wywiad razie sprowadza Cię do Torunia pod koniec marca? R.S. Dwie sprawy pierwsza to ustalenie z organizatorami warunków kontraktu, druga jestem

Transkrypt

1 Wyobraź sobie, że... ESK The Cure na dotyk wywiad Gwiazda mrocznej muzyki rockowej spacerowała koło pomnika Mikołaja Kopernika wśród zdezorientowanych turystów i mieszkańców Torunia. Nikt nie spodziewał się, że zobaczy na rynku samego Roberta Smitha, wokalistę i lidera grupy The Cure. TORUŃ kwietnia 2016 Europejska Stolica Kultury Toruń może wywalczyć tytuł ESK za szczególny program wydarzeń na 2016 rok, ze spójną myślą przewodnią, ukierunkowany na przyszłość, niezapominający jednocześnie o historii miasta. W programie musi wystąpić wymiar europejski i część określana kategorią miasto i obywatele. Jest to zrównoważony projekt podkreślający specyfikę miasta jako elementu europejskiej różnorodności kulturowej, atrakcyjny dla mieszkańców Europy, do którego z zainteresowaniem i entuzjazmem podchodzą też mieszkańcy. Dziedzictwo i stałe życie kulturalne Torunia są ważnymi atutami, ale nie decydującymi przy przyznawaniu tytułu ESK. Wymiar europejski programu to: Mechanizm dialogu i wymiany, które Toruń prowadzi z kulturami i artystami z innych krajów i kontynentów. Wspieranie powszechnego dostępu do dzieł artystycznych. Jasne określenie roli, którą miasto odgrywa w kulturze europejskiej. 7 Grzegorz Kopcewicz: Czy wiedziałeś wcześniej o istnieniu takiego miasta jak Toruń? R.S. Tak, interesuję się astronomią i wszystkim, co jej dotyczy. Wiedziałem, że Mikołaj Kopernik wielki astronom urodził się w Toruniu, w Polsce. Nigdy wcześniej tu nie byłem i jestem pod wielkim wrażeniem starego miasta i okolic Ratusza. Wiem, że Toruń został Europejską Stolicą Kultury, i bardzo nam jest przyjemnie, że jako pierwszy zachodni zespół rocko wy zagramy między innymi z tej okazji dla Was koncert. G.K. W Polsce graliście dotychczas w innych miastach R.S. Graliśmy w Katowicach, Łodzi i w Warszawie. Dobrze wspominam te koncerty każdy z nich był inny. Mamy w Polsce wielu fanów i doceniamy to. Dlatego chętnie przyjeżdżamy do Waszego kraju. G.K. Jakich utworów The Cure można się spodziewać w fosie w lipcu i skąd wiesz o toruńskim festiwalu? R.S. Na pewno będą utwory z pierwszych płyt. Ostatnio gramy materiał oparty głównie na piosenkach z pięciu pierwszych naszych albumów. O festiwalu, który robicie tu, w Toruniu, dowiedziałem się z Internetu, wszedłem kiedyś przypadkiem na festiwalową stronę. Nie sądziłem, że po paru latach na nim zagramy. Zwykle jesteśmy zapraszani na większe imprezy, ale zawsze chętnie gramy w Europejskich Stolicach Kultury. Czujemy się silnie emo- cjonalnie związani ze zjednoczoną Europą. Zapraszam na ten koncert wszystkich mieszkańców Waszego regionu, w końcu to, że Toruń jest stolicą kultury, pozytywnie kreuje wizerunek całej okolicy, nie tylko samego miasta. G.K. Na festiwalu Gotyk na dotyk gracie w lipcu, co w takim razie sprowadza Cię do Torunia pod koniec marca? R.S. Dwie sprawy pierwsza to ustalenie z organizatorami warunków kontraktu, druga jestem zapalonym turystą i gdy okazało się, że zagramy w Toruniu, sięgnąłem do materiałów promocyjnych w sieci. Toruń tak mnie zaintrygował, że postanowiłem osobiście sprawdzić, czy to, co widziałem na stronach www, jest aż tak efektowne w rzeczywistości. Gdy przyjedziemy tu w lipcu na koncert, mogę nie mieć czasu, by zwiedzić w spokoju całe to piękne miasto. Zwykle sprawy techniczno-finansowe uzgadnia menadżer zespołu, jednak tym razem postanowiłem załatwić to osobiście, przy okazji. G.K. Miłego zwiedzania i udanego koncertu w lipcu. Rajska Stolica Kultury Minęły już 4 miesiące od rozpoczęcia na początku grudnia 2015 roku eksperymentu artystyczno-społecznego pt. Toruń Rajem. Inicjatorem przedsięwzięcia jest grupa artystyczna Galeria Rusz, która spowodowała, że na naszych ulicach wyrosły prawdziwe palmy, pojawiły się rajskie ptaki, pawie oraz inne niesamowite zwierzęta. W efekcie mamy lawinowy napływ turystów, którzy czekają w długich kolejkach w biurach podróży, by odwiedzić na- sze rajskie miasto. Sukces niewątpliwie jest ogromny, ale my chcielibyśmy spytać, jakie są odczucia mieszkańców. Mieszkańcy! Czy jesteście zadowoleni, że żyjecie w Raju, i jaki to ma na Was wpływ? Czy chcielibyście przedłużyć ten eksperyment, czy raczej wolelibyście opuścić Raj? (Przypominamy, że eksperyment ma się zakończyć pod koniec bieżącego roku.) Czekamy na Wasze listy. Galeria Rusz Atrakcją zwiedzania młynów jest lot balonem Cztery godziny to za mało Toruńskie Centrum Nowoczesności odsłania kolejne tajemnice nauki i techniki. W tym roku są to początki żeglugi powietrznej. Zwiedzający uczestniczą w pokazach wznoszenia się balonu wiernej kopii aparatu braci Montgolfier, Francuzów, papierników spod Lyonu. Balon, pięknie przyozdobiony, napełniony gorącym powietrzem, leciutko się unosi, wywołując wśród publiczności nie mniejsze zdumienie niż w 1783 roku. Przy okazji dowiadujemy się, że w przedrozbiorowej Polsce (XVIII wiek) odbywano liczne próby balonowe, a nasi przodkowie stanowili wówczas czołówkę pionierów żeglugi powietrznej. Inicjatywa powołania muzeum nauki i techniki dziewięć lat temu należała do pionierskich w kraju. Dziś, w roku 2016, w dawnych młynach zbożowych codziennie odbywają się lekcje, jakich nie pamiętamy ze szkoły. Poznając osiągnięcia nauki i techniki, wszyscy jesteśmy jak dzieci, które nie po- trafią oderwać się od mechanicznej zabawki. W holu recepcyjnym wita nas ogromny parowóz. Dalej, prowadzeni przemyślnym systemem znaków informacyjnych, samodzielnie poznajemy prawa przyrody oraz dzieje ich odkrywania i wykorzystania. Uniwersalność projektu toruńskiego zachęca do zwiedzania muzeum nie tylko naszych rodaków. Placówka uwzględnia naukowy dorobek Polaków, zwłaszcza wkład w rozwój nauk ścisłych i cywilizacji europejskiej. Konieczność dotykania i sprawdzenia, jak działa każde z urządzeń, nie pozwala na pospieszne zwiedzanie. A musimy jeszcze obejrzeć film w trójwymiarowym kinie i zakupić pamiątkę w muzealnym sklepie. Cztery godziny w Centrum Nowoczesności to z pewnością za mało. R&K

