Szwecja. Jak w bajce. Kto ma Tychy ten nielichy. Elżbieta Dzikowska. Kurs na Warmię! Miłosz Brzeziński. Czas z gumy. Wrzesień 2012/61 ISSN/1897/970X

Transkrypt

1 ISSN/1897/970X magazyn pokładowy wpodrózy Wrzesień 2012/61 Kurs na Warmię! Miłosz Brzeziński Czas z gumy Elżbieta Dzikowska Kto ma Tychy ten nielichy Szwecja. Jak w bajce

2 Nagrody EISA * dla Olympusa - Europejskie Stowarzyszenie Obrazu i Dźwięku doceniło produkty Olympusa, przyznając mu prestiżową nagrodę aż w dwóch kategoriach. Superszerokokątny TOUGH TG-1 zyskał miano Europejskiego aparatu na każdą pogodę , a OM-D, z celownikiem zapewniającym twórczą kontrolę, uhonorowano tytułem Europejskiego aparatu z wymienną optyką OM-D Aparat kompaktowy z wymienną optyką Superszybki AF oraz niepowtarzalny celownik elektroniczny o rozdzielczości 1,4 miliona punktów sprawiają wrażenie fotografowania lustrzanką. Poza doskonałą jakością obrazu, jury doceniło OM-D również za dotykowy, odchylany monitor OLED, zaawansowaną 5-osiową stabilizację obrazu, wodoodporny korpus, filtry artystyczne oraz fakt, że bardzo dobrze leży w dłoni.

3 TOUGH TG-1 Aparat na każdą pogodę Olympus TOUGH TG-1 to niezwykły aparat, odporny na wstrząs do 2 m*, wodoszczelny do 12 m*, odporny na nacisk do 100 kg* oraz wytrzymały na mróz do -10 C*. Jego 12-megapikselowy czujnik backlit CMOS wraz z procesorem TruePic VI i szerokokątnym ( mm), wyjątkowo jasnym obiektywem (f2-4,9), zapewniają doskonałą jakość zdjęć i niski poziom szumów.

4 14 Norwegia królestwo fiordów. Przeczytaj, co warto zwiedzić w kraju, w którym latem nie zachodzi słońce. 6 W Podróży Kto ma Tychy ten nielichy Kurs na Warmię! Norwegia kraj z pocztówki Jak w bajce Ekspresem przez świat INTERCITY W Polsce trudno się nudzić! Ponad 11 tysięcy w 50 dni Z Intercity w ambasadzie Ile kosztuje bilet? Na każdą kieszeń Dworcowa wizytówka Rafał na Facebooku Biznes Północ szybsza na torach Psychologia Psychomoda Czas z gumy Ekologia Proszę państwa, oto miś Innowacyjny Taropak Reklama w pociągu. Zawsze tam, gdzie klient... Piosenki z pociągu Styl życia A jak apartament Zatrzymać lato W PODRÓŻY Spis treści 4

5 Na okładce: Turning Torso w Malmö trzeci co do wielkości budynek mieszkalny w Europie (po 264-metrowym wieżowcu Pałac Triumfu w Moskwie i 205-metrowym Sky Tower we Wrocławiu) zaprojektowany przez słynnego hiszpańskiego architekta, Santiago Calatravę. Budowla mierzy 190 metrów, a jej konstrukcja opiera się na dziewięciu pięciobocznych bryłach z pięcioma piętrami każda. Na dwóch najniższych modułach wieżowca znajdują się biura, od trzeciego do dziewiątego sześcianu jest 147 mieszkań (największy apartament ma 400 m2). Na ostatnich piętrach (53 oraz 54) urządzono sale konferencyjne. Bryła budynku przekręca się w górę co 10 stopni, co oznacza, że jej skręt od podstawy do szczytu wynosi 90 stopni. fot. istockphoto.com wpodrózy W Podróży Magazyn pokładowy PKP Intercity S.A. tel wpodrozy@kow.com.pl Reklama: dyrektor marketingu i sprzedaży: Agnieszka Rowińska tel , , agnieszka.rowinska@kow.com.pl, reklama@kow.com.pl 52 Kino na kanapie 54 Kulinarna mapa Polski 58 Niebo w gębie 59 Skóra do naprawy 60 Życie na procent 62 Terapeuta z lasu 64 Sportowe Michałki Nauka Na tropie boskiej cząstki Pustynny żar Autostrada pod prądem Prawie jak DNA Kopalnie na asteroidach 40:1, czyli historia po szewdzku Ale historia! kultura Miłość i śmierć Hotel pełen radości Kultura niestandardowa Nowości płytowe redaktor naczelna: Ewa Nowaczyk-Przybylak sekretarz redakcji: Agnieszka Pietrzak na stałe współpracują: Elżbieta Dzikowska, wybitna podróżniczka, pisarka i historyczka sztuki oraz Miłosz Brzeziński, trener biznesu dziennikarze: Hanna Czerska, Maciej Dutkiewicz, Michał Elmerych, Maciej Faryna, Robert Gaik, Maurycy Keller, Robert Makowski, Mikołaj Marszycki, Marta Miecińska, Wojtek Piekarski, Beata Rayzacher, Błażej Torański, Adam Węgłowski współpraca: Wiesława Barańska skład i łamanie: Łukasz Rosiński korekta: dr Barbara Pędzich, Uniwersytet Warszawski Redakcja stron PKP Intercity S.A.: Walerian Ignasiak, Andrzej Skwarek Wydawca: KOW sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 140, Warszawa tel Druk: STUDIO HORN S.J Redakcja nie odpowiada za treść reklam i nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów, adiustacji i zmian w nadesłanych tekstach oraz do przedruku artykułów ze wskazaniem ich źródła. W PODRÓŻY spis treści 5

