Kard. Ravasi na IV Kongresie Kultury Chrześcijańskiej w Lublinie. 10 Kard. Nycz: Synod Biskupów wyznaczy geografię nowej ewangelizacji

Transkrypt

1 (1070) niedziela, 7 października ISSN BIULETYN KATOLICKIEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ 10 Kard. Nycz: Synod Biskupów wyznaczy geografię nowej ewangelizacji 15 Religia.tv kończy produkcję 32 Rozmowa z arcybiskupem Paryża kard. Vingt Trois Kard. Ravasi na IV Kongresie Kultury Chrześcijańskiej w Lublinie Fot. R. Czyrka

2 ROZMOWA KAI 2 EDITORIAL Ewangelizacja czyli miłość w działaniu Przestrzeń słuchania, rozeznania, a przede wszystkim budowania jedności Kościoła wobec tego wyzwania, jakim jest niesienie światu prawdy Ewangelii to cele, jakie sobie stawia rozpoczynające się 7 października w Watykanie XIII Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów. Nie chodzi w nim o zaplanowanie swoistej kościelnej kontrofensywy w obliczu postępującej laicyzacji czy sekularyzacji. Raczej o to, co wynika z samej natury Kościoła. Ma on bowiem nieść powierzone sobie Orędzie każdemu człowiekowi. Musi być w społeczeństwie, które jak tlenu potrzebuje ewangelicznej nadziei. W tym sensie głoszenie przezeń ewangelicznej prawdy jest posługą miłosierdzia. W Synodzie biorą udział biskupi z całego świata, żyjący w różnych sytuacjach. Obok nich przedstawiciele laikatu, zakonów, ruchów kościelnych, innych wspólnot chrześcijańskich, w tym duchowy zwierzchnik prawosławia, patriarcha Konstantynopola Bartłomiej I i arcybiskup Canterbury, Rowan Williams. Wzajemne słuchanie się, dzielenie doświadczeniami i refleksją, wypracowywanie dokumentów to szkoła budowania jedności Kościoła Powszechnego z Piotrem i wokół Piotra, w wyraźnej perspektywie ekumenicznej. Na pewno spotkanie to doda sił wspólnotom chrześcijańskim i udzieli odpowiedzi na bardzo wiele pytań, pojawiających się dzisiaj w Kościele odnośnie tego, jak być autentycznym świadkiem Chrystusa, co czynić, aby współczesny człowiek rozpoznał piękno swego powołania, potrafił być wierny miłości, która zapukała do jego drzwi i przekazywać ją swym siostrom i braciom w człowieczeństwie. Stanisław Tasiemski OP Ewangelizacja bez kultury jest absurdem Rozmowa z kard. Gianfranco Ravasim, przewodniczącym Papieskiej Rady Kultury Motywem przewodnim Kongresu Kultury Chrześcijańskiej w Lublinie, na którym Ksiądz Kardynał gościł, była chrześcijańska nadzieja. Na czym o ile w ogóle współczesna Europa opiera swą nadzieję? Francuski poeta Charles Péguy na początku ubiegłego wieku napisał poemat poświęcony zagadnieniu nadziei pt. Portyk tajemnicy drugiej cnoty, w którym w okresie, gdy groził wybuch I wojny światowej głosił, iż nadzieja jest cnotą bezwzględnie najtrudniejszą, gdyż znacznie łatwiej jest rozpaczać i żyć z głową spuszczoną ze zmęczenia. Nadzieja nie jest ani złudzeniem, ani mitem, ale najmłodszą siostrą spośród trzech cnót teologicznych. Prowadzi za rękę wiarę i miłość oraz sprawia, że idą one naprzód. Wiara i miłość są wyższymi, starszymi siostrami, ale to najmłodsza siostra je prowadzi, gdyż to nadzieja ma jako swój horyzont przyszłość. Niestety, współczesna Europa nie ma już poczucia przyszłości. Jest bardzo zamknięta sama w sobie, zmęczona, bez wielkich ideałów, bez wielkich napięć. Dlatego chrześcijaństwo powinno stać się po raz kolejny zasadą nadziei. O tym mówi encyklika Spe salvi Benedykta XVI. Wskazuje na przywrócenie wraz z chrześcijaństwem wymiaru nadziei. Filozof marksistowski Ernest Bloch w swym podstawowym dziele Zasada nadziei sugerował, że nie jest prawdziwe powiedzenie, iż życie jest nadzieją, ponieważ wśród osób żyjących są i takie, które nie mają już żadnej nadziei. Jednak dopóki jest religia, jest i nadzieja, gdyż to religia z samej swej istoty sprawia, że myślisz o jakimś ideale, że wychodzisz poza dzień dzisiejszy. Tak więc, moim zdaniem, Europa winna nie tyle opierać się na gospodarce czy konsumpcji, ale raczej dążyć do odkrycia na nowo zasady nadziei, którą wysławiali tacy poeci jak Péguy czy marksiści, jak Bloch. Jak ocenia Ksiądz Kardynał żywotność chrześcijaństwa we współczesnej kulturze zarówno w wymiarze twórczości artystycznej, jak i w szerszym, cywilizacyjnym znaczeniu. Wydaje się, że chrześcijaństwo nie stanowi już ważnego punktu odniesienia dla większości mieszkańców Starego Kontynentu. Trzeba powiedzieć, że ma trochę słuszności Emil Cioran pisarz francuski pochodzenia rumuńskiego gdy mówi, że winą Zachodu jest to, że zubożył chrześcijaństwo, sprawiając, że utraciło ono cały swój ładunek energetyczny, sprowadzając je po prostu do zjawiska kulturowego, zjawiska przeszłości. Gdy chodzi zarówno o twórczość artystyczną, jak i o cywilizację, trzeba przede wszystkim na nowo zaproponować wielkie tematy fundamentalne i ostateczne. Jest to jedyny sposób, aby spróbować przywrócić żywotność chrześcijaństwu. Ważne jest, aby nie zacd. na str. 6

3 IV Kongres Kultury Chrześcijańskiej Nadzieję na pogłębianie dialogu intelektualistów chrześcijańskich i laickich wokół trwałych fundamentów kultury wyraża przesłanie zakończonego 30 września w Lublinie IV Kongresu Kultury Chrześcijańskiej. Obrady toczyły się pod hasłem W poszukiwaniu człowieka w człowieku. Chrześcijańskie korzenie nadziei. W trzydniowym spotkaniu zorganizowanym na KUL uczestniczyli wybitni przedstawiciele współczesnej humanistyki z kraju i zagranicy, m.in. kard. Gianfranco Ravasi, George Weigel, Zygmunt Bauman, Rocco Buttiglione i ks. Tomas Halik. Kard. Ravasi o biotech Eldorado Kongres rozpoczął się od uroczystości wręczenia doktoratu honoris causa KUL kard. Gianfranco Ravasiemu, wybitnemu bibliście i przewodniczącemu Papieskiej Rady ds. Kultury. W wykładzie pt. Wcielenie i nowoczesność. Analiza kontrapunktu kard. Ravasi powiedział m.in., że ludzie nowocześni czują się często zdezorientowani, kiedy wpatrują się w horyzont rzeczywistości «ostatecznych» i trwałych, jak Bóg, prawda, dobro i zło, ból, życie, śmierć i życie po śmierci. Podkreślił, że to właśnie problem śmiertelności przyprawia nowoczesność o zawroty głowy. Obdarta z symboli, zredukowana do kwestii biomedycznej, egzorcyzmowana przez nowe biotech Eldorado, napędzane przez ważną bądź co bądź medycynę regeneracyjną śmierć, wycofana do chronionej oazy, jest jeszcze ewentualnie kultywowana (często także bez zbytniej pasji) przez wielkie religie, w szczególności przez chrześcijaństwo, którego teologicznym sercem jest śmierć i zmartwychwstanie Jezusa mówił kard. Ravasi. Tymczasem ludzkość uważa się za a-śmiertelną kontynuował, dodając, że w ten sposób narodziło się społeczeństwo post-śmiertelne. Gość z Watykanu wskazał na budowanie nowej koncepcji ciała, które w cyborgu, to znaczy ciele ludzkim zintegrowanym coraz bardziej przez mechaniczne i sztuczne organy, znajduje swój symbol i koncepcję owocującą pytaniem-odpowiedzią, czy to ciało protetyczne, bez czasu, historii i różnic, jest jeszcze ciałem ludzkim. Bauman: prawo maczugi a Kazanie na Górze Prawo maczugi okazuje się dziś bardziej aktualne, niż głębia treści wyrażająca Ewangelię błogosławieństw powiedział w Lublinie prof. Zygmunt Bauman. W wykładzie pt.: Postmodernistyczny obraz człowieka w społeczeństwie. Gdzie źródła nadziei na lepszą przyszłość, wśród najbardziej zagrożonych dziś wartości uczony wymienił godność człowieka, która we współczesnym świecie ulega dewaluacji. Bramy intymności, jednej z głównych twierdz ludzkiej godności, rozwarto na oścież, zaś rzeczy i sprawy pod specjalną ochroną, rzucono na pastwę jarmarcznych przekupniów stwierdził. Drugi problem współczesnej cywilizacji to zdaniem wybitnego socjologa wiara, że każdy problem uda się rozwiązać, czyli inaczej mówiąc wiara w postęp, który zaprowadzi ludzkość ku szczęściu, czyniąc życie bardziej wygodnym i wolnym od cierpienia. Tymczasem jak podkreślił rola cierpienia jest ogromna, bez niego nie byłoby nas, rozwoju kultury i naszej cywilizacji. Bauman przyznał ponadto, że iluzją jest również wiara w postęp moralny i linearny rozwój kulturowy człowieka, gdyż w praktyce można wskazać wiele zjawisk, które określił jako symptomy postępującej decywilizacji. Jednym z przykładów może być automatyzacja współczesnej broni, np. samoloty bezzałogowe, które tak są zaprogramowane, że same wybierają cele zagłady. Powoduje to rozmycie i ubezosobowienie jak podkreślił odpowiedzialności w świecie na skalę dotąd niewyobrażalną. Mówiąc z kolei o sytuacji społecznej, wśród najbardziej znamiennych przemian socjolog wskazał narastające wciąż zjawisko rozdziału pomiędzy warstwą bogatych a ubogich. Weigel: jak przywrócić światu nadzieję Jak przywrócić współczesnemu światu nadzieję, jak głosić ewangelię, korzystając ze wskazówek Jana Pawła II? na to pytanie próbował odpowiedzieć prof. George Weigel, filozof, wybitny znawca myśli papieża i autor jego znakomitej biografii. Język moralności we współczesnym świecie jest w stanie ogromnego nieładu, posiadamy fragmenty pojęć, oderwanych od kontekstów, tak naprawdę są to jedynie pozory moralności taką hipotezę sformułował Weigel. Jego zdaniem, w dominującej kulturze świata zachodniego, aktywnie i agresywnie wrogiej wobec religii należy wypłynąć na głębię, jak postulował Jan Paweł II w Tertio millennio ineunte w wielkim nowym ruchu ewangelicznym, skierowanym na przetworzenie kultur i poprowadzenie kobiet i mężczyzn do Chrystusa i do prawd o osobie ludzkiej. To natarcie ewangeliczne mówił prof. Weigel musi wezwać postmodernistyczne społeczeństwa, by na nowo przemyślały znaczenie wolności. Jednym z narzędzi, którym należy się posłużyć jest encyklika Jana Pawła II Veritatis splendor. Ten nowy, energiczny, misjonarski katolicyzm ewangeliczny może umieścić w swym centrum proklamację nadziei z homilii Jana Pawła II, podczas Mszy kanonizacyjnej s. Faustyny Kowalskiej. Odpowiedź na katastrofę moralną ludzkości widział papież w objawieniu Miłosierdzia Bożego. Idąc jego śladem i stając oko w oko z agresywnym sekularyzmem, Kościół katolicki XXI w. musi zaoferować przyjaźń z Jezusem Chrystusem i wiarę w Boże Miłosierdzie. Tak postępował Jan Paweł II, filozof i duszpasterz i to jest to, czym my musimy być i co musimy czynić zakończył swoje wystąpienie prof. Weigel. Buttiglione: jak rozumieć wolność Nie można narzucać w debacie politycznej jakichś prawd dogmatycznych, ale jest tak samo niemożliwe WYDARZENIA 3