2 2 Widok z hotelowego okna Dylan Dymitrowicz Kon, trzydziestojednoletni socjolog z Moskwy, uniósł do ust filiżankę i głośno siorbnął. Dzięki siorbnięciu gorąca kawa nie poparzyła języka, a Kon, rozkoszując się jej smakiem, pasmotrił z ukontentowaniem przez wielką szybę luksusowego nadwiślańskiego hotelu. Po drugiej stronie Wisły, szerszej nawet od zimnej rzeki przecinającej stolicę Rosji, rozciągała się żółta, piaszczysta plaża. Jak informował Przewodnik Pascala po Toruniu, plażę usypano na Kępie Bazarowej dwa lata temu, kiedy wreszcie stało się jasne, że klimat w Europie nieodwołalnie się zmienił, przesuwając palmy w kierunku Bałtyku. Kiedy Hiszpania pustynnieje, pomyślał Kon, Polska hiszpannieje. Dlatego tylu tu teraz moich rodaków, a czterojęzyczne menu we wszystkich knajpach zawiera także ofertę w języku Puszkina. Fakt na ostatnim miejscu, ale zawsze. Zarządzanie dwujęzycznym miastem to kłopot Wielojęzyczność toruńskiego tłumu była zresztą tym, co Kona mocno uderzyło. Pośród całego mrowia europejskich narzeczy, czułe ucho moskiewskiego socjologa błyskawicznie wyłapało dwa najpopularniejsze polski i niemiecki. O tak. Toruń, tak jak Wrocław, boryka się dzisiaj Kon przeczytał to w swoim przewodniku z wykupem mieszkań przez emerytów zza zachodniej, nieistniejącej od ośmiu lat granicy. Rodzi to niestety, prócz jasnych jak słońce korzyści, sporo kłopotów, na przykład z zarządzaniem dwujęzycznym miastem. W budynkach miejskich urzędów niedawno wprowadzono informacje po niemiecku (i przy okazji po angielsku). Wiele osób, zwłaszcza zajmujących się nieruchomościami, częściej włada niemieckim niż polskim. Powoduje to oczywiście sporo podskórnych konfliktów, jednak niezbyt silnych. Elita miejska zaczęła się wyraźnie poszerzać, kiedy ukończono wreszcie autostradę północ-południe, wiodącą tuż obok Torunia. Otwarcie autostrady oznaczało gwałtowny wysyp specjalnych stref ekonomicznych. To z kolei spowodowało pozostanie w Toruniu wykształconych absolwentów tutejszego, największego na północy Polski uniwersytetu. Dlatego w Toruniu mieszka jak informuje rosyjski przewodnik 260 tysięcy ludzi i ta liczba ciągle rośnie. Wzrastająca liczba mieszkańców to niestety wzrastająca liczba kłopotów. Kon, moskwianin pełną gębą, który musi znosić udrękę życia w 20-milionowej metropolii, coś o tym wie. Toruń jakoś sobie poradził. Kilka lat temu wyłączono całe centrum miasta z ruchu kołowego. Teraz Toruń przemierzają szybkie tramwaje jadące na północ, w stronę Barbarki stanowiącej od niedawna główny park miejski, na południe do Specjalnej Strefy Mieszkaniowej na Podgórzu (przez nowy most), na wschód w kierunku Rubinkowa, które powoli zamienia się w studencką sypialnię i krainę supermarketów, oraz na zachód, do najnowocześniejszego w Europie stadionu żużlowego. Jadąc takim tramwajem z dworca, Kon przylepił nos do szyby i podziwiał podświetloną panoramę Starego Miasta. Na dworzec dowiozła go w 30 minut szybka kolej z drugiego terminalu bydgoskiego lotniska. Wot, podumał Kon, czując w sercu ukłucie zazdrości, sztuka komunikacji! Na próżno takiej szukać w zakorkowanej i nieprzejezdnej Moskwie... Kon, pracownik wyglądającego niczym międzygwiezdna rakieta moskiewskiego Uniwersytetu im. Łomonosowa, przyjechał do Torunia na kolejny zjazd Międzynarodowego Sto- 30 minut z lotniska. Wot, sztuka komunikacji Tomasz Szlendak warzyszenia Socjologicznego. Specjaliści od społeczeństwa obradują w miejscu, które zaskoczyło nawet przywykłego do moskiewskich ekstrawagancji Dylana w Centrum Konferencyjnym na Jordankach. Zwariowani torunianie, mieszkańcy niewielkiego miasta, najpierw zbudowali duże Centrum Sztuki Współczesnej, a potem jeszcze potężniejsze centrum konferencyjne z funkcjonalną, multizadaniową, futurystyczną aulą na trzy tysiące osób. Do tego dolepiono nieco sklepów, skwerków i kafejek. Od CSW rozpoczynają zwiedzanie wszelkie wycieczki i to mimo faktu, że wąski parking nie pozwala zawrócić autokarom. Turyści dają się zresztą Toruniowi we znaki. Ostatnimi czasy ich liczba się potroiła. Ot, choćby i dzisiaj od trzech dni odbywa się w budynku zwanym przez najmłodszych torunian Szafą Zatoka Bajania europejski festiwal sztuki lalkarskiej Bay-Baj, w którym uczestniczy tłum artystów. Razem z socjologami wypełniają wszystkie toruńskie hotele i kwatery prywatne, wzorowane na działających od dawna firmach w Berlinie czy w Pradze. Dylan, zanim wysiorbał poranną kawę, uraczył się butelką wody mineralnej, jako że po wczorajszym posiedzeniu w jednej z toruńskich knajp był wczorajszy właśnie. Poznał podczas tego posiedzenia nowego toruńskiego obywatela Brytyjczyka Patryka. Patryk dziewięć lat temu przyjechał tu uczyć angielskiego. Dziś jest szefem jednej z toruńskich szkół językowych, ma tu dom i czwartą żonę Polkę rzecz jasna, jak trzy poprzednie. Czwarta żona żalił się wczoraj Patryk przy piwie straciła już nad Wisłą drugiego yorka. Niedługo mówił jego ukochane miasto zamieni się w Puszczę Białowieską czy inną dżunglę pełną orłów bielików, tyle ich żyje na Kępie. Wychodząc z knajpy, Patryk i Dylan natknęli się na małe, brązowe figurynki. Patryk, zapytany przez Dylana, nie wiedział, kogóż one przedstawiają. A szkoda, ponieważ brązowe figurynki, postawione pięć lat temu i zafajdane już nieco przez gołębie, to Tileman von Wege, jeden z przywódców antykrzyżackiego powstania, i Herman von Salza, najznamienitszy z krzyżackich komturów, oddani w dalekich od patosu pozach. Obaj witają i żegnają gości pubów ulokowanych w ruinach Zamku Krzyżackiego. Tomasz Szlendak Złoty księżyc nad Toruniem, Planetoida 12999b Bydgoszcz Uzyskane przez Galileo obrazy pokazują Toruń z odległości około 400 tys. kilometrów, czyli porównywalnej z odległością Księżyca od Ziemi. Astronomowie na całym świecie z zapartym tchem śledzą zbliżanie się sondy Galileo do planetoidy Toruń. Sensacją okazały się pierwsze zdjęcia Torunia, które pokazały, że wokół naszej planetoidy krąży satelita. Przypomnijmy, że przed ośmiu laty okazało się, że sonda Galileo nie spłonęła, jak przewidywano, w atmosferze Jowisza i astronomowie nawiązali z nią ponowny kontakt. Do upadku sondy na Jowisza nie doszło skutkiem oddziaływania grawitacyjnego jądra niewielkiej komety, która przypadkowo w tym właśnie czasie znalazła się w pobliżu i omal nie zderzyła się z sondą. W efekcie to kometa upadła na planetę-giganta, a sonda wyrzucona została w kierunku pasa planetoid. Planetoidę Toruń odkrył w 1981 roku amerykański astronom Ted Bowell, który za namo- wą absolwenta Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, poznańskiego astronoma Tadeusza Michałowskiego, zaproponował Międzynarodowej Unii Astronomicznej nazwę Toruń, w uznaniu dla naszej średniowiecznej Starówki wpisanej na listę UNESCO i miejsca urodzin Kopernika. Pierwsze obserwacje po nadaniu nazwy Toruń wykonał 10-metrowym teleskopem SALT w Południowej Afryce toruński astronom, Krzysztof Hełminiak, dziś kierujący misją Galileo w NASA. Toruń okazał się solidnym, usianym kraterami, wydłużonym głazem o długości około 40 km i średnicy 20 km. Zdjęcia te pokazały też satelitę Torunia w postaci niewielkiej jasnej kropki, dokonującej obiegu w ciągu 9 godzin w średniej odległości blisko 50 km. Właśnie ze względu na tę odległość specjaliści z NASA zaproponowali nazwę... Bydgoszcz dla naturalnego satelity Torunia. Układ planetoid 12999ab Toruń-Bydgoszcz to najlepszy dowód nierozerwalności naszej aglomeracji śmieje się Hełminiak. Niewielkie rozmiary satelity Torunia około 500 m średnicy i relatywnie duża masa sugerują jego wysoką gęstość. Nawet jednak gdyby Bydgoszcz była całkowicie zbudowana z czystego złota, sprowadzenie jej na Ziemię pociągnęłoby za sobą o wiele większe koszty niż wartość tak niebywałej ilości kruszcu. Maciej Mikołajewski