6 N ajpierw żył tu nielichy ród Promnitzów, który posiadał Tychy od XVI w., choć należy wspomnieć, że ich obszar zasiedlony był jeszcze przed naszą erą, a znalezione tutaj kamienne zgrzebło pochodzi sprzed 100 tys. lat! Dzieje pisane to jednak dopiero 1467 rok, kiedy to po raz pierwszy wspomniano Tychy w protokolarzu miasta Pszczyna i nic w tym dziwnego, bo z księstwem pszczyńskim były związane przez wieki. To Promnitzowie z Pszczyny założyli w Tychach Browar Książęcy (1613 r.), który w XIX w. przeszedł wraz z włościami we władanie książąt Hochbergów, a dzisiaj jest największym wytwórcą piwa w Polsce. Też nielicho! Miasto od A do Z Miastem stały się Tychy dopiero 1 stycznia 1951 r. Przyłączono do nich okoliczne wsie, które stały się dzielnicami, i zaczęto budować nowe osiedla, mające być sypialnią Górnośląskiego Okręgu Węglowego, a zwłaszcza Katowic. Nie obyło się bez dramatów trzeba było wywłaszczyć wiele rodzin, by zrealizować ambitne socjalistyczne zamierze- niesamowity kościół i klasztor franciszkanów, zaprojektowany przez Stanisława Niemczyka zwanego polskim Gaudim na wzór sławnych budowli w Asyżu, dlatego już teraz nazywa się Tychy małym Asyżem. W PODRÓŻY Polska 6

7 KTO MA TYCHY TEN NIELICHY Elżbieta Dzikowska Tychy mają najlepszą w kraju współczesną architekturę sakralną, jednak nie tylko z tego powodu warto je odwiedzić. Dlaczego jeszcze? Zobaczcie sami! W PODRÓŻY polska 7

