PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII 1. Formy sprawdzania osiągnięć uczniów z biologii : odpowiedź ustna (ocena) sprawdziany pisemne po każdym dziale programu (ocena) kartkówki jako pisemne sprawdzenie wiadomości i umiejętności z trzech ostatnich lekcji (ocena) aktywność indywidualna na lekcjach oraz praca w grupach (ocena) zeszyt ćwiczeń, zadania domowe ( ocena) 2. Na ocenę śródroczną lub roczną mają wpływ: oceny ze sprawdzianów pisemnych 40% odpowiedzi ustne, kartkówki 30% prace domowe, zeszyt ćwiczeń 15% aktywność i praca w grupach 10% prace nadobowiązkowe 5% 3. Uczeń może zgłosić nieprzygotowanie do lekcji przed jej rozpoczęciem ( uczniowie klas pierwszych dwa razy w półroczu, uczniowie klas drugich i trzecich raz w półroczu). Uczeń nieprzygotowany do lekcji nie jest pytany z lekcji poprzednich, nie ma sprawdzanego zadania domowego. Uczeń aktywnie uczestniczy w realizacji tematu bieżącej lekcji. 4. O sprawdzianie pisemnym uczniowie są powiadamiani na tydzień przed jego terminem. 5. Jeżeli uczeń nie pisał sprawdzianu gdyż chorował, to powinien to uczynić do dwóch tygodni od dnia sprawdzianu. W przypadku nieobecności ucznia wyłącznie w dniu sprawdzianu uczeń pisze zaległy sprawdzian na następnej lekcji.

2 6. Za przynoszone pomoce dydaktyczne na lekcje uczeń otrzymuje dodatnie punkty zgodnie z Zasadami Oceniania Wewnątrzszkolnego. 7. Ocena śródroczna/roczna jest całościowa (1-6), zaś w ocenach cząstkowych uwzględnia się połówki. 8. Uczeń otrzymuje ocenę śródroczną/roczną za systematyczną pracę w ciągu całego półrocza/roku. 9. Uczeń ma prawo i powinien wyrównać niekorzystne wyniki do oceny co najmniej dopuszczającej. 10. Uczeń ma prawo i obowiązek do poprawienia niedostatecznej oceny cząstkowej w terminie do dwóch tygodni. Inne oceny w uzasadnionych przypadkach po umówieniu z nauczycielem. 11. Wymagania programowe na poszczególne oceny są przedstawiane uczniom i rodzicom na lekcjach organizacyjnych. 12. Każdy uczeń ma przestrzegać reguł zachowania się na lekcji, szanować zdanie innych i umożliwić innym jak najlepsze warunki do zdobywania wiedzy.

3 Kryteria ocen z biologii dla klasy I gimnazjum Uczeń, który otrzymuje ocenę dopuszczającą : Dział: I. Biologia nauka o życiu rozróżnia elementy przyrody żywej i nieożywionej wymienia czynniki niezbędne do życia wskazuje źródła wiedzy biologicznej określa, jakiego sprzętu można użyć do danej -obserwacji przedstawia etapy obserwacji i doświadczenia odróżnia próbę kontrolną od badawczej dokumentuje wyniki doświadczenia i obserwacji rozróżnia części mikroskopu poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym Dział: II. Jedność organizmów wymienia komórki jako elementy budowy organizmów poprawnie posługuje się mikroskopem optycznym wymienia elementy budowy komórki zwierzęcej i roślinnej wymienia elementy budowy komórki bakteryjnej rozpoznaje elementy budowy komórek na rysunkach i schematach wyjaśnia zależność między komórką, tkanką, narządem i układem narządów wymienia przykłady organizmów odżywiających się różnymi sposobami na podstawie rodzaju pobieranego pokarmu, określa do jakiej grupy organizmów cudzożywnych należy dany organizm określa substraty i produkty fotosyntezy wykazuje różnicę między oddychaniem komórkowym a wymianą gazową podaje przykłady wykorzystania energii przez organizm rozróżnia oddychanie tlenowe i beztlenowe przedstawia narządy wymiany gazowej różnych organizmów wymienia sposoby rozmnażania się organizmów definiuje pojęcia: zapłodnienie i zygota Dział IV. Związki chemiczne w życiu organizmów. IV.1. Chemiczne podstawy życia wymienia podstawowe pierwiastki życia określa biologiczną rolę wody w życiu organizmów