4 WYDARZENIA 4 wykluczyć z dyskusji doświadczenie życiowe dlatego, że potwierdza ono wizję chrześcijańską albo było ono owocem wychowania chrześcijańskiego mówił Rocco Buttiglione. W wykładzie pt. Bł. Jan Paweł II i Kościół katolicki w debacie na temat praw człowieka włoski filozof i polityk wskazał na różnicę między katolicką i dominującą obecnie koncepcją człowieka, której istota dotyczy kwestii wolności. W pierwszym przypadku wolność, po zrozumieniu i uporządkowaniu przez rozum, uwewnętrznia i przyjmuje na siebie okoliczności i relacje, które są konstytutywne dla osoby. W drugim przypadku wolność przyjmuje funkcję czysto legislacyjną, niezależną od jakichkolwiek uprzednich uwarunkowań. W tym kontekście szanować wolność i godność drugiego znaczy przyjąć bez dyskusji definicję, jaką drugi określa siebie samego i jaką opisuje mnie wyjaśniał włoski filozof. Dodał, że na takiej koncepcji wolności oparte jest prawo do aborcji, eutanazji i małżeństwa homoseksualnego. Abp Migliore: Jan Paweł II i nowy porządek świata O wkładzie Jana Pawła II w uświadamianie światu roli religii jako istotnego elementu nowego porządku globalnego, opartego na solidarności i pomocniczości mówił podczas Kongresu abp Celestino Migliore. Zdaniem nuncjusza apostolskiego papieżowi Wojtyle pomogło w tym specyficznie polskie doświadczenie, najpierw oporu wobec systemu negującego znaczenie i godność człowieka, a następnie fenomen Solidarności. Jan Paweł II był głosicielem nowej kultury solidarności, która w miejsce dotychczasowych ideologicznych podziałów, winna cechować życie społeczeństw, narodów, jak i globalizującego się świata. To przekonanie Jana Pawła II mówił abp Migliore było wyjątkowo dalekowzroczne: w zasadzie solidarności widział on podstawę dla zbudowania nowego porządku światowego po upadku komunizmu i w obliczu niedostatków systemu kapitalistycznego. Określając specyfikę misji chrześcijaństwa we współczesnym świecie nuncjusz apostolski zaznaczył, że charakteryzuje ją rozdział od polityki, wyrażający się w sformułowanej przez Sobór Watykański II zasadzie autonomii i niezależności.. Ks. Halik o dechrystianizacji Europy Na ile Europa uległa dechrystianizacji i jaki model chrześcijaństwa ma moc jej odrodzenia? na te pytania próbował odpowiedzieć ks. prof. Tomas Halik z Uniwersytetu Karola. Zdaniem czeskiego duszpasterza, pisarza i publicysty, rzeczywistym zagrożeniem dla Kościoła nie jest ani pogaństwo, ani radykalna świeckość, a niezdolność chrześcijaństwa do znalezienia swojego miejsca pośrodku współczesnej kultury. Dziś rolę religii odgrywają kapitalistyczna ekonomia i media, które wypełniają wiele społecznych ról religii interpretują świat, proponują wspólne mity i symbole, są gwarantami prawdziwości i ważności. Czy Europa jest zdechrystianizowana? pytał ks. Halik. W pewnym sensie nie, gdyż tradycyjne chrześcijaństwo nie jest tak martwe, jak przedstawiają to laickie media, a świecka kultura Zachodu nosi wiele cech swojego chrześcijańskiego pochodzenia. Ale w pewnym sensie znaczna część Europy jest zdechrystianizowana. Jeśli więc współcześni chrześcijanie chcą naśladować Chrystusa, to powinni zdaniem czeskiego duchownego być solidarni ze współczesnymi ludźmi. Jeśli nowa ewangelizacja ma być rzeczywiście nowa, musi mieć odwagę, by tę prastarą, pierwotną, pokorną postać Ewangelii wziąć jako swoją zakończył swoje wystąpienie ks. prof. Halik. Miłosierdzie sercem chrześcijaństwa Nie może być kultury chrześcijańskiej bez ukazywania kultury miłości i miłosierdzia wskazywała podczas Kongresu siostra Małgorzata Chmielewska. A zdaniem ks. Mieczysława Puzewicza, ci chrześcijanie, którzy nie świadczą innym miłosierdzia, mają małe szanse chociażby na czyściec, nie mówiąc już o niebie. Przełożona polskiej Wspólnoty Chleb Życia apelowała: Pokazujmy poprzez sztukę, literaturę, muzykę i dziennikarstwo atrakcyjność takiej kultury życia, w której miłość i miłosierdzie w sposób twórczy przemieniają świat na lepszy. Z kolei ks. Jacek Stryczek, organizator Świątecznej Paczki przyznał, że kontestuje wiele form pomagania biednym, zakorzenionych także w Kościele i wielu wspólnotach parafialnych. Ocenił bowiem, że nie ma w nich miłosierdzia. Jeśli biednym dzieciom dajemy poszarpane zabawki, to kodujemy im w mózgu: jesteś biedny, gorszy, tobie należą się najgorsze rzeczy opowiadał. Ks. Mieczysław Puzewicz, twórca Centrum Wolontariatu w Lublinie, z bólem przyznał, że miłosierdzie traktowane jest nawet w Kościele jako nieszkodliwe hobby. Jego zdaniem prawda o nierozerwalnym związku postawy miłosierdzia z naśladowaniem Chrystusa i osiąganiem zbawienia rzadko też bywa podnoszona w codziennym nauczaniu wiary. S. Anna Bałchan, pracującą z prostytutkami na Śląsku przyznała, że jej główną motywacją jest dobrze pojęta inwestycja we własne życie wieczne. Bo skoro Chrystus otaczał się właśnie ludźmi wykluczonymi, prostytutkami i tymi, którzy mieli złamane życie, to jest to najpewniejszy drogowskaz dla nas wszystkich. Dialog nauki i wiary trudności i nadzieje Podczas panelu Fides et ratio. Nadzieje i trudności dialogu między wiarą i nauką prezes PAN prof. Michal Kleiber ocenił, że obecnie znajdujemy się w fazie owocnego dialogu, którą zawdzięczamy nie tylko postawie świata nauki, ale przede wszystkim otwartej i inspirującej roli Kościoła, ukształtowanej szczególnie za pontyfikatu Jana Pawła II. Ks. prof. Michał Heller przypomniał, że jednym z głównych powodów odejść od religii ludzi związanych z nauką jest teologiczna ignorancja. Także duża część argumentów wykorzystywanych przez ateistycznych autorów popularnych opracowań wynika z niedokształcenia teologicznego. Popularnonaukowe książki z zakresu teologii w Polsce prawie nie istnieją, a są ogromne potrzeby uważa słynny filozof i kosmolog. Przyszłych autorów tego typu książek przestrzegł

5 jednak, aby nie używali w nich eklezjalnego żargonu np. Królestwo Boże, Lud Boży, a jeśli już to powinni terminy takie dobrze wyjaśnić. W przeciwnym razie popularyzacja teologii będzie nieskuteczna. Natomiast zdaniem ks. prof. Andrzeja Szostka rozwój nauki prowokuje chrześcijan do kolejnych rewizji wyobrażeń związanych z wiarą. Z jednej strony wygląda to jak obrona Kościoła przed naporem nauki, a z drugiej, napór ten prowokuje pogłębienie wiary: lepsze rozumienie języka i przesłania Biblii, a przede wszystkim bardziej precyzyjne określanie relacji między Stwórcą a stworzeniem. Nowy feminizm jaki ma być? Próbę określenia, czym ma być w istocie feminizm postulowany przez Jana Pawła II i czym różni się on od innych ruchów kobiecych podjęli uczestnicy panelu Mężczyzną i niewiastą stworzył ich Feminizm nowy, czyli jaki?. Prof. Elżbieta Adamiak z UAM w Poznaniu przypomniała, że w encyklice Evangelium vitae Jan Paweł II zachęcał kobiety, aby przeciwstawiały się niesprawiedliwości i działały na rzecz przezwyciężenia wszelkich form dyskryminacji. Jest to rdzeń jego przesłania, ale też przestroga, żeby kobiety nie ulegały maskulinizacji, ale szukały własnych sposobów realizacji tych celów. Publicystka KAI Alina Petrowa-Wasilewicz podkreśliła, że Jan Paweł II musiał znać część wielkiego kobiecego dorobku Polek, które w XIX w. stworzyły mocny ruch feministyczny powstało wówczas ok. 50 zgromadzeń edukacyjnych i dobroczynnych, ale też pionierskie w skali światowej wspólnoty, pracujące wśród robotnic, służących czy rzemieślniczek. Bioetyk, s. prof. Barbara Chyrowicz stwierdziła, że w polskim Kościele nie ma partnerstwa, dlatego konieczna jest w nim zmiana mentalności. Niby kobiety są ważne, ale gdy dochodzi do podejmowania decyzji ich głos jest nieobecny. Media i chrześcijańska nadzieja O medialnym przesłaniu chrześcijańskiej nadziei rozmawiali w Lublinie publicyści: Marcin Przeciszewski, szef Katolickiej Agencji Informacyjnej, Ewa Czaczkowska, publicystka Rzeczpospolitej, ks. Krzysztof Niedałtowski, twórca Gdańskiego Areopagu i duszpasterz środowisk twórczych oraz Piotr Mucharski, redaktor naczelny Tygodnika Powszechnego. Nad tabloidyzacją mediów ubolewała Czaczkowska mówiąc o spirali cynizmu, z jakim mamy do czynienia w mediach i przestrzegła, że stąd już tylko krok do kultury cynizmu. Z kolei Piotr Mucharski podkreślił, że największym problemem mediów jest konflikt Dobrej Nowiny ze złą nowiną. Zdaniem redaktora naczelnego Tygodnika Powszechnego Dobra Nowina nie jest skierowana tylko do tych, którzy nią żyją, ale także do świata takiego, jakim on jest. Wskazał też na zbyt słabą obecność Kościoła w mediach świeckich. Przeciszewski z ubolewaniem mówił o kryzysie, tabloidyzacji, a nawet śmierci etosu dziennikarstwa i jego misji w Polsce. Upomniał się o centralne miejsce w społeczeństwie dla mediów publicznych, które z definicji nie mogą być komercyjne, a muszą mieć przede wszystkim charakter edukacyjny i kulturotwórczy. Ks. Krzysztof Niedałtowski wskazał na ambiwalencję współczesnych przekazów medialnych, z jednej strony nasyconych sensacją i spłycających rzeczywistość, a z drugiej strony dających szanse na głębszą komunikację w zakresie duchowości. Kościół, człowiek, droga Wychodząc od znanego hasła Jana Pawła II Człowiek jest drogą Kościoła uczestnicy jednego z paneli na Kongresie zastanawiali się: Co jest drogą człowieka? Ks. prof. Andrzej Draguła postawił tezę, że skoro człowiek jest drogą Kościoła, to w sposób dość oczywisty Kościół winien być drogą człowieka i na tej drodze prowadzić go do zbawienia. Duchowny wyjaśniał, że nie ma prawidłowej wiary w Chrystusa bez przyjęcia Kościoła. Człowiek jest drogą Kościoła o tyle, o ile Kościół jest drogą człowieka. Kościół i człowiek nie są na siebie skazani, ale są dla siebie koniecznym dobrem zaznaczył ks. Draguła. Znany publicysta Jerzy Sosnowski poddał krytyce zbyt paternalistyczny w jego opinii sposób traktowania człowieka przez Kościół, właśnie w imię tego hasła. Stwierdził, że dużym błędem Kościoła są próby przeniesienia prawa moralnego, jakie Kościół ma obowiązek głosić, na teren prawa świeckiego i wymaganie realizacji tego od państwa. Podkreślił, że rodzi to liczne niebezpieczeństwa, dobrze znane z historii pod pojęciem epoki konstantyńskiej. Z tymi tezami ostro polemizował prof. Jacek Wojtysiak, filozof z KUL, który tłumaczył, że chrześcijanie mają prawo domagać się, aby prawo stanowione przez państwo było zgodne z ich światopoglądem i wyznawanymi wartościami. Pamięć o abp. Życińskim Roli abp. Józefa Życińskiego w Kościele, w kulturze i w Polsce poświęcono podczas Kongresu specjalny panel. Przeor benedyktynów z sanktuarium Mariazell, o. Karl Schauer OSB podkreślił, że zmarły w ub. r. metropolita lubelski był Bożym prorokiem naszych czasów. Był i pozostanie przykładem czuwającego sługi w niespokojnych czasach przemian, byśmy nie przeoczyli i nie przespali znaków czasu mówił o. Schauer OSB. Aleksandra Klich, autorka wywiadu, który ukazał się w formie książkowej już po śmierci abp. Życińskiego, opowiadała o tym, czego nauczył ją rozmówca mianowicie rzeczy i spraw, które nie podlegają dyskusji: To stwierdzenie o naturze praw uniwersalnych, to fundamenty naszej kultury oparte na prawdzie, uczciwości, solidarności, wspólne dla wszystkich ludzi. Prof. Andrzej Zoll wspominał swoje uczestnictwo w powołanym przez abp. Życińskiego Zespole Opinii Etycznych, który zajmował się sprawami lustracji. Jego zdaniem Arcybiskup prezentował niezwykłą wrażliwość w rozumieniu człowieka, jego słabości, ale także potrzeby ochrony jego godności i konieczności dania szansy wyjaśnienia sprawy, obrony swojego imienia, a w końcu także szansy pracy dla dobra wspólnego, także po to, by odkupić dawne winy. Podczas lubelskiego spotkania kard. Ravasi odprawił Mszę św. w intencji twórcy Kongresu, abp. WYDARZENIA 5

6 Życińskiego i innych zmarłych pracowników KUL. Zwrócił uwagę, że Metropolita był wielkim świadkiem szacunku dla różnych odpowiedzi i pytań zadawanych przez ludzi. Abp Budzik: szukajmy wspólnie odpowiedzi na pytania o człowieka Podczas uroczystej Mszy św. sprawowanej 30 września na zakończenie IV Kongresu Kultury Chrześcijańskiej abp Stanisław Budzik zwracał uwagę na znaczenie wspólnego poszukiwania prawdy o człowieku, mimo różnicy poglądów i wyznań. Metropolita lubelski, a zarazem wielki kanclerz KUL, sprawował Eucharystię w Kaplicy Trójcy Świętej na Zamku Lubelskim. Nawiązując do tematu Kongresu zaznaczył, że poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o istotę człowieka zgromadziło ludzi z różnych stron, geograficznie i ideowo odległych. Przypomniał też, że każdy, kto czyni dobro, postępuje sprawiedliwie, walczy o słuszną sprawę, spełnia nawet nieświadomie nakazy ewangelii i wolę Bożą, jest w zasięgu ogarniającej wszystko miłości Bożej, jak powiedział 50 lat temu Sobór Watykański. Podczas spotkania z dziennikarzami metropolita lubelski zapowiedział, że tradycja organizowania w Lublinie kongresów kultury chrześcijańskiej będzie kontynuowana. aw, awo, mj, mp, tom, opr. tk Przesłanie IV Kongresu Kultury Chrześcijańskiej w Lublinie WYDARZENIA 6 IV Kongres Kultury Chrześcijańskiej W poszukiwaniu człowieka w człowieku. Chrześcijańskie korzenie nadziei obradował w Lublinie na progu ogłoszonego przez Ojca Świętego Benedykta XVI Roku Wiary. W duchu nauczania zainaugurowanego 50 lat temu Soboru Watykańskiego II, nauki bł. Jana Pawła II i Benedykta XVI oraz świadectwa abp. Józefa Życińskiego, inicjatora lubelskich kongresów, wpisuje się on w twórczy dialog Kościoła ze światem współczesnym, prowadzony w zmieniających się warunkach kulturowych, naznaczonych sytuacjami wielorakich kryzysów, a zarazem poszukiwania sensu i trwałych fundamentów kultury. Źródłem chrześcijańskiej nadziei jest Jezus Chrystus, który objawia człowieka człowiekowi (KDK 22). Wcielenie Jezusa Chrystusa jest wyrazem afirmacji godności człowieka w historycznych, nierzadko dramatycznych, warunkach ludzkiej egzystencji. Nic, co ludzkie, nie jest obce Odkupicielowi człowieka i dlatego Ewangelię jako orędzie Bożej łaski trzeba rozumieć jako dobrą nowinę o człowieku, jako Ewangelię człowieka. Niesie ona moc kulturotwórczą, która bynajmniej się nie wyczerpała. Ewangelia ukazująca wyzwalającą moc krzyża, przestrzega przed tryumfalizmem i jednocześnie głosi pewność wzrostu ziarna, które umiera i przeobraża się do nowego życia. Odwaga bycia chrześcijaninem dziś nie pozwala ani na nostalgię za modelami obecności wiary w kulturze znanymi z przeszłości, ani na przystosowywanie się do ducha czasu i rezygnację z chrześcijańskiego powołania zawartego w ideałach Chrystusowych błogosławieństw. Kulturowe wyzwania współczesności, określanej jako postmodernizm (ponowoczesność), są problemem nie tylko dla chrześcijan, ale także dla całej wspólnoty ludzkiej, która wskutek załamania się sekularystycznej ideologii postępu i emancypacji oraz po doświadczeniach niesprawiedliwości i tragicznych konfliktów, nie cofających się przed ludobójstwem, coraz słabiej postrzega siebie jako wspólnotę. Potrzebie Nowej Ewangelizacji towarzyszy potrzeba odbudowania kultury braterstwa wszystkich ludzi. Hasło Kongresu: W poszukiwaniu człowieka w człowieku, wskazuje zarówno na potrzebę duchowej wewnętrznej podróży do samego siebie, jak i na konieczność dzielenia się swoim doświadczeniem w celu budowania wspólnego języka narracji tajemnicy człowieka. Refleksja uczestników Kongresu bardzo wiele zawdzięcza personalistycznym intuicjom Karola Wojtyły, rozwiniętych potem w humanistycznym i chrystocentrycznym nauczaniu Jana Pawła II. Już jako uczestnik Soboru Watykańskiego II przestrzegał on przed mentalnością zamkniętą na wspólne poszukiwanie prawdy. Uważał, że należy przemawiać w taki sposób, aby świat zobaczył, że nie tylko pouczamy go w sposób autorytatywny, ale równocześnie poszukujemy wraz z nim prawdziwych i sprawiedliwych rozwiązań trudnych problemów życia ludzkiego. Metoda ta nie traci swej aktualności także w epoce pogłębiającej się polaryzacji kultury tworzonej przez ludzi wiary i kultury rozwijanej przez środowiska laickie. Z jednej strony nie brak w kręgach chrześcijańskich postaw fundamentalistycznych, a z drugiej strony dziedzictwem oświecenia i racjonalizmu jest agresywny laicyzm, rugujący wszelkie przejawy chrześcijańskiej obecności w sferze publicznej. Postawy te jednak nie wyczerpują zjawisk współczesnej kultury. Ostatnie dekady to nie tylko czas narastania sceptycyzmu i relatywizmu, ale również etap rodzenia się potrzeby poważnej rozmowy wśród intelektualistów chrześcijańskich i laickich na temat źródeł racjonalności europejskiego dziedzictwa aksjologicznego. Stwierdzenie Jürgena Habermasa o konieczności procesu wzajemnego uczenia się należy uznać za znak nadziei. Podobnie jak znakiem nadziei jest zainicjowany przez Papieską Radę ds. Kultury Dziedziniec pogan, jako przestrzeń dialogu wierzących z niewierzącymi. Chrześcijanie nie mogą ukrywać światła, które jest darem syntezy rozumu i wiary, dlatego nie sposób przecenić znaczenia świadectwa wyrosłego z Ewangelii dla przemian współczesnej kultury, aby stawała się ona kulturą bardziej godną człowieka. Autentyczne świadectwo sprawia, że chrześcijaństwo jest propozycją pociągającą swym blaskiem. Arcybiskup Józef Życiński niestrudzenie głosił potrzebę ukazywania pięknych dusz, stanowiących drogowskazy dla wąt-