8 nie. Zakładało ono przekształcenie gminnej wsi w stutysięczne miasto. Osiedla nie miały nazw własnych, a jedynie litery. Pierwsze oznaczono jako A, następne kolejnymi literami alfabetu aż do Z. Litery miały zostać zastąpione przez rozpoczynające się od nich imiona kobiet, ale takie rozwiązanie się nie przyjęło. Nie były to typowe blokowiska, do ich zaprojektowania zaproszono wybitnych architektów, m.in. Kazimierza Wejcherta i Hannę Adamczewską- Wejchert. Każde osiedle wyposażono w przedszkola, szkoły, dom kultury o szczególnie ciekawej architekturze i dekoracji. Budynki usytuowane wokół centralnego placu ozdobionego rzeźbami miały a to attyki, a to mozaiki, a to sgrafitta, nawiązujące do stylów historycznych. Piramida ikona miasta Proszę się przyjrzeć choćby osiedlu A jego urbanistykę i architekturę zaprojektował Tadeusz Teodorowicz-Todorowski. Dziś jest to wart szczególnego zadbania skansen ambitnego budownictwa z czasów PRL. Jednak i inne osiedla zasługują na uwagę, wiele znajdujących się na nich obiektów zdobyło cenne nagrody architektoniczne. Podobała mi się siedziba Klubu Górniczego NOT, Teatr Mały, gmachy szkół, poczty, urzędu miejskiego. Pięknie wygląda odnowiony plac Baczyńskiego, dawniej poświęcony Bierutowi. Są dobrym świadectwem swego czasu, podobnie jak otwarty w 2004 r. przez znanego bioenergoterapeutę Tadeusza Ceglińskiego hotel Piramida, który stał się już ikoną miasta. Najlepsza architektura sakralna Tychy mają tylko jeden stary kościół, w czasach wiejskich więcej nie było potrzeba. To murowana barokowa świątynia pw. św. Marii Magdaleny, wzniesiona w 1782 r. na miejscu drewnianych poprzedniczek. To nie ona jednak decyduje o tym, że Tychy tak uważam mają najlepszą architekturę sakralną w całym kraju. Myślę o architekturze nowoczesnej, która gdzie indziej jest na ogół grzecznie mówiąc nieciekawa. Najpierw, w 1957 r., powstał długo stojący na pustym polu, zanim miasto go nie zagospodarowało, kościół pw. św. Jana Chrzciciela. Jego ukośna, przeszklona sylweta wydała mi się raczej świecka, ale projektant świątyni Zbigniew Weber zdołał ją uduchowić namalowanym własnoręcznie nad ołtarzem ogromnym wizerunkiem Ukrzyżowanego. Kolejna realizacja to kościół pw. Ducha Świętego. Nie waham się określić go mianem arcydzieła, dla którego po raz pierwszy przed latami specjalnie wybrałam się do Tych. Chciałam zobaczyć przede wszystkim dekorację wnętrza: malowidła ikony wielkiego polskiego artysty Jerzego Nowosielskiego. Kiedy w 1987 r. odwiedziłam go w krakowskiej pracowni, malował właśnie krzyż dla Tych, ostatni już element wystroju ołtarzowego. Na miejscu zachwyciły mnie także inne dzieła wielka ikona Marii Orantki, sceny z Przemienienia Pańskiego i Ukrzyżowania, figury świętych i proroków. Były niezwykle spójne z architekturą, i to ona zaskoczyła mnie najbardziej. Jej autor, Stanisław Niemczyk, stworzył oryginalne dzieło, nawiązujące zarówno do wczesnochrześcijańskiego namiotu, jak i do dawnego sakralnego budownictwa drewnianego. Kształt namiotu sugeruje ogromna płaszczyzna zielonego dachu, na którym twórca umieścił cztery krzyże i latarnię-świetlik, kierującą symbolicznie światło na ołtarz, niczym promienie Ducha Świętego. Świątynia ma dwa poziomy. Górny to duża przestrzeń (240 mkw.) bez żadnych podziałów. Za realizację tego przedsięwzięcia Stanisław Niemczyk otrzymał wiele prestiżowych nagród, także od Komisji Episkopatu Polski, choć władze kościelne nie chciały zrazu zaakceptować W PODRÓŻY Polska 8

9 projektu. Zarówno on, jak i konstruktorzy Jerzy Maniura i Janina Osoba pracowali bezpłatnie z pomocą emerytów i wolontariuszy. Nad wszystkim czuwał ks. F. Rosiak. Niesamowita historia Nagrodzony został również poświęcony w 1996 r. kościół pw. św. Maksymiliana Kolbe. Twórcą jego powściągliwej architektury są Bożena i Janusz Włodarczykowie. Kościół pw. św. Karoliny (projektu Grzegorza Ratajskiego) zwraca uwagę swoją ekumeniczną formą, która zdaje się łączyć katolicyzm z prawosławiem, a nawet wydaje mi się z islamem. Na tym nie koniec sakralnej odwagi w architekturze. Oto jest w budowie niesamowity kościół i klasztor franciszkanów, również zaprojektowany przez Stanisława Niemczyka zwanego polskim Gaudim na wzór sławnych budowli w Asyżu, dlatego już teraz nazywa się Tychy małym Asyżem. Kościół jest budowany z kamienia na planie krzyża łacińskiego z pięcioma wieżami, które wyrastają z ran Chrystusa, najwyższa z serca. Architektoniczne szaleństwo nawiązujące do tradycji i zarazem bardzo współczesne. Także szaleństwo pracy: sama widziałam z wyższej wieży, jak o. franciszkanin Wawrzyniec Jaworski przykłada na innej wieży kamień do kamienia. Budowa wkroczyła w trzynasty rok, chyba do końca już jej niedaleko. Kościół pw. Ducha Świętego. Nie waham się określić go mianem arcydzieła, dla którego po raz pierwszy przed latami specjalnie wybrałam się do Tych. Chciałam zobaczyć przede wszystkim dekorację wnętrza: malowidła ikony wielkiego polskiego artysty Jerzego Nowosielskiego.