4 wymienia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w organizmach IV.2. Składniki pokarmów człowieka wymienia podstawowe składniki pokarmów: białka, cukry, tłuszcze, witaminy, sole mineralne wyjaśnia trzy główne funkcje składników pokarmowych wyjaśnia główną rolę witamin i soli mineralnych uzasadnia konieczność systematycznego spożywania warzyw i owoców przedstawia znaczenie wody jako ważnego uzupełnienia pokarmów Dział V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka V.1. Organizm człowieka wymienia narządy wchodzące w skład różnych układów opisuje budowę i funkcje poszczególnych układów V.2. Układ pokarmowy określa rolę układu pokarmowego opisuje rolę zębów wyjaśnia przyczyny powstawania próchnicy zębów wyjaśnia, na czym polega trawienie wyjaśnia, dlaczego ludzie mają różne potrzeby pokarmowe uzasadnia, że potrzeby pokarmowe ludzi zależą od wieku, stanu zdrowia, trybu życia, aktywności fizycznej określa zawartość poszczególnych składników pokarmowych w wybranych produktach spożywczych na podstawie analizy treści etykiet wyjaśnia pojęcie dieta wymienia zasady właściwego odżywiania się oblicza indeks swojej masy ciała analizuje konsekwencje niewłaściwego odżywiania się przedstawia przyczyny i skutki otyłości i niedowagi V.3. Układ krążenia i odpornościowy wymienia główne składniki krwi określa funkcję składników krwi wymienia elementy układu krwionośnego określa główne funkcje układu krwionośnego opisuje budowę serca wymienia czynniki wpływające na pracę serca wykonuje pomiar tętna i ciśnienia krwi wymienia przyczyny chorób serca i układu krążenia wyjaśnia przyczyny nadciśnienia określa układ limfatyczny jako część układu krążenia

5 definiuje pojęcie odporność organizmu wymienia drogi wnikania czynników chorobotwórczych do organizmu wymienia sposoby nabywania odporności wymienia czynniki wywołujące reakcje odpornościowe uzasadnia celowość stosowania szczepień V.4. Układ oddechowy i wydalniczy. Skóra przedstawia znaczenie procesu oddychania dla organizmu człowieka wymienia elementy układu oddechowego wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa zewnętrzna i wewnętrzna przedstawia różnice w składzie powietrza wdychanego i wydychanego wymienia czynniki mające negatywny wpływ na układ oddechowy dostrzega niebezpieczeństwa związane z paleniem papierosów wymienia uboczne produkty metabolizmu komórkowego przedstawia narządy układu wydalniczego wymienia składniki moczu zdrowego człowieka podaje podstawowe zasady higieny układu wydalniczego podaje funkcje skóry przedstawia zasady korzystania z kąpieli słonecznych V.5. Układ nerwowy i dokrewny wyjaśnia rolę układu nerwowego dokonuje podziału układu nerwowego na ośrodkowy i obwodowy wskazuje części mózgowia (mózg, móżdżek i rdzeń przedłużony) na schematycznym rysunku lub modelu wymienia rodzaje odruchów podaje przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych wymienia czynniki wywołujące stres przedstawia sposoby radzenia sobie ze stresem wskazuje gruczoły dokrewne na schematycznym rysunku sylwetki człowieka wyjaśnia pojęcie hormon wymienia przyczyny cukrzycy i sposoby jej zapobiegania V.6. Narządy zmysłów i układ ruchu wyróżnia rodzaje zmysłów lokalizuje receptory i narządy zmysłów określa przyczyny powstawania wad wzroku określa zasady higieny narządu wzroku dostrzega rolę ucha jako narządu słuchu i równowagi lokalizuje zmysł słuchu i równowagi uzasadnia konieczność higieny narządu słuchu wymienia główne elementy układu ruchu wskazuje na modelu główne części szkieletu

