ZASTOSOWANIE WSKAŹNIKÓW PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR W OCENIE ICH STANU EKOLOGICZNEGO

Transkrypt

1 ZASTOSOWANIE WSKAŹNIKÓW PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR W OCENIE ICH STANU EKOLOGICZNEGO dr inŝ. Andrzej Skrzypczak prof. dr hab. Andrzej Mamcarz Katedra Rybactwa Jeziorowego i Rzecznego, Wydział Ochrony Środowiska i Rybactwa Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

2 PIERWSZY UJEDNOLICONY SYSTEM EWIDENCJI ZASOBÓW JEZIOR W POLSCE PLANY URZĄDZENIOWE DLA RYBACKIEGO ZAGOSPODAROWANIA JEZIOR (OPERATY RYBACKIE) KARTY MORFOMETRYCZNE PLANY BATYMETRYCZNE

3 W LATACH ZGROMADZONO BAZĘ DANYCH DOTYCZĄCĄ BLISKO 2000 JEZIOR

4 KARTA MORFOMETRYCZNA JEZIORA CHARAKTERYSTYKA MORFOLOGII WSKAŹNIKI MORFOMETRYCZNE POWIERZCHNIE I OBJĘTOŚCI BATYMETRYCZNE POKRYCIE ROŚLINNOŚCIĄ WODNĄ CHARAKTER ZLEWNI JEZIORA I GŁÓWNEGO DOPŁYWU WIELKOŚĆ ODPŁYWU

5 PIERWSZY ZINTEGROWANY SYSTEM OCENY STANU EKOLOGICZNEGO JEZIOR - METODA BONITACYJNA PATALASA (1960) OCENA PRODUKTYWNOŚCI PIERWOTNEJ śyzność ZLEWNI BEZPOŚREDNIEJ STOSUNKI HYDROLOGICZNE SKŁAD CHEMICZNY WODY fosfor azot wapń potas STOPIEŃ STATYCZNOŚCI JEZIORA POWIERZCHNIA DNA CZYNNEGO

6 CECHY MORFOLOGICZNE I WSKAŹNIKI MORFOMETRYCZNE + WSKAŹNIKI PRODUKTYWNOŚCI PIERWOTNEJ TYP LIMNOLOGICZNY JEZIORA I JEGO STATUS TROFICZNY SKŁAD JAKOŚCIOWY ICHTIOFAUNY Z GATUNKAMI PRZEWODNIMI I WSKAŹNIKOWYMI

7 FUNKCJE JEZIOR PRODUKCYJNA POZAPRODUKCYJNA - RYBACKA - KRAJOBRAZOWA - EKOLOGICZNA - REKREACYJNA

8 STATUS JEZIOR W POLSCE UśYTEK (NIEUśYTEK) RYBACKI: Jeziora są wydzielane i lokalizowane w tzw. obwodach rybackich DzierŜawie podlega prawo uŝytkowania rybackiego wraz z obowiązkiem prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej MODEL GOSPODARKI RYBACKIEJ - do 1995 roku MODEL GOSPODARKI RYBACKO- REKREACYJNEJ CZYNNIKI: -przyrodnicze -społeczne -ekonomiczne

9 DLA UśYTKOWNIKA RYBACKIEGO REKREACJA = WĘDKARSTWO OKOŁO 2,3 MLN HOBBYSTÓW, W TYM OKOŁO 600 TYS. ZRZESZONYCH POŁOWY RYB W JEZIORACH: KOMERCYJNE ok. 3,5 tys. ton rocznie WĘDKARSKIE ok. 13,0 tys. ton rocznie ISTOTNE ŹRÓDŁO PRZYCHODÓW ZE SPRZEDAśY LICENCJI PODSTAWOWA FUNKCJA REKREACYJNA JEZIOR NA TLE ICH UWARUNKOWAŃ PRZYRODNICZYCH, NIEZBĘDNYCH DO ROZWOJU INNYCH FORM AKTYWNOŚCI REKREACYJNEJ CZŁOWIEKA

10 PARAMETRY OCENY PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR NA TLE ICH FUNKCJI WĘDKARSKIEJ UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE Współczynnik rozwoju linii brzegowej Helofity w pasie 1-5 m szerokości Helofity w pasie >5 m szerokości Zlewnia bezpośrednia (100 m) w postaci lasów z w. grunt. <1 m Zlewnia bezpośrednia (100 m) w postaci terenów podmokłych Dostępność lustra wody - punktowa i liniowa Liczba kładek wędkarskich 1-10 m 2 Pow. pomostów rekreacyjnych 10,1 25,0 m 2 Liczba zarybianych gatunków Wartość rocznych zarybień POZIOM ZAINWESTOWANIA

11 CELE WALORYZACJI WĘDKARSKIEJ ZBIORNIKÓW WODNYCH - Ocena porównawcza atrakcyjności wędkarskiej jezior metodą mierników syntetycznych; - Ewidencja komponentów środowiska przyrodniczego jezior i poziomu ich zagospodarowania; - Określenie optymalnej chłonności naturalnej i pojemności rekreacyjnej strefy brzegowej jezior dla ich funkcji wędkarskiej (rekreacyjnej).

12 STAN BADAŃ NAD WALORYZACJĄ REKREACYJNĄ JEZIOR - Zakończone obserwacje i analizy w środowisku 31 jezior w trzech gminach (powiaty: kościerski i włocławski); - Podpisane umowy na wykonanie obserwacji i analiz 29 jezior w czterech gminach powiatu nidzickiego.

13 J. Liniewskie J. Starowieckie J. Sobąckie J. Gackie J. Gobrowo J. Lonka J.Deka J.Polaszkowske J. Brzęczek (Jastrzębce) J. Szklanka J. Bukowiec J. DuŜe (Orle) J. Skorzewno J. Garczonki J.Przybroda

14 MIERNIKI SYNTETYCZNE WALORÓW PRZYRODNICZYCH JEZIOR W GMINIE LINIEWO Deka Garczonki Gobrowo Brzęczek Polaszkowskie nazawa jeziora Starowieckie Szklanka Lonka Gackie Przybroda Bukowiec Liniewskie DuŜe Skorzewno Sobąckie 0 0,2 0,4 0,6 0,8 wartośc wskaźnika

15 INTERPRETACJA I WYKORZYSTANIE WYNIKÓW Do analizy przestrzennego zróŝnicowania atrakcyjności wędkarskiej jezior w jednostkach administracyjnych lub geograficznych; Do określenia moŝliwości i poziomu zainwestowania w rozwój funkcji wędkarskiej (rekreacyjnej) jezior.

16 ANALIZA PRZESTRZENNA WSKAŹNIKA DOSTĘPNOŚCI LUSTRA WODY I UKŁADU HELOFITÓW W STREFIE BRZEGOWEJ JEZIORA ORLE Legenda Helofity: Brak Pas o szerokości 1-5m Pas o szerokości > 5m Wskaźnik dostępu do lustra wody: Brak dostępu 1 3 pkt./100m 4 6 pkt./100m > 6 pkt./100m

17 ANALIZA PRZESTRZENNA WSKAŹNIKA DOSTĘPNOŚCI LUSTRA WODY I UKŁADU HELOFITÓW W STREFIE BRZEGOWEJ JEZIORA SOBĄCKIEGO Legenda Helofity: Brak Pas o szerokości 1-5m Pas o szerokości > 5m Wskaźnik dostępu do lustra wody: Brak dostępu 1 3 pkt./100m 4 6 pkt./100m > 6 pkt./100m

18 WYMIAR EKOLOGICZNY WSKAŹNIKÓW OCENY PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR Osiem przyjętych wskaźników atrakcyjności wędkarskiej jezior odzwierciedla charakter i stopień przekształcenia strefy brzegowej, która jest najintensywniej uŝytkowana i najszybciej ulega degradacji

19 WSKAŹNIKI STANU EKOLOGICZNEGO JEZIOR W OCENIE ICH POBRZEśA WODNO-LĄDOWEGO SZEROKOŚĆ PASA HELOFITÓW CHARAKTER ZLEWNI BEZPOŚREDNIEJ STREFA KONTAKTOWA WODA-LĄD STOPIEŃ FRAGMENTACJI PASA HELOFITÓW POZIOM ZABUDOWY HYDROTECHNICZNEJ

20 STAN EKOLOGICZNY POBRZEśA WODNO-LĄDOWEGO W OBLICZU REKREACJI (za SUKOPP, 1971) FAZA I - UśYTKOWANIE MAŁOINTENSYWNE KRÓTKOTRWAŁE KRAJOBRAZ PIERWOTNY LUB NATURALNY FAZA II - UśYTKOWANIE ŚREDNIOINTENSYWNE SPORADYCZNE KRAJOBRAZ NATURALNY Z CECHAMI PRZEKSZTAŁCENIA FAZA III - UśYTKOWANIE INTENSYWNE WYDŁUśONE KRAJOBRAZ ZDEWASTOWANY

21 UZASADNIENIE KONIECZNOŚCI WŁĄCZENIA MONITORINGU STREFY BRZEGOWEJ JEZIOR W SYSTEM KOMPLEKSOWEJ OCENY ICH STANU EKOLOGICZNEGO

22 CHARAKTER ZLEWNI BEZPOŚREDNIEJ Decyduje o walorach krajobrazowych zbiornika wodnego Determinuje moŝliwość włączenia ekosystemu zbiornika w sieć korytarzy ekologicznych Określa warunki siedliskowe dla zwierząt związanych troficznie i generatywnie ze środowiskiem wodnym Decyduje o jakości bariery chroniącej ekosystem przed oddziaływaniem czynników cywilizacyjnych

23 Fot. I. Witkowska

24 Fot. A. Skrzypczak

25 SZEROKOŚĆ PASA HELOFITÓW I STOPIEŃ JEGO FRAGMENTACJI Decyduje o walorach krajobrazowych ekosystemu oraz jakości filtra biologicznego zbiornika Wpływa na zachowanie stabilnego układu strefowego flory Określa jakość siedlisk fauny wodnej, kręgowców ziemno-wodnych oraz ptactwa wodnego Decyduje o funkcjonalności strefy litoralu jeziornego

26 Fot. I. Witkowska

27 Fot. A. Skrzypczak

28 Fot. A. Skrzypczak

29 POZIOM ZABUDOWY HYDROTECHNICZNEJ Decyduje o walorach krajobrazowych ekosystemu i stopniu jego przekształcenia (walory estetyczne) Określa funkcjonalność strefy litoralu jeziornego Wpływa na poziom fragmentacji pasa roślinności wynurzonej Decyduje o jakości i pojemności siedlisk dla wielu form flory i fauny wodnej

30 Fot. A. Skrzypczak

31 Fot. A. Skrzypczak

32 Fot. A. Skrzypczak

33 Fot. A. Skrzypczak

34 DZIĘKUJĘ