10 Zameczek myśliwski w Promnicach W przyłączonych do Tych Promnicach można zajrzeć do legendarnego zameczku myśliwskiego. Kto tutaj nie bywał! Pierwszy dwór, według projektu Jana Jahne z Żar, wzniósł ostatni potomek Promnitzów Jan Adam w latach Budowla nie była jednak godna arystokratycznych zamierzeń kolejnego właściciela, Henryka XI Hochberga, który w połowie XIX w. wystawił tu myśliwską rezydencję według planu królewskiego i pszczyńskiego zarazem (Pszczyna była główną siedzibą rodu książęcego Oliwera Pawelta, tego samego, który rozbudował Browar Książęcy w Tychach). Wprawdzie zameczek spłonął w 1867 r., ale że był dobrze ubezpieczony już za rok go odbudowano. Polowali tu ponoć znakomici panowie, a wśród nich król Prus Fryderyk I Hohenzollern, cesarz Niemiec Wilhelm II i car Rosji Aleksander II. Najbardziej znaną postacią związaną z zameczkiem była żona Henryka Hochberga, najpiękniejsza powiadano kobieta XIX w., księżna Daisy zwana Stokrotką, która wolała leśne zacisze Promnic od hucznego życia na zamku w Pszczynie. Ponieważ dziś zameczek jest ekskluzywnym hotelem można tu nawet, sięgając głęboko do kieszeni, wynająć luksusowy apartament księżnej. Browar Książęcy Dochody Pszczyny, a i Promnic też pośrednio, pochodziły w znacznej mierze (bywało, że nawet w jednej trzeciej) z zysków czerpanych z piwa, przede wszystkim z tyskiego Browaru Książęcego. Pierwsza wzmianka o browarze pochodzi z 1613 r., z czasów, kiedy i Pszczyna, i Tychy należały do Promnitzów. Początkowo piwo warzono na potrzeby dworu i karczm. Rozkwit książęcego piwowarstwa nastąpił jednak dopiero w XIX w., po przejęciu włości przez książęcy ród Hochbergów, kiedy to powstał w Tychach drugi browar i znacznie unowocześniono produkcję. W końcu stulecia był to już jeden z największych browarów w Europie. Dołączył doń w 1898 r. nowy Browar Obywatelski, praktycznie wchłonięty z czasem przez Książęcy; zakończył żywot w 2001 r. Książęcy rozkwita także w naszych czasach, po sprywatyzowaniu połączył się w 1999 r. z browarem wielkopolskim Lech, później z białostockim Dojlidy i powstała Kompania Piwowarska, największy producent piwa w kraju. Nielicho! W 2004 r. z okazji obchodów nieprzerwanego od 375 lat warzenia piwa w Browarze Książęcym otwarto wspaniałe multimedialne muzeum piwowarstwa nazwane Browarium. Zaprasza do niego sam książę Hochberg, przemawiając z portretu. Ja też zapraszam do Tych. Elżbieta Dzikowska historyk sztuki, sinolog, reżyser i operator filmów dokumentalnych. Autorka m.in. popularnej serii książek podróżniczych Groch z kapustą, czyli podróże po Polsce (wyróżnionych w 2006 r. prestiżową nagrodą Bursztynowego Motyla im. Arkadego Fiedlera), albumów z serii Wyprawy marzeń Mongolia, Norwegia, Indie i Bieszczady. Wraz z mężem Tonym Halikiem nagrała ok. 300 filmów z serii Pieprz i wanilia. fot. E. Dzikowska, W PODRÓŻY Polska 10

11

12 Reszel Ciche, wąskie uliczki ze starymi domami, urokliwy park nad Sajną, piękny XIV-wieczny gotycki zamek Nic dziwnego, że Reszel został wpisany na listę zabytków UNESCO. W miasteczku spalono ostatnią czarownicę na ziemiach dzisiejszej Polski. Organizowana co roku Reszelska Noc Artystyczna nawiązuje do tej legendy. Planetarium, Olsztyn Drugie co do wielkości w Polsce, wyposażone w nowoczesny system projekcyjny z technologią umożliwiającą obserwację obrazu dookoła głowy. Posiada obserwatorium astronomiczne na kółkach, pełni też funkcję centrum kultury (Bruk Festival, międzynarodowy festiwal wizualizacji Space VJ Meeting, przegląd cyfrowych form filmowych i efektów specjalnych BlueBox). Planeta 11, Olsztyn Biblioteka dla młodzieży, jedna z sześciu tego typu placówek na świecie (Drezno, Los Angeles, Singapur, Helsinki, Wrocław) i jedna z dwóch w Polsce (Wrocław). Powstała w ramach projektu Biblioteki modelowej dla młodych klientów Fundacji Bertelsmanna, której celem jest doskonalenie wśród młodzieży umiejętności czytania, zdobywania informacji oraz pobudzania wszechstronnych zainteresowań. Kawiarnia Tajemnica Poliszynela, Olsztyn Kawoksięgarnia Tajemnica Poliszynela to klimatyczne połączenie kawiarni z księgarnią na olsztyńskiej starówce. Organizuje wieczory autorskie, spotkania regionalne, turystyczne i czytanki dla dzieci. Kościół pw. św. Wawrzyńca, Kochanówka Jeden z najciekawszych obiektów sakralnych na Warmii, położony w miejscowości leżącej w połowie drogi między Dobrym Miastem a Lidzbarkiem Warmińskim. Kurs na Warmię! To tu tworzył Ignacy Krasicki, a swoje rewolucyjne dzieło,,o obrotach sfer niebieskich napisał Mikołaj Kopernik. Warmia to kraina bogatej historii, skarbnica zabytków i miejsce niebanalnych przedsięwzięć kulturalnych. W PODRÓŻY Polska 12