7 piących i zgorzkniałych. Wśród pięknych dusz są chrześcijanie angażujący się żarliwie w obronę praw człowieka, realizujący przymierze rozumu i wiary, rozwijający wyobraźnię miłosierdzia, wrażliwi na ludzką godność i geniusz kobiety, potrafiący czerpać ze wspólnego dziedzictwa chrześcijaństwa Wschodu i Zachodu, nieobojętni na poziom dyskursu na współczesnych areopagach. Nadzieja chrześcijańska dotyczy zbawczej i eschatologicznej perspektywy losu człowieka. Obecność pytań o zbawienie, często ukrytych w dziełach agnostycznych, dalekich od konfesyjności, parodystycznych, a nawet bluźnierczych, zdaje się potwierdzać słuszność pochodzącego z późnej starożytności stwierdzenia Tertuliana o duszy ludzkiej, z natury swej otwartej na chrześcijaństwo. Okazuje się, że człowiek w każdej epoce i w każdym miejscu żarliwie szuka odkupienia, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Wielokierunkowość procesów sekularyzacji i desekularyzacji, nowych synkretycznych religii zdaje się świadczyć Episkopat na Dzień Papieski: ataki na rodzinę budzą nasz niepokój o żywotności poszukiwania prawdy o człowieku w epoce ponowoczesności. Antynomie współczesnej kultury niczego jeszcze nie przesądzają, jako istotna natomiast jawi się wytrwałość w poszukiwaniu człowieka w człowieku, przypominająca Augustyńskie doświadczenie niepokoju serca. Niepokój serca oraz jego spoczynek w Bogu stanowią bowiem dwa dopełniające się źródła kulturotwórczej działalności człowieka. Lublin, 30 IX 2012 r. W sytuacji kryzysu kulturowego i ideowego budzą nasz niepokój wszystkie ataki na rodzinę i próby jej przedefiniowania jako luźnego związku piszą polscy biskupi w liście na tegoroczny Dzień Papieski, który 14 października przebiegać będzie pod hasłem Jan Paweł II Papież Rodziny. Episkopat przypomina, że Polska pod względem przyrostu naturalnego spadła na 209. pozycję wśród 222 państw świata. Zjawisko to nosi znamiona prawdziwej katastrofy ubolewają hierarchowie. List czytany będzie w kościołach w całej Polsce 7 października. W tym roku błogosławiony Jan Paweł II zaprasza nas do pochylenia się nad chrześcijańską prawdą o rodzinie piszą biskupi. Zwracają uwagę na wagę refleksji nad rodziną w kontekście przemian ekonomiczno- -ideowych we współczesnym świecie, które często prowadzą do negowania wartości małżeństwa jako nierozerwalnego związku mężczyzny i kobiety, jego marginalizowania czy nawet wyśmiewania. Biskupi zaznaczają, że w sytuacji kryzysu kulturowego i ideowego ich niepokój budzą wszystkie ataki na rodzinę i próby przedefiniowania pojęcia rodziny jako luźnego związku. Przejawami tego kryzysu są: osłabienie więzi rodzinnych, patologie, plaga rozwodów, wolne związki praktykowane już od młodości, często za zgodą rodziców oraz brak otwarcia małżonków na dar życia. Biskupi ubolewają również z powodu coraz większego przyzwolenia społecznego na te zjawiska i częsty brak jakiejkolwiek reakcji ze strony bliskich osób. Hierarchowie wskazują, że wśród 222 państw świata Polska znajduje się dopiero na 209 miejscu pod względem przyrostu naturalnego. Zjawisko to nosi znamiona prawdziwej katastrofy alarmują. I dodają, że Polska starzeje się, a w młodych rodzinach często pojawia się tylko jedno dziecko albo rezygnuje się w ogóle z potomstwa. Polskie dzieci rodzą się natomiast w krajach Zachodu, ponieważ tam rodzice znajdują lepsze warunki materialne dla ich wychowania. Jedną z konsekwencji kryzysu demograficznego jest również wydłużenie wieku emerytalnego, które nie likwiduje przyczyn zaistniałej sytuacji, a jedynie próbuje walczyć ze skutkami. Potrzebne jest ustawodawstwo szanujące i wspierające rodzinę, szczególnie wielodzietną, oraz pomoc samorządów lokalnych zwracają uwagę biskupi. Przypominają naukę Jana Pawła II nt rodziny i małżeństwa. Papież podkreślał, że rodzina poprzez sakramentalne małżeństwo jest wspólnotą najpełniejszą, z punktu widzenia więzi międzyludzkiej. W oparciu o sakrament małżeństwa jest możliwe wzajemne trwanie w miłości, przebaczenie i pojednanie, i nie ma więzi, która by ściślej wiązała osoby, niż więź małżeńska i rodzinna. Naruszenie więzów małżeńskich rani głęboko i boleśnie wzajemne relacje między mężem i żoną, między rodzicami i dziećmi oraz relacje społeczne. Jan Paweł II przestrzegał także, by niezależnie od warunków zewnętrznych, i trudności, jakie pojawiają się w życiu, zarówno tych ekonomicznych, jak i społecznych, dziecko nie było traktowane jako ciężar czy zagrożenie dla ojca lub matki, bądź dla ich rodziny. Podstawą miłości małżeńskiej jest bowiem otwarcie na życie, mądre i odpowiedzialne rodzicielstwo, które wynika ze świadomego przyjęcia każdego życia, którym Bóg zechce małżonków obdarzyć. Jest to możliwe wtedy, gdy opierają się oni w swojej miłości na wierze w Boga. Biskupi zachęcają, by 14 października modlić się o świętość polskich małżeństw i rodzin, o otwartość na dar życia, o mądrość dla ustawodawców, odwagę dla samorządów by wzmacniali rodzinę jako podstawową komórkę życia społecznego. Proszą też o wspieranie Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia, która przyznaje stypendia zdolnej, lecz ubogiej młodzieży. Obecnie jest ponad 2500 stypendystów z całej Polski, głównie z rodzin wielodzietnych. Dzięki ofiarności Polaków w kraju i poza jego granicami mogą oni realizować swoje marzenia edukacyjne. Kwesty będą prowadzone przed kościołami i na ulicach miast. im KRAJ 7

8 Ewangelizacja bez kultury jest absurdem ROZMOWA KAI 8 cd. ze str. 2 dowalać się tematami przedostatnimi, aby użyć wyrażenia niemieckiego teologa Dietricha Bonhoeffera, to znaczy takimi zagadnieniami jak solidarność, braterstwo, walka z narkotykami itp. Nie możemy zatrzymywać się tylko na nich. Należy na nowo zaproponować takie problemy jak życie i śmierć, zło, dobro, prawda, miłość, ból, nadprzyrodzoność. To znaczy zaproponować ponownie tematy ostateczne o mocnej treści symbolicznej i myślowej. Dotyczy to również twórczości artystycznej. Jeśli nie powróci się do wielkich tematów, do wielkich symboli, postaci, wielkich narracji, nie będzie możliwe tworzenie na nowo wielkiej kultury, a tym bardziej wielkiej duchowości. I z tego również powodu Papieska Rada Kultury angażuje się w proponowanie wielkich tematów w dialogu, np. z nauką (wielkie konferencje międzynarodowe, które organizujemy), ze sztuką (myślimy o biennale w Wenecji) lub ze światem niewiary (Dziedziniec Pogan). Żyjemy w czasach Internetu i innych coraz bardziej udoskonalanych środków przekazu, które w sposób bardzo dynamiczny zmieniają nasze widzenie świata. W tym kontekście należy zapytać o adekwatny język, którego należy używać do przekazu wiary? Wiemy dobrze, że obecny język przeszedł rewolucję, którą pewien socjolog amerykański porównał do odkrycia ognia. Jest to być może pewna przesada, ale ma w sobie jakieś ziarno prawdy. Doszło do radykalnej zmiany komunikowania się. Komunikacja ta ma nową gramatykę, zawierającą pewne prawa, które istniały już wcześniej, ale nie dominowały. Pierwszym z nich jest esencjonalność, zanik myślenia całościowego, które ma jednocześnie negatywne i pozytywne strony. Pozytywem jest to, że ten typ myślenia prowadzi nas do istoty sprawy. W przekazywaniu wiary powinniśmy nie gubiąc kompleksowości kłaść nacisk na esencjonalność przepowiadania. Drugie prawo to zwięzłość i jasność, których często brakuje w kaznodziejstwie i przepowiadaniu chrześcijańskim. Zatem trzeba na nowo odnaleźć zdolność sformułowań, powiedziałbym, przyciągających. Trzecie prawo dotyczy użycia symboliki. Jesteśmy obecnie przyzwyczajeni do telewizji i ekranów, które z samej swej istoty stanowią coś ruchomego. Nawet gdy czytamy słowa, spoglądając na ekran, to jest to coś innego niż wtedy, gdy czytamy je w książce. Zanikła dziś zdolność opowiadania, którą musimy na nowo odnaleźć. Zawsze powtarza się, że nie trzeba porzucać przeszłości, a zatem, że trzeba odnaleźć jeszcze, jak mawiał Jezus, zasadę przypowieści, zasadę symbolu, opowieści, obrazu, gdyż dzisiaj człowiek żyje bardziej obrazami niż słowami. I wreszcie ostatnie, czwarte prawo to słuchanie. Wyzwaniem dnia dzisiejszego jest doprowadzenie do wychowania i wprowadzenie do rzeczywistości słuchania, które zanika, jako że człowiek dzisiejszy widząc przyspieszenie życia, rzeczy, traci zdolność dialogu, a więc słuchania. Dlatego też Kościół musi powrócić do tego wezwania z Szema Israel: Słuchaj, Izraelu!... Stajemy tu w obliczu zagadnienia bardzo dzisiaj palącego, jakim jest milczenie. Żyjemy w czasach gadulstwa, mnożenia dźwięków i hałasu, gdy tymczasem potrzebujemy ponownego odkrycia ciszy słuchania. Słowo bowiem z samej swej istoty wymaga słuchania, nawet jeśli działa na wzrok. Pojawiają się tu nowe drogi, całkiem nowe języki i środki (jak Internet i inne), które należy wykorzystywać, które jednak nie powinny wypierać drogi tradycyjnej: kazania, katechezy, dyskursu teologicznego. Przez wieki Kościół należał do największych promotorów i mecenasów sztuki. Czy pełni jeszcze tę funkcję? Obecnie Kościół działa trochę jako mecenas, mam na myśli budowę świątyń, które niekiedy powierza się nawet wielkim architektom. Czyni się jednak mniej, gdy chodzi o inne sztuki, jak np. muzyka. Mimo wszystko sądzę, że być może konieczne jest jeszcze zaproponowanie na nowo nie tyle mecenatu, ile raczej zbliżenia między sztuką a wiarą, która ją poprzedza. Oto otwiera się przed nami przestrzeń współpracy w tym środowisku, począwszy od spotkań z artystami, jak np. z Ojcem Świętym w Kaplicy Sykstyńskiej, zorganizowanego przez naszą Radę, większego zaangażowania na rzecz muzyki sakralnej, obecność Stolicy Apostolskiej na Biennale w Wenecji, a także inicjatywy pragnące dowartościować i podkreślić uznanie dla różnych artystów, jak na przykład przyznanie medalu Per artem ad Deum, który wręczyłem Ennio Morricone i chórowi Poznańskie Słowiki w czasie swej wizyty w Kielcach. A zatem przed niezbędnym mecenatem trzeba powrócić do spotkania między sztuką a wiarą i troszczyć się o ich zbliżenie. Czy, według Eminencji, sztuka współczesna i architektura odzwierciedlają jeszcze ducha naszej wiary? Trzeba niestety powiedzieć, że począwszy od ubiegłego stulecia, sztuka i wiara rozeszły się całkowicie. Tak zwana sztuka religijna poszła naprzód z własnymi kanonami, niekiedy jako rzemiosło, niekiedy wręcz w złym smaku lub jako kopia przeszłości neoklasycyzmu, neogotyku, a zatem jako naśladownictwo. Z drugiej strony sztuka współczesna poszła własną drogą i stała się punktem odniesienia dla samej siebie, stała się nawet niezrozumiała, nie ma już treści i ogranicza się nieraz tylko do prowokacji. Należy coś zrobić, aby sztuka i wiara się krzyżowały albo przynajmniej słuchały się nawzajem. Dlatego rozpoczęliśmy drogę spotkania tych dwóch dziedzin wydarzeniem w Kaplicy Sykstyńskiej w 2009 roku. Odtąd już relacje między artystami a Kościołem są znacznie łatwiejsze. Widać, że sami artyści pragną powrotu, znajdują bowiem w wierze wielkie symbole, wielkie narracje, wielkie tematy i wielkie postacie.