3 Potężne świąteczne granie Kończą się przygotowania do Święta Muzyki 2016 w Toruniu, największej tego typu imprezy na świecie, która tradycyjnie już odbędzie się 21 czerwca. Od kilku lat 21 czerwca jest jedynym, obok Sylwestra, dniem w Polsce, w którym nie obowiązuje cisza nocna. Muzyka będzie brzmieć od południa do wczesnych godzin porannych dnia następnego. W czasie X edycji Święta do Torunia przyjedzie ponad 100 tys. muzyków z całego świata, co spowoduje zamknięcie miasta dla ruchu drogowego już od rogatek. Od kilku lat miejsca pod punkty muzyczne na toruńskiej Starówce licytowane są na specjalnej internetowej aukcji charytatywnej. W tym roku najbardziej prestiżowy punkt pod pomnikiem Kopernika, został zlicytowany za okrągłe 100 milionów euro przez szerzej nieznanego miliardera z Chin i jego garażową kapelę Xi-Chun-Go. Koordynatorzy Ś więta Muzyki w Toruniu proszą każdego mieszkańca miasta o przyjęcie do siebie jednego przyjezdnego muzyka na nocleg, gdyż hotele w promieniu 200 km są już od dawna zarezerwowane. 80-letnia pani Krystyna z Osiedla Młodych już raduje się na myśl o przyjęciu żywiołowych chłopców z Dżakarty w Indonezji, grających jej ulubiony electropunk. Znane są już listy lokalnych zespołów, które skorzystają w tym roku z wymiany międzynarodowej i zagrają na Świętach Muzyki w innych miejscach na świecie. Tymczasem do koordynatorów Święta w Toruniu wpłynęło zaproszenie od Eskimosów na koncert w igloo. Zainteresowani proszeni są o zgłaszanie się poprzez stronę internetową: Program Święta Muzyki publikowany będzie w sze s nastostronicowym dodatku biura ESK do lokalnej prasy. Warto zwrócić uwagę już teraz na zapowiadane wystąpienia zespołów szczepowych z Gwinei Równikowej na Rubinkowie II oraz koncerty rockmanów ze Stanów Zjednoczonych na terenie toruńskiego Monaru. Nie mniejsze zainteresowanie powinny wzbudzić zaaranżowana przez zmobilizowane toruńskie środowisko hip -hopowe ulica Mickiewicza oraz występ 102-letniego pana Henryka z Podgórza na odkurzonym saksofonie przed osiedlowym sklepem spożywczym. Władze miasta również nie próżnują i w tym roku zainwestowały w niespotykany nigdzie indziej system nagłaśniający. W miejsce studzienek w chodnikach i ulicach zamonto- wane zostały głośniki, które umożliwiają każdemu muzy kowi bezproblemowe i błyskawiczne podpięcie się ze sprzętem. Wystarczy teraz zjawić się na terenie Starówki 21 czerwca, wpiąć się w jedną z ulicznych studzienek i zagrać na wyjątkowym, jubileuszowym Święcie Muzyki w Toruniu. Maciej Czubak Mateusz Jagielski Można popływać w świetle czasie 3 miesięcy, a sam proces budowy był wkomponowany w największy na świecie performance toruńskiej grupy X-to-X. Dzięki tej artystycznej akcji torunianie na nowo zdefiniowali pojęcie sztuki dla ludu. Świeżo oddane walce wykorzystali od razu wystawcy IV edycji Światowego Biennale Sztuki Współczesnej w Toruniu, które na przemian z odbywającym się w nieparzystych latach Biennale w Wenecji, stanowi najważniejsze wydarzenie roku w świecie nowoczesnej sztuki. W 2016 roku, dzięki Biennale i prestiżowym wystawom prezentowanym w Centrum, przez cały artystyczny sezon Toruń jest w dziedzinie sztuk pięknych prawdziwą Europejską Stolicą Kultury. Widzowie znów mogą zobaczyć w CSW występ X-to-X światowej sławy grupy performerów pochodzących z Torunia. Artyści zdobyli rozgłos pod koniec 2008 roku, kiedy specjalnie zaprojektowaną nieckę w CSW wypełnili wodą i piraniami. Nawiązując do swojego pierwszego projektu, X-to-X stworzy w wybudowanych właśnie wieżach tropikalną palmiarnię. Całe CSW wypełnione będzie wyhodowanymi specjalnie na potrzeby akcji zwierzętami (m.in. krokodylami, żabami i węgorzami). Można liczyć na zaskoczenie i wielce kontrowersyjny występ, przeznaczony tylko dla widzów dorosłych. Zmodyfikowany nieco performance zostanie powtórzony w Wenecji. Jak poinformował nas jeden z kuratorów CSW, projekt pawilonu w Wenecji zakłada przekształcenie wnętrza budynku w duże akwarium. CSW Toruńskie CSW wzbogaciło się o nowy element architektoniczny. Toruńskie Centrum z nowymi wieżami widokowymi Chris Whitehead z Nowej Funlandii zaprojektował cztery wieże widokowe. To nachylone pod różnymi kątami szklane walce. Whitehead nazwał swój projekt Chroma Air. Widzowie w środku tych konstrukcji są wprowadzani w stan nieważkości, by swobodnie unosząc się, mogli podziwiać panoramę miasta z nieznanej im dotychczas perspektywy. Elementem potęgującym doznania estetyczne jest przefiltrowane przez kolorowe szyby światło. Przedsięwzięcia podjęła się chińska spółka ChangFeng Development. Wieże stworzono w rekordowym 3 Zapraszamy w kwietniu 2016 roku do Piwnicy Pod Aniołem. 1 pt. g. 20:00 Prywatka BigBeatowa FATBOY SLIM/SISTER BLISS 2 sob. g. 20:00 Prywatka BigBeatowa LADYTRON dj set 3 nd. g. 20:00 LADYTRON koncert 4 pon. g. 20:00 Styrofoam koncert/performance 5 wt. g. 20:00 Sigur Ros koncert 6 śr. g. 20:00 Nortec Collective koncert 7 czw. g. 20:00 The Delta Fiasco koncert/dj set 8 pt. g. 19:00 Prywatka BigBeatowa Stereo Total performance/ koncert/dj set 9 sob. g. 20:00 Prywatka BigBeatowa Electrocute koncert/dj set 10 nd. g. 20:00 Recoil koncert 11 pon. g. 20:00 Eraser/ Autechre performance/ koncert/dj set 12 wt. g. 20:00 Tomasz Stańko & New Japan Trio Tomasz Stańko tp/nobuaki Togashi dr/kohji Matsubayachi bass/dj Masayuki Hatta 13 śr. g. 20:00 Nitzer Ebb koncert 14 czw. g. 20:00 Papay aparanoia koncert/ dj set 15 pt. g. 20:00 Prywatka BigBeatowa Dunndotta -koncert/dj set 16 sob. g. 20:00 Prywatka BigBeatowa The Sisters of Transistors koncert/ dj set 17 nd. g. 20:00 BJÖRK/ Video turisten club set 18 pon. g. 19:00 Ludek Franczak (Oskar za film krótkometrażowy 2015) video/apparat koncert 19 wt. g. 20:00 Molok Mun koncet/video art 20 śr. g. 20:00 The Resi dents/ostatni Człowiek Na Ziemi koncert/performance 21 czw. g. 20:00 Kosmi sche koncert/dj set 22 pt. g. 20:00 Prywatka BigBeatowa Yazoo koncert/dj set 23 sob. g. 20:00 Prywatka BigBeatowa BlondeRed head koncert/dj set 24 nd. g. 20:00 Einsurzen de Neubauten/Hati koncert/performance 25 pon g. 20:00 Isan koncert 26 wt. g. 20:00 Gil ner Mujima koncert 27 śr. g. 20:00 Panico/Ho tel Kosmos koncert 28 czw. g. 20:00 KRAFTWERK club set/proce sor Plus dj set 29 pt. g. 20:00 Prywatka BigBeatowa Simian Mobile Disco koncert/ dj set 30 sob. g. 20:00 Prywatka BigBeatowa M.I.A. dj set Anielskie Pozdrowienia! /piwnicapodaniolem

4 4 Extreme Art Thorn Nareszcie doczekaliśmy się zamknięcia ostatniej części projektu stowarzyszenia TSSA (Toruńska Scena Sportów Alternatywnych). Kręci lepiej niż wideogra Extreme Art Thorn to projekt, który rozpoczął się w 2010 roku na osiedlu Rubinkowo. Pojawiały się tam instalacje-rzeźby i formy przestrzenne, które ożywiły przestrzeń publiczną i zmieniły jej charakter na bardziej użytkowy. Turyści śmiało robią sobie przy nich zdjęcia, artyści graffiti ze swobodą mogą je malować. Skateboardziści jako jedni z pierwszych wyczuli potencjał tych form. Skutkiem było zorganizowanie BestTrick zawodów deskorolkowobmx owych. W okolicach parku na Bydgoskim Przedmieściu w podobnej konwencji powstała galeria pu- bliczna rzeźb-form użytkowych. Większość obiektów jest efektem plenerowych zmagań dziewięciu Akademii Sztuk Pięknych z całej Polski. Ostatnią część projektu możemy podziwiać na Bulwarze Filadelfijskim. TSSA popisała się tam niesamowitą pomysłowością, zaangażowaniem i specjalistyczną wiedzą. Jej członkowie wznieśli obiekt sportowy rampę przeznaczoną do użytku przez