13 Pozytywka, Olsztyn Jedno z najważniejszych miejsc na niezależnej mapie kultury Warmii, oferujące przy szklaneczce doskonałego piwa z olsztyńskiego browaru koncerty akustyczne, wystawy sztuki oraz opowieści o podróżach z różnych zakątków świata. (NT) Dom Pracy Twórczej, Burdąg Inicjatorką przedsięwzięcia jest Marysia Stokłosa (córka Janusza Stokłosy, autora muzyki słynnego musicalu Metro ), jedna z najciekawszych artystek tańca współczesnego młodego pokolenia, która przyciąga na Warmię najlepszych tancerzy oraz aktorów z Londynu, Amsterdamu czy Barcelony. W Burdągu powstają też choreografie do ich światowych premier. Dobre Miasto Dobre Miasto to nie tylko zabytki architektoniczne (gotycki kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych jest drugą co do wielkości świątynią na Warmii), ale wraz z Ostródą centrum polskiego reggae (festiwal Dobremiastock). Lidzbark Warmiński Historyczna stolica Warmii, centrum wiary i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, często określane jako Perła Warmii (zamek biskupów warmińskich ze względu na podobieństwo wystroju dziedzińca nazywany jest Wawelem Północy). Warmia: Rebelia Kultury Pod takim hasłem realizowany jest cykl wydarzeń artystycznych pokazujących, że Warmia to jedno z najbardziej atrakcyjnych kulturalnie miejsc w Polsce. Przez cztery miesiące, od początku lipca do końca października 2012 r., odbywa się tam: 10 festiwali, 50 koncertów, 2000 godzin warsztatów z udziałem 100 artystów z kilkunastu krajów. Prezentują muzykę, street art, performance, film, design czy literaturę. W ramach kampanii planowane są m.in. Festiwal Teatralny Demoludy,,,Nowe dźwięki w starym kinie (przegląd kina niemego z muzyką na żywo) czy Przegląd Cyfrowych Form Filmowych i Efektów Specjalnych. Więcej informacji o wydarzeniach zaplanowanych na jesień można znaleźć na Frombork Jedna z dwóch historycznych siedzib biskupów (drugą był Lidzbark Warmiński). Zwiedzanie tego uroczego miasteczka warto zacząć od zespołu katedralnego, gdzie w jednej z wież mieszkał i pracował Mikołaj Kopernik. W PODRÓŻY polska 13 fot. arch. Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie, W. Wójcik/fotowojcik.pl, Pozytywka, M. Jędrzejewska, istockphoto.com

14 Norwegia kraj z pocztówki Wojtek Piekarski Sezon urlopowy niestety za nami. Dla wielu to były udane wakacje, innym będą się kojarzyć z upadkiem biur podróży i przymusowym powrotem. Polak mądry po szkodzie już dziś powinien zacząć planować kolejny wyjazd. Może w przyszłym sezonie zamiast drinka z palemką, leżaka i plaży warto zobaczyć białe noce? W PODRÓŻY Świat 14

15 Norwegia w pigułce Wybraliśmy opcję wyjazdu samodzielnego, co nie oznacza wcale, że niezorganizowanego. Pierwsza taka eskapada nie musi być podróżą w nieznane, bo oferta biura FjordTours,,Norwegia w pigułce (Norway in a nutshell) to możliwość rezerwacji hoteli i zakupu wszystkich niezbędnych biletów na samoloty, promy, autobusy jeszcze w Polsce. Po przyjeździe można w całości skoncentrować się na podziwianiu wyjątkowych widoków. A jest ich naprawdę mnóstwo. S tatystyczny Kowalski, a więc autor niniejszego tekstu również, coraz więcej podróżuje. Jak dotąd moja recepta na udany urlopu brzmiała:,,pozycja horyzontalna, żar z nieba, bar na wyciągnięcie ręki. Tak więc na propozycję: długi weekend w Norwegii pierwszą reakcją było pytanie: po co? Ta krótka, ale intensywna podróż dała mi dziesiątki odpowiedzi na to pytanie i na zawsze zmieniła znaczenie słowa,,luksusowe wakacje. NA DACHU MIASTA Podróż do kraju tysiąca fiordów rozpoczynamy od Bergen. To druga co do wielkości aglomeracja w Norwegii, leżąca u styku mórz Północnego i Norweskiego. Na każdym kroku czuć rangę, jaką miasto miało w XII i XIII w., będąc wówczas formalną stolicą Norwegii. Dziś Bergen to ośrodek naukowy i kulturalny. Planujemy tu spędzić dobę przed nami trudny wybór: kościoły, muzea, koncerty czy kolejka linowa Zaczynamy od tego co wszyscy wizyty na popularnym targu rybnym. Kanapki z krewetkami, zupa rybna, kawior, wieloryb z grilla. Walory smakowe tego ostatniego do końca nas przekonują, że powinno się zaprzestać połowu tych zwierząt. Czas na widoki z góry. Wybieramy jedną z dwóch kolejek linowych i udajemy się Floibanen na górę Floyen. Ten funikular (kolej linowo-terenowa przyp. red) to zresztą ciekawostka inżynieryjna i najbardziej ekologiczny pojazd wagony jeżdżą po jednym torze, napędzane siłą grawitacji. W niecałe cztery minuty pokonujemy prawie kilometr i zdobywamy,,dach miasta. Z tej perspektywy widać, jak bardzo rozległe jest Bergen. Równocześnie można docenić spójną zabudowę i smak, z jakim połączono współczesne budownictwo z architektonicznymi W PODRÓŻY Świat 15