9 Jakie miejsce powinny zajmować i jaką rolę winny odgrywać kultura i sztuka w dziele nowej ewangelizacji? Przez całe stulecia ewangelizację prowadzono nieprzerwanie za pomocą kaznodziejstwa, słowa, później za pomocą obrazów. Już św. Jan Damasceński mawiał: jeśli przychodzi do ciebie poganin, chcąc się dowiedzieć czegoś o twej wierze, nie mów mu nic, ale niech zobaczy dzieła w kościołach. Wtedy mieliśmy do czynienia ze sztuką bizantyńską i prawdziwymi arcydziełami. Dziś niestety sytuacja jest całkowicie odmienna. Wspomnijmy tutaj o statutach artystów ze Sieny z XIV wieku, które rozpoczynały się takim oto stwierdzeniem: Jesteśmy dla ludzi, którzy nie znają lektury to znaczy nie potrafią czytać tymi, którzy ukazują dzieła dokonane przez Boga. Artyści malowali nie dla zasady lub dla biskupa, ale dla ludu ( Biblia pauperum ), czuli to powołanie, które w nich stale było obecne. Dziś niestety nie odczuwa się już potrzeby powrotu do tego wymiaru. Ewangelizacja bez kultury, wybitnych dzieł sztuki, w cywilizacji telewizyjnej jest absurdem. Przypominam sobie, że gdy pojawiło się Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, ówczesny kardynał Joseph Ratzinger chciał, aby były w nim ilustracje właśnie dlatego, że katecheza i obrazy są nierozerwalnie ze sobą związane. Oczywiście dziś idea obrazu winna rozciągać się także na film, telewizję i nowe środki przekazu, będące wyrazem nowoczesności. Wkrótce przeżywać będziemy 50. rocznicę rozpoczęcia II Soboru Watykańskiego. Które wątki, dokumenty, postanowienia tego zgromadzenia uważa Eminencja za szczególnie ważne do przypomnienia we współczesnej sytuacji Kościoła? Bardzo syntetycznie wymieniłbym trzy teksty, które dla mnie jako przewodniczącego dykasterii zajmującej się kulturą, są podstawowe: konstytucja Dei Verbum, która jest jednym z najpiękniejszych tekstów Vaticanum II, ze względu na wagę, jaką przywiązuje do Słowa Bożego. Z tekstem tym łączy się także Synod Biskupów z 2008 r. i adhortacja apostolska Verbum Domini Benedykta XVI. Drugim bardzo znaczącym dokumentem jest Lumen Gentium, poświęcony Kościołowi i mający podstawowe znaczenie dla dialogu ekumenicznego. Z tych dwóch dokumentów wypływają następnie inne teksty, jak np. o dialogu z żydami. Trzecim dokumentem jest Gaudium et Spes, i to nie tylko dlatego, że tekst jest sam w sobie doskonały. Dokument ten jest ważny, gdyż porusza wszystkie tematy, którymi i dzisiaj się zajmujemy dialog z niewierzącymi, z nauką, z polityką, ze społeczeństwem oraz problemy związane z antropologią. Są to podstawowe teksty. Zawarte w nich tematy musimy również dzisiaj podejmować na nowo. Czy jednym ze znaków czasu nie wydaje się Eminencji konieczność wyjścia katolików ze słowem, wyobraźnią, gestem poza świat, który rozciąga się poza formalnymi granicami Kościoła? Czy nie brakowało dotąd w Kościele postawy otwartości wobec ludzi spoza owych granic? Niewątpliwie nieraz umykały uwadze Kościoła osoby, które z różnych powodów z nim się nie utożsamiały. Dlatego jednym z obowiązków Papieskiej Rady Kultury jest promowanie Dziedzińca Pogan. Chodzi o dialog z niewierzącymi, który rozumiemy przede wszystkim jako zderzenie dwóch logoi. Musimy zatem zachęcać bardziej do rozumowania niż reagowania, gdyż być może prezentujemy się tylko w sposób pobożnościowy i wyłącznie apologetyczny. Jesteśmy wezwani do pokazywania słuszności naszej nadziei i zachęcania do niej ludzi niewierzących. Wymaga to, aby nasz dialog miał podstawy metodologiczne i opierał się na wzajemnym słuchaniu i na zdolności ostatecznego przyjęcia tych bodźców, które mogą być cenne dla obu stron. Jeśli nawet, ściśle mówiąc, dialogi, które prowadzimy, nie mają na celu ewangelizowania, to jednak są zawsze performacyjne, przemieniające. Gdy ktoś przedstawia własne stanowisko także świecki, niewierzący, jeśli jest przekonany o swym poglądach to je proponuje i podejmujemy dialog. Nie chodzi więc o rozmowę o teoretycznych zagadnieniach geometrii lub o jakichś przelotnych hipotezach naukowych. Jeśli nasz rozmówca rozprawia o nauce, to dlatego właśnie, że dotyczy ona życia, istnienia. Wtedy pojawia się wymiar performacyjny, gdy próbujemy się nawzajem przekonać. Widzimy zatem, że chodzi nie tylko o zwykłą informację, ale także o transformację. Dlatego dialog nie jest tylko po prostu zbliżeniem do siebie dwóch tez, ale także prezentacją dwóch przekonań. Czasami tego ostatniego Kościół i wspólnota nie potrafią robić dobrze, gdyż nie umieją przedstawić orędzia ewangelicznego w zrozumiałym i zwięzłym języku. Ostatni aspekt, jaki należy tutaj podkreślić, dotyczy tematów, które trzeba zaproponować. Musimy znaleźć takie zagadnienia, które są strukturalnie podstawowe dla bytu ludzkiego, jak np. sztuka, piękno, etyka, prawda, życie i śmierć, a także tematy, które są prowokujące i tkwią głęboko w człowieku. Jakie nadzieje łączy Eminencja z Rokiem Wiary, który rozpocznie się 11 października? Mam nadzieję, że zdołamy postawić w świetle wiary wszystkie podstawowe dwumiany, takie jak wiara rozum, wiara piękno, wiara zaufanie, wiara dzieło. Są to dwumiany, które pokazują, że wiara ze swej natury nie jest rodzajem cennego kamienia, który ktoś ma i chowa w kieszeni, ale że jest żywotną zasadą, to znaczy prawdziwym i właściwym wyborem, który wyznacza zachowania i który obejmuje także mrok (wiara ciemność). Wspomnijmy choćby Abrahama na górze Moria, Hioba i jego cierpienie lub samego Jezusa z Jego męką i Jego krzyżem. Trzeba tak postępować, aby odkryć pełnię wiary jako doświadczenie zjednoczone w treści, to znaczy w stwierdzeniach, które są światłem dla naszych działań i strukturalną zasadą chrześcijańskiego istnienia. Rozmawiał: Ks. prałat Tomasz Trafny Tłumaczył: Krzysztof Gołębiowski ROZMOWA KAI 9

10 Synod Biskupów wyznaczy geografię nowej ewangelizacji Rozmowa z kard. Kazimierzem Nyczem, metropolitą warszawskim ROZMOWA KAI 10 Rozpoczyna się XIII zwyczajne zgromadzenie Synodu Biskupów pod hasłem: Nowa ewangelizacja dla przekazu wiary chrześcijańskiej. Jakie znaczenie synod ten ma dla Kościoła powszechnego oraz dla Kościoła w Polsce? Pojęcie nowej ewangelizacji wprowadził do naszego języka Jana Paweł II. Dobrze pamiętam, że słów tych użył w czerwcu 1979 r. w Nowej Hucie, mając przed sobą nieprzebrane tłumy wierzących Polaków. Mogło to wyglądać na paradoks, ale papież widząc procesy, które dzieją się w Europie, także i w Polsce, doskonale wiedział o czym mówi. Wiedział mianowicie, że mimo iż Kościół w Polsce niemal w stu procentach doprowadza ludzi do pierwszych sakramentów, to potem następuje znaczny ich odpływ. Potwierdzają to także moje osobiste doświadczenia z rodzinnej parafii, z pierwszej placówki duszpasterskiej, a potem pracy w Krakowie. Sporo ludzi odchodziło z Kościoła, poprzestając na I Komunii albo bierzmowaniu. Myśmy się pocieszali, że starość, choroby, świadomość kresu ziemskiej drogi skłoni tych ludzi do powrotu. Takie myślenie jest dozwolone, ale nadto optymistyczne. Karol Wojtyła jako biskup pół wieku temu, a jako papież ponad 30 lat temu mówił, że do tych ludzi trzeba iść z nową ewangelizacją. Benedykt XVI, który lepiej zna procesy sekularyzacyjne, gdyż pochodzi z Zachodniej Europy, jeszcze mocniej i wyraźniej artykułuje apel o nową ewangelizację. Definiuje ją jako konieczność wyjścia ku tym ludziom, społeczeństwom czy regionom świata, które ongiś na etapie pierwszej chrystianizacji zostały zewangelizowane, a dziś tę wiarę tracą. Benedykt XVI przestrzega jednak, aby nowej ewangelizacji nie sprowadzić do umacniania Kościoła jako instytucji, gdyż podstawowym problemem jest wysychanie źródła, jakim jest żywa wiara w Chrystusa. A na tym na utracie wiary przez część wiernych polega dziś podstawowy problem Kościoła. W ślad za tym społeczeństwa przestają być odporne na sekularyzację. Dwa dokumenty przygotowawcze synodu, Lineamenta oraz Instrumentum laboris o tym wszystkim mówią. Podkreśla się w nich, że w nowej ewangelizacji najważniejsze jest dzielenie się żywą wiarą z tymi, którzy byli blisko Chrystusa, ale od niego odeszli, albo nawet byli w Kościele, ale tylko w sposób formalny poprzez przyjęcie pierwszych sakramentów, bez osobistej relacji z Bogiem. Dlatego w procesie nowej ewangelizacji ważni są zarówno jej adresaci, jak i treść, którą chcemy im przekazać. A ukazuje nam to Rok Wiary, rozpoczynający się równolegle z Synodem o nowej ewangelizacji. Podstawowym pytaniem w trakcie tego Roku, jakie wszyscy winniśmy sobie postawić, jest to, które kiedyś Jezus zadał apostołom: Za kogo mnie uważacie? Chodzi o to, aby każdy odpowiedział na to pytanie i starał się na nie odpowiadać codziennie. W tym tkwi najważniejsza tajemnica Roku Wiary. Czego konkretnie spodziewa się Ksiądz Kardynał po tym synodzie? Jadąc na synod jako delegat Episkopatu Polski nie spodziewam się gotowych recept i rozwiązań, które będzie można od razu zastosować, bo żaden synod tego dać nie może. Oczekuję natomiast tego, co nazwałbym nakreśleniem geografii problemu. Trzy tygodnie rozmów prawie czterystu biskupów z całego świata pomoże ukazać, jak problem ten wygląda na różnych kontynentach, zwłaszcza w krajach europejskich. Nowa ewangelizacja dotyczy najbardziej cywilizacji atlantyckiej, całej Europy, nie tylko jak niektórym się wydaje zlaicyzowanej Francji, Niemiec, czy innych krajów, ale także nas, bo do nas także docierają te prądy. Dlatego niezwykle ważna będzie diagnoza biskupów, jak wygląda ten problem w różnych częściach świata, a z drugiej strony odpowiedź na pytanie: co robią poszczególne Kościoły w dziele nowej ewangelizacji. Oczekuję, że z tej wymiany doświadczeń narodzi się dokument, który całemu Kościołowi, także w Polsce, pomoże w przekształcaniu myślenia o ewangelizowaniu tych, którzy odeszli z Kościoła z różnych powodów. Jeśli tak będzie, to synod może stać się istotnym inspiratorem nowej ewangelizacji. Polska uznawana jest wciąż za jeden z najbardziej wiernych Kościołowi i najbardziej praktykujących krajów w Europie. Jakie więc główne przestrzenie nowej ewangelizacji dostrzega tutaj Ksiądz Kardynał? Jaka jest nasza, polska geografia tego problemu? W Polsce można mówić o zróżnicowanej geografii nowej ewangelizacji. Pod tym względem inna jest sytuacja na południu, inna na ścianie wschodniej, jeszcze inna w popegeerowskich wsiach na terenach poniemieckich, i całkiem inna w wielkich miastach. Południe Polski charakteryzuje wysoka religijność i stosunkowo duża trwałość rodziny. Odwrotność tego obserwujemy na tzw. ziemiach odzyskanych, gdzie powojenne procesy migracyjne doszczętnie zburzyły istniejącą tam tkankę społeczną. Z kolei wielkie miasta w Polsce podlegają podobnym procesom sekularyzacyjnym, jak inne aglomeracje Europy, z tą różnicą, że postępują one wolniej. Do podstawowych nośników przekazu wiary chrześcijańskiej zawsze należały i należą: wychowanie, tradycja oraz kultura. Proces wychowania został w Polsce osłabiony przez słabość systemu edukacyjnego, ale także kryzys rodziny. W mocnych rodzinach Kościół znajduje oparcie głównie na południu Polski. Gdzie indziej jest go-

