczno-Ekonomicznych sp. z o.o. Prognozy opracowali Krzysztof Kwaśniewski Edyta Łaszkiewicz Marzena Pawłowska Joanna Stopolska Redakcja naukowa dr Michał Mackiewicz Redakcja Sandra Gajewska, Anna Pączkowska Materiały przygotowali Ewelina Gryś-Mokrzyńska, Marcin Gołębiowski, Kornelia Milczarek, Kamila Pietrzak Aleksandra Zydorczyk Skład i łamanie Piotr Błędowski, Edyta Łaszkiewicz, Joanna Stopolska Projekt okładki Krzysztof Janowski Publikacja dystrybuowana bezpłatnie ISBN Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

4 Spis treści Wstęp Prognozy liczby pracujących kobiet Województwo mazowieckie Warszawa Ostrołęka Płock Radom Siedlce Powiat białobrzeski Powiat ciechanowski Powiat garwoliński Powiat gostyniński Powiat grodziski Powiat grójecki Powiat kozienicki Powiat legionowski Powiat lipski Powiat łosicki Powiat makowski Powiat miński Powiat mławski Powiat nowodworski Powiat ostrołęcki Powiat ostrowski Powiat otwocki Powiat piaseczyński Powiat płocki Powiat płoński Powiat pruszkowski Powiat przasnyski Powiat przysuski Powiat pułtuski Powiat radomski Powiat siedlecki Powiat sierpecki Powiat sochaczewski Powiat sokołowski

5 1.36. Powiat szydłowiecki Powiat warszawski zachodni Powiat węgrowski Powiat wołomiński Powiat wyszkowski Powiat zwoleński Powiat żuromiński Powiat żyrardowski Podsumowanie prognoz zatrudnienia Prognozy liczby bezrobotnych kobiet Województwo mazowieckie Warszawa Ostrołęka Płock Radom Siedlce Powiat białobrzeski Powiat ciechanowski Powiat garwoliński Powiat gostyniński Powiat grodziski Powiat grójecki Powiat kozienicki Powiat legionowski Powiat lipski Powiat łosicki Powiat makowski Powiat miński Powiat mławski Powiat nowodworski Powiat ostrołęcki Powiat ostrowski Powiat otwocki Powiat piaseczyński Powiat płocki Powiat płoński Powiat pruszkowski Powiat przasnyski Powiat przysuski Powiat pułtuski Powiat radomski

6 2.32. Powiat siedlecki Powiat sierpecki Powiat sochaczewski Powiat sokołowski Powiat szydłowiecki Powiat warszawski zachodni Powiat węgrowski Powiat wołomiński Powiat wyszkowski Powiat zwoleński Powiat żuromiński Powiat żyrardowski Podsumowanie prognoz bezrobocia Prognozy popytu na pracę kobiet Województwo mazowieckie Warszawa Ostrołęka Płock Radom Siedlce Powiat białobrzeski Powiat ciechanowski Powiat garwoliński Powiat gostyniński Powiat grodziski Powiat grójecki Powiat kozienicki Powiat legionowski Powiat lipski Powiat łosicki Powiat makowski Powiat miński Powiat mławski Powiat nowodworski Powiat ostrołęcki Powiat ostrowski Powiat otwocki Powiat piaseczyński Powiat płocki Powiat płoński Powiat pruszkowski

7 3.28. Powiat przasnyski Powiat przysuski Powiat pułtuski Powiat radomski Powiat siedlecki Powiat sierpecki Powiat sochaczewski Powiat sokołowski Powiat szydłowiecki Powiat warszawski zachodni Powiat węgrowski Powiat wołomiński Powiat wyszkowski Powiat zwoleński Powiat żuromiński Powiat żyrardowski Podsumowanie popytu na pracę Prognozy trendów gospodarczych mających kluczowe znaczenie dla sytuacji kobiet na regionalnym rynku pracy Trendy gospodarcze w województwie mazowieckim Trendy gospodarcze w Warszawie Trendy gospodarcze w podregionie ciechanowsko-płockim Płock Powiat ciechanowski Powiat gostyniński Powiat mławski Powiat płocki Powiat płoński Powiat sierpecki Powiat żuromiński Trendy gospodarcze w podregionie ostrołęcko-siedleckim Ostrołęka Siedlce Powiat łosicki Powiat makowski Powiat ostrołęcki Powiat ostrowski Powiat przasnyski Powiat pułtuski Powiat siedlecki Powiat sokołowski

8 Powiat węgrowski Powiat wyszkowski Trendy gospodarcze w podregionie radomskim Radom Powiat białobrzeski Powiat kozienicki Powiat lipski Powiat przysuski Powiat radomski Powiat szydłowiecki Powiat zwoleński Trendy gospodarcze w podregionie warszawskim wschodnim Powiat garwoliński Powiat legionowski Powiat miński Powiat nowodworski Powiat otwocki Powiat wołomiński Trendy gospodarcze w podregionie warszawskim zachodnim Powiat grodziski Powiat grójecki Powiat piaseczyński Powiat pruszkowski Powiat sochaczewski Powiat warszawski zachodni Powiat żyrardowski Podsumowanie prognoz trendów gospodarczych Metodologia

9

10 Wstęp Niniejszą publikację przygotowano w ramach projektu Równościowa polityka zatrudnienia szansą kobiet na rynku pracy województwa mazowieckiego. Celem publikacji jest przedstawienie prognoz dotyczących rynku pracy kobiet oraz trendów gospodarczych mających kluczowe znaczenie dla sytuacji kobiet na regionalnym rynku pracy. Realizacja kompleksowych predykcji umożliwiła uzyskanie szczegółowych informacji na temat pozycji kobiet na rynku pracy województwa mazowieckiego. Określenie poziomu dyskryminacji kobiet stanowi jeden z celów szczegółowych projektu. Wśród przejawów dyskryminacji na rynku pracy można wymienić: segregację zawodową, różnicę w wysokości wynagrodzeń kobiet i mężczyzn oraz zróżnicowanie poziomu bezrobocia zwłaszcza długookresowego wśród kobiet i mężczyzn. Wszystkie trzy zjawiska zostały dokładnie przeanalizowane, a wysnute wnioski pozwoliły ukazać skalę nierównego traktowania na rynku pracy. Opracowane prognozy, które mogą być wykorzystane przez instytucje rynku pracy województwa mazowieckiego, mogą umożliwić zwiększenie skuteczności wdrażania mechanizmów przeciwdziałających dyskryminacji kobiet na regionalnym rynku pracy. Szczegółowa analiza poszczególnych podregionów i powiatów, przeprowadzona na szczeblu województwa, stanowić może cenne źródło informacji o lokalnym rynku pracy. Sytuacja na regionalnym rynku pracy zmienia się, sprawiając, że kluczowego znaczenia nabierają precyzyjne przewidywania dotyczące popytu i podaży na pracę. Określenie tendencji w tym obszarze umożliwi nakreślenie długoterminowych prognoz dotyczących rynku pracy kobiet we wszystkich sektorach ekonomicznych. Analiza trendów gospodarczych i demograficznych na obszarze województwa mazowieckiego miała na celu identyfikację obszarów atrakcyjnych z punktu widzenia zatrudnienia kobiet oraz wyróżnienia powiatów, w których występuje dyskryminacja ze względu na płeć. Raport składa się z czterech rozdziałów z czego trzy poświęcone zostały stronie popytowej i podażowej rynku pracy. Prezentowane w kolejnych rozdziałach prognozy zatrudnienia, bezrobocia oraz popytu na pracę akcentują sytuację kobiet i uwzględniają kierunki zmian w podziale na sektory gospodarcze. Czwarty rozdział poświęcony został trendom gospodarczym istotnym z punktu widzenia sytuacji kobiet na rynku pracy. 9