6 wskazuje na modelu stawy wymienia rodzaje tkanki mięśniowej wskazuje narządy zbudowane z różnych rodzajów tkanki mięśniowej określa rolę aktywności fizycznej we właściwym funkcjonowaniu organizmu wie o szkodliwości środków dopingujących podaje sposoby zapobiegania wadom postawy V.7. Układ rozrodczy wskazuje na schematycznym rysunku narządy rozrodcze żeńskie wskazuje na schematycznym rysunku narządy rozrodcze męskie określa rolę narządów rozrodczych męskich i żeńskich wyjaśnia, co to jest zapłodnienie wyjaśnia, że konsekwencją stosunku płciowego może być zapłodnienie (ciąża) ocenia wpływ czynników zewnętrznych na rozwój zarodka i płodu dokonuje podziału życia człowieka na okresy wymienia choroby przenoszone drogą płciową: kiłę, rzeżączkę, AIDS, zakażenie HPV przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową uzasadnia potrzebę wierności jednemu partnerowi w celu uniknięcia zarażenia HIV i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową Dział VI. Zdrowie i choroby rozumie pojęcia: choroba i zdrowie podaje przykłady chorób zakaźnych i niezakaźnych wymienia zasady profilaktyki chorób zakaźnych rozumie znaczenie szczepień wymienia czynniki sprzyjające rozwojowi nowotworów podaje przykłady chorób nowotworowych wymienia możliwe przyczyny uzależnienia przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka alkoholu, narkotyków, nadużywania leków Uczeń, który otrzymuje ocenę dostateczną : Dział: I. Biologia nauka o życiu określa cechy organizmów wyjaśnia czego dotyczą wybrane działy biologii planuje prostą obserwację i doświadczenie formułuje problem badawczy i hipotezę wnioskuje na podstawie doświadczenia i obserwacji

7 wyjaśnia, jak się oblicza powiększenie mikroskopu wykonuje preparat mikroskopowy (świeży) graficznie dokumentuje obserwacje Dział: II. Jedność organizmów podaje przykłady różnych komórek zwierzęcych i człowieka porównuje budowę komórek roślinnych, zwierzęcych i bakteryjnych wykonuje preparat ze świeżego materiału roślinnego określa lokalizację tkanek zwierzęcych i ich funkcje w organizmach wykazuje złożoność budowy organizmów podaje przykłady tkanek zwierzęcych i ich podstawowe funkcje w organizmie planuje doświadczenia wykazujące wpływ warunków zewnętrznych na przebieg fotosyntezy sprawnie posługuje się mikroskopem optycznym wyjaśnia sposoby trawienia pokarmu przez organizmy cudzożywne wyjaśnia proces oddychania wyjaśnia znaczenie próby kontrolnej w doświadczeniach wyciąga wnioski z wyników doświadczeń przeprowadza doświadczenie wykrywające produkty fermentacji dokumentuje wyniki doświadczenia wymienia różnice między rozwojem prostym a złożonym przedstawia różnice między rozmnażaniem płciowym i bezpłciowym wymienia przykłady organizmów o rozwoju prostym i złożonym Dział IV. Związki chemiczne w życiu organizmów. IV.1. Chemiczne podstawy życia planuje i przeprowadza doświadczenie dokumentuje przebieg doświadczenia wymienia pierwiastki wchodzące w skład związków chemicznych występujących w organizmach IV.2. Składniki pokarmów człowieka określa rolę białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych w organizmach wymienia pokarmy bogate w białka, cukry, tłuszcze planuje i przeprowadza doświadczenie sprawdzające obecność skrobi w ziemniaku podaje przykłady pokarmów bogatych w błonnik wymienia pokarmy bogate w witaminy A, C, B6, B12, D, kwas foliowy, a także w magnez, żelazo, wapń przedstawia skutki niedoboru w organizmie witamin i soli mineralnych