11 rzej. W konsekwencji z bardzo wielu polskich rodzin młodzi wychodzą nie mając doświadczenia wiary. Druga sprawa to tradycja kulturowa. Obyczaj religijny i lokalna tradycja, która człowieka niejako podprowadza pod łaskę wiary, jest czymś niesłychanie ważnym. Należy więc tę tradycję umacniać, nawet wiedząc, że ona nie wystarczy do ukształtowania wiary pełnej i dojrzałej. Kiedy ludzie z południa Polski wyjeżdżają za granicę, bywa, że się gubią w sensie religijnym, ale znacznie rzadziej niż gdy są to ludzie z terenów, gdzie nie ma silnej tradycji życia religijnego. Dlatego w nowej ewangelizacji z jednej strony trzeba z szacunkiem i z pietyzmem odnosić się do tej religijności, która wyraża się mocnym zwyczajem i tradycją, a równocześnie wiedzieć, że sama tradycja nie wystarczy. Trzeba więc dbać poprzez ruchy, stowarzyszenia i wszystkie sposoby, które są do naszej dyspozycji by parafia była miejscem spotkania z rzeczywiście żywą wiarą. Mówiąc do proboszczów Ksiądz Kardynał przypomina im często, że pasterz szuka przede wszystkim owcy zagubionej, wobec czego proboszcz tak samo powinien koncentrować się na tych, co chodzą do kościoła jak i na tych, którzy nie chodzą. Jak to w praktyce realizować, skoro ludzie ci kontaktem z Kościołem faktycznie już nie są zainteresowani? To żmudna praca. Najpierw trzeba dokonać diagnozy sytuacji w parafii. W przeciętnej miejskiej parafii w Warszawie czy Łodzi, ludzi regularnie praktykujących i związanych z Kościołem jest ok. 30 proc. Jeśli chodzi o pozostałych, to bardzo wiele wysiłku trzeba włożyć w to, aby ich znaleźć i zachęcić do kontaktu. Jak to zrobić? Np. wykorzystując przygotowanie do pierwszej Komunii w parafii. Nie wolno tego lekceważyć, gdyż być może jest to szansa, którą Pan Bóg nam daje. Chodzi tu przede wszystkim o rodziców, którym zależy na pierwszej Komunii dzieci, ale z ich wiarą bywa różnie. Nigdy nie wiadomo, czy uda się ich nawrócić, gdyż jest to sprawa łaski, ale z pewnością warto jest postawić im w trakcie spotkań pewną ilość egzystencjalnych pytań. Takie małe trzęsienie ziemi, pobudzające do myślenia. Warto też odwołać się do konsekwencji, jaka cechować winna ludzi dojrzałych: jeśli przyprowadzasz dziecko do Komunii, i nie chcesz mu robić krzywdy poprzez antyświadectwo, zastanów się jak dziecku pokazujesz swoją wiarę. Drugą taką okazją jest bierzmowanie. Za mało w parafiach włączamy rodziców w proces wtajemniczenia do tego sakramentu. Innym polem dotarcia jest parafialna kancelaria. Jest to przestrzeń preewangelizacji, którą warto wykorzystać. Kancelaria to miejsce duszpasterskiego spotkania, a nie załatwiania papierków. Musimy pamiętać, że wielu przychodzących tam może łączyć z Kościołem już tylko bardzo wątła nitka. Uważajmy, gdyż łatwo może się ona zerwać. Kolejną przestrzenią, gdzie możliwość działania księdza jest ogromna jest szpital. Choroba jest takim doświadczeniem granicznym, które sprawia, że człowiek stawia sobie pewne pytania. Wreszcie, okazją do nowej ewangelizacji są pogrzeby. Wśród uczestników mamy zazwyczaj ludzi, którzy dawno nie byli w kościele. Jeśli ktoś potrafi wygłosić słowo Boże w sposób preewangelizacyjny, jest szansa, że przyniesie to owoc. Tej szansy też nigdy nie należy zaniedbywać. Jak postrzega Ksiądz Kardynał rolę świeckich w procesie nowej ewangelizacji? A konkretnie co każdy z nas, świeckich, mógłby i powinien w tym zakresie zrobić? Istotą nowej ewangelizacji jest doprowadzenie człowieka do spotkania z żywą wspólnotą Kościoła. A to jest bardzo trudne. Nie osiągnie się tego za pomocą ewangelizacji ulicznej bądź plażowej, choć o nich najczęściej się mówi. Nie ma ewangelizacji, także nowej ewangelizacji, bez tego, co się nazywa spotkaniem ze wspólnotą żywego Kościoła. Pytanie trzeba postawić w ten sposób: jak dotrzeć do człowieka, aby mógł on przeżyć doświadczenie wspólnoty i zasmakować w głoszeniu Ewangelii? W tym zakresie największą szansę dla nowej ewangelizacji widzę w grupach parafialnych i pozaparafialnych. Nie chodzi mi o grupy ściśle modlitewne, które mocno są skoncentrowane na sobie, ale o takie, które są otwarte na ludzi z zewnątrz, w szczególności na poszukujących. Na przykład Domowy Kościół kiedy powstaje nowy krąg, często jest w stanie zaprosić tam kogoś z obrzeży Kościoła. Rola świeckich jest niezastąpiona. Ksiądz poza obszarami duszpasterstwa, jakie wymieniłem ma małe szanse. Natomiast świecki, który spotyka się z wieloma ludźmi w miejscu zamieszkania czy w pracy, o ile nie chowa swojej wiary i jest do niej autentycznie przekonany, będzie wywoływał u innych pytania. Dzięki jego świadectwu może przyjść komuś do głowy, aby poszukać drogi spotkania z Kościołem i spotkania z Chrystusem w Kościele. Miejscem, skąd będą wychodzić ewangelizatorzy i do którego będą przyprowadzać ewangelizowanych, mają być parafie. Powinny się one na to otworzyć. Trzeba zmienić sposób myślenia, powrócić do Ewangelii i powiedzieć jak Pan Jezus: dobry pasterz zostawia 99 owiec i idzie szukać tej jednej, która się zgubiła. Podczas dyskusji z kapłanami słyszę nieraz: No tak, Księże Kardynale, ale jeśli się nastawimy na szukanie tej jednej owcy, to czy to nie będzie krzywda dla tych 99?. Ja na to odpowiadam: Czy to nam się podoba, czy nie, to jest istota Ewangelii. Pan Jezus nakazał szukać tej jednej owcy. A przecież wiemy, że dzisiaj to nie jest już jedna to tylko pewien symbol takich owiec, które się zagubiły, jest bardzo dużo. U podstaw nowej ewangelizacji musi być praca nad zmianą myślenia zarówno kapłanów, jak i świeckich. Czym jest Rok Wiary dla Kościoła powszechnego, czym będzie dla Kościoła w Polsce i czym powinien być dla każdego z nas? W liście do Episkopatów Kongregacja Nauki Wiary zaapelowała, aby jednym z przewodnich motywów tego roku było nauczanie Soboru Watykańskiego II. Otwarcie Roku Wiary następuje 11 października, dokładnie w 50. rocznicę rozpoczęcia Soboru oraz w 20. rocznicę ogłoszenia nowego Katechizmu Kościoła Katolickiego. To chyba jest wymowne? ROZMOWA KAI 11

12 ROZMOWA KAI 12 Apel o powrót do dokumentów soboru i połączenie tego z Katechizmem Kościoła Katolickiego jest sygnałem ze strony papieża, że w dobie subiektywizacji i relatywizmu moralnego bardzo ważne jest kształtowanie wiary o charakterze integralnym. Niestety wśród wierzących obserwujemy potężną wybiórczość prawd wiary i zasad moralnych. Widać to we wszystkich badaniach, zwłaszcza u ludzi młodych. Wiara od strony przedmiotowej jest selektywna i w związku z tym w trosce o jej integralność bardzo potrzebny jest powrót do Katechizmu Kościoła Katolickiego i dokumentów Soboru Watykańskiego II. Sobór nie tylko był doskonałą autorefleksją nad tym, czym jest Kościół, ale i w jaki sposób winien być obecny we współczesnym świecie. Niezbędne jest studiowanie dokumentów Soboru, aby tę misję w świecie prawidłowo wypełniać. Są to doskonałe drogowskazy. Ponadto papież przypomina, że pełna wiara wyrasta zawsze z osobowego spotkania z Panem Bogiem. To jest to najważniejsze zadanie, jakie Kościół stawia nam w Roku Wiary. Jeszcze raz wracam do fragmentu Ewangelii spod Cezarei Filipowej. Potrzebne są różne wydarzenia w Roku Wiary, ale najważniejsze jest, by każdego wiernego skłonić do zadania sobie pytania: kim jest dla mnie Jezus Chrystus? Czy jest on moim Panem i Zbawicielem? Trzecią sprawą, którą papież mocno podkreśla, jest potrzeba autentycznego świadectwa ze strony wierzących. Chodzi o to by uwierzyć, że Pan Bóg działa nie tylko w historii zbawienia zapisanej w Biblii, ale działa też w tej historii konkretnej, której my jesteśmy uczestnikami. Działa poprzez nas. Za rok odbędzie się w Warszawie Dziedziniec Pogan. Jakie cele temu towarzyszą i jak to wydarzenie będzie przebiegać? Zdecydowałem się, żeby zorganizować w Warszawie Dziedziniec Pogan 12 i 13 października przyszłego roku, niejako na zakończenie Roku Wiary, gdyż może on bardzo pomóc Kościołowi w jego misji, w takiej metropolii jak Warszawa, gdzie coraz więcej mieszkańców stanowią niewierzący. W zainicjowanych przez Papieską Radę ds. Kultury kolejnych edycjach Dziedzińca Pogan chodzi właśnie o dialog z ludźmi niewierzącymi bądź poszukującymi tymi, którzy otwarci są na wartości, choć wywodzą je z innych źródeł. Pragną dobra i chcą świat czynić lepszym. Możemy się więc spotkać i coś wspólnie zrobić. A przede wszystkim spotkać się wokół tych najbardziej egzystencjalnych pytań, jakie dotyczą nas wszystkich. Chodzi mi też o to, aby był to początek pewnego procesu, a nie jednorazowe wydarzenie. Zależy mi więc, by Dziedziniec Pogan, Dziedziniec Ludów czy Dziedziniec Dialogu nie wiem jeszcze jak go nazwiemy pozostawił po sobie coś trwałego w postaci stałego miejsca, czy kilku miejsc, gdzie ludzie reprezentujący różne dziedziny życia: naukę, kulturę, politykę, media, gospodarkę i biznes, będą mogli się nadal spotykać i dyskutować. Przygotowania zostały już uruchomione i mamy cały rok, aby wymyślić taką dalekosiężną koncepcję działania. Za kilka dni rozpocznie się XII Dzień Papieski pod hasłem: Papież rodziny. Dlaczego w tym roku takie właśnie hasło? Zastanawiając się nad tym, jakie sprawy były najbliższe Janowi Pawłowi II, doszliśmy do wniosku, że nie można zapomnieć o rodzinie. Kiedy analizuje się tysiące jego przemówień z pielgrzymek, katechezy środowe i różnorodne dokumenty, to z pewnością rodzina jawi się jako jeden z głównych wątków. Papież doskonale wiedział, jak rodzina jest ważna dla wychowania, ukształtowania i całego życia człowieka. Niezwykle piękne ujęcie rodziny zawarł w katechezach środowych z początku pontyfikatu, w licznych encyklikach, adhortacjach i swym Liście do rodzin. Dzisiaj, po latach, jego nauczanie o rodzinie nabiera znów mocy i znaczenia jeszcze bardziej wymaga podjęcia na nowo. Kiedy Jan Paweł II mówił o rodzinie nikt nie przypuszczał, że nawet w Polsce będziemy przeżywać kryzys definicji rodziny, że będzie ona kwestionowana jako trwały związek kobiety i mężczyzny. Gdyby dziś Jan Paweł II wypowiadałby się w kwestiach rodziny, z pewnością byłby jeszcze bardziej stanowczy. Upominałby się zapewne o prawidłowe rozumienie rodziny, o jej fundamenty i o jej prawa w społeczeństwie. Temat ten wybraliśmy także ze względu na media, aby media w tym czasie zajęły się rodziną, gdyż mają one silny wpływ na kształtowanie świadomości ludzi. O znaczeniu rodziny należy mówić także ze względu na zagrażający Polsce kryzys demograficzny, w skali jakiej dotąd nigdy nie mieliśmy. W liście pasterskim poprzedzającym Dzień Papieski przypominamy, że jeśli chodzi o dzietność, Polska pozostaje na 209 miejscu spośród 222 badanych krajów. Są to dane ONZ. Niektórzy twierdzą, że sytuacja ta jest tak dramatyczna, że już nic nie da się zrobić. Twierdzą, że wszędzie, gdzie współczynnik dzietności spadł poniżej 1,5 dziecka na jedną statystyczną kobietę (u nas jest 1,3), kryzys demograficzny jest nieodwracalny i można substancję społeczeństwa uzupełniać wyłącznie drogą migracji. Nie zgadzam się z tym, w moim przekonaniu, jeśli proces wychowawczy zostanie wsparty poprzez dobrą politykę rodzinną, to niektóre negatywne tendencje można odwrócić. Dlatego bardzo kibicuję Węgrom, bo wierzę, że im się uda, podobnie jak udaje się Francuzom. Dzięki polityce rodzinnej, dzięki realnemu wspieraniu dzietności nastała tam moda na rodzinę wielodzietną. Jestem przekonany, że i Polska powinna pójść tą drogą, gdyż jeśli nie będzie się tu rodzić więcej dzieci, czeka nas także nieuchronny kryzys gospodarczy. Politycy muszą zrozumieć, że inwestycja w dzieci, w pomoc rodzinie, aby mogła mieć ich więcej, jest najlepszą i najbardziej dalekosiężną inwestycją w przyszłość kraju. Dzień Papieski to także okazja do wsparcia Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia, która nie jest banalnym dziełem. Jest to 2,5 tys. młodych ludzi, którym się pomaga poprzez stypendia, poprzez stałą formację i pomoc w starcie życiowym. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiał Marcin Przeciszewski

13 Być solą ziemi Poznańskie Forum Duszpasterskie Ponad pięćset osób z całej Polski wzięło 29 września udział w Poznańskim Forum Duszpasterskim, wprowadzającym w tematykę nowego roku duszpasterskiego w Polsce pod hasłem Być solą ziemi. Forum rozpoczęła uroczysta Msza św. pod przewodnictwem kard. Stanisława Ryłki w kościele pw. św. Rocha. Eucharystię koncelebrowali abp Stanisław Gądecki, metropolita poznański, oraz bp Zdzisław Fortuniak i bp Grzegorz Balcerek. W homilii abp Henryk Hoser nawiązał do obchodzonego 29 września w Kościele święta św. Archaniołów Gabriela, Michała i Rafała. Biskup warszawsko-praski zauważył, że współczesny człowiek często zapomina o prawdzie, o stworzonych przez Boga bytach niewidzialnych, czyli aniołach. Trzeba dziś przypomnieć sobie, że Boga otaczają aniołowie, których nazwy pochodzą od zadań przez nich wykonywanych, od misji, którą Bóg im powierzył podkreślił kaznodzieja. Poznańskie Forum Duszpasterskie obradowało w auli Centrum Wykładowo-Konferencyjnego Politechniki Poznańskiej. Abp Gądecki, zwracając się do uczestników forum stwierdził, że chrześcijanie powinni być solą ziemi, zgodnie z tym, co mówił Chrystus. Być solą ziemi to nie życzenie, pragnienie, ale imperatyw dla chrześcijanina mówił metropolita poznański. Przewodniczący Komisji Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski zwrócił uwagę, że nadchodzący Rok Wiary ma wzmocnić wiarę wszystkich ochrzczonych. Przypomniał słowa papieża Benedykta XVI, by Credo nicejsko-konstantynopolitańskie stało się codzienną modlitwą chrześcijan. Credo to jest kwintesencją naszej wiary zaznaczył abp Gądecki. Zapowiedział, że w archidiecezji poznańskiej, w związku z Rokiem Wiary, zostanie rozprowadzonych 50 tys. obrazków z wizerunkiem Chrystusa Pantokratora i słowami Credo. Podkreślił, że w ramach formacji w przyszłym roku odbędzie się I Kongres Parafialnych Rad Duszpasterskich. Kard. Stanisław Ryłko, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich, wygłosił wykład Wy jesteście solą ziemi. Przekonywał, że bycie świadkiem Chrystusa na progu trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa to wielkie zadanie i wyzwanie. To droga niełatwa, a przez ciasną bramę przechodzą jedynie ci, którzy są zdeterminowani stwierdził. Podkreślił, że najważniejszym zadaniem dla współczesnych chrześcijan jest zachowanie i pielęgnowanie tożsamości chrześcijańskiej. Wypływa ona z chrztu świętego. Nie można być chrześcijaninem prywatnie, poza Kościołem. Nie można oddzielić Chrystusa od Kościoła mówił przewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich. Zauważył, że Europa ucieka dziś w milczącą apostazję, obojętność religijną. Wielu ochrzczonych żyje tak, jakby Boga nie było. Zdaniem prelegenta świat przeżywa nie tyle kryzys finansowy, co kryzys moralny. Kryzys Boga jest kryzysem człowieka stwierdził kard. Ryłko. Podkreślił też, że wiara wielu ochrzczonych stała się pusta i została zredukowana do obyczaju uświęconego tradycją. Kard. Ryłko przypomniał słowa bł. Jana Pawła II, który mówił o potrzebie świętości chrześcijan. Świętość to nasze chrześcijańskie być albo nie być przekonywał. Zaznaczył, że świat potrzebuje chrześcijan autentycznych, którzy żyją pełnią Ewangelii. Podczas forum wymieniono poglądy nt zadań chrześcijanina w życiu rodzinnym, w gospodarce, w polityce i w mediach. Dr Jacek Pulikowski podkreślił, że tylko dobre i wierne małżeństwa posiadające potomstwo są gwarancją szczęśliwej rodziny i mogą budzić nadzieje na przyszłość. Prof. Aniela Dylus z Warszawy zastanawiała się nad kwestią obecności chrześcijan w gospodarce. Dyrektor Instytutu Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego przekonywała, że religia nadaje sens działaniu w sferze ekonomicznej. Zwróciła uwagę na relację między religią a gospodarką. Im człowiek jest bardziej wierzący, tym jest mniej roszczeniowy stwierdziła. Marek Jurek podjął temat dawania świadectwa o Bogu w życiu politycznym. Prezes Prawicy Rzeczypospolitej zaznaczył, że polityka to przede wszystkim zabieganie o dobro wspólne. Zwrócił też uwagę na konieczność widzenia spraw we właściwej hierarchii. Z kolei dziennikarz Jan Pospieszalski mówił o byciu chrześcijaninem w mass mediach. Zaznaczył, że trudno jest być dzisiaj dziennikarzem katolickim, bo z tego powodu można stracić pracę. Właściciel mediów decyduje co będzie w nich publikowane, a dziennikarz musi się temu podporządkować stwierdził Pospieszalski. Jeśli dziennikarz nie chce utracić swojej chrześcijańskiej tożsamości, musi przylgnąć do Chrystusa Eucharystycznego dodał. Sesji towarzyszyła wystawa na temat pomnika Najświętszego Serca Pana Jezusa, zwanego Pomnikiem Wdzięczności, który był odsłonięty i poświęcony 80 lat temu w Poznaniu. Pomnik, zburzony przez Niemców w czasie II wojny światowej, ma być ponownie odbudowany i odsłonięty w stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości w 2018 roku. W forum wzięli udział duchowni, osoby konsekrowane, przedstawiciele wydziałów duszpasterskich w kuriach diecezjalnych, parafialnych rad ekonomicznych i duszpasterskich, ruchów i stowarzyszeń katolickich, członkowie Akcji Katolickiej z kilkunastu polskich diecezji, m.in. płockiej, gdańskiej, gnieźnieńskiej, ełckiej, warszawskiej i tarnowskiej. Organizatorem Poznańskiego Forum Duszpasterskiego były Rada Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Archidiecezji Poznańskiej oraz Zarząd Akcji Katolickiej. Nowy rok duszpasterski Kościoła w Polsce, którego hasłem są słowa: Być solą ziemi, rozpocznie się w pierwszą niedzielę Adwentu, 2 grudnia. msz KRAJ 13