11 Niniejszy raport dokonuje całościowej oceny szeregu zmiennych, mających kluczowy wpływ na rynek pracy. Tym samym uzyskane wyniki analiz prognostycznych stanowić mogą wsparcie przy kształtowaniu polityki regionalnej rynku pracy. Nakreślenie sytuacji kobiet na rynku pracy województwa mazowieckiego, istotne z punktu widzenia kształtowania polityki równościowej w zakresie płci, odbyło się z uwzględnieniem najważniejszych kategorii reprezentujących badany obszar. 10

12 Rozdział 1 Prognozy liczby pracujących kobiet W pierwszym rozdziale w horyzoncie prognozy do 2050 roku zaprezentowano predykcje struktury zatrudnienia kobiet według faktycznego miejsca pracy. Ich celem było nakreślenie sytuacji zawodowej kobiet w poszczególnych powiatach oraz identyfikacja obszarów atrakcyjnych z punktu widzenia możliwości znalezienia pracy. W statystyce publicznej pracującego określa się osobę wykonującą pracę przynoszącą zarobek (w formie wynagrodzenia za pracę) lub dochód. Dokonanie szczegółowej analizy przyszłej sytuacji kobiet na rynku pracy województwa mazowieckiego umożliwiło rozpatrzenie liczby pracujących kobiet w podziale na sektory gospodarki. Predykcji poddano sektory własnościowe (publiczny i prywatny) oraz sekcje Polskiej Klasyfikacji Działalności z 2004 roku, które zaprezentowano w agregacji do czterech sektorów ekonomicznych: rolnictwa, przemysłu, usług rynkowych oraz usług nierynkowych. Województwo mazowieckie na tle innych województw charakteryzuje się najlepszą sytuacją ekonomiczną. Analiza poszczególnych obszarów Mazowsza pozwala jednak zauważyć silne zróżnicowanie przestrzenne sytuacji na lokalnym rynku pracy. Celem niniejszego rozdziału jest identyfikacja powiatów charakteryzujących się brakiem przestrzegania równościowej polityki zatrudnienia. Główny akcent w ramach przeprowadzonego badania położono na analizę zatrudnienia kobiet, które narażone są na dyskryminację. Segregacja zawodowa ze względu na płeć widoczna w województwie mazowieckim jest istotnym dowodem dyskryminacji na rynku pracy. Szczegółowe predykcje zaprezentowano w kolejnych 43 podrozdziałach. Poszczególne fragmenty rozdziału poświęcono prognozom struktury zatrudnienia kobiet w województwie i powiatach. W ramach każdego podrozdziału określono sytuację gospodarczą regionu, nakreślono prognozy liczby pracujących kobiet w podziale na sektory oraz wysnuto główne wnioski dotyczące sytuacji kobiet na rynku pracy, akcentując obszary dyskryminacji. 11

13 1.1. Województwo mazowieckie Województwo mazowieckie ze stolicą w Warszawie jest usytuowane w środkowej części Polski. W skład tego województwa wchodzą 42 powiaty, z czego 5 stanowią miasta grodzkie na prawach powiatu. Tereny te zamieszkuje łącznie 5,2 mln osób, z czego ponad 52 stanowią kobiety. Ogólny wzrost wielkości zaludnienia w ostatnich ch zaowocował wzrostem liczby osób w wieku poprodukcyjnym, któremu towarzyszył spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. Lata przyniosły niewielkie dodatnie przyrosty w liczbie osób w wieku produkcyjnym. Dane historyczne wskazują, że prawie 49 osób w wieku produkcyjnym stanowiły kobiety. Województwo zajmuje powierzchnię km 2, w tym 2137 km 2 to obszary miejskie 1. Analiza ekonomiczna tego województwa pozwala stwierdzić, że sytuacja na rynku pracy na jego obszarze jest wyjątkowo dobra względem pozostałej części kraju. Świadczą o tym: najniższa stopa bezrobocia spośród wszystkich województw, wysoki udział osób w wieku produkcyjnym oraz rosnąca wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w tym obszarze. Wskaźniki mówiące o jakości pracy są zróżnicowane i im większa odległość od ośrodka metropolitalnego, tym są gorsze. Przewaga województwa mazowieckiego nad pozostałymi przejawia się w głównej mierze w koncentracji działalności gospodarczej oraz wysokim stopniu jej zróżnicowania w tym rejonie, znacznych nakładach na rozwój naukowy, wysokim poziomie wykształcenia ludności, dużej aktywności mieszkańców oraz urozmaiconych kwalifikacjach zawodowych. W przypadku rozpatrywania struktury zatrudnienia w województwie mazowieckim można stwierdzić, że dominujące branże stanowią przetwórstwo przemysłowe oraz działalność usługowa związana z handlem hurtowym i detalicznym bądź naprawą, jak również obsługą nieruchomości. Kobiety stanowią 38 wszystkich zatrudnionych w przemyśle. Rozpatrując strukturę zatrudnienia kobiet w województwie mazowieckim, można powiedzieć, że w głównej mierze są one skoncentrowane w handlu, naprawach, jak również w edukacji, obsłudze nieruchomości oraz przemyśle. Struktura ta pozwala stwierdzić, że sytuacja kobiet na rynku województwa mazowieckiego jest względnie dobra, gdyż są one relatywnie równomiernie rozłożone w poszczególnych sektorach. Niemniej jednak, ogólna ocena województwa może się znacząco różnić w przypadku rozpatrywania poszczególnych powiatów. 1 Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Regionalnych, dane dot. ludności [data dostępu: ]. 12