8 Dział V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka V.1. Organizm człowieka opisuje hierarchiczną budowę organizmów wymienia i lokalizuje tkanki w organizmie człowieka V.2. Układ pokarmowy rozróżnia i wskazuje na schematycznym rysunku lub modelu narządy układu pokarmowego wyjaśnia rolę jamy ustnej, żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i jelita grubego przedstawia miejsce i produkty trawienia białek, węglowodanów i tłuszczów określa miejsce wchłaniania produktów trawienia i wskazuje je na schematycznym rysunku, modelu stwierdza doświadczalnie trawienie skrobi w jamie ustnej określa zawartość dodatków do żywności w wybranych produktach spożywczych na podstawie analizy treści etykiet uzasadnia potrzebę czytania informacji na etykietach produktów spożywczych właściwie interpretuje BMI uzasadnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną pod względem składników pokarmowych doskonali umiejętność argumentowania swojego stanowiska podczas dyskusji V.3. Układ krążenia i odpornościowy prowadzi obserwację mikroskopową preparatu trwałego krwi uzasadnia znaczenie krwiodawstwa porównuje naczynia krwionośne prowadzi obserwację mikroskopową tętnicy i żyły wyjaśnia, w jaki sposób pracuje serce wymienia badania wykonywane w diagnostyce chorób serca określa wpływ różnych czynników na pracę serca i układu krwionośnego wyjaśnia rolę prostych badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu krążenia wymienia elementy układu limfatycznego określa główne funkcje układu limfatycznego wyjaśnia funkcje płynu tkankowego i limfy wymienia różne reakcje organizmu na obecność czynników chorobotwórczych wyjaśnia działanie szczepionki i surowicy wymienia przeszczepiane narządy

9 V.4. Układ oddechowy i wydalniczy. Skóra wyjaśnia rolę mięśni w mechanizmie wentylacji płuc przeprowadza doświadczenia na podstawie instrukcji wskazuje na zmiany tempa oddychania w czasie wysiłku fizycznego podaje przykłady chorób układu oddechowego określa funkcje narządów układu wydalniczego wymienia składniki moczu zdrowego człowieka rozumie konieczność zachowania higieny układu wydalniczego wymienia elementy budowy skóry przeprowadza doświadczenia na podstawie instrukcji podaje przykłady reakcji skóry na ciepło i zimno wymienia przykłady chorób skóry dostrzega związek między nadmiernym opalaniem a rakiem skóry V.5. Układ nerwowy i dokrewny wymienia i wskazuje elementy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego na rysunku lub modelu wskazuje na rysunku elementy neuronu (akson, dendryty, ciało komórki) wskazuje kierunek przepływu impulsu nerwowego wzdłuż neuronu podaje przykłady działania układu współczulnego i przywspółczulnego podaje przykłady wyższych czynności nerwowych uzasadnia konieczność ochrony głowy przed urazami opisuje drogę impulsu w łuku odruchowym przedstawia rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się podaje przykłady działania stresu wyjaśnia, że uczenie się polega na powtarzaniu i zapamiętywaniu wiadomości i umiejętności uzasadnia współdziałanie układu dokrewnego i nerwowego na przykładzie reakcji na stres przedstawia rolę gruczołów dokrewnych w regulacji procesów życiowych przedstawia antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu przedstawia biologiczną rolę różnych hormonów wyjaśnia, dlaczego bez konsultacji z lekarzem nie należy przyjmować środków lub leków hormonalnych V.6. Narządy zmysłów i układ ruchu przeprowadza doświadczenia badające wrażliwość komórek zmysłowych wymienia struktury tworzące zmysł wzroku przedstawia drogę bodźca świetlnego wykazuje negatywny wpływ hałasu na zdrowie człowieka rozpoznaje tkankę chrzestną i kostną na preparacie mikroskopowym

10 opisuje budowę kości określa funkcje szkieletu przedstawia na schemacie budowę stawu wymienia rodzaje stawów określa rolę ścięgien i więzadeł wskazuje współdziałanie mięśni i kości w ruchu określa czynniki wpływające na stan kości V.7. Układ rozrodczy wymienia anatomiczne i fizjologiczne przemiany w ciele dziewczyny i chłopca w okresie dojrzewania opisuje budowę plemnika i komórki jajowej opisuje etapy cyklu miesiączkowego kobiety wskazuje dni płodne na wykresie zmian temperatury podczas cyklu miesiączkowego określa miejsce zapłodnienia wymienia objawy ciąży interpretuje zależność między postępowaniem kobiety w ciąży a prawidłowym rozwojem zarodka i płodu opisuje rozwój zarodkowy i płodowy określa rolę łożyska w odżywianiu zarodka i płodu wyjaśnia, jakie są potrzeby człowieka na różnych etapach rozwoju przedstawia cechy i przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka przedstawia objawy kiły, rzeżączki, AIDS Dział VI. Zdrowie i choroby wskazuje drogi zakażenia wie, że antybiotyki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza określa podstawowe zasady profilaktyki nowotworów wyjaśnia, co to jest uzależnienie ocenia, że leczenie uzależnień jest trudne wie, gdzie w razie uzależnienia należy szukać pomocy lub rady Uczeń, który otrzymuje ocenę dobrą Dział: I. Biologia nauka o życiu określa przedmiot badań biologii jako nauki i jej dziedziny porównuje różnorodne organizmy