14 Obudź się, Polsko! Wielotysięczna rzesza uczestników Marszu Obudź się, Polsko! wzięła udział we Mszy św. sprawowanej 29 września na Placu Trzech Krzyży w Warszawie. Demokracja bez Boga ma w sobie coś demonicznego powiedział w homilii ks. prałat Walenty Królak. W liturgii, sprawowanej przez kilkudziesięciu kapłanów w tym o. Tadeusza Rydzyka, uczestniczyli parlamentarzyści, m.in. prezes PiS Jarosław Kaczyński. Na początku homilii ks. Królak podkreslił, że obecna liturgia nawiązuje do Mszy za Ojczyznę sprawowanych przed laty przez bł. ks. Jerzego Popiełuszkę. Dziś, jak dodał, czasy są inne ale problemy na pewno nie mniejsze. Potrzebujemy znowu przyzywać Boga, byśmy umieli duchowo i moralnie się odrodzić, bo widzimy, że demokracja bez Boga ma w sobie coś demonicznego stwierdził. Ks. prałat podkreślił, że obecne czasy są wyjątkowo trudne, a zło agresywne, ale Pismo Święte wskazuje, iż zawsze będzie trwała walka z szatanem wrogiem Boga i człowieka. Zwycięstwo Chrystusa się dokonało, On zwyciężył zło, ale to się objawi na końcu czasów, a do tego czasu trwa walka o królestwo Chrystusa w nas mówił proboszcz stołecznej parafii św. Augustyna. Wskazał też na próby oderwania człowieka od Boga i codzienną walkę z Jego przykazaniami: nie cudzołóż, nie kradnij, nie zabijaj. Jak wielu odrzuca te przykazania, jaka jest walka ze świętością i jednością rodziny, jakie spustoszenie w umysłach młodego pokolenia mówił kaznodzieja. Jak długo czekamy na wyjaśnienie prawdy o Smoleńsku, jak długo niewyjaśniane są różne afery, których ofiarami jest tyle ludzi wyliczał dalej kapłan dodając, że wszystko możemy z Chrystusem jego łaską i jego mocą. Zwrócił też uwagę, że choć podczas sobotniego marszu przytaczano słowa mężów stanu, biskupów, poetów to jedyne i najważniejsze jest Słowo Boże. Nawiązując do poprzedzających marsz deklaracji jego uczestników, iż chcą manifestować, ale przede wszystkim modlić się, kaznodzieja zachęcał: Czyńmy to, bo u Boga wszystko jest możliwe. Swoją homilię ks. Królak zakończył łowami: Pamiętajmy że tylko przez świętość, moralność, wierność Bogu możemy zbawiać świat i nasze pokolenie. Zabierając głos przed zakończeniem Mszy św. o. Tadeusz Rydzyk podkreślił, że Episkopat Polski już trzykrotnie upominał się o miejsce dla Telewizji Trwam na multipleksie cyfrowym i ciągle bezskutecznie. Dyrektor Radia Maryja skrytykował też jak się wyraził media mętnego nurtu. Wyjaśnił, że nie jest to główny nurt, bo nurt główny stanowią media, służące prawdzie. Stwierdził też, że po okrągłym stole wszystko przejęła strona lewicowo-liberalna. O. Rydzyk zaapelował do świata biznesu o wparcie dla założonej przez siebie w Toruniu Wyższej Szkoły Kultury Społecznej i Medialnej. Marsz Obudź się, Polsko! organizowany był w obronie Telewizji Trwam, której KRRiT nie przyznała miejsca na multipleksie. Rozpoczął się on przed południem patriotycznym koncertem na pl. Trzech Krzyży. Manifestacja pod hasłem Obudź się, Polsko! jest także wyrazem sprzeciwu wobec działań podejmowanych przez rząd: wydłużania wieku emerytalnego, podnoszeniu podatków i polityki antyrodzinnej czytamy na stronie internetowej Radia Maryja. Współorganizatorami Marszu były: Prawo i Sprawiedliwość oraz NZZS Solidarność. tk, pm Konferencja Obiekty sakralne budowa, renowacja, wyposażenie r. Dom Pielgrzyma przy Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach pod Honorowym Patronatem Jego Eminencji Księdza Kardynała Stanisława Dziwisza. Do udziału zapraszamy gospodarzy parafii, wspólnot zakonnych oraz członków diecezjalnych komisji artystyczno- -architektonicznych. W programie konferencji: WYKŁADY I PREZENTACJE SPECJALIZUJĄCYCH SIĘ W BUDOWIE, RENOWACJI, WYPOSAŻENIU ORAZ ZABEZPIECZENIU OBIEKTÓW SAKRALNYCH ORAZ PORADY SPECJALISTÓW Z TEJ DZIEDZINY. Ze względów organizacyjnych, warunkiem uczestnictwa w konferencji jest wcześniejsze potwierdzenie udziału: tel , tel. kom lub mailowo: biuro@operante.pl KRAJ 14 Miłym akcentem będzie losowanie wśród Uczestników spotkania atrakcyjnych nagród: wielofunkcyjnego urządzenia do drukowania, kopiowania skanowania oraz faksowania: OKI MC561 oraz systemu do ogrzewania konfesjonału. Szczegółowy program konferencji znajduje się na Serdecznie zapraszamy do udziału Organizator: Operante

15 Kanał religia.tv kończy produkcję Od 1 stycznia 2013 r. kanał religia.tv kończy własną produkcję. W zaistniałej sytuacji z redakcji odejdzie cały zespół dziennikarski z Szymonem Hołownią na czele. Przez ostatnich pięć lat udało nam się stworzyć zupełnie nową jakość nie tylko na rynku polskim, ale nawet światowym powiedział KAI Szymon Hołownia, dyrektor programowy stacji. Los pionierów bywa trudny dodał ks. Kazimierz Sowa, dyrektor Religia. tv. W przyszłym roku program religia.tv będzie jeszcze emitowany w stacjach kablowych, na platformie satelitarnej i w Stanach Zjednoczonych ale oglądać tam będzie można tylko powtórki i zakupione filmy. Ks. Kazimierz Sowa nie ukrywa, że przyjęte rozwiązanie nie może zadowalać. Ograniczenie formuły nadawania oznacza, że nadal prowadzone są rozmowy dotyczące zapewnienia przyszłości dla kanału religia.tv dodaje. Nieoficjalnie nie wyklucza się również wejścia nowego inwestora do kanału Religia.tv. gp Medale Per Artem ad Deum dla Morricone i Stuligrosza Ennio Morricone i Poznańskie Słowiki zostały uhonorowane medalami Per Artem ad Deum. Laureatom wręczył je osobiście prefekt Papieskiej Rady ds. Kultury kard. Gianfranco Ravasi podczas gali połączonej z koncertem Między niebem a ziemią, jakiego 2 tys. osób wysłuchało wieczorem 29 września w Targach Kielce. Tegorocznymi laureatami, decyzją Kapituły Medalu, zostali dwaj wybitni kompozytorzy, których twórczość jest znana na całym świecie: twórca muzyki filmowej i zdobywca Honorowego Oscara Ennio Morricone oraz nieżyjący już Stefan Stuligrosz wybitny polski dyrygent i kompozytor, założyciel Chóru Poznańskie Słowiki i prowadzący go ponad 60 lat. Zakończenie produkcji przez kanał religia.tv to porażka Episkopatu i całego Kościoła w Polsce uważa medioznawca prof. Wiesław Godzic. Jego zdaniem oferta współwłaściciela koncernu ITI Mariusza Waltera, który zadecydował o finansowaniu kanału, nie została podjęta przez Episkopat, efektem czego stacja nie doczekała się wsparcia ze strony ogółu katolików. To wstyd, że w katolickim kraju nie udało się bardzo dobre przedsięwzięcie o charakterze religijnym stwierdził w rozmowie z KAI wykładowca Wyższej Szkoły Psychologii Społecznej (WSPS) w Warszawie. Podkreślił, że była to telewizja w przeciwieństwie do monologicznego modelu Telewizji Trwam stawiała na dialog. Zdaniem Godzica zapowiadane zakończenie wraz końcem br. produkcji przez religia.tv oznacza, że ze strony katolickiej nie będzie w przestrzeni telewizyjnej wielogłosu, bo pozostanie tylko Telewizja Trwam. Pozostanie jeden sposób spoglądania na sprawy katolicyzmu, artykulacji potrzeb ocenił medioznawca. Dodał, że tym samym zaprzepaszczono kapitalną Obecność prof. Stuligrosza przenika to wydarzenie. Jego chór jest wielką lekcją muzyki, przykładem doskonałej harmonii, znakiem i światłem we współczesnym społeczeństwie mówił kard. Ravasi wręczając medal Maciejowi Wielochowi obecnemu dyrygentowi i dyrektorowi artystycznemu chóru. Z kolei honorując światowej sławy twórcę muzyki filmowej Ennio Morricone, kard. Ravasi zwrócił uwagę na wielkość i blask muzyki, która spotyka się z misterium, na dźwięki, które pokochał cały świat. Maestro Morricone mówił o inspiracjach osobą i nauczaniem Jana Pawła II, o filmach dedykowanych Karolowi Wojtyle i Janowi Pawłowi II, które ilustrował muzycznie. Pracując nad muzyką filmową odkryłem polskiego możliwość, by te telewizje ze sobą konkurowały, rozsądnie dyskutowały i dopełniały się swoją ofertą. Klęska tego kanału świadczy o porażce zarówno państwa, jak i instytucji Kościoła uważa prof. Godzic. Jego zdaniem religia.tv była symboliczną ofertą skierowaną przez Waltera zarówno do telewizji publicznej, jak i Episkopatu z propozycją, żeby tego typu widzenie świata było dofinansowane przez ogół katolików. Nikt myślący racjonalnie nie mógł sądzić, że Mariusz Walter będzie dopłacał do religia.tv dłużej niż pięć lat, bowiem tego rodzaju sytuacje w świecie po prostu się nie zdarzają zaznaczył medioznawca. Według niego środki na finansowanie takiego projektu powinny teraz znaleźć się w telewizji publicznej. Zdaję sobie sprawę z problemów tej instytucji, ale z drugiej strony nie wiem, dlaczego nie otworzyła jeszcze kanału religijnego powiedział wykładowca WSPS. Jednocześnie wyraził nadzieję, że programy realizowane pod egidą religia.tv pojawią się w internecie. tk, gp papieża i cierpienia, jakie wraz z nim przeżył naród polski powiedział w Kielcach Morricone. Podczas koncertu Orkiestra Filharmonii Świętokrzyskiej z towarzyszeniem Chóru Filharmonii Krakowskiej pod dyrekcją Jacka Rogali wykonały utwór Ennio Morricone pt. Między niebem a ziemią, dedykowany Janowi Pawłowi II. Kompozytor sam ten utwór wybrał. W programie koncertu znalazło się także 11 utworów w wykonaniu Chóru Poznańskie Słowiki. Medal Per Artem ad Deum to wyróżnienie przyznawane przez Papieską Radę do spraw Kultury, utworzoną w 1982 roku z inicjatywy papieża Jana Pawła II. Od 8 lat wyłącznym miejscem przyznawania medalu są Targi Kielce, podczas Targów SacroExpo. dziar KRAJ 15