14 Analizując sytuację na rynku pracy w podziale na płeć w województwie mazowieckim, warto zwrócić uwagę na zmienne tendencje rozwojowe. W początkowych ch zatrudnienie rosło do roku 1996, następnie w ch wystąpił trend spadkowy, w wyniku którego wielkość zatrudnienia wyniosła 1,22 mln osób. Rok 2004 był przełomem, gdyż od tego czasu obserwowano wzrastającą liczbę pracujących w województwie. Długookresowa prognoza wskazuje na ujemne przyrosty wielkości zatrudnienia w ch kolejnych. Według prognoz, zatrudnienie osiągnie poziom 1,2 mln osób w 2050 roku, co stanowi 17-procentowy spadek w całym horyzoncie prognozy. Rozpatrując zatrudnienie ze względu na płeć, można zauważyć stosowanie równościowej polityki zatrudnienia, co potwierdza 50-procentowy udział kobiet w ogóle pracujących w województwie. W 2008 roku liczba pracujących kobiet wzrosła o 4 względem poprzedniego okresu do poziomu 732 tys., który był najwyższą wielkością zatrudnienia kobiet w okresie Prognozowana liczba pracujących kobiet w 2050 roku wyniesie ponad 608 tys. Biorąc pod uwagę sytuację kobiet na rynku pracy względem sektorów własnościowych, należy zauważyć, że charakteryzowały się względnie rosnącą wielkością poziomu zatrudnienia kobiet w sektorze prywatnym oraz publicznym. W okresie tym udział kobiet w ogóle zatrudnionych w sektorze prywatnym pozostawał na względnie Liczba pracujących ogółem Liczba pracujących kobiet Udział kobiet Rys Struktura zatrudnienia kobiet w województwie mazowieckim w podziale na płeć Liczba pracujących ogółem Liczba pracujących w sektorze prywatnym Liczba pracujących w sektorze publicznym Udział sektora publicznego Rys Struktura zatrudnienia kobiet według sektorów własnościowych w województwie mazowieckim stabilnym poziomie około 42. Z roku na rok można zaobserwować rosnący udział kobiet w tym sektorze względem wszystkich kobiet pracujących. Z kolei sektor publiczny charakteryzuje tendencja spadkowa wielkości zatrudnienia spadek 7, gdy porównamy rok 2008 do roku Długookresowa prognoza na kolejne wskazuje na względnie stabilną w czasie, jednak z ujemnymi przyrostami, wielkość zatrudnienia kobiet w sektorze prywatnym. Z roku na rok można będzie obserwować rosnące dysproporcje między analizowanymi sektorami własno- 13

15 ściowymi, z przewagą sektora prywatnego, co wskazuje na dobrą sytuację kobiet na rynku pracy. Koncentracja osób płci żeńskiej w tym obszarze, jak również pozytywne perspektywy w całym horyzoncie prognozy wskazują na stosowanie polityki równościowej. Obszar województwa mazowieckiego można uznać za atrakcyjny pod względem poszukiwania miejsc pracy przez kobiety. Struktura zatrudnienia kobiet w rolnictwie i przemyśle, zgodnie z podziałem sekcji PKD, wskazuje na znikomą rolę rolnictwa w ogólnej analizie. Zgodnie z prognozą, udział ten będzie się sukcesywnie zmniejszał. Zatrudnienie kobiet w przetwórstwie przemysłowych (sekcja D) w 2008 r. wynosiło ponad 119 tys., co stanowi 32 ogółu pracowników. Rozkład cechy wskazuje na maskulinizację tej branży, a tym samym brak równych szans dla obu płci. Prognozuje się, że w kolejnych ch wielkość zatrudnienia kobiet w przemyśle będzie z roku na rok malała. Udział kobiet zatrudnionych w przemyśle względem wszystkich pracowników płci żeńskiej spadnie z 16 do niespełna 12 w całym horyzoncie prognozy. Potwierdzi to panujące stereotypy, które wpływają na zjawisko segregacji zawodowej. Przemysł przetwórczy w województwie mazowieckim charakteryzuje się niskim wskaźnikiem feminizacji. Niewielki udział kobiet świadczy o gorszych perspektywach pracy i rozwoju zawodowego Liczba pracujących w rolnictwie (sekcje A, B) Liczba pracujących w przemyśle (sekcje C, D, E, F) Udział pracujących w rolnictwie Udział pracujących w przemyśle Rys Struktura zatrudnienia kobiet w przemyśle i rolnictwie w województwie mazowieckim 14

16 Liczba pracujących w usługach rynkowych (sekcje G, H, I, J, K, O, P, Q) Liczba pracujących w usługach nierynkowych (sekcje L, M, N) Udział pracujących w usługach rynkowych Udział pracujących w usługach nierynkowych Rys Struktura zatrudnienia kobiet w usługach w województwie mazowieckim W sektorze usług rynkowych występuje parytet płci, jednak sektor usług nierynkowych charakteryzuje się koncentracją osób płci żeńskiej. Lata cechuje tendencja wzrostowa w sektorze nierynkowym. Lata zaowocowały redukcją zatrudnienia w tym obszarze. Sektor usług rynkowych także charakteryzował się licznymi wahaniami analizowanej cechy. W 1995 roku w sektorze tym pracowało 260 tys. kobiet i liczba ta rosła aż do 1999 roku. Następne 4 zaowocowały tendencją spadkową, której towarzyszył trend wzrostowy w kolejnych pięciu ch. Prognoza na kolejne okresy wskazuje na optymistyczną tendencję na rynku pracy kobiet. Począwszy od 2009 roku liczba kobiet w tym sektorze będzie względnie rosła, a następnie nieznacznie malała, by w 2050 roku osiągnąć poziom z roku Rosnącej tendencji w sektorze rynkowym towarzyszyć będzie redukcja zatrudnienia w sektorze nierynkowym, co świadczy o polepszającej się sytuacji kobiet. Koncentracja kobiet w sektorach lepiej opłacanych jest związana z szansą uzyskania równych płac za wykonywanie tej samej pracy. Podsumowując, należy stwierdzić, że sytuacja kobiet na mazowieckim rynku pracy jest stosunkowo dobra w kontekście całego kraju. Niemniej jednak wskazane jest podejmowanie nowych inicjatyw promujących politykę równościową w celu zwiększenia aktywności zawodowej kobiet. Dyskryminacja przejawia się w trudnościach w uzyskaniu dostępu do zawodów z zakresu przetwórstwa przemysłowego. Największe różnice kobiety zauważają w formie, czasie oraz stabilności miejsca pracy. 15