entuzjastów sportów ekstremalnych. Obiekt jest fenomenem, gdyż jest kolejnym łukiem, ale odwróconym do góry nogami (Krzyżacy przewracają się pewnie w grobie). Takim oto sposobem doczekaliśmy się następnej bramy wprowadzającej nas na Starówkę, tylko że aby ją pokonać, trzeba wskoczyć na rower, deskorolkę lub założyć rolki. Jelonkova Zapisy na noclegi w Toruniu robi się z kwartalnym wyprzedzeniem. Przyczyna jest oczywista: to, co zrobiło Muzeum Okręgowe, stało się ewenementem na skalę europejską. Prawdziwe średniowieczne miasto w centrum rozwijającej się metropolii okazało się magnesem, przyciągającym turystów z całego świata. Bum na średniowiecze zaczął się w ubiegłym roku, kiedy to postanowiono ożywić centrum Starego Miasta. Do Ratusza powrócili rajcy oraz ławnicy. W salach królewskich rozgościł się cały dwór wraz z miłościwie nam panującym władcą, którym może stać się każdy z nas. Wystarczy włączyć się do gry. Na progu dostajesz kilkanaście toruńskich monet i zgrzebne ubranko dalej radzisz sobie sam. Próbujesz fachu czeladnika u średniowiecznego mistrza (snycerza, stolarza, murarza lub krawca), jesteś królewską praczką, a potem damą dworu, handlarzem, którego przywiódł do Torunia bursztynowy szlak, czy też sprytnym ciurą. Miasto średniowieczne obejmuje Ratusz oraz okolice starego rynku wraz z przylegającymi do niego zabytkowymi kamienicami, w których toczy się codzienne życie mieszczan. Dzięki zadaszeniu dziedzińca Ratusza przygoda trwa cały rok. Średniowieczne miasto plasuje się w rankingach wyżej niż wirtualne gry strategiczne. Przy wejściu ustawia się długa kolejka, jak za czasów PRL. TORUŃ UCZY EUROPĘ Statystyki biją na alarm: 56 procent młodzieży na Starym Kontynencie nie wie, w jakim systemie planetarnym mieszkamy, zaś 33 procent uczniów podstawówek odpowiada, że Ziemia jest płaska! Ale jest na to rada: Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) zaproponowała Toruńskiemu Centrum Popularyzacji Wiedzy o Wszechświecie COPERNICANUM przeprowadzenie europejskiej kampanii edukacyjnej, której celem jest nauczanie podstaw astronomii. To dla nas ogromne wyzwanie komentuje Lucjan Broniewicz, szef COPERNICANUM (dawniej Planetarium Toruń). Niejednokrotnie pokazywaliśmy jednak, iż Toruń miasto Kopernika, a obecnie Europejska Stolica Kultury, potrafi sprostać wymaganiom o eu- Mniej odważnych albo tych, którzy chcą najpierw zobaczyć, co ich czeka, toruńskie muzeum zaprasza do makiety średniowiecznego miasta w Domu Mikołaja Kopernika. Kilkanaście wersji językowych, holograficzne opisy przybliżają ciekawą i barwną historię Torunia. Można też samemu sterować średniowiecznym miastem. Internetowa wersja demonstracyjna makiety dostępna jest dla wszystkich na stronie Można tu wdać się w dysputę z samym Kopernikiem. Internetową wersję makiety odwiedziło już ponad dwa miliony osób z całego świata. Wioletta Pyras-Pietrzak ropejskim zasięgu dodaje Broniewicz. Postępująca unifikacja systemu szkolnictwa krajów Unii Europejskiej zrodziła skutki uboczne w postaci niezamierzonej eliminacji niektórych aspektów wiedzy ogólnej z programu nauczania. Zniknęły m.in. podstawy astronomii. Szczęśliwie, w Europie dostrzeżono już problem, zaś ogromny sukces Torunia jako ośrodka popularyzacji wiedzy o Wszechświecie został dostrzeżony przez Komisję Europejską. Ta z kolei zaangażowała ESA do koordynacji akcji ponownego rozpalania kaganka astronomicznej oświaty. W pewnym sensie historia zatacza koło zauważa Piotr Majewski, kierujący Ośrodkiem Monitoringu Kosmosu przy COPERNICANUM. Ponad 500 lat temu Toruń wykrzesał iskrę w osobie Mikołaja Kopernika, który dokonał myślowego przewrotu w Europie, i oto teraz, kiedy mamy tu Europejską Stolicę Kultury, znów cała Europa patrzy na nas! Piotr Majewski 300-osobowa orkiestra W Sali Koncertowej na Jordankach wystąpią 7 kwietnia Toruńska Orkiestra Symfoniczna z Orkiestrą Filharmonii Pomorskiej i Orkiestrą Opery Nova. Usłyszymy kompozycje nagrodzone w konkursie kompozytorskim rozstrzygniętym w marcu br., a swym zasięgiem obejmującym Europę. Wykonywane będą utwory napisane współcześnie, ale w założeniach opierające się na wątkach muzyki ludowej, narodowej, charakterystycznej dla poszczególnych krajów. Do udziału zaproszono solistów z Litwy, Danii, Norwegii, Niemiec, Hiszpanii, Anglii, Francji, Węgier, Rumunii i Włoch. Koncert będzie inauguracją Międzynarodowego Festiwalu Europa Muzyka i Architektura, którego kolejne edycje odbywają się w różnych miastach Europy. TOS

5 TEATRALNY MAJ Tour de Carillon Wielkie instrumenty odwiedziły cały region Zagrało 2016 dzwonów rezerwuj bilety! Przez ostatnie dwa tygodnie marca, w ramach trwającego już 9 lat festiwalu Tour de Carillon, byliśmy świadkami w Toruniu pierwszego zlotu carillonów z całego świata. W różnych miejscach województwa prezentowały się olbrzymie instrumenty z Czech, Niemiec, Belgii, Holandii, Japonii oraz Francji. Dwa carillony przypłynęły do nas nawet ze Stanów Zjednoczonych. Zabrzmiał też nasz toruński 61-dzwonowy carillon, zakupiony przez miasto. Już od pięciu lat uświetnia on miejskie imprezy, dodaje im blasku i podkreśla atmosferę najważniejszych świąt. Toruński carillon, umieszczony na specjalnej instalacji na Jordankach, jest jednocześnie carillonem stacjonarnym i mobilnym. Kulminacja wszystkich atrakcji odbyła się na toruń- skim lotnisku. To była prawdziwa rewelacja: rozdzwoniło się dokładnie 2016 dzwonów. Czterdziestu carillonistów grało jak jeden organizm. Głównym punktem programu była potężna Symfonia Pierwszomajowa Dymitra Szostakowicza, rosyjskiego kompozytora, którego 110 rocznicę urodzin obchodzimy właśnie w tym roku. Instrumentacja na czterdzieści carillonów i 16 chórów z całego województwa, którą specjalnie na ten koncert przygotował toruński kompozytor i carillonista Rafał Kłoczko, poruszyła słuchaczy do łez. Koncert był słyszalny prawie w całym województwie. Uroczyste marsze i radosne masowe pieśni docierały nawet do Bydgoszczy. Ciekawym pomysłem było połączenie festiwalu z warsztatami i koncertem promującym młodych ludzi z całej Polski, próbujących grać na carillonie. Pod okiem fachowców budowali oni też najmniejszy carillon świata składający się z 23 dzwonków, z których najmniejszy ważył zaledwie 16 gram!!! Dodatkową atrakcją festiwalu była katarynka z Getyngi, zakupiona przed rokiem przez fundację Pro Futuro. Na uniwersytecie w Toruniu wciąż nie ma kierunku muzykologia, ale do gry na katarynce gar- Mobilny carillon z Douai (Francja) koncertował w Toruniu w 2008 r. Był inspiracją dla projektanta carillonu na Jordankach. nęli się przeważnie profesorowie z naszej uczelni. Mieszkańców Torunia tak zaabsorbowało brzmienie carillonu, że do swoich telefonów komórkowych zaczęli ściągać dźwięki aku- stycznych dzwonów. Torunianina w świecie będzie teraz wyróżniał sygnał telefonu, będący carillonową wersją pieśni Hej flisacza dziatwo. Magdalena Cynk Milion na wokalistykę! Ważnym wydarzeniem zakończyła się IV edycja Festiwalu Human as Musical Instrument (muzyka wykonywana wyłącznie głosem). Powstanie Instytut Wszechwokalistyki. Heliocentryczny karnawał Przed laty Egon Bondy