16 świadectwami przeszłości, których jest tu sporo począwszy od słynnego kompleksu drewnianych domków Bryggen, poprzez szpital trędowatych, skończywszy na rezydencji królewskiej Gamlehaugen. Jesteśmy w okresie białych nocy, co wywołuje pewien dysonans na zegarku 21.30, a wszędzie jasno, słońce jak w południe. Czas zatem na spacer w dół. Wchodzimy na szlak Fjellveien miejskiej ścieżki widokowej i podążamy w dół, mijani przez dziesiątki osób uprawiających w środku nocy jogging. W końcu i tu zapada noc, ale w praktyce widoczność jest taka jak w dzień w środku zimy w Polsce. Zmęczeni wrażeniami nie mamy problemu ze snem. DRABINA TROLLI Dzień pierwszy zostawił niedosyt. Ruszamy na podbój muzeów. Pogoda nam sprzyja jest ponad 20 stopni, świeci słońce, wieje przyjemny wiaterek. A to nie jest norma Bergen to miasto o największej amplitudzie opadów na świecie. Zaliczamy po kolei muzea: Hanzeatyckie, Historyczne, Morskie warto zaznaczyć, że znajdujące się w nim akwarium zawiera jedną z największych kolekcji fauny morskiej w Europie. Niestety, koncert w Domu Griega pozostawiamy na liście wyzwań na przyszły rok bo to, że tu wrócimy, jest już oczywiste. Zbliża się godzina odjazdu pociągu. Miasto jest ważnym węzłem kolejowym i punktem końcowym linii Bergensbanen. Stację otwarto w 1913 r. Stuletni dworzec robi wrażenie należy do najbardziej okazałych w kraju, został zaprojektowany przez Zarlitza Kiellanda. Czysta, pozbawiona reklam bryła nie ma też (zresztą jak wszystkie mijane potem przez nas stacje kolejowe i dworce) żadnych śladów graffiti czy oznak wandalizmu. I to ogólne odczucie podczas całej tej podróży Norwegia to kraj wolny od outdooru i chaosu reklamowego. Mijane krajobrazy robią wrażenie, W PODRÓŻY świat 16 wydaje się, że patrzymy nie w okno pociągu, lecz na plazmę o wysokiej rozdzielczości z programem Discovery. Po godzinie docieramy do Voss. Przy pełnym uroku dworcu czeka już autobus do Gudvangen. Ruszamy śladami trolli. Droga Stalheimskleiva jest najbardziej stromym podjazdem w całej północnej części Europy. Kierowca to prawdziwy fachowiec. Stalheimskleiva to wijąca się trasa z 13 ostrymi zakrętami o nachyleniu 20%. Ze szczytu rozpościera się widok na całą dolinę i 8 wodospadów, w tym największe: Sivlefossen i Stalheimsfossen. Trasa ta jest bardzo niebezpieczna, a dla wycieczek droga jest dostępna od maja do września. Równie trudna jest Droga Trolli, zwana też Drabiną Trolli (Trollstigen). Średnie nachylenie tej trasy wynosi 9%, składa się ona z 11 serpentyn, w większości zakręcających pod kątem 180, dlatego nie mogą się po niej poruszać pojazdy dłuższe niż 12,4 m. To przy niej znajduje się jedyny w Norwegii znak drogowy Uwaga Trolle. UNIKATOWE NA ŚWIECIE Docieramy do przystani promowej w Gudvangen. Czas na rejs po fiordzie najbardziej rozpoznawalnym symbolu Norwegii. Fiordy są unikatem na skalę światową. Tego typu ukształtowanie terenu można znaleźć poza Norwegią jedynie w Islandii i Nowej Zelandii. Z pokładu promu podziwiamy wioski Aurland i Undredal oraz fiord Naeroyfjordu, który znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Uroda mijanych miasteczek powoduje, że w spontanicznym geście opuszczamy prom wcześniej. Do turystycznej mety drugiego dnia miejscowości Flam pozostało 8 km. Łapiemy autostop. Norwegia to królestwo fiordów, ale i tuneli wykutych w skałach, które potrafią ciągnąć się kilometrami. O wypadek nietrudno, gdyż nie wszyst- Droga Trolli, zwana też Drabiną Trolli (Trollstigen). Średnie nachylenie tej trasy wynosi 9%, składa się ona z 11 serpentyn, w większości zakręcających pod kątem 180, dlatego nie mogą się po niej poruszać pojazdy dłuższe niż 12,4 m. To przy niej znajduje się jedyny w Norwegii znak drogowy Uwaga Trolle.