17 1.2. Warszawa Miasto stołeczne Warszawa, stolica Polski, położone jest w środkowej części województwa mazowieckiego. Zajmuje powierzchnię 517 km 2. Jest to najliczniej zamieszkane miasto, liczące ponad 1,7 mln ludności, z czego 54 stanowią kobiety. W ch z roku na rok można zaobserwować wzrost liczby osób zarówno w wieku przedprodukcyjnym, jak i poprodukcyjnym. Wzrostowi temu towarzyszy spadek liczebności grupy osób w wieku produkcyjnym, najsilniej widoczny od 2007 roku. Przy analizie grupy osób w wieku produkcyjnym okazuje się, że zarówno kobiety, jak i mężczyźni stanowią około Dominującymi branżami w Warszawie ze względu na strukturę zatrudnienia są: działalność usługowa, związana z obsługą nieruchomości, prowadzeniem działalności gospodarczej, naprawą, handlem oraz działalność produkcyjna (39 zatrudnionych w tym sektorze stanowią kobiety). Największy odsetek kobiet zajmuje się obsługą nieruchomości, prowadzeniem działalności gospodarczej, handlem i naprawą, czyli pracują one głównie w sektorach rynkowych, które charakteryzują się wyższym poziomem zarobków niż sektory nierynkowe. Analizując ten rozkład cechy, można stwierdzić, że kobiety są traktowane tak samo jak mężczyźni. Rozpatrując sytuację kobiet na rynku pracy w Warszawie, należy wziąć pod uwagę strukturę zatrudnienia według sektorów własnościowych. Od roku 1999 aż do roku 2007 miał miejsce trend spadkowy w liczbie zatrudnionych kobiet. Jednakże w okresie zmiany te były nieznaczne, liczba kobiet pracujących wynosiła ok. 390 tys., z czego 49 pracowało w sektorze publicznym. Przełomowym rokiem był 2003, w którym liczba pracujących kobiet była najniższa w analizowanym okresie dziesięciolecia. Kolejne okresy przyniosły wzrost liczby zatrudnionych kobiet. W okresie prognozowanym można się spodziewać stosunkowo stabilnej wysokości zatrudnienia. Dane prognozowane wskazują, że aż do 2044 roku zatrudnienie kobiet nie spadnie poniżej poziomu z 1999 roku. Podobnie jak w przypadku danych historycznych, szacuje się, że liczba kobiet pracujących w sektorze prywatnym będzie wyższa niż w sektorze publicznym. Rosnące dysproporcje między tymi sektorami, 2 GUS, BDR, dane dot. ludności [data dostępu: ] Liczba pracujących ogółem Liczba pracujących w sektorze prywatnym Liczba pracujących w sektorze publicznym Udział sektora publicznego Rys Struktura zatrudnienia kobiet według sektorów własnościowych w Warszawie

18 w połączeniu ze skupieniem kobiet w sektorze prywatnym, a tym samym wyższymi płacami niż w sektorze publicznym, są sygnałem zmniejszenia się dyskryminacji względem płci i ogólnej poprawy sytuacji na rynku pracy dla kobiet. Rozpatrując strukturę zatrudnienia kobiet w rolnictwie i przemyśle według sekcji PKD, można stwierdzić, że udział kobiet pracujących w sekcji A i B względem całej grupy kobiet pracujących jest znikomy i w kolejnych ch będzie kształtował się na poziomie 1. Z kolei w sektorze przemysłowym zatrudnienie kobiet jest istotne (ok. 70 tys. w 1995 roku) W okresie r. można było zaobserwować sukcesywny spadek zatrudnienia kobiet w tym sektorze, jednak kolejne dwa przyniosły niewielki wzrost liczby pracujących kobiet w tej branży. W 2008 roku kobiety zatrudnione w przemyśle stanowiły 28 względem zatrudnienia we wszystkich sektorach. Tendencja spadkowa będzie kontynuowana w kolejnych okresach. Według prognozy udział pracujących kobiet w przemyśle w stosunku do ogółu pracujących kobiet będzie z roku na rok malał. Niski odsetek kobiet pracujących w przemyśle w stosunku do wszystkich osób pracujących w tej branży (33) pozwala sądzić o dyskryminacji kobiet względem mężczyzn. Ponadto zatrudnienie kobiet w branży przemysłowej będzie ponad dwa razy mniejsze niż mężczyzn (22 tys. kobiet względem 46 tys. mężczyzn). Analizując sektor usług, począwszy od 1995 roku, można zaobserwować w miarę stabilny wzrost zatrudnienia aż do 2002 roku. W 2003 roku miała miejsce redukcja, jednak już w kolejnych okresach wystąpił wzrost liczby kobiet pracujących w tym sektorze. Analizując sektor Liczba pracujących w rolnictwie (sekcje A, B) Liczba pracujących w przemyśle (sekcje C, D, E, F) Udział pracujących w rolnictwie Udział pracujących w przemyśle Rys Struktura zatrudnienia kobiet w rolnictwie i przemyśle w Warszawie 1995 Liczba pracujących w usługach rynkowych (sekcje G, H, I, J, K, O, P, Q) Liczba pracujących w usługach nierynkowych (sekcje L, M, N) Udział pracujących w usługach rynkowych Udział pracujących w usługach nierynkowych Rys Struktura zatrudnienia kobiet w usługach w Warszawie usług rynkowych i nierynkowych, widzimy, że udział rynkowych jest znacznie wyższy (stanowi ok. 63). W sektorze usług nierynkowych pracuje ok. 26 kobiet. Analiza sektora usług pozwala wysnuć analogiczne wnioski jak w przypadku analizy sektora własnościowego. Sukcesywny wzrost zatrudnienia w sektorach lepiej opłacalnych jest znakiem świadczącym 17

19 o niestosowaniu polityki dyskryminacyjnej względem kobiet. Prognoza wskazuje na niewielkie ujemne tempo spadku zatrudnienia w sektorze usług nierynkowych w długim okresie. Oczekuje się sukcesywnego wzrostu zatrudnienia kobiet w sektorze usług rynkowych, co wskazuje na polepszającą się sytuację kobiet w Warszawie. Optymistyczna tendencja związana ze wzrostem zatrudnienia kobiet w sektorze prywatnym oraz sektorze usług nierynkowych może stanowić o zwiększeniu się atrakcyjności Warszawy jako miejsca pracy dla kobiet. Dzięki prognozowanemu wzrostowi zatrudnienia oraz skupieniu się płci żeńskiej w sektorach lepiej opłacanych Warszawę można określić jako miasto, które prowadzi politykę równościową na rynku pracy, dając kobietom szanse rozwoju w branżach bardziej opłacalnych 1.3. Ostrołęka Miasto Ostrołęka, mające status powiatu, leży w północno-wschodniej części województwa mazowieckiego. Jego powierzchnia wynosi 29 km 2. Jest ono zamieszkiwane przez około 53,8 tys. osób, w tym prawie 28 tys., tj. 52, stanowią kobiety. Na przestrzeni lat brak jest znaczących zmian zachodzących w strukturze demograficznej jednostki w ramach grup osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. Tej stabilności towarzyszył niewielki coroczny wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Według danych statystycznych, 49 osób w wieku produkcyjnym stanowią kobiety 3. Struktura zatrudnienia w Ostrołęce wskazuje, że główne branże to: branża przemysłowa (28 zatrudnionych kobiet), edukacja oraz działalność usługowa związana z handlem i naprawą. Największy udział kobiet można zaobserwować w edukacji, ochronie zdrowia oraz w handlu i naprawach, czyli branżach gorzej opłacanych niż sektor przemysłowy. Analizując poszczególne sektory, można stwierdzić, że kobiety są zatrudniane głównie w sektorach nierynkowych (ponad 49 zatrudnionych kobiet), czyli ich wynagrodzenie jest znacznie niższe niż w sektorze przemysłowym, co może stanowić dowód na dyskryminację kobiet na rynku pracy. Płaca, jeden z głównych motywatorów, jest zbyt niska, by warunkować pełne zadowolenie osób płci żeńskiej z wykonywanej pracy. 3 GUS, BDR, dane dot. ludności [data dostępu: ]. 18