11 wymienia przykłady zastosowania wiedzy biologicznej w życiu wykazuje wartość doświadczeń i obserwacji jako bezpośrednich sposobów zdobywania wiedzy określa funkcje poszczególnych elementów mikroskopu optycznego samodzielnie przeprowadza obserwacje mikroskopowe Dział: II. Jedność organizmów przedstawia funkcje poszczególnych składników komórki zwierzęcej wskazuje cechy pozwalające na rozróżnienie komórek: zwierzęcej, roślinnej, bakteryjnej przedstawia funkcje poszczególnych składników komórek roślinnych i bakteryjnych wykazuje różnorodność tkanek budujących dany narząd opisuje hierarchiczną budowę organizmów przedstawia różne sposoby odżywiania się organizmów uzasadnia rolę chlorofilu w fotosyntezie określa warunki przebiegu fotosyntezy określa warunki oddychania tlenowego, jego substraty i produkty określa warunki przebiegu procesu fermentacji oraz jego substraty i produkty planuje doświadczenie wykrywające produkty fermentacji podaje przykłady wykorzystania fermentacji w przemyśle i gospodarstwie domowym rozróżnia typy rozmnażania bezpłciowego wymienia korzyści z rozmnażania płciowego podaje przykłady organizmów obupłciowych i rozdzielnopłciowych Dział IV. Związki chemiczne w życiu organizmów. IV.1. Chemiczne podstawy życia określa biologiczną rolę pierwiastków biogennych IV.2. Składniki pokarmów człowieka określa podstawowe jednostki składowe białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych analizuje pokarmy pod względem zawartości poszczególnych składników pokarmowych ocenia zdrowotne znaczenie błonnika uzasadnia, że należy ograniczać spożywanie pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce analizuje pokarmy pod względem zawartości poszczególnych witamin i soli mineralnych

12 uzasadnia, że najskuteczniejsze działanie mają witaminy i sole mineralne zawarte w pokarmach, a nie w tabletkach Dział V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka V.1. Organizm człowieka określa zależność między budową, a funkcją układów narządów V.2. Układ pokarmowy wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów przedstawia związek budowy poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją lokalizuje narządy układu pokarmowego na modelu lub schemacie wyjaśnia rolę ślinianek, trzustki i wątroby w procesie trawienia wykazuje wpływ na nasze zdrowie sposobu przechowywania i przygotowania żywności oblicza wartość kaloryczną posiłku wyjaśnia wady i zalety diety wegetariańskiej porównuje swój sposób odżywiania się z właściwymi zasadami V.3. Układ krążenia i odpornościowy wyróżnia grupy krwi wykonuje rysunek schematyczny dokumentujący wyniki obserwacji mikroskopowej ilustruje za pomocą schematu przepływ krwi w małym i dużym obiegu wykazuje związek między budową naczyń krwionośnych a ich funkcjami określa rolę zastawek w sercu wyjaśnia związek między pracą serca a tętnem i ciśnieniem wykazuje związek między pracą serca a wysiłkiem fizycznym podaje objawy wybranych chorób serca i układu krążenia uzasadnia znaczenie badań profilaktycznych serca i krwi w diagnostyce chorób rozróżnia rodzaje odporności uzasadnia znaczenie przeszczepów w utrzymaniu życia V.4. Układ oddechowy i wydalniczy. Skóra wyjaśnia istotę procesu oddychania przedstawia funkcje narządów układu oddechowego dostrzega rolę nabłonka migawkowego wyjaśnia mechanizm wymiany gazowej zewnętrznej i wewnętrznej wyjaśnia rolę hemoglobiny w transporcie tlenu przedstawia czynniki mające wpływ na tempo oddychania podaje argumenty przeciw paleniu papierosów określa produkty metabolizmu cukrów, tłuszczów i białek