pisał o swej Pradze, iż zdaje się że jest to miasto Ducha/ Jeśli kiedyś zstąpi/ to właśnie tutaj. W ostatnich dniach trudno było oprzeć się wrażeniu, że słowa te z powodzeniem mogą odnosić się do Torunia. W zaułkach, bramach i na mostach trwa niekończący się festiwal miejskiego folku i ulicznej psychodelii, nawiedzany przez poszukiwaczy nowych dźwięków i radosnych form ekspresji poetycko-muzycznej z całej Europy. W staromiejskich piwnicach syberyjscy szamani inwokują duchy światła i ciemności, nieopodal stada namiętnych fakirów połykają w zapamiętaniu węże i hipnotyzującymi dźwiękami pungi zniewala- ją stalowe ostrza jataganów. Półnadzy adepci jogi rozsiedli się na dachach uniwersytetu, pozdrawiając słońce, a kloszard, upominający się o swoje pięćdziesiąt groszy, recytuje w nieskalanym tybetańskim święte strofy Milarepy. Klubami studenckimi wstrząsa metafizyczne karaoke, w którym na tle dronowego podkładu tambury ścierają się pancerne zdania Kanta z roślinną myślą Deleuze a. Zniewoleni nagłą inwazją Ducha przechodnie inicjują spontaniczny przegląd improwizowanej melorecytacji bitnikowskiej, wygłaszanej w rytm świetlistych synkop kontrabasu i perkusji. Pod patronatem ojców heliocentrycznej wizji świata Mikołaja Kopernika i Sun Ra odbywa się wielki, międzynarodowy festiwal pieśni archaicznej i kosmonau- tycznej. Na skrzyżowaniach zainstalowano niezliczone dreamachines generatory snów i halucynacji, wytwarzające kolorowe i czarno-białe wizje wedle woli i potrzeb złaknionych przechodniów. Widać i słychać, iż jest to ekstatyczne święto miasta. I oto wreszcie od strony zamku nadchodzi sam Duch, w orszaku paradnym, w przepysznych łachmanach. Idzie, skacząc po murach! Młodzi szepczą, starzy klękają, dzieci chichoczą radośnie. Wszystko wokół nieoczekiwanie rozświetla się natchnieniem. Natchniony rynek, natchniony ratusz, natchnione: Łazienna, Żeglarska, Szeroka, natchniony flisak, natchnione żaby, natchniony monument Wielkiego Astronoma! Toruń miastem Ducha! Dariusz Brzostek 5 Tegoroczne hasło festiwalu brzmiało: Ciało od zawsze dźwięki wydawało. Lista nazwisk gości honorowych mogła przyprawić o zawrót głowy nawet najbardziej wybrednych melomanów i audiofilów, którzy już od miesięcy dyskutowali na forum festiwalu www. torunvoice.com. Wokalistyka rozprzestrzeniła się po całym mieście. Na Szerokiej wystąpiła grupa gospel, w kościołach chóry przeplatane występami solistów, w fosie jazzmani, w klubach beat box, drum n bass i in., a wszystko preparowane głosem (w szerokim tego słowa znaczeniu). Warsztaty, koncerty i imprezy towarzyszące zaszczyci- li m.in. Bobby McFerrin, Urszula Dudziak, Mike Pathon, Razhel, Killah Kella. Otwierający festiwal, koncert Bobby'ego McFerrina, zaskoczył wszystkich. Nikt nie spodziewał się zobaczyć artysty w towarzystwie toruńskiego zespołu wokalnego ONOMATO. Ostatni dzień festiwalu uwieńczył koncert najbardziej eksperymentującego wokalisty naszych czasów Mike a Pathona. Cała muzyczna podróż zaowocowała niesamowitą niespodzianką na scenie pojawił się Bobby McFerrin, który na żywo połączył się ze swoim przyjacielem (współtwórcą Fundacji Talent of Music) Steviem Wonderem. Razem przekazali organizatorom czek na milion dolarów, umożliwiając tym samym powstanie jedynej tego typu placówki w Polsce Instytutu Wszechwokalistyki. Jelonkova Tegoroczny Międzynarodowy Festiwal Teatralny Kontakt będzie najważniejszym wydarzeniem Europejskiego Maja Teatralnego w Toruniu. Festiwal zostanie obudowany wielkimi widowiskami familijnymi, grami teatralnymi dla dzieci i młodzieży i nurtem fringe. W głównym nurcie Kontaktu zobaczymy 14 przedstawień. Klucz ich doboru jest ten sam, którym otwierała festiwal w 2001 roku Jadwiga Oleradzka: to pokaz możliwości młodych reżyserów. Młodość nie jest jednak taryfą ulgową i jak zapewniają organizatorzy jest to teatr najwyższej próby. Toruński teatr zaprezentuje się tym razem (poza konkursem) nie jednym, ale czterema spektaklami. Jest to możliwe, bo przedstawienia festiwalowe pokazywane są w tym roku na scenie sali widowiskowej na Jordankach, w hali sportowej przy Bema i w rozbudowanej o salę projekcyjno-widowiskową Od Nowie. Goście Kontaktu zobaczą więc sporą część tegorocznej produkcji Teatru im. Wilama Horzycy. Kontakt młodych Pod szyldem Kontaktu, ale poza głównym nurtem festiwalu, Teatr Horzycy proponuje jeszcze dwa projekty: Kontakt Fringe i prezentację młodego teatru krajów, które niebawem wstąpią do Unii. Fringe to lekko tylko ograniczane ramami organizacyjnymi pokazy młodych i najmłodszych z Europy, także tych, których ambicje koncentrują się na pozyskaniu uwagi publiczności z ulicy. Będzie to więc gratka dla mieszkańców miasta nie tylko centrum. Zobaczymy przyzwoitych aktorów, sugestywne pokazy laserowe, przedstawienia muzyczne, liczne spektakle wykorzystujące ruch i nawiązujące do tradycji teatru plastycznego. Z granic Europy Z Turcji, Armenii i Gruzji przyjadą też raczej teatry łatwo nawiązujące kontakt z widownią, szukające uniwersalnego języka sztuki. Będą też jak słychać propozycje teatru serio, z wykorzystaniem nowoczesnej maszynerii toruńskiej sceny, a zarazem pozostające w kręgu współczesnych problemów tych ciągle egzotycznych dla nas krajów. Warto wreszcie zwrócić uwagę na gości z Białorusi i Serbii, pokazujących niezależny, walczący teatr polityczny. Miasto sfinansuje efektowne zakończenie teatralnego maja: czeski teatr plenerowy pokaże historię Robin Hooda, w której będą mogły zagrać dziesiątki dzieci. Przedstawienie jest połączeniem popularnego u naszych sąsiadów familijnego teatru plenerowego z grą terenową i grą multimedialną. Udział w przedstawieniach będzie można wywalczyć, biorąc udział w próbach sprawności i inteligencji, a śledzić zabawę i wpływać na nią także z domowych stanowisk do gier komputerowych na zasadzie wspomagania wyboru wariantów. Andrzej Churski

6 6 Krótko z Pampeluny W najnowszym biuletynie finansowym Nawarry potwierdzono szybki wzrost eksportu i produktu brutto tego regionu od momentu wyboru Pampeluny na Europejską Stolicę Kultury w roku Dzięki zwielokrotnieniu się liczby turystów w mieście, które podobnie jak Toruń zdobyło tytuł Europejskiej Stolicy Kultury, stworzono już ponad 5 tys. nowych miejsc pracy. Tanie linie lotnicze uruchomiły nowe połączenia krajowe i międzynarodowe. W mieście opracowano fantastyczny program kulturalny, a Pampelunę umieszczono jako odnośnik dla porównań w międzynarodowych tabelach poziomu rozwoju kulturalnego i ekonomicznego. Artystyczne dzielnice Jeszcze kilka lat temu nikt chyba do końca nie wierzył w szanse realizacji projektu rezydialnego dla artystów. Na pomysł wpadli właściciele kilku prywatnych gale- W Alei Kopernika w Pampelunie zobaczymy dziś wystąpienie przedstawicieli Filadelfii (USA), miasta bliźniaczego Torunia. Ze względu na wczorajszą, tak wysoką frekwencję w czasie prezentacji gości z Getyngi, ruch uliczny zostanie wstrzymany. W dalszym ciągu ponad 300 dziennikarzy z całego świata obserwuje działania Pampeluny jako ESK Tętni życiem, stwarzając warunki do pracy, rozrywki i wypoczynku. Rozwija się równomiernie, a Podgórz, Stawki, Rudak, Czerniewice, Kaszczorek, Bielawy-Grębocin, Skarpa, Rubinkowo, Jakubskie-Mokre, Wrzosy, Chełmińskie, Staromiejskie, Bydgoskie są równo traktowane przy podziale środków budżetowych. W Toruniu jest więcej galerii sztuki niż galerii handlowych. Więcej możliwości twórczej aktywności niż okazji do biernego oglądania i konsumowania. Daje równe szanse rea lizowania się kobietom i mężczyznom. Nie tracimy czasu i zdrowia na stanie w korkach. Ekologiczne autobusy, szybkie niskopodłogowe tramwaje i podmiejskie koleje wygrywają konkurencję z samochodami. A rozbudowane, bezpieczne ścieżki rowerowe sprawiają, że jazda rowerem jest prawdziwą przyjemnością. ko tym sześciu miastom udało się dotrzymać terminów. W pozostałych trzech nadal trwają prace remontowe. W południe na Rynku na sześciu telebimach obserwować będziemy, co dzieje się w Pampelunie, Liverpoo lu, Wilnie, Essen, Luksemburgu i Stambule. Transmisja na żywo z Torunia będzie emitowana również tam. Pierwsza międzynarodowa wymiana artystów planowana jest za trzy mie siące. Jelonkova Po Toruniu także doskonale się chodzi ze względu na rozległe strefy bez samochodów, bezpieczne chodniki, dobre oświetlenie, wygodne ławki, sztukę ulicy i zieleń. Mieszkańcy uprawiają sport poza wielkimi halami i stadionami. Wystarczą osiedlowe boiska, skateparki, tory rowerowe, ulice i parki udostępnione na imprezy i zawody. Na każdym osiedlu znajdziemy sale i boiska sportowe, baseny, parki i place zabaw. Efektywnie wykorzystujemy rozwój energetyki opartej na odnawialnych źródłach. Coraz większa liczba miejskich dachów zmienia się w lokalne mikroelektrownie i mikrociepłownie. Promujemy i wspieramy lokalne targowiska, a w pobliskich gminach zamawiamy ekologiczną żywność dla dzieci w żłobkach, przedszkolach i szkołach. Na zrównoważony rozwój miasta wpływa oferta kulturalna, która jest różnorodna, tak by każdy mógł znaleźć coś dla siebie: ambitne wydarzenia z kręgu kultury wysokiej, masowe imprezy rozrywkowe, oddolne inicjatywy twórcze i prestiżowe międzynarodowe festiwale. Chroni swoje obszary przyrodnicze Piotr Wielgus Zbliża się już wydarzenie roku związane z tytułem Europejskiej Stolicy Kultury dla Pampeluny i Torunia, zbliżają się też milenijne święta San Fermin, w których będą uczestniczyć, według oczekiwań, ponad 3 miliony osób ze wszystkich części świata. Jeszcze nie znamy nazwiska osoby, która będzie miała zaszczyt rozpoczęcia w lipcu tego roku obchodów święta San Fermin. Według tradycji, za zapalenie racy, symbolu rozpoczęcia świat, odpowiada jeden z członków rady miasta, jednak nikt nie wątpi, że tym razem dostąpi tego honoru prezydent Torunia. rokie pole dla wymiany kulturalnej między miastami. W sumie projekt objął dziesięć miast europejskich, co daje dwieście mieszkań dla artystów rezydentów w ciągu sześciu lat. Dziś odbędzie się uroczyste przekazanie artystom dwudziestu nowoczesnych mieszkań w centrum Torunia. Jednocześnie w pozostałych miastach partnerujących odbędą się podobne imprezy. Pampeluna, Liverpool, Wilno, Essen, Luksemburg, Stambuł jak dotąd tyl- Toruń jest europejski, bo To miasto tolerancyjne, bezpieczne i otwarte. Goście czują się w Toruniu dobrze, a mieszkańcy mają tu swoją małą ojczyznę. Niewykluczone, że w tym roku procesja z okazji święta San Fermin przejdzie Aleją Kopernika. rii, fundacji i stowarzyszeń organizujących wydarzenia kulturalne. Trudności dotyczyły prze de wszystkim kwestii finansowych, gdyż stworzenie w centrum miasta dwudziestu reprezentacyjnych miesz- kań wymagało dość sporych nakładów. Padały pytania: Dlaczego nie hotele? Dlaczego nie prywatne kwatery? Projekt rezydialny zakładał na szczęście współpracę z miastami, które wcześniej były już europejskimi stolicami kultury. Władze tych miast, gdy przedstawiono im projekt, podeszły do niego z dużym zapałem. Był to bardzo mobilizujący bodziec dla toruńskich urzędników, którzy dostrzegli tu wielki potencjał promocyjny, jak również sze- 1. Rubinkowo: nowe murale grupy Przyszłość na ścianach wieżowców; 2. Jordanki: CSW, instalacja Słońce, księżyc - koniec? ; 3. Stare Miasto: Galeria Sztuki Wozownia, wystawa prac grupy Kosmoart; Teatr Baj Pomorski, Parada Astronautów ; 4. Bielany: UMK, Międzynarodowa Konferencja Kosmos w sztuce ; 5. Bydgoskie Przedmieście: targi sztuki kosmicznej; 6, 10. Mokre: Centrum Nowoczesności, Sięgnij gwiazd podróż balonem braci Montgolfier, lądowanie na lotnisku sportowym w Inowrocławiu; 7. Bydgoszcz: Opera Nova, premiera Symfonii astralnej ; 8, 9. Rejs kogą z Włocławka do Grudziądza, spotkanie twórców łączących naukę ze sztuką, prezentacja na Bulwarze Filadelfijskim; 11. Podgórz: widowisko światło i dźwięk. Reprezentacyjny zabytek po raz kolejny uratowany Miejski konserwator zabytków donosi, że od czasu gdy do Krzywej Wieży wprowadziło się biuro ESK, nastąpił niebezpieczny przechył budowli. Mieszczące się tam biuro Europejskiej Stolicy Kultury naprodukowało taką ilość dokumentów, że spowodowało to nadmierne obciążenie gruntu pod zabytkiem. Istniało realne niebezpieczeństwo katastrofy budowlanej. Na szczęście Urząd Miasta zareagował natychmiastowo. Sztab antykryzysowy przeanalizował podobną sytuację, jaka wydarzyła się w Pizie, gdzie budynek trzeba było ratować, stosując kosztowne nowoczesne technologie. Akcja w Pizie pochłonęła 250 mln euro. Na szczęście z pomocą przyszli naukowcy z UMK, którzy zaproponowali nowatorską metodę. Jest to wy- jątkowo tani sposób, prosty do zrealizowania. Polega na przymocowaniu do wieży kilkunastu baloników, które uniemożliwią dalszy przechył. Jest to na tyle interesująca metoda, że dzięki łatwości jej zastosowania i kosztowi, wynoszącemu jedynie 9,60 PLN za baloniki, okazała się rozwiązaniem na skalę światową. Urzędnicy z naszego magistratu natychmiastowo rozpisali przetarg na zakup, nadmuchanie i przymocowanie baloników do Krzywej Wieży. Przetarg wygrała firma oferująca najniższą stawkę, wynoszącą jedynie PLN. Koszty planów i zezwoleń wyniosły w zaokrągleniu PLN. W rezultacie za jedyny 1 milion PLN udało się w bardzo szybkim czasie uratować nasz bezcenny zabytek. Marcin Gładych