20 Analizę szczegółową należy rozpocząć od obserwacji rynku pracy w Ostrołęce w kontekście zatrudnienia w sektorach własnościowych. Od 1999 roku występuje trend malejący wśród pracujących kobiet. W 2002 roku miał miejsce niewielki wzrost zatrudnienia, po którym w kolejnych ch, aż do 2008 roku, liczba pracujących kobiet sukcesywnie malała. W ch udział kobiet pracujących w sektorze publicznym w ogóle zatrudnionych kobiet utrzymywał się na względnie stałym poziomie, tj. ok. 65. Z danych historycznych wynika, że liczba kobiet pracujących w sektorze publicznym podlegała mniejszym wahaniom niż w sektorze prywatnym. W kolejnych okresach można się spodziewać ogólnego spadku zatrudnienia kobiet w Ostrołęce, w 2050 roku zatrudnienie zostanie zredukowane o 70 względem 2008 roku. Szacuje się, że w kolejnych okresach udział sektora publicznego w ogólnym zatrudnieniu kobiet będzie wysoki i względnie stabilny, co wskazuje na pogarszającą się sytuację kobiet na rynku pracy w Ostrołęce. Do głównych przyczyn tego zjawiska należy zaliczyć ogólny spadek wielkości zatrudnienia oraz koncentrację pracowników płci żeńskiej w sektorze publicznym, charakteryzującym się względnie niższymi wynagrodzeniami niż sektor prywatny. W przypadku analizy struktury zatrudnienia kobiet w rolnictwie i przemyśle, zgodnie z nomenklaturą PKD, należy zauważyć, że w rolnictwie odsetek zatrudnionych kobiet jest znikomy i można się spodziewać analogicznej tendencji w analizowanym długim okresie prognozy. Począwszy od 1995 roku z roku na rok obserwuje się znaczny spadek liczby Liczba pracujących w rolnictwie (sekcje A, B) Liczba pracujących w przemyśle (sekcje C, D, E, F) Udział pracujących w rolnictwie Udział pracujących w przemyśle Rys Struktura zatrudnienia kobiet w rolnictwie i przemyśle w Ostrołęce Liczba pracujących ogółem Liczba pracujących w sektorze prywatnym Liczba pracujących w sektorze publicznym Udział sektora publicznego Rys Struktura zatrudnienia kobiet według sektorów własnościowych w Ostrołęce kobiet zatrudnionych w sektorze przemysłowym (sekcje C, D, E, F). Tendencja malejąca w okresie obejmującym doprowadziła do spadku zatrudnienia kobiet o ponad 50, który to trend będzie kontynuowany w kolejnych ch. W okresie prognozy można się spodziewać spadku zatrudnienia kobiet w przemyśle o około 1000 osób, przy jednoczesnym spadku udziału pracujących w przemy- 19

21 śle kobiet w stosunku do ogółu pracujących kobiet z 16 do 8. Niski odsetek kobiet zatrudnionych w przemyśle w stosunku do wszystkich pracujących w tym sektorze w 2050 roku (20) może być rozważany jako przejaw dyskryminacji kobiet w tym sektorze. Szacowane dane wskazują na silny wskaźnik maskulinizacji tej branży. Zatrudnienie kobiet w sektorze usług w Ostrołęce kształtuje się na względnie stabilnym poziomie, z niewielkimi wahaniami. Biorąc pod uwagę podział usług na rynkowe i nierynkowe, można stwierdzić, że w okresie historycznym miał miejsce wzrost udziału usług nierynkowych względem rynkowych. Kolejne okresy prognozowane przynoszą stabilny w czasie udział obu sektorów. Analizując rysunek 1.10., można stwierdzić, że ok. 32 kobiet w Ostrołęce pracuje w usługach rynkowych, co wskazuje na koncentrację pracowników płci żeńskiej w sektorze publicznym. Liczba kobiet zatrudnionych w sektorze usług nierynkowych spadnie o około 66 do poziomu 1,2 tys. W okresie historycznym ( ) w usługach rynkowych było zatrudnionych około Liczba pracujących w usługach rynkowych (sekcje G, H, I, J, K, O, P, Q) Liczba pracujących w usługach nierynkowych (sekcje L, M, N) Udział pracujących w usługach rynkowych Udział pracujących w usługach nierynkowych Rys Struktura zatrudnienia kobiet w usługach w Ostrołęce 2 tys. osób płci żeńskiej, natomiast szacuje się, że w 2050 r. wielkość ta spadnie do poziomu 770 osób. Niezależnie od rodzaju sektora usług prognozowany jest istotny spadek wielkości zatrudnienia kobiet. Niski wskaźnik feminizacji w tej branży wskazuje na marginalizację grupy kobiet względem mężczyzn. Spadek zatrudnienia kobiet w Ostrołęce nie tylko przyczyni się do zmniejszenia rangi płci żeńskiej w sferze zawodowej, ale także wpłynie niekorzystnie na percepcję wskazanego miasta jako miejsca pracy dla kobiet. Koncentracja zatrudnionych kobiet w sektorze publicznym i sektorze usług nierynkowych oraz niski odsetek zatrudnienia w przemyśle przetwórczym to dowody na występowanie nierównych szans dla płci