16 Moja Diecezja Przegląd najważniejszych wydarzeń diecezjalnych Z DIECEZJI 16 BIAŁYSTOK Sześćdziesięciu jeden kleryków, w tym trzynastu na pierwszym roku rozpoczęło 29 września nowy rok akademicki w Archidiecezjalnym Wyższym Seminarium Duchownym w Białymstoku. Podczas inauguracji abp Edward Ozorowski przypomniał, że seminarium pozostaje zawsze w służbie wiary. Poznawać wiarę oznacza jednocześnie: przekazywać ją innym dodał. Hierarcha zauważył, że od samych początków Kościoła przekazywanie wiary napotykało na trudności najpierw były to prześladowania czasów apostolskich, obecnie są to prześladowania w krajach arabskich. W państwach, w których silnie obecna jest ideologia postmodernistyczna, prześladowania są bardziej wyrafinowane, a wierzący nie zawsze zdają sobie z tego sprawę. Abp Ozorowski zwrócił uwagę na trzy aspekty współczesnych prześladowań. Pierwszym z nich jest tendencja do mieszania religii i wyznań między sobą tak, aby doprowadzić do stwierdzenia, że skoro każda z nich głosi swoją prawdę, to znaczy że prawdziwej religii nie ma mówił. Zdaniem metropolity białostockiego prowadzi to do kryzysu moralności i zdrowego rozumu. W drugiej kolejności metropolita wskazał na fakt, że najwięksi naukowcy opowiadają się za brakiem obiektywnej prawdy, tym samym podcinając jej korzenie. Trzecim obszarem jest patriotyzm: Unia Europejska dąży do tego, aby to słowo całkowicie wykreślić, a podobne tendencje odzywają się również w Polsce ubolewał arcybiskup Ozorowski. Wyraził nadzieję, że nowy rok seminaryjny będzie autentycznym ziarnem wiary, które rozrośnie się i przyniesie obfite owoce. tm BIELSKO ŻYWIEC Współczesny człowiek już nie walczy z Bogiem, ale żyje tak, jakby Bóg nie istniał napisał bp Tadeusz Rakoczy w specjalnym liście pasterskim wydanym na rozpoczęcie Roku Wiary. Ordynariusz bielsko-żywiecki dostrzega pilną potrzebę ożywienia wiary oraz nowej ewangelizacji świata. Ze smutkiem konstatuje, że człowiek współczesny żyje w czasach, w których widoczne są objawy rozchwiania umysłowego i moralnego, burzenie trwałych punktów odniesień, obalanie systemów wartości i autorytetów, a w konsekwencji zagubienie poszczególnych ludzi oraz wiele dewiacji życia społecznego. Przypominając, słowa Benedykta XVI z Listu Apostolskiego Porta fidei bp Rakoczy podkreśla, że Rok Wiary ma się przyczynić do tego, by wszyscy wierni lepiej zrozumieli, że fundamentem chrześcijaństwa jest spotkanie ze Zmartwychwstałym Jezusem Chrystusem. Biskup apeluje, by odnowić wiarę i umocnić ją życiem modlitewnym i sakramentalnym. rk BYDGOSZCZ Życzę wam głębokiej refleksji i owoców, które pomogą Kościołowi odnaleźć się we współczesnym świecie mówił bp Jan Tyrawa podczas Mszy św. inaugurującej VIII Zjazd Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce. Debatowali oni w Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Bydgoskiej na temat Wiarygodność chrześcijaństwa w dyskusji z postmodernizmem. Cieszę się, że Bydgoszcz może być przez waszą obecność wpisana w panoramę miast, które słyną z refleksji teologicznej powiedział bp Tyrawa. Było to pierwsze tego typu spotkanie w Bydgoszczy. Jak tłumaczył jego gospodarz rektor uczelni ks. dr Wojciech Szukalski teologia fundamentalna to dziedzina, która z racji swej nazwy stoi u początków wszystkich traktatów teologicznych. Według niego próba dyskusji nad postmodernizmem powinna być jasna, rzeczowa, ale także partnerska. Warto odwołać się do znaczenia i przesłania Soboru Watykańskiego II, który pokazuje nam miejsce Kościoła we współczesnym świecie. Nie możemy abstrahować od tego, co się w tym świecie dzieje, ale musimy nawiązywać dialog. Może się bowiem okazać, że w tych poglądach, które na pierwszy rzut oka wydają się być nam bardzo odległe, znajdują się inspiracje, które warto podjąć, chociażby kwestia sumienia dodał rektor. Tematykę tegorocznego zjazdu wskazał ks. prof. Tadeusz Dola. Kiedy przyglądamy się dokumentom Kościoła, choćby wypowiedziom Ojca Świętego, słyszymy nieustannie, że jednym z podstawowych problemów jest relatywne traktowanie prawdy. Nurtem myślowym, który kwestionuje możliwość obiektywnego pojmowania prawdy jest właśnie postmodernizm. Według jego zwolenników prawda nie jest czymś, co byłoby rzeczywistością obiektywną mówił kapłan, pracownik Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. Według niego uwiarygodnić dziś chrześcijaństwo to próbować przekonywać, że jest jednak prawda wspólna nam wszystkim, możliwa do poznania. Jej fundamentem jest sam Bóg, który w Jezusie te prawdy objawił. W Jezusie, który mówi: Ja jestem drogą, prawdą i życiem. Próba przekonania współczesnego człowieka, że nie wszystko jest względne, jest jednym z podstawowych zadań dzisiejszej teologii uważa ks. prof. Dola. jm

17 235 osób z bydgoskich warsztatów terapii zajęciowej zostanie objętych szkoleniem w ramach projektu Niepełnosprawny pełnosprawny uczestnik ruchu drogowego organizowanego przez Caritas i Wydział Ruchu Drogowego Komendy Wojewódzkiej Policji w Bydgoszczy. Głównym jego celem jest promowanie zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego wśród osób niepełnosprawnych. Przedsięwzięcie jest realizowane w ramach Funduszu Małych Grantów, a współfinansowane przez Stowarzyszenie Partnerstwo dla Bezpieczeństwa Drogowego. Inauguracja projektu miała miejsce na terenie Ośrodka Rekreacji Konnej w bydgoskim Leśnym Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku. To kolejny dowód na to, że osoby niepełnosprawne nie są nam obce powiedział dyrektor Caritas ks. prałat Wojciech Przybyła. jm CZĘSTOCHOWA Istnienie mediów katolickich to konieczność, bo inaczej sposób myślenia i postępowania ludzi zostanie na marginesie wiary i moralności podkreślił abp Wacław Depo metropolita częstochowski w rozmowie z Archidiecezjalnym Radiem Fiat. Przewodniczący Rady Episkopatu ds. Środków Społecznego Przekazu odniósł się również do funkcjonowania mediów publicznych, wskazując na problem upartyjnienia. Nietrudno zauważyć, że w stacjach radiowych, telewizyjnych czy nawet czasopismach nie ma pełnego spektrum przekazywania prawdy mówił. Jego zdaniem w mediach istnieje lęk, że jawne i przejrzyste świadectwo katolickiego dziennikarza oznaczać będzie oskarżenie go o fundamentalizm, a tym samym utratę pracy. Metropolita częstochowski wskazał również na Nową Ewangelizację jako szansę i wyzwanie dla mediów katolickich. Jest ona łaską naszego czasu, która wymaga wielkiego trudu odnalezienia własnej, chrześcijańskiej tożsamości oraz sensu spotkania i przynależności do Chrystusa przypomniał. Zaznaczył również, że pierwszym zadaniem w pracy Rady Episkopatu ds. Środków Społecznego Przekazu będzie dobór ludzi. Do współpracy pragnę zapraszać zarówno osoby duchowne, jak i wszystkich ludzi pracujących w środkach przekazu podkreślił. Chcę najpierw korzystać z ich mądrości i doświadczenia, a dopiero później wypracowywać wspólną strategię medialną w sprawach, które są dla Kościoła najważniejsze. Abp Depo zachęcił również do tego, aby w Roku Wiary Kościół korzystał z nowoczesnych środków przekazu, także Internetu. ks. mf ELBLĄG Pełzająca laicyzacja to zjawisko wykluczania Boga ze swego myślenia, sumienia, z życia prywatnego, rodzinnego i publicznego napisał w liście pasterskim do wiernych biskup elbląski Jan Styrna. To traktowanie wybiórczo prawd religijnych i zasad moralnych płynących z wiary, a przez to kwestionowanie Boga jako najwyższego Autorytetu, któremu warto i trzeba zaufać podkreślił. W liście wprowadzającym w nadchodzący Rok Wiary biskup zauważył, że Nowa Ewangelizacja jest ukierunkowana na ludzi ochrzczonych, którzy jednak nie włączyli się w życie wiary, nie nawiązali osobistej łączności z Chrystusem i Jego Kościołem, albo też, z różnych powodów, od Chrystusa i Jego Kościoła odeszli. Do Nowej Ewangelizacji wzywał od początku swego pontyfikatu bł. Jan Paweł II przypomniał biskup Styrna. Z żarliwą gorliwością starał się przybliżać Chrystusa i Jego zbawienie, pomagał otwierać duszę na Boże dary. To dzieło Chrystusa Dobrego Pasterza prowadzi dziś Benedykt XVI. 11 października ogłosi on całemu światu Rok Wiary, aby mobilizować do pogłębiania i ożywiania wiary, do włączenia się w apostolskie działanie w swoim środowisku życia, do usilnej modlitwy o światło i moce Ducha Świętego. Elbląski biskup nawiązał do zakończonej niedawno w diecezji peregrynacji Matki Bożej w Jasnogórskim Wizerunku Nawiedzenia. Stwierdził, że wielu ludzi przeżyło swoje osobiste spotkanie z Niebieską Matką i Królową oraz doświadczyło Jej przemożnego wstawiennictwa u Boga. Podkreślił, iż Maryja wzywa nas, abyśmy nie ustawali w trosce o zbawienie Jej dzieci, gdyż Ona miłuje wszystkich. Na koniec biskup Styrna zachęcił, aby ochotnym sercem włączyć się w apostolskie, zbawcze działanie Kościoła. Diecezjalne otwarcie Roku Wiary nastąpi 13 października w katedrze św. Mikołaja w Elblągu. pp EŁK Caritas diecezji ełckiej już od 20 lat pomaga potrzebującym. Z tej okazji 29 września dziękczynnej Mszy św. przewodniczył w katedrze biskup ełcki Jerzy Mazur. Zwracając się do pracowników i wolontariuszy Caritas apelował, by ratowali cały świat i nie ustawali w służbie miłości miłosiernej. Na Mszę przybyli liczni pracownicy i wolontariusze Caritas z całej diecezji, a także kapłani i przedstawiciele lokalnych władz. Później miała miejsce uroczystość poświęcenia nowego Domu Samotnej Matki oraz odbyła się uroczysta gala, w czasie której zostały wręczone Medale Biskupa Ełckiego. ks. pz GDAŃSK W Gdyni w wieku 69 lat zmarł o. Czesław Kozłowski znany duszpasterz, rekolekcjonista, ojciec duchowny, miłośnik podróży, autor albumów, poświęconych pielgrzymkom Jana Pawła II i pięknu przyrody. Ojciec Czesław Kozłowski SJ urodził się w Wilnie w r Maturę zdał w Gdańsku-Wrzeszczu a następnie wstąpił do nowicjatu Towarzystwa Jezusowego w Kaliszu. Studia filozoficzne (z przerwą na dwuletnią służbę wojskową) odbył na jezuickim Wydziale Filozoficznym w Krakowie, teologiczne na Papieskim Wydziale Teologicznym Bobolanum i doktorskie na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim. Ukończył też psychologię na Uniwersytecie Warszawskim. Święcenia prezbiteratu przyjął w r Uroczystą profesję złożył w r. Z DIECEZJI 17

18 Z DIECEZJI Służył Kościołowi i zakonowi pełniąc szereg funkcji. Pracował jako wykładowca, ojciec duchowny scholastyków, rektor kolegium w Gdyni i Belarminum w Rzymie, superior, magister nowicjatu i instruktor trzeciej probacji. Udzielał się jako spowiednik i rekolekcjonista, dawał rekolekcje ignacjańskie, tym samym był dla wielu mistrzem życia religijnego. Wiedza teologiczno-psychologiczna, ale przede wszystkim wielka wrażliwość na piękno człowieka, przyrody, jak też sztuki, sprawiały, że o. Kozłowski był dla wielu świeckich i duchownych towarzyszem i przewodnikiem w poszukiwaniu Boga we wszystkim i ponad wszystkim. Życiową pasją o. Kozłowskiego i zarazem sposobem głoszenia Dobrej Nowiny, była fotografia i podróże. Należał do Związku Polskich Fotografów Przyrody. Zmarł w gdyńskim kolegium 23 września. Wacław Oszajca SJ Uroczysty pogrzeb Anny Walentynowicz, zmarłej w katastrofie smoleńskiej legendarnej postaci Solidarności, odbył się 28 września. Mszę św. sprawowano w kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Gdańsku-Wrzeszczu. Najbliżsi pożegnali działaczkę Solidarności po raz drugi. Podczas niedawnej ekshumacji okazało się bowiem, że ciało Anny Walentynowicz zostało zamienione z ciałem innej ofiary Teresy Walewskiej-Przyjałkowskiej. W naszej pamięci na zawsze pozostaną słowa wdzięczności za życie pani Anny mówił podczas liturgii ks. Andrzej Dańczak. Podkreślił, że po raz drugi przychodzi nam modlić się za śp. Annę Walentynowicz. Możemy być pewni, że Tam zazna spokoju. To osoba o której można uczciwie powiedzieć, że była wielką Polką i wielką postacią naszej historii współczesnej powiedział przed wejściem do Kościoła Jarosław Kaczyński, prezes PiS. Natomiast syn Zmarłej, Janusz Walentynowicz, w rozmowie z dziennikarzami stwierdził: Mam wyrzuty sumienia, że nie dobijałem się jednak, by być przy składaniu ciała oraz by to sprawdzić. Zawierzyłem urzędnikom, którzy zapewniali, że będzie wszystko w porządku. Pogrzeb odbył się na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku. Legendarna działaczka została pochowana obok swojego męża. Wśród osób, które wypowiadały się podczas pogrzebu był Andrzej Gwiazda: Czujemy, że Ania jest w niebie i do dalszej walki potrzebuje naszych rąk, naszych ust i naszej odwagi. I to jej musimy przyrzec. Stałaś się po śmierci dla nas wszystkich symbolem drogi do prawdy o tych, którzy polegli nad Smoleńskiem mówił na cmentarzu Antoni Macierewicz. Dodał, że żegna Annę Walentynowicz w imieniu założycieli Komitetu Obrony Robotników Bądź pewna: prawda ujrzy światło dzienne mówił poseł PiS. W uroczystości prócz rodziny i przyjaciół uczestniczyli m.in.: Anna Fotyga, Jolanta Szczypińska, Janusz Śniadek, Maciej Łopiński. als Muzułmanie, żydzi i chrześcijanie modlili się wspólnie w Gdańsku o pokój na świecie. 30 września po raz siódmy pod namiotem na dziedzińcu Kościoła Św. Trójcy odbyło się spotkanie Asyż w Gdańsku. Wydarzenie to poprzedził Marsz Cywilizacji Miłości, który przeszedł ulicami Starego Gdańska. Panie, pozwól, byśmy na Twój obraz budowali pokój między narodami. Pomóż otworzyć drzwi do braci naszych. Do tych, których usta nie mówią kłamliwie, a prawica nie wznosi się do kłamliwej przysięgi modlił się Jakub Szadaj, przewodniczący Niezależnej Gminy Wyznania Mojżeszowego RP. Napełnij nas mądrością, czystym słowem, miłością. Spraw, by szalony świat był uzdrowiony, a Twoje dzieci mogły się cieszyć spokojem mówił. Hani Hraish, imam Gminy Muzułmańskiej w Gdańsku wyjaśniał, że jedno z imion, które wybrał Bóg to pokój, inaczej dobro. To przywitanie między wierzącymi ludźmi. W pokoju kryje się wszystko, co jest dobre. Boże, obdarzaj nas pokojem każdego z nas, w naszych rodzinach, domach, na naszych ulicach i osiedlach. Boże, obdarzaj wszystkich na świecie pokojem ludzi w Ziemi Świętej, a szczególnie w Syrii. Boże pomóż im, by skończyli wojnę. Pomóż, by dobro zwyciężyło zło mówił imam Hraish. Panie, w Twojej woli nasz pokój modlił się z kolei ks. Rafał Michalak z Kościoła Polskokatolickiego. Panie, wysłuchaj tej modlitwy, która wznosi się do Ciebie spośród zgiełku i rozpaczy świata, w którym zapomniano o Tobie, w którym nie wzywa się Twojego imienia, w którym drwi się z Twoich praw i ignoruje Twoją obecność. Albowiem nie znając Ciebie nie żyjemy w pokoju mówił ks. Michalak. Organizatorami spotkania Asyż w Gdańsku są: Dom Pojednania i Spotkań im. św. Maksymiliana M. Kolbego, klasztor franciszkanów w Gdańsku, Gmina Muzułmańska w Gdańsku oraz Niezależna Gmina Wyznania Mojżeszowego RP. als GNIEZNO Pod patronatem Prymasa Polski abp. Józefa Kowalczyka rozpoczęła się 26 września w Gnieźnie trzydniowa konferencja poświęcona kościelnym zbiorom muzycznym w polskich bibliotekach. W spotkaniu w Muzeum Archidiecezjalnym uczestniczyli bibliotekarze, archiwiści, badacze- -muzykolodzy oraz osoby związane z muzyką kościelną z całej Polski. Otwierając debatę abp Józef Kowalczyk podkreślił symboliczny charakter wyboru Gniezna na miejsce obrad. Przychodzicie do źródła życia narodowego i kościelnego w Polsce mówił przypominając, że w tym miejscu, w 1979 roku bł. Jan Paweł II wygłosił katechezę o polskiej kulturze i jej pierwszym zabytku Bogurodzicy. Prymas powiedział, że tematyka konferencji wpisuje się w troskę Benedykta XVI o powrót do wielkiego dziedzictwa kościelnej muzyki sakralnej. Podkreślił jednocześnie, że kościelne zbiory muzyczne są wyrazem wiary poprzednich pokoleń, dziedzictwem, które zostało nam pozostawione. I chociaż dzisiaj często dzieła te spoczywają w bibliotekach i archiwach, być może zapomniane przez współczesnych, to jednak zostały stworzone po to, aby wielbić Boga, aby oddać Mu należną chwałę, aby człowiek mógł wyśpiewać swoją pieśń dla Pana powiedział prymas. W konferencji wzięli udział przedstawiciele największych ośrodków