17 W PODRÓŻY Świat 17

18 kie są oświetlone. Za kierownicą auta marynarz z 40-letnim stażem i trójką dzieci, o których wie. W tym samym czasie do przystani we Flam przybija prom. Wszyscy udają się do historycznego hotelu z XIX wieku Freitheim. Hotel ten, mimo że nie ma prawdziwej konkurencji w tym miejscu, budzi uznanie najwyższą jakością w obsłudze gości. Dzień intensywnej podróży kończy się komfortowo w atmosferze pełnego relaksu. Dobra kolacja dopełnia wspaniałe wrażenie, jakie robi to miejsce. Wieczorem jedna z wielu zatrudnionych tu Polek oprowadza nas, pokazując najstarszą część budynku, który zaczynał swą karierę jako zwykła farma. FLAMSBANA Trochę żal wyjeżdżać bez wycieczki na jednym z wielu dostępnych w centrum Flam rowerów. Ruszamy do Myrdal pociągiem linii kolejowej Flam to jedna z największych atrakcji turystycznych tej wycieczki objazdowej. Prace nad tym połączeniem rozpoczęto w 1923 r. i ukończono 20 lat później, niemal od razu przeprowadzając elektryfikację. Kolejka przyciąga tłumy z całego świata. Średnio w roku podróżuje nią ponad pół miliona pasażerów. Na 20-kilometrowej trasie przejazdu Flamsbaną podziwiamy panoramę strzelistych gór i imponujących wodospadów, w tym wspaniały wodospad Kjosfossen, będący zresztą dla Flamsbany źródłem energii elektrycznej. Znów robi się stromo nachylenie trasy wynosi 55% na prawie całej długości. Trasa Flamsbany należy do najbardziej stromych na świecie tras kolejek niebędących kolejkami górskimi, a różnica między jej najniższym i najwyższym punktem wynosi prawie 900 metrów. Z Myrdal szybką koleją ruszamy do Oslo. To już koniec przygody, choć widoki za oknem są nadal imponujące. Po kilku godzinach docieramy do stolicy. Krótka wycieczka po centrum miasta i pora wracać. Z żalem żegnamy Norwegię. Z radością myślimy o powrocie tu za rok. fot. Trasa Flamsbany należy do najbardziej stromych na świecie tras kolejek niebędących kolejkami górskimi, a różnica między jej najniższym i najwyższym punktem wynosi prawie 900 metrów. W PODRÓŻY świat 18

19 3RGUyŮXM ] *520$'Ĉ =DSUDV]DP\ GR +RWHOL 2ŒURGNyZ :\SRF]\QNRZ\FK RUD] %LXU 7XU\VW\F]Q\FK *520$'$ ów er +RWHOH.RQIHUHQFMH.RQJUHV\ 6]NROHQLD &DWHULQJ :F]DV\ L IHULH ]LPRZH %RŮH 1DURG]HQLH L 6\OZHVWHU Po :\SUDZ\ HJ]RW\F]QH szu ku je m %LOHW\ ORWQLF]H yp ar tn %LOHW\ DXWRNDURZH L SURPRZH 5HQW D FDU 8EH]SLHF]HQLD w do ó âp sp y! rac marketing@gromada.pl tel. (22) ,