22 1.4. Płock Płock historyczna stolica Mazowsza znajduje się w zachodniej części województwa mazowieckiego i zajmuje powierzchnię 88 km 2. Miasto to zamieszkuje 126,5 tys. osób, z czego 52 stanowią kobiety. W ostatnich ch można zaobserwować spadek liczby osób w wieku produkcyjnym. W 2009 roku spośród 88 tys. osób w ramach tej zbiorowości 49 stanowiły kobiety. Redukcji tej towarzyszy coroczny wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym (począwszy od 2005 roku z roku na rok liczebność tej grupy zwiększa się o ok. 4) 4. Struktura zatrudnienia w Płocku wskazuje na możliwość określenia go jako miasto przemysłowe ze względu na dominację branż przemysłowych takich jak przetwórstwo przemysłowe czy budownictwo; ponadto w ramach usług największą popularnością cieszą się handel i naprawy. Pracownicy płci żeńskiej pracują głównie w handlu i naprawach, przemyśle przetwórczym oraz w edukacji, co w pierwszych dwóch branżach skutkuje średnio wyższymi zarobkami. W ostatnich ch można zaobserwować wzrost zatrudnienia kobiet w sektorze usług rynkowych, co może świadczyć o prokobiecym podejściu miasta do strefy zawodowej. Struktura własnościowa w Płocku wskazuje na zmiany na rynku pracy dla kobiet począwszy od 1999 roku. Podczas gdy w 1999 roku liczba kobiet pracujących w sektorze publicznym była prawie dwukrotnie niższa niż liczba kobiet zatrudnionych w sektorze prywatnym, z roku na rok można zaobserwować przechodzenie osób płci żeńskiej z sektora publicznego do prywatnego, przy względnie stabilnym poziomie zatrudnienia kobiet. Wyraźny wzrost liczby zatrudnionych kobiet w sektorze prywatnym można zaobserwować począwszy od 2006 roku, kiedy różnica w wielkości zatrudnienia sięgała 0,5 tys. Szacuje się, że liczba kobiet pracujących spadnie o około 5 tys. w 2050 roku, przy jednoczesnym spadku udziału sektora publicznego, który w długim okresie będzie się utrzymywał na stabilnym poziomie. Dane prognozowane wskazują, że lepsze zarobki kobiet, a tym samym ich lepsza sytuacja na rynku pracy, są możliwe dzięki przewidywanej, rosnącej z roku na rok dysproporcji między liczbą osób pracują- 4 GUS, BDR, dane dot. ludności [data dostępu: ] Liczba pracujących ogółem Liczba pracujących w sektorze prywatnym Liczba pracujących w sektorze publicznym Udział sektora publicznego Rys Struktura zatrudnienia kobiet według sektorów własnościowych w Płocku 21

23 cych w sektorze prywatnym a liczbą osób pracujących w sektorze publicznym. Wzrost zatrudnienia kobiet w sektorze prywatnym, sięgający 11 w 2050 roku względem danych historycznych, wskazuje na możliwość polepszenia się sytuacji kobiet, lecz nadal sektorem dominującym wśród kobiet jest sektor publiczny. Co więcej, dysproporcje w wielkości zatrudnienia w sektorze prywatnym między kobietami a mężczyznami sięgają ponad 200, co wskazuje na wysoki stopień maskulinizacji. Udział kobiet w rolnictwie w Płocku względem wszystkich kobiet pracujących w sekcji A, podobnie jak w pozostałych miastach grodzkich, pozostaje na niskim poziomie. Prognozowane dane wskazują na utrzymywanie się analogicznej tendencji w kolejnych okresach. Liczba kobiet pracujących w sektorze przemysłowym wynosi 4,2 tys. w 2008 roku. Dane historyczne wskazują na znaczący spadek liczby kobiet zatrudnionych w tym sektorze, sięgający 40 na przestrzeni ostatnich 15 lat. Prognozuje się, że w kolejnych ch nadal będzie utrzymywał się trend spadkowy dotyczący kobiet pracujących w sektorze przemysłu przetwórczego. Co piąta kobieta jest zatrudniona w tej branży, natomiast szacuje się, że w 2050 roku odsetek ten spadnie do 12. Dyskryminacja płci żeńskiej objawia się także w niskim odsetku kobiet w przemyśle względem wszystkich osób zatrudnionych. Zaledwie 20 pracowników przemysłowych to kobiety, przy czym szacuje się, że dysproporcja między płciami z roku na rok będzie się zwiększać, aż do 15 udziału kobiet w tym sektorze. Analiza struktury zatrudnienia w Płocku pod względem sektorów usług pozwala wysnuć analogiczne wnioski jak w przypadku sektorów własnościowych. Od 1995 roku pracownicy płci Liczba pracujących w usługach rynkowych (sekcje G, H, I, J, K, O, P, Q) Liczba pracujących w usługach nierynkowych (sekcje L, M, N) Udział pracujących w usługach rynkowych Udział pracujących w usługach nierynkowych Rys Struktura zatrudnienia kobiet w usługach w Płocku Liczba pracujących w rolnictwie (sekcje A, B) Liczba pracujących w przemyśle (sekcje C, D, E, F) Udział pracujących w rolnictwie Udział pracujących w przemyśle Rys Struktura zatrudnienia kobiet w rolnictwie i przemyśle w Płocku żeńskiej są głównie skupieni w sektorze usług nierynkowych. W 1999 roku wielkości zatrudnienia kobiet niezależnie od sektora usług kształtują się na podobnym poziomie 7,4 tys. W okresie ponownie udział kobiet w usługach nierynkowych przewyższał odsetek zatrudnionych w sektorze usług rynkowych. Od 2007 roku widoczny jest wzrost liczby kobiet za- 22

24 trudnionych w sektorze usług rynkowych, sięgający prawie 50 w 2050 roku. Co więcej, porównując dane prognozowane z danymi historycznymi, należy podkreślić, że w okresie prognozy zatrudnienie kobiet w sektorze bardziej opłacalnym zwiększy się z 41 do 46, natomiast sektor usług nierynkowych będzie się charakteryzował znacznie mniejszym, tj. 3-procentowym wzrostem zatrudnienia kobiet. W ostatnich ch Płock charakteryzował się przewagą liczebną kobiet w sektorze prywatnym, tj. usług rynkowych. Wskazuje to na pozytywny wizerunek miasta, dbającego w równej mierze o prawa mężczyzn, jak i kobiet, co przejawia się na przykład w oferowaniu jednakowego wynagrodzenia za tę samą pracę. Prognozowane dane wskazują na znacznie szybciej rosnący udział kobiet w sektorze usług rynkowych względem nierynkowych oraz na zwiększenie się zatrudnienia kobiet w sektorze prywatnym, co daje podstawy do wnioskowania, że jest Płock jest miastem walczącym o prawa kobiet na rynku pracy Radom Radom miasto z prawami powiatu znajduje się w centralno-wschodniej części województwa mazowieckiego. Powierzchnia miasta to 112 km 2. Jest ono zamieszkiwane przez 223 tys. osób, z czego 52 to kobiety. Biorąc pod uwagę pięć ostatnich lat, można zaobserwować spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym oraz zwiększenie się liczby osób w wieku poprodukcyjnym. W okresie miał miejsce sukcesywny spadek liczby osób w wieku produkcyjnym ze 157,4 tys. do 153,7 tys. Około 49 ludzi w wieku produkcyjnym stanowią kobiety. Tym samym Radom można określić mianem miasta starzejącego się ze względu na procentowy rozkład w ramach struktury demograficznej jednostki 5. Główne branże w Radomiu to działalność produkcyjna, z dominacją przemysłu przetwórczego, oraz usługi, zarówno rynkowe, jak i nierynkowe, z przewagą handlu, napraw oraz edukacji. Kobiety stanowią tylko 37 wszystkich pracowników pracujących w przemyśle, co daje podstawy do stwierdzenia, że nie są one traktowane na równi z mężczyznami. Największy odsetek kobiet pracuje w edukacji, ochronie zdrowia oraz przemyśle przetwórczym. Przewaga kobiet w sektorze usług nierynkowych negatywnie świadczy o ich sytuacji na radomskim rynku pracy. 5 GUS, BDR, dane dot. ludności [data dostępu: ]. 23