19 naukowych w kraju, m.in.: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, Biblioteki Narodowej oraz Akademii Muzycznych w Katowicach i Gdańsku. Celem spotkania było zaprezentowanie zbiorów muzyki kościelnej zgromadzonych w polskich archiwach, bibliotekach oraz kolekcjach innych instytucji i stowarzyszeń muzycznych. Chodziło też o lepsze poznanie tych zbiorów oraz umożliwienie spotkania różnym środowiskom zajmującym się muzyką kościelną. bgk Kanclerz Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie ks. kan. Krzysztof Wętkowski został mianowany wikariuszem generalnym archidiecezji gnieźnieńskiej. Dekret prymasa Polski abp. Józefa Kowalczyka wszedł w życie 1 października. 49-letni ks. Krzysztof Wętkowski pochodzi z Gniezna. Jest cenionym kanonistą, wykładowcą Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie i adiunktem Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Święcenia kapłańskie przyjął w 1988 roku z rąk prymasa Polski kard. Józefa Glempa. Studia specjalistyczne z zakresu prawa kanonicznego na KUL ukończył w 1995 roku uzyskując tytuł doktora nauk prawnych w zakresie prawa kanonicznego. Był rzecznikiem prasowym archidiecezji gnieźnieńskiej i referentem ds. środków społecznego przekazu. Urząd kanclerza gnieźnieńskiej kurii pełnił nieprzerwanie od 17 lat. Jest stałym felietonistą Przewodnika Katolickiego. Na urzędzie kanclerza ks. Wętkowskiego zastąpił jako pełniący obowiązki 36-letni ks. Zbigniew Przybylski, rzecznik prasowy Kurii. bgk KIELCE Do kieleckiej bazyliki zaprasza wszystkich diecezjan na 13 października bp Kazimierz Ryczan. W dniu tym odbędzie się Msza św. inaugurująca Rok Wiary. Biskup kielecki wystosował specjalny komunikat odczytywany w niedziele w kościołach diecezji. Nazywa w nim Rok Wiary zachętą do autentycznego i nowego nawrócenia się każdego z nas do Jezusa Chrystusa będącego jedynym Zbawicielem świata. Cytuje także słowa Benedykta XVI, którymi Ojciec Święty zaprasza do przeżycia Roku Wiary: Podwoje wiary (por. Dz 14, 27) są dla nas zawsze otwarte. Wiodą one do życia w komunii z Bogiem i pozwalają wejść do Jego Kościoła. Próg ten można przekroczyć, kiedy głoszone jest Słowo Boże, a serce poddaje się kształtowaniu przez łaskę, która przemienia. Przekroczenie tych podwoi oznacza wyruszenie w drogę, która trwa całe życie. Zaczyna ją chrzest. dziar Na trzecią z kolei edycję cieszącego się ogromną popularnością projektu powołaniowego Kleryk to... Zostań nim na weekend i zobacz sam zaprasza Wyższe Seminarium Duchowne w Kielcach. Weekend powołaniowy zaplanowano wkrótce po rozpoczęciu roku akademickiego w dniach października. Uczestnicy ewentualni kandydaci do kapłaństwa wezmą udział w typowym codziennym życiu kleryckim w murach seminarium. Włączą się w rytm modlitw, w posługę w ośrodkach i placówkach współpracujących z kieleckim seminarium oraz w przewidziane harmonogramem prace fizyczne. Spotkają się z księżmi biskupami. Poznają profesorów, koła zainteresowań, w których działają alumni oraz wszelkie zakamarki gmachu WSD: od Auli bp. Czesława Kaczmarka, przez bibliotekę, kaplicę, sale gimnastyczne, kuchnię, czy strych. dziar KRAKÓW Każdy uczciwy i odpowiedzialny parlamentarzysta, pragnący służyć człowiekowi i społeczeństwu, powinien głosować za życiem, kierując się imperatywem właściwie uformowanego sumienia. Ta zasada tym bardziej obowiązuje parlamentarzystę chrześcijanina mówił 24 września kard. Stanisław Dziwisz podczas Mszy św. w parafii św. Wawrzyńca w Radziszowie z okazji jej nawiedzenia przez obraz Jezusa Miłosiernego. W sprawach moralności, w sprawach najistotniejszych dla życia człowieka i narodu nie może być dyscypliny partyjnej podkreślił metropolita krakowski. Dzisiaj wielkim wyzwaniem dla nas wszystkich jest obrona życia człowieka. Niekiedy jest ono zagrożone w łonie matki, pod jej sercem, a więc tam gdzie powinno się czuć najbezpieczniej ubolewał kard. Dziwisz. Jego zdaniem, paradoks naszej cywilizacji polega na tym, że z jednej strony jesteśmy coraz bardziej wrażliwi na los człowieka niepełnosprawnego ( To niewątpliwie wielkie osiągnięcie ). Ale z drugiej strony i to w świetle prawa jesteśmy bezwzględni wobec kalectwa nienarodzonego dziecka, odmawiając mu prawa, by ujrzało światło dzienne. Czy taka postawa nie ma znamion hipokryzji? pytał hierarcha. Według niego, żadne racje stoją za tym by trwać przy złym prawie w imię mitycznego spokoju społecznego. Za jaką cenę chcemy utrzymać ten spokój? Zło jest złem, a mniejsze zło też jest złem uważa kardynał. led 27 września, w 400. rocznicę śmierci ks. Piotra Skargi, który spoczywa w krypcie kościoła św. Piotra i Pawła w Krakowie, została uroczyście otwarta pierwsza cześć Panteonu Narodowego w podziemiach tej świątyni. Ma on być miejscem pochówku ludzi kultury, sztuki i nauki rozsławiających Polskę na świecie, niezależnie od ich politycznych zapatrywań i wyznawanej wiary. Podczas uroczystości oddane zostały trzy krypty o łącznej powierzchni kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Docelowo miejsce to ma składać się z ośmiu krypt oraz części edukacyjnej. W uroczystości uczestniczył m.in. kard. Stanisław Dziwisz, kard. Franciszek Macharski, bp Tadeusz Pieronek, bp Jan Szkodoń, ks. Marek Głownia proboszcz parafii Wszystkich Świę- Z DIECEZJI 19

20 Z DIECEZJI 20 tych, Marek Wasiak prezes Fundacji Panteon Narodowy przedstawiciele miasta Krakowa oraz województwa małopolskiego, konsulowie, rektorzy wyższych uczelni. Czwartkowa uroczystość miała charakter ekumeniczny i odbyła się z udziałem przedstawicieli różnych wyznań. Obecny był m.in. bp Tadeusz Szurman, przedstawiciel Kościoła Ewangelicko Augsburskiego w Polsce, ks. Jarosław Antosiuk, przedstawiciel Kościoła Prawosławnego, ks. Piotr Pawliszcze z Kościoła Greckokatolickiego oraz Główny Rabin Katowic Joshua Ellis. Każdy z nich przeczytał wybrany psalm. Uroczystość poprowadziła aktorka i reżyser teatralna Anna Lutosławska, która odczytała fragment poezji Karola Wojtyły Myśląc Ojczyzna. Spotykamy się dokładnie w 400. rocznicę śmierci jednego z największych pisarzy i kaznodziejów polskich, wielkiego patrioty, ks. Piotra Skargi. Panteon będzie miejscem spoczynku, największych polskich artystów, malarzy, rzeźbiarzy, kompozytorów, aktorów, a także uczonych mówił prof. Franciszek Ziejka, przewodniczący Rady Fundacji Panteon Narodowy. Archidiecezja krakowska wyraża radość z możliwości wzięcia udziału w tym przedsięwzięciu o charakterze społecznym, kulturalnym oraz historycznym, które powstaje przy wsparciu władz miasta, urzędu marszałkowskiego i Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa stwierdził kard. Stanisław Dziwisz. Niech ten Panteon służy wszystkim Polakom, którzy przez swoje życie i działalność będą wpisywać się złotymi zgłoskami w naszą historię, niech będzie świadkiem pamięci i znakiem dla przyszłych pokoleń dodał hierarcha. Decyzje, kto spocznie w kryptach, będzie podejmować siedmioosobowa kapituła, w skład w której wchodzi: metropolita krakowski, minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prezes Polskiej Akademii Nauk, prezes Polskiej Akademii Umiejętności, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezydent Miasta Krakowa oraz przewodniczący Rady Fundacji. Pieniądze na utworzenie Panteonu Narodowego pochodzą z dotacji Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, zbiórki publicznej w formie sprzedaży cegiełek oraz środków unijnych, przyznanych przez zarząd województwa małopolskiego. Fundacja Panteon Narodowy została powołana w maju 2010 roku przez 11 krakowskich wyższych szkół publicznych, Polską Akademię Umiejętności i archidiecezję krakowską. led Zdaniem kard. Stanisława Dziwisza, w mediach nie zawsze przedstawia się obiektywny obraz księdza. Czasem jest to obraz zdeformowany, czasem karykaturalny. Nagłaśniane są wszystkie potknięcia, słabości i grzechy ludzi Kościoła, co podważa jego misję. Odbiera się mu wiarygodność, oskarżając o hipokryzję mówił metropolita krakowski 29 września podczas Mszy św. z udziałem księży, którzy pielgrzymowali do Łagiewnik z okazji zbliżającego się Roku Wiary. Na początku homilii kard. Dziwisz wyjaśniał, że wiara chrześcijańska to rzeczywiste spotkanie, relacja z Jezusem Chrystusem. Przekazywać wiarę, znaczy tworzyć w każdym miejscu i czasie warunki, umożliwiające takie spotkanie między ludźmi i Jezusem Chrystusem. Celem wszelkiej ewangelizacji jest urzeczywistnienie tego spotkania, zarazem wewnętrznego i osobistego, publicznego i wspólnotowego mówił hierarcha. Jego zdaniem mądry, gorliwy duszpasterz powinien myśleć także o tych, którzy układają sobie życie poza wspólnotą Kościoła, przyjmując wzorce postępowania nie mające wiele wspólnego z Ewangelią. Jak do nich dotrzeć? Jak ich przekonać, że Kościół im nie zagraża, że Chrystus nie odbiera im wolności? pytał. Zdajemy sobie sprawę, że nasze osobiste życie oraz nasza posługa kapłańska znajdują się w centrum zainteresowania społeczeństwa, również mediów zaznaczył kardynał. Jego zdaniem w ostatnich latach to zainteresowanie nasiliło się. Nie zawsze jednak przedstawia się obiektywny obraz księdza. Czasem jest to obraz zdeformowany, czasem karykaturalny mówił metropolita krakowski. Zwrócił uwagę, że ta krytyka, niezależnie od tego, czy sprawiedliwa, czy niesprawiedliwa, dotyka zazwyczaj trzech obszarów naszego życia, pokrywających się z trzema radami ewangelicznymi: ubóstwem, czystością i posłuszeństwem. Wiemy, że w tych obszarach życia kapłańskiego musimy się stale oczyszczać i nawracać, by dawać jednoznaczne i przejrzyste świadectwo powiedział metropolita krakowski. Powinniśmy uwalniać się od chęci posiadania zbędnych dóbr, które przecież dla apostoła są balastem. Do nas w pierwszym rzędzie skierowane jest pierwsze błogosławieństwo: Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy Królestwo Niebieskie zwrócił się do kapłanów kardynał. Powinniśmy dbać o przejrzystość relacji z wszystkimi osobami, aby celibat był znakiem naszego całkowitego oddania Chrystusowi i Kościołowi czystym i niepodzielnym sercem mówił. Powinniśmy podejmować ofiarnie zadania powierzane nam przez Kościół w osobie biskupa lub przełożonego zakonnego w przekonaniu, że posłuszeństwo jest cechą ludzi głębokiej i dojrzałej wiary. Jako kapłani nie żyjemy przecież dla siebie. Żyjemy dla Jezusa i dla sprawy, dla której On przyszedł na ziemię wyjaśniał kard. Dziwisz. Musimy po prostu, pomimo naszej słabości i grzeszności, stawać się świętymi. W pielgrzymce z okazji zbliżającego się Roku Wiary uczestniczyli księża diecezjalni i zakonni archidiecezji krakowskiej, biskupi pomocniczy oraz przedstawiciele Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie. led ŁÓDŹ Setki osób w ponad stu punktach Łodzi modliły się 28 września Koronką do Miłosierdzia Bożego. Ogólnoświatowa akcja modlitwy na ulicach miast Polski i świata rozpoczęła się o godz i trwała kwadrans. Została zorganizowana już po raz piąty. Wokół modlących się na skrzyżowaniach tętniło codzienne życie. Jeździły samochody i przechodzili ludzie. Niektórzy byli zdziwieni tą sytuacją, inni starali się jej nie zauważać, jeszcze inni ściszali rozmowy. Na skrzyżowaniu Kilińskiego i Przybyszewskiego zebrało się kilkadziesiąt