13 uzasadnia potrzebę wykonania okresowych badań moczu w profilaktyce interpretuje nieprawidłowości w składzie moczu wykazuje wydalniczą funkcję skóry wyjaśnia zmiany w skórze zachodzące w wysokiej i niskiej temperaturze wymienia korzyści i zagrożenia wynikające z opalania się podaje przykłady pasożytów skóry V.5. Układ nerwowy i dokrewny wyjaśnia rolę dendrytów i aksonu wyjaśnia pojęcia: kora mózgowa, ośrodek korowy, istota szara, istota biała określa funkcje części mózgowia uzasadnia znaczenie obronne odruchów bezwarunkowych wskazuje różnice między odruchami bezwarunkowymi i warunkowymi uzasadnia wpływ wysypiania się na procesy uczenia się i zapamiętywania wyjaśnia pojęcie stres podaje przykłady czynników wywołujących reakcję stresową przedstawia podobieństwa i różnice w działaniu układu dokrewnego i nerwowego wyjaśnia nadrzędną rolę przysadki w regulacji hormonalnej uzasadnia konieczność jodowania soli kuchennej V.6. Narządy zmysłów i układ ruchu przedstawia rolę zmysłów w odbiorze wrażeń interpretuje wyniki doświadczeń opisuje budowę gałki ocznej określa rolę elementów oka wyjaśnia różnice między widzeniem z różnych odległości i w różnych warunkach świetlnych przedstawia sposoby korygowania wad wzroku opisuje budowę ucha przedstawia przebieg fali dźwiękowej świadomie unika sytuacji uszkadzających słuch wskazuje wybrane kości na modelu szkieletu rozpoznaje tkankę chrzestną i kostną na preparacie mikroskopowym podaje przykłady narządów i struktur zbudowanych z tkanek kostnej i chrzestnej dostrzega zależność między budową kości i jej funkcją przeprowadza doświadczenie wykazujące budowę chemiczną kości samodzielnie przeprowadza obserwacje mikroskopowe wymienia czynniki niezbędne do skurczu mięśnia rozpoznaje wady postawy wymienia różne formy aktywności fizycznej we właściwy sposób udziela pierwszej pomocy przy złamaniach

14 i zwichnięciach V.7. Układ rozrodczy wykazuje różnice między plemnikiem i komórką jajową przedstawia rolę gamet w procesie zapłodnienia wyjaśnia znaczenie świadomego macierzyństwa wyjaśnia, w jaki sposób powstają bliźnięta wyjaśnia proces powstawania zarodka z zygoty uzasadnia znaczenie higienicznego trybu życia kobiety w ciąży i potrzebę właściwego klimatu psychologicznego dla rozwoju płodu uzasadnia różnice między potrzebami człowieka i jego ograniczeniami w różnych fazach rozwoju osobniczego określa, jakie badanie może wykryć kiłę, rzeżączkę, obecność HIV i HPV Dział VI. Zdrowie i choroby podaje przykłady chorób wywoływanych przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce wymienia zabiegi niszczące mikroorganizmy chorobotwórcze uzasadnia konieczność wykonywania okresowych badań kontrolnych wyjaśnia działanie szczepionki analizuje informacje dołączone do leków definiuje pojęcie nowotwór przedstawia etapy uzależnienia przedstawia argumenty przeciw używaniu alkoholu i narkotyków Uczeń, który otrzymuje ocenę bardzo dobrą Dział: I. Biologia nauka o życiu uzasadnia potrzebę zdobywania wiedzy biologicznej wykazuje konieczność przeprowadzania próby kontrolnej porównuje mikroskop optyczny z mikroskopem elektronowym oblicza rzeczywistą wielkość obiektu w jednostkach miary przeprowadza samodzielnie zaplanowane doświadczenie i obserwację Dział: II. Jedność organizmów wykazuje zależność między budową komórki zwierzęcej a jej funkcją wykazuje zależność między budową komórek roślinnych i bakteryjnych a ich funkcjami uzasadnia konieczność współdziałania narządów i układów narządów wyjaśnia pojęcie trawienie wewnątrzkomórkowe i pozakomórkowe