25 Biorąc pod uwagę sytuację kobiet na rynku pracy pod względem sektorów własnościowych, można powiedzieć, że począwszy od 1995 roku dysproporcje między liczbą kobiet zatrudnionych w sektorze prywatnym a liczbą kobiet zatrudnionych w sektorze publicznym zmniejszały się. Względnie stałemu zatrudnieniu kobiet w sektorze prywatnym towarzyszył Liczba pracujących ogółem Liczba pracujących w sektorze prywatnym Liczba pracujących w sektorze publicznym Udział sektora publicznego Rys Struktura zatrudnienia kobiet według sektorów własnościowych w Radomiu spadek wielkości zatrudnienia w sektorze publicznym. Od 2003 roku liczba kobiet w sektorze prywatnym pozostawała na stabilnym poziomie i wynosiła 14 tys. Szacuje się, że ujemne przyrosty liczby pracujących kobiet będą zauważalne niezależnie od sektora własnościowego. W długim okresie można się spodziewać dalszego spadku liczby zatrudnionych kobiet, lecz różnice w liczbie kobiet zatrudnionych w poszczególnych sektorach własnościowych będą się zmniejszały. Nadal przewagę będzie miał sektor publiczny, z udziałem powyżej 50. Determinanta ta może mieć kluczowy wpływ na strukturę zatrudnienia kobiet, w ramach której będzie można zaobserwować brak równych szans w sferze pracy dla kobiet i mężczyzn, co wiąże sie z niższym poziomem zarobków. Prognozowany spadek wielkości zatrudnienia kobiet o 65 w 2050 roku wskazuje na negatywny obraz Radomia jako miasta nierespektującego zasad równościowej polityki zatrudnienia. Analiza struktury zatrudnienia, uwzględniająca podział sekcji PKD, pozwala stwierdzić, że udział kobiet pracujących w rolnictwie względem wszystkich osób zatrudnionych w tym sektorze jest marginalny i nie wystąpią w tej kwestii żadne znaczące zmiany w kolejnych okresach prognozowanych. W ciągu ostatnich kilku lat w ramach zatrudnienia kobiet w przemyśle przetwórczym można zaobserwować trend malejący, który objawia się spadkiem odsetka kobiet w ramach wszystkich osób zatrudnionych w tej branży w przeciągu ostatnich 15 lat udział ten zmniejszył się i obecnie kształtuje się na poziomie 5 tys. Szacuje się, że w kolejnych okresach zatrudnienie kobiet w tym sektorze będzie malało aż do poziomu tysiąca kobiet pracujących w przemy Liczba pracujących w rolnictwie (sekcje A, B) Liczba pracujących w przemyśle (sekcje C, D, E, F) Udział pracujących w rolnictwie Udział pracujących w przemyśle Rys Struktura zatrudnienia kobiet w rolnictwie i przemyśle w Radomiu

26 śle w 2050 roku, co oznacza spadek o 8 w strukturze zatrudnienia wszystkich kobiet względem danych historycznych. Niski odsetek kobiet w przemyśle (ok. 30) pozwala wysnuć wniosek o ich dyskryminacji w tym sektorze. Mniejszy udział kobiet względem mężczyzn w tej branży przekłada się na niższy poziom zarobków, co wpływa demotywująco na pracowników. Biorąc pod uwagę podział sektora usług na rynkowe i nierynkowe, można stwierdzić, że ten drugi rodzaj charakteryzował się znacznie większą stabilnością zatrudnienia 12 tys. kobiet pracujących w tym sektorze w przeciągu ostatnich kilku lat. Druga połowa lat 90. zaowocowała wzrostem zatrudnienia kobiet w usługach rynkowych, z poziomu nieco ponad 8 tys. do Liczba pracujących w usługach rynkowych (sekcje G, H, I, J, K, O, P, Q) Liczba pracujących w usługach nierynkowych (sekcje L, M, N) Udział pracujących w usługach rynkowych Udział pracujących w usługach nierynkowych Rys Struktura zatrudnienia kobiet w usługach w Radomiu niespełna 10 tys. Lata przyniosły stabilną wielkość zatrudnienia kobiet w tym sektorze, wynoszącą ponad 7 tys., natomiast w ostatnim okresie nastąpił wzrost liczby pracujących kobiet. Prognozy wskazują na porównywalny, niezależnie od sektora usług, spadek zatrudnienia kobiet względem wszystkich pracowników danej branży o około 60. Szacuje się, że udział usług nierynkowych będzie znacznie wyższy niż rynkowych i przekroczy 50 w 2050 roku. Sektor publiczny pełni dominującą rolę w zatrudnieniu kobiet w Radomiu. Uzyskane dane z przeprowadzonej prognozy pozwalają wnioskować o wysokim wskaźniku feminizacji w sektorach mniej opłacalnych. Podsumowując, trzeba stwierdzić, że Radom nie promuje prokobiecej polityki zatrudnienia, zwłaszcza w horyzoncie prognozy, w którym szacuje się, iż zatrudnienie kobiet będzie malało. Koncentracja płci żeńskiej w sektorze publicznym, malejący udział kobiet w sektorze przemysłowym oraz dominująca rola usług nierynkowych plasują płeć żeńską na stanowiskach gorzej opłacanych. 25