7 7 Kosmicznie i różowo Rozmowa z laureatem Globe Initiative Norbertem Bertem, twórcą Machines Theatre Obchodzicie piąte urodziny? Tak. A tu jest historia teatru alternatywnego. Zaczynaliście swoją karierę w Toruniu? Tak, w 2011 roku stworzyliśmy projekt Teatr pamięci. To był taki specyficzny czas, papierowe podręczniki i zeszyty zastąpiono google school. Wraz z przyjaciółmi postanowiliśmy zrobić akcję spalenia ostatniego podręcznika i okazało się, że już nieraz ludzie palili swoje podręczniki. Miałeś wtedy... Szum eleganckich limuzyn, gwiazdy kina na czerwonym dywanie, to wszystko oczywiście widzieliśmy podczas otwarcia 14 edycji TOFI- FEST. Sednem imprezysą spotkania i rozmowy mistrzów i zwykłych wielbicieli kina. Wiele gwiazd kina przyjechało tu tylko po to, by móc normalnie porozmawiać z ludźmi mówił ubiegłoroczny gość TOFIFEST Sylwester Stallone. Niegdysiejsza legenda kina akcji na starość jak mawia postawiła na kino ambitne. Z wytwórni LE- GEND należącej do tego 70-letniego już reżysera, aktora i producenta wyszły najciekawsze filmy artystyczne ostatnich lat. Między innymi zdobywca Złotego Anioła TOFI- FEST 2015 oraz Oscara 2016 Odruch, wyreżyserowany przez Khavna de la Cruz z Filipin ze zjawiskową rolą Anny Regulskiej, topowej aktorki europejskiej, pochodzącej, jak wszyscy wiedzą, z Torunia. wywiad... równo 20 lat i byłem na drugim roku performatyki. Byliśmy pierwszym rocznikiem tego kierunku w Polsce. Czyli same debiuty. Tak. Toruń to dobre miasto na debiut. Nowy projekt Waszego Teatru dotyczy natury rzeczy. Co to będzie? Nordycka opowieść o zaginionym świecie. Każdy z nas ma takie swoje miejsce. Wiesz, po tym odkryciu, że są Inni, że znamy ich język, a oni nasz, słowo świat znaczy więcej niż Ziemia. Kosmos się skurczył, a człowiek przestał być samolubnym astronautą. Pamiętasz tę akcję z działkami na Księżycu? Nagle przestało mieć to znaczenie. I tego dotyczy nasz najnowszy spektakl. Verte jest projektem międzynarodowym. Jak różnice kulturowe wpływają na Waszą pracę? Wszystkie nasze spektakle miały wymiar europejski. Teraz są z nami ludzie z innych kontynentów muzycy z Peru, aktorzy z Gwatemali, tancerze z Turcji. Kiedyś teatr świata tworzył Peter Brook i my uznaliśmy to za nasz kierunek. Spotkanie kultur, zrównoważenie tego, co nasze, z cudzym, a tradycja? Jeżeli pytasz o nasze korzenie teatralne, to odpowiedź jest jedna: Teatr Wiczy. Oni też działali w Toruniu. Tak, i to za ich namową powstało Verte. A to ciekawe. Współpracujecie? Oczywiście, organizujemy wspólnie festiwal Spotkania Teatrów Ziemi. Gdzie? W Antwerpii. Szkoda, że nie w Toruniu. Szkoda. Jesteśmy Europejską Stolicą Kultury bez Teatru Wiczy i innych, którzy wyjechali. Jesteś pewien? Z perspektywy 2016 roku wszystko jest kosmiczne i różowe. Jednak byłem tu, kiedy czyniliście starania. Pamiętam, co wtedy pisałeś. Pamiętam też tych, co zawsze wiedzą lepiej. Jednak okazało się, że najważniejsze przy TOFIFEST 2016 OTWARTE! SZCZĘŚLIWA CZTERNASTKA TOFIFEST rozpoczął się gwiazdorsko. Festiwal otworzyli wspólnie Sammi Raikonainen, reżyser głośnego filmu Uwolnij się, oraz autor zdjęć do tego obrazu, Paweł Dyllus. Uroczyste otwarcie czternastej edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego TOFIFEST odbyło się w centrum kongresowo-festiwalowym na toruńskich Jordankach. Tym samym zaczęło się 10-dniowe szalone święto kina, cenione i komentowane w całej Europie. I do Torunia właśnie teraz wracamy. Wczorajszą galę otwierały wspomnienia 14-letniej historii festiwalu. Bo organizatorzy przekornie jak na przekorny i niepokorny festiwal przystało uznali, że właśnie przy tej okazji będą obchodzili jubileusz. W końcu wśród twórców TOFIFEST są członkowie głośnej na przełomie wieków grupy satyryków Kompania M3. Od 2008 roku festiwal odbywa się latem, zaś jesienią odbywa się drugi event festiwalowy firmowany przez ekipę TOFIFEST festiwal filmu krótkometrażowego T-SHORT. Tegoroczna edycja zapowiada się na jedno z największych wydarzeń w historii miasta. W końcu liczby blisko 200 gości zagranicznych i 200 tytułów w kilku konkursach festiwalowych mówią same za siebie. Paweł Dyllus w czasie powitania widzów wspominał swoją wizytę na TOFI- FEST 2007: To było superspotkanie, byłem wtedy w Toruniu z reżyserem Ballady o Piotrowskim Rafałem Kapelińskim i Krzyśkiem Kiersznowskim, który grał tam główną rolę. Do dziś ciepło to wspominam mówił znany polski operator, pracujący teraz na stałe w Los Angeles. ESK jest działanie oddolne. I szczęście, że w porę to zrozumiano. Te komiczne zdania zaczynające się od Ja, ja to, ja tamto. A zdwojone ja to jaja. Ale masz rację, można było tego uniknąć. Jesteś wzburzony? Tak, nie lubię krótkowzroczności. Wasze widowisko trwa trzy godziny. Jego rdzeniem jest rytm, a kolejne sceny rozgrywają się w różnych częściach miasta. Prace rozpoczęliśmy na początku 2014 roku. Najpierw odbyły się wyprawy. Ufolodzy, astronomowie, technicy z NASA wskazali nam miejsca kontaktu. Korytarze, którymi mogą dotrzeć do nas Inni. My tam pojechaliśmy i obserwowaliśmy społeczności tych miejsc. Byliście kosmitami? Prawie. Chcieliśmy zobaczyć Ziemię oczami Innych. I takie jest Verte? To byłoby zbyt proste. Spektakl nie jest wyobrażeniem, dotyczy tego, jak ludzkość koduje informacje o sobie samej. Nie co, ale jak. I o tym jest Verte. A strona wizualna? Duże machiny, a na nich 150 tancerzy. Wszystko w rytm muzyki granej przez cztery orkiestry. To jest projekt przygotowany specjalnie na ESK? Toruń jest miastem kosmosu. Tu żył i tworzył Samuel Sömmerring, wynalazca telegrafu. A to narzędzie, które zmieniło sposób komunikacji. Projekt jest wielokulturowy i tworzony przez młodych artystów. Rozmawiał Artur Smtoz Na otwarciu tłumnie zebrali się przedstawiciele ukraińskiej i irackiej mniejszości zamieszkującej Toruń. W konkursie o Złotego Anioła znalazły się bowiem głośny film Ukraińca Romana Bondarchuka Taxyst II (Bondarchuk zaczynał przygodę z TOFIFEST w 2006 roku) oraz dzieło pierwszej irackiej kobiety reżysera Ahlaam Salamani Surfet. Uroczystość zakończyło wręczenie honorowego Złotego Anioła Bogusławowi Lindzie. 64-letni artysta otrzymał go w uznaniu za swój wkład w rozwój i wczesne osiągnięcia kina polskiego, zwłaszcza za role w filmach Kobieta samotna, Przypadek, Matka Królów. Pochodzący z Torunia Linda, odbierając nagrodę, dziękował toruńskiemu TOFIFEST, a w ostatnich słowach powiedział bardzo wzruszony: Znowu jestem u siebie. Krzysztof Mazurek 1 Miasto i obywatele to: Zwiększony udział mieszkańców miasta, kraju i gości zagranicznych w walce o stolicę kultury oraz w realizacji jej programu. Stworzenie programu o trwałych efektach i dalekosiężnych projektów, które wpiszą się w długoterminowy rozwój miasta, wykraczający poza ulotność bieżących wydarzeń kulturalnych. Tytuł ESK dla Torunia: Wpłynie pozytywnie na rozwój miasta, nie tylko w sferze kultury i turystyki, ale i przez efektywność rozwoju gospodarczego. Przez wypromowanie na arenie międzynarodowej przyczyni się do odnowy miasta i przyciągnięcia inwestycji zagranicznych. Kalendarium konkursu o tytuł ESK 2016 W 2010 roku Polska ogłosi zaproszenie do składania wniosków skierowane do miast. Od tego czasu każde miasto będzie miało 10 miesięcy, by przedstawić ogólny zarys programu na 2016 rok. Następnie zbierze się specjalne jury, zwane komisją selekcyjną, złożone z 13 ekspertów: 6 mianowanych przez Polskę i 7 wybranych przez instytucje europejskie. Pomogą oni ekspertom krajowym w ocenie kandydatów, biorąc pod uwagę cele i kryteria ESK. Komisja selekcyjna sporządzi krótką listę miast, która wymagać będzie dalszego rozpatrzenia, oraz przedstawi zalecenia dotyczące ulepszeń i zmian w programach. Wstępnie wybrane miasta będą miały kilka miesięcy, by rozwinąć i dopracować programy. W trakcie drugiego posiedzenia komisji selekcyjnej (9 miesięcy po selekcji wstępnej) miasta zaprezentują poprawione, szczegółowe wnioski. Na podstawie sprawozdania komisji selekcyjnej Polska przedstawi kandydaturę instytucjom europejskim. Rada Ministrów Unii w roku 2012 oficjalnie wyznaczy dwa miasta: jedno z Polski i jedno z Hiszpanii, które będą nosić godność ESK 2016.

8 8 It s a mystery Obudziłem się dziś, 22 grudnia 2016 roku, niewyspany. Ostatni rok w Toruniu sen to był czy jawa? It s a mystery mówili aktorzy z Anglii widząc Stare Miasto opanowane przez histrionów wszelkiego rodzaju. It s a mystery mówili cytując powiedzonko jednego z bohaterów filmu Zakochany Szekspir, który na lęki młodego pisarza, że się nie uda premiera Romea i Julii, odpowiadał, że będzie dobrze. Rok 2016 był w Toruniu wielkim świętem teatru. Jakim cudem? Pięć lat temu dobrze zaplanowano działania artystów pod hasłem Teatr łączy ludzi. Na plakatach niewidzialna ręka dopisała tu i ówdzie: całkiem jak Internet. Kręgosłupem projektu teatralnego uczyniono sprawdzone im- prezy kulturalne: specjalne edycje miały m.in. festiwale Kontakt i Klamra, pojawił się także nowy Festiwal Teatrów Tańca. Prezydent miasta fundował Paszporty Toruńskie dla wybitnych reżyserów teatralnych, którzy realizowali w Toruniu premierowe spektakle. Dzięki temu aktorzy z Teatru Horzycy odbyli udaną podróż do Brazylii, mieliśmy też co oglądać w czasie przeglądu przedstawień regionu. Do tego, ujawnionego wcześniej, kalendarza imprez dołączono nurt nazwany off off Toruń, cykl performansów i happeningów przygotowanych podczas warsztatów dla uczniów i studentów. Ponieważ poszczególne grupy działały w konspiracji i nie ustalały ze sobą, kiedy wystąpią, mie- liśmy kilka razy wariackie tygodnie, podczas których w nieoczekiwanych miejscach pojawiali się aktorzy. Najbardziej spodobały się manifestacje pod hasłem Konsumuj kulturę ( spontaniczne kolejki studentów przed teatrami i muzeami Torunia) czy Szekspir (znowu) umarł (protest przeciw komercyjnemu wykorzystaniu śmierci znanych artystów). Jeśli dodać do tego sceny historyczne w Ratuszu, slam poetry w Od Nowie i Wielką Improwizację wygłoszoną w planetarium pod gwiazdami, trzeba jasno powiedzieć, że teatr w Toruniu łączył ludzi i... Tu się obudziłem. Niewyspany. 22 marca 2008 roku. Sen to był czy jawa? Nie jestem Ijonem Tichym pomyślałem z żalem. Ale trzymam kciuki za moje przebudzenie 22 grudnia 2016 roku. Oby to była jawa. Artur Duda Ostatnia na Ziemi Nasze słynące z zabytków miasto zyskało kolejną atrakcję. Okazało się, że odkryto w Toruniu ostatnią i jedyną dziurę drogową w Unii Europejskiej. Ten wyjątkowy obiekt dzięki działaniom miejskich służb wpisany został do Krajowego Rejestru Zabytków. Ta niespotykana już osobliwość jest wyjątkowa nie tylko przez to, że jest dziurą, ale także że jest dziurą magiczną. Jak się okazało w toku badań, do dziury tej urzędnicy z pobliskiego magistratu chyłkiem, pod osłoną nocy wrzucali niezrealizowane genialne pomysły. Dziura pochłonęła takie idee, jak: kolejka linowa przez Wisłę, otynkowanie Ratusza, odbudowa Zamku Krzyżackiego itp. W obawie przed ponownym wydobyciem na światło dzienne tego typu absurdalnych pomysłów włodarze naszego miasta postawi- li strażnika chroniącego ową otchłań przez 24 godziny na dobę. Dziura ściąga do Torunia niezliczone rzesze ciekawskich turystów. Zapanował wśród nich zwyczaj wrzucania tam własnych irracjonalnych idei. I ja też tam jutro pójdę i swoje zrobię. Marcin Gładych MAGNETYZM MIASTA Ostatnio Toruń przeżywa wzmożony najazd turystów zagranicznych. Nasze miasto odwiedzają ludzie z najdalszych zakątków świata. Zapytaliśmy kilkoro z nich, co przywiodło ich do grodu nad Wisłą. SONDA Turyści narzekają na szalony tramwaj Kopernika i Flisaka. Szybka jazda przeszkadza w oglądaniu miasta. Kopernik i Flisak odpierają zarzuty: mamy dosyć statycznego życia! Paweł Kalemba Bramy kompozytorów Pierwszy był Arvo Pärt. Oczarowany Toruniem podczas wizyty na zaproszenie festiwalu Probaltica, wysiadł z niewielkiej barki u nabrzeża Wisły. Wspiął się po schodach i przystanąwszy przy ceglastych murach miejskich, jak to później powiedział, pojął, że tutaj pozostanie. Szczęśliwy uśmiech losu zaprowadził go pod Bramę Klasztorną. Jak mówił, zawsze w swych utworach sięgał ku misterium muzyki religijnej. Jakże niesamowite może być więc miasto, do którego można wkroczyć przez klasztorną bramę. Został, tworzy w bramie. I do tej bramy zaprosił znajomych artystów. W efekcie w nieodległej wieży zwanej Gołębnikiem Wydawca: Urząd Miasta Torunia Redakcja: Dariusz Brzostek, Tomasz Cebo, Andrzej Churski, Magdalena Cynk-Mikołajewska, Maciej Czubak, Artur Duda, Paweł Dudzik, Galeria Rusz, Wojciech Gałek, Piotr Giza, Marcin Gładych, Sergio Gomez, Mateusz Jagielski, Jarek Jaworski, Paweł Kalemba, Robert Kola, Grzegorz Kopcewicz, Magdalena Kujawa, Piotr Majewski, Maciej Mikołajewski, Dagmara Pochyła, Wioletta Pyras-Pietrzak, Barbara Sroka, Tomasz Szlendak, Romuald WiczaPokojski, Piotr Wielgus, CSW. Projekt graficzny: Szymon Saliński, Skład: Tomasz Klejna, Korekta: Zofia Chyła-Bełkot Wykorzystano kroje pism Toruń i Nowy Toruń autorstwa Franciszka Otto. ESK TORUŃ 2016 osiedlił się Tom Tykwer, z którym Arvo Pärt współpracował przy powstaniu filmu Niebo. Pierwszego z niedokończonej trylogii Krzysztofa Kieślowskiego. Później, poszukując inspiracji do budzącej jeszcze dzisiaj tak wiele emocji muzyki do obrazu Krzyżowiec, przybył Hans Zimmer. Razem podchwycili ideę uczynienia z Torunia Europejskiej Stolicy Kultury, i to nie tylko w 2016, ale od 2016 roku. Za ich namową w kolejnych bramach, wieżach i spichrzach Torunia zaczęli się osiedlać kolejni kompozytorzy. Stąd i warsztaty, i tłumy młodych adeptów komponowania pomieszkujących w zabytkowym centrum Torunia. Widać ich, notujących na kartach papierów nutowych, w niemalże każdej kawiarni, czy nawet opartych o prastare mury. W Toruniu europejską tradycją stały się prawykonania utworów osiadłych tu licznie twórców. Dzisiaj już tylko miesiąc dzieli nas od momentu, kiedy w toruńskiej filharmonii pojawi się sir Simon Rattle, aby poprowadzić Berliner Philharmoniker podczas światowego prawykonania ostatniego dzieła Vangelisa Raj Utracony. Cóż z tego, że w kolejnych latach szacowne gremium wybierać będzie Europejskie Stolice Kultury, skoro dla większości obywateli Europy Toruń stał się nią na kolejne pokolenia. Pit Jak wyobrażamy sobie 1 kwietnia 2016? Gazeta ESK jest próbą odpowiedzi na to pytanie. Jej rozszerzoną wersję znajdziecie na: Czekamy na Wasze teksty, pomysły, propozycje. Yozuki Mimoto Japonia Eduardo Alvarez Brazylia Rozważałam różne miejsca w Europie na założenie oddziału mojej firmy. Wreszcie zdecydowałam się na Polskę i Toruń. Po pierwsze ludzie z waszego kraju są bardzo pracowici, a po drugie macie tu dużo miejsca oraz świetne warunki do inwestowania. Poza tym nowoczesne centrum kongresowe ściąga tu ludzi biznesu z całego świata i mogę nawiązywać wiele kontaktów handlowych. Co roku organizuję słynny karnawał w Rio, ale formuła zdecydowanie się przeżyła. Wszyscy u nas są tym już zmęczeni. Kiedy dowiedziałem się, ile i jak wspaniałych imprez odbywa się w waszym mieście, że trwa tu właściwie nieustanny festiwal, przyjechałem się czegoś od was nauczyć. Omar Habus Egipt Coraz więcej turystów z Polski odwiedza Egipt. Zacząłem więc szukać informacji o tym kraju. Akurat pokazywano w naszej telewizji film o Toruniu i kiedy zobaczyłem, jakie dziewczyny chodzą po waszych ulicach, to nie mogłem czekać ani chwili. Tak to jest, gdy się mieszka w kraju, gdzie wszystkie piękności są zabalsamowane żywego piękna trzeba szukać na północy. John Smith USA Niech Pani spojrzy na amerykańskie miasta: albo rudery na przedmieściach, albo drapacze chmur w centrum. Żadnego klimatu. Kiedy zobaczyłem w Internecie panoramę Torunia, byłem pod tak wielkim wrażeniem, że od razu poprosiłem szefa o urlop, żeby tu przyjechać. Na żywo robi to jeszcze większe wrażenie. To z pewnością nie tylko cud Polski, ale jeden z cudów świata.