20 Maciej faryna Wystarczy kilka dni podróży, by poczuć się jak w Dolinie Muminków, ruszyć tropem Kurta Wallandera i skosztować pasztetu z renifera. Północna egzotyka stoi przez nami otworem. Poznajmy uroki południowej Szwecji, oddalonej od polskiego wybrzeża zaledwie o dwieście kilometrów. Formacja kamienna Ales Stenar w pobliżu wioski Kåseberga D wa razy dziennie z portu w Świnoujściu odpływa prom do Ystad, szwedzkiego miasteczka portowego położonego w samym sercu Skanii. Jak mówią jego mieszkańcy, nigdy nie dotarła tam wielka historia, a życie biegło w zwolnionym tempie, co można i dziś poczuć na malowniczym ryneczku Ystad. Z wieży kościoła Mariackiego trębacz co kwadrans (od godziny do 1 w nocy!) odgrywa hejnał na cztery strony świata, a miejscowe restauracje wypełnione są po brzegi mieszkańcami. Dla większości turystów, Ystad znane jest jako miejsce akcji słynnej na całym świecie serii przygód detektywa Kurta Wallandera, stworzonego na początku lat 90. przez szwedzkiego pisarza, Henninga Mankella. Są nawet specjalne przewodniki, w których każda niemal scena przyporządkowana jest do konkretnego miejsca w miasteczku, a popularna cukiernia Fridolfs Konditori serwuje ciastka Wallandera. Bajkowy Österlen Na wschód od Ystad zaczynają się najpiękniejsze krajobrazy przyrodnicze Skanii (region Österlen), których głównym bohaterem jest oczywiście Bałtyk. W pobliżu wioski Kåseberga znajdziemy szwedzkie Stonehenge, czyli Ales Stenar kamienny kompleks w kształcie łodzi, którego pochodzenie do dziś pozostaje niewyjaśnione. Nieco dalej stoi letni dom Daga Hammarskjölda, sekretarza generalnego ONZ w latach , który zginął tragicznie w wypadku lotniczym na terenie dzisiejszej Zambii. Są tu też przepiękne plaże z drobnoziarnistym piaskiem i latarnia morska Sandhammaren. Największym miasteczkiem regionu Österlen jest portowe Simrishamn, w którym co roku odbywa się Dzień Śledzia. W PODRÓŻY Świat 20

21 na trasie spaceru z Baskemölli do Vik Port rybacki w Simrishamn Śledź to narodowa potrawa Szwedów przyrządzana na tysiące sposobów. Można tu dostać śledzia smażonego, śledzia w rozmaitych sosach, a nawet śledzia sfermentowanego (szw. surströmming). Najlepiej spróbować go w lokalnej wędzarni (szw. rökeri) w wiosce Skillinge serwującej ryby i owoce morza prosto z Bałtyku, a potem wybrać się na spacer między wioskami Baskemölla i Vik, podczas którego możemy spotkać... plażujące krowy! Znajdziemy tu także wzgórze Stenshuvud położone w parku narodowym o tej samej nazwie, które według legendy zamieszkiwane było niegdyś przez trolle i elfy. Malowniczy domek na wysepce Brännö Miasto przyszłości Malmö to trzecie co do wielkości miasto w Szwecji, które w ostatnich dekadach przeżywa prawdziwą huśtawkę nastrojów. W latach osiemdziesiątych, dotknięte kryzysem branży Stara latarnia morska w Malmö W PODRÓŻY Świat 21

22 Szwecja to fabryka międzynarodowych gwiazd muzyki pop. Stąd pochodzą takie marki, jak Roxette, Abba, Ace of Base oraz modne w ostatnich latach zespoły rockowe The Hives, Mando Diao, In Flames czy wokalistka Robyn. stoczniowej, należało do najbiedniejszych ośrodków miejskich w całym kraju. Sytuacja odmieniła się po oddaniu do użytku słynnego mostu nad cieśniną Sund, łączącego Malmö z Kopenhagą (Öresundsbron), który znacznie ożywił gospodarkę miasta i regionu. Dzielnica przyszłości Obowiązkowa do zwiedzenia jest w Malmö ekologiczna dzielnica przyszłości Västra Hamnen. Położone nad Sundem osiedle zasilane jest niemal wyłącznie przez znajdujące się na dachach apartamentowców ekrany solarowe. Jego mieszkańcy segregują śmieci i bezwzględnie przestrzegają zakazu ruchu samochodów osobowych. Lokalną sławą cieszy się restauracja Salt&Brygga, której pracownicy muszą dojeżdżać do pracy rowerami, a używane tu składniki spożywcze są organiczne i pochodzą z pobliskich gospodarstw rolnych. Jak twierdzi jej właściciel, Salt&Brygga to jedno z ostatnich miejsc w Europie, gdzie możemy poznać smak prawdziwej marchewki i autentycznego ziemniaka. Nad dzielnicą góruje dumnie wieżowiec Turning Torso, trzeci najwyższy budynek mieszkalny w Europie zaprojektowany przez słynnego Santiago Calatravę, autora projektu m.in. dworca szybkiej kolei TGV, Lyon-Saint Exupéry we Francji czy Stadionu Olimpijskiego w Atenach. Nie można w Malmö przegapić także placu ratuszowego Stortorget czy Lilla Torg placyku, który wieczorami zamienia się w miejsce spotkań młodych ludzi. Gwar prowadzonych tu rozmów słychać w promieniu kilkuset metrów. Dla fanów futbolu nie lada gratką może być wizyta na stadionie jednego z najlepszych klubów piłkarskich w Szwecji Malmö FF. To właśnie tutaj pierwsze kroki w profesjonalnym futbolu stawiał szwedzki piłkarz wszechczasów Zlatan Ibrahimović. W PODRÓŻY Świat 22