27 1.6. Siedlce Siedlce o powierzchni 32 km 2, mające prawa powiatu, leżą we wschodniej części Polski, w odległości około 90 km od Warszawy. Miasto to zajmuje 4. miejsce pod względem liczby ludności w województwie mazowieckim (po Warszawie, Radomiu i Płocku). Jest ono zamieszkiwane przez ponad 77 tys. osób, z czego aż 53 stanowią kobiety. W okresie stabilnemu poziomowi liczby osób w wieku przedprodukcyjnym towarzyszył wzrost grupy osób w wieku poprodukcyjnym. Analizując grupę osób w wieku produkcyjnym (około 50 stanowią kobiety), można zaobserwować niewielki spadek z 55 tys. w 2005 roku do 54 tys. w 2009 roku 6. W Siedlcach równie ważną rolę odgrywa zarówno przemysł przetwórczy, budownictwo jak i usługi, na przykład związane z handlem, naprawą czy edukacją. Niespełna 40 pracowników sekcji D, według nomenklatury PKD, stanowią kobiety. Największy procent kobiet jest zatrudnionych w firmach zajmujących się edukacją, usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz w handlu hurtowym i detalicznym, a także ochronie zdrowia. Tym samym kobiety są skupione przede wszystkim w sektorze usług nierynkowych, które charakteryzują się gorszymi warunkami pracy niż sektor przemysłowy. Struktura zatrudnienia kobiet według sektorów własnościowych w Siedlcach pozwala stwierdzić, że w ch wystąpił trend spadkowy wśród liczby pracujących kobiet w sektorze publicznym. W 2007 roku odsetek ten nieznacznie wzrósł do poziomu 7,1 tys. kobiet przy ogólnej wielkości zatrudnienia tej płci wynoszącej 11,7 tys. W ramach sektora prywatnego brak jest znaczących wahań w wielkości zatrudnienia, jednak od 2003 roku można zaobserwować niewielki wzrost liczby kobiet zatrudnionych w tej branży. W okresie prognozy przewiduje się spadek wielkości zatrudnienia w sektorze publicznym do poziomu 3,7 tys. w 2050 roku, natomiast dla drugiego sektora własnościowego redukcja będzie mniejsza z poziomu 4,8 tys. do 2,9 tys. kobiet. Spadek wielkości zatrudnienia wśród Liczba pracujących ogółem Liczba pracujących w sektorze prywatnym Liczba pracujących w sektorze publicznym Udział sektora publicznego Rys Struktura zatrudnienia kobiet według sektorów własnościowych w Siedlcach GUS, BDR, dane dot. ludności [data dostępu: ]. 26

28 Liczba pracujących w rolnictwie (sekcje A, B) Liczba pracujących w przemyśle (sekcje C, D, E, F) Udział pracujących w rolnictwie Udział pracujących w przemyśle Rys Struktura zatrudnienia kobiet w rolnictwie i przemyśle w Siedlcach kobiet w kolejnych okresach może mieć negatywny wpływ na percepcję powiatu jako potencjalnego miejsca pracy. Dodatkowo czynnikiem demotywującym jest względnie stały, wysoki, prawie 60-procentowy udział sektora publicznego w ogólnej strukturze zatrudnienia kobiet. Dominacja sektora mniej intratnego przesądza o nieatrakcyjności powiatu w sferze pracy. Czynniki te świadczą o występowaniu zjawiska segregacji zawodowej, która przejawia się w koncentracji kobiet w kilku strefach zatrudnienia i zazwyczaj skutkuje istotną różnicą w płacach między płciami. Rolnictwo nie ma znaczącego wpływu na strukturę zatrudnienia kobiet ze względu na fakt, że w 2008 roku odsetek kobiet pracujących w tym sektorze w stosunku do wszystkich kobiet zatrudnionych wyniósł zaledwie 0,2. Dane prognozowane aż do 2050 roku wskazują na podobną tendencję. Tym samym można stwierdzić, że w kolejnych okresach wpływ rolnictwa na ogólną strukturę kobiet będzie marginalny. W ch liczba kobiet w sekcjach C F wchodzących w skład sektora przemysłowego spadała, natomiast kolejne przyniosły niewielki wzrost zatrudnienia w tej branży o około 200 kobiet. W 2008 roku płeć żeńska stanowiła około 27 wszystkich pracowników sektora przemysłu przetwórczego. Według danych prognozowanych, kolejne zaowocują znaczącym spadkiem kobiet w tym sektorze, gdyż w 2050 r. zatrudnienie będzie wynosiło zaledwie 42 wielkości z 2008 roku. Mimo tej znaczącej redukcji odsetek pracujących kobiet w przemyśle w stosunku do ogółu pracujących osób płci żeńskiej spadnie zaledwie o 6. Szacuje się, że w kolejnych okresach będzie zwiększała się dysproporcja w strukturze zawodowej w kontekście podziału na płeć. 27

29 Liczba pracujących w usługach rynkowych (sekcje G, H, I, J, K, O, P, Q) Liczba pracujących w usługach nierynkowych (sekcje L, M, N) Udział pracujących w usługach rynkowych Udział pracujących w usługach nierynkowych Rys Struktura zatrudnienia kobiet w usługach w Siedlcach Analiza sektora usług pozwala wyciągnąć podobne wnioski jak w przypadku sektorów własnościowych. Według danych historycznych, niezależnie od rodzaju sektora (rynkowy bądź nierynkowy) można zaobserwować niewielkie wahania liczby zatrudnionych kobiet. Lata charakteryzują się stosunkowo stabilną wielkością zatrudnienia kobiet w sektorze usług rynkowych. Wysoki udział sektora usług nierynkowych względem drugiego świadczy o koncentracji płci żeńskiej w tych branżach. Prognoza na kolejne wskazuje na spadek ogólnej wielkości zatrudnienia kobiet w sektorze usług o 4 tys. w 2050 roku. Szacuje się, że liczba pracujących kobiet w usługach nierynkowych może spaść z poziomu 5,9 tys. do poziomu 3,5 tys., natomiast sektor rynkowy będzie się charakteryzował znacznie niższą redukcją, rzędu 1,6 tys. Prognozowana sytuacja kobiet na rynku pracy nie przedstawia się zbyt optymistycznie ze względu na spadek wielkości zatrudnienia kobiet oraz rosnący udział sektora mniej atrakcyjnego pod względem wymiernym. Podsumowując, trzeba stwierdzić, że miasto Siedlce charakteryzuje się dużą dysproporcją zatrudnienia kobiet w stosunku do mężczyzn. Malejące tendencje analizowanych parametrów wskazują na niepodejmowanie odpowiednich działań aktywizujących zawodowo kobiety. Brak perspektyw pewnego zatrudnienia i niskie płace uwarunkowane koncentracją kobiet w sektorach mniej opłacalnych stanowią podstawę do wnioskowania o dyskryminacji płci żeńskiej w tym powiecie Powiat białobrzeski Powiat białobrzeski usytuowany jest w południowozachodniej części województwa mazowieckiego i zajmuje powierzchnię 639 km 2, w tym tereny miejskie zajmują 25 km 2. Liczba ludności powiatu utrzymuje się na względnie stabilnym poziomie ponad 33 tys. mieszkańców, z czego prawie połowę stanowią kobiety. Biorąc po uwagę strukturę demograficzną jednostki, można zauważyć, że w ch liczba 28