15 wykazuje znaczenie fotosyntezy dla istnienia życia na Ziemi przeprowadza samodzielnie zaplanowane doświadczenie wykazujące wpływ warunków zewnętrznych na przebieg fotosyntezy interpretuje wyniki doświadczeń porównuje substraty i produkty oddychania tlenowego i beztlenowego uzasadnia znaczenie rozmnażania dla gatunku, a nie dla pojedynczego osobnika wykazuje związek między środowiskiem życia a rodzajem zapłodnienia Dział IV. Związki chemiczne w życiu organizmów. IV.1. Chemiczne podstawy życia formułuje wnioski na podstawie doświadczenia IV.2. Składniki pokarmów człowieka uzasadnia kluczową rolę enzymów w organizmach uzasadnia stwierdzenie, że białka zwierzęce są pełnowartościowe Dział V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka V.1. Organizm człowieka uzasadnia konieczność współdziałania narządów i układów narządów we właściwym funkcjonowaniu organizmu V.2. Układ pokarmowy określa warunki, w jakich przebiega trawienie uzasadnia rolę enzymów trawiennych w procesie rozkładu pokarmów przedstawia związek budowy poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją wymienia wady i zalety dodatków do żywności ocenia reklamy żywności V.3. Układ krążenia i odpornościowy wyjaśnia związek między trybem życia a właściwym funkcjonowaniem układu krążenia wskazuje na powiązania między krwią, limfą i płynem tkankowym wykazuje związek między układem krwionośnym i limfatycznym wyjaśnia przykładowe reakcje odpornościowe wyjaśnia istotę konfliktu serologicznego wyjaśnia, na czym polega zgodność tkankowa V.4. Układ oddechowy i wydalniczy. Skóra

16 wyjaśnia zmiany w ciśnieniu i objętości klatki piersiowej w czasie wdechu i wydechu projektuje doświadczenia wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na tempo oddychania dostrzega niezbędność próby kontrolnej wyjaśnia, dlaczego gruźlica jest chorobą społeczną charakteryzuje równowagę wodną w organizmie człowieka podaje przykłady roli skóry jako narządu wydzielniczego, czuciowego, regulacyjnego i ochronnego planuje doświadczenia wykazujące rozmieszczenie receptorów dotyku w skórze człowieka określa funkcje tworów naskórka interpretuje wyniki doświadczeń V.5. Układ nerwowy i dokrewny wykazuje, że budowa neuronu jest związana z jego funkcją wyjaśnia działanie synapsy porównuje działanie układu nerwowego współczulnego i przywspółczulnego wykazuje, że budowa mózgu (silne pofałdowanie) jest związana z jego funkcją wskazuje ośrodki korowe na modelu mózgu lub rysunku schematycznym wykazuje różnice między gruczołami wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego (dokrewnymi) wyjaśnia związek między działalnością hormonalną gruczołów płciowych a zdolnością rozmnażania przedstawia skutki niewłaściwego działania hormonów V.6. Narządy zmysłów i układ ruchu przedstawia rolę zmysłów w odbiorze wrażeń interpretuje wyniki doświadczeń opisuje budowę gałki ocznej określa rolę elementów oka wyjaśnia różnice między widzeniem z różnych odległości i w różnych warunkach świetlnych przedstawia sposoby korygowania wad wzroku opisuje budowę ucha przedstawia przebieg fali dźwiękowej świadomie unika sytuacji uszkadzających słuch wskazuje wybrane kości na modelu szkieletu rozpoznaje tkankę chrzestną i kostną na preparacie mikroskopowym podaje przykłady narządów i struktur zbudowanych z tkanek kostnej i chrzestnej dostrzega zależność między budową kości i jej funkcją przeprowadza doświadczenie wykazujące budowę chemiczną kości samodzielnie przeprowadza obserwacje mikroskopowe

17 wymienia czynniki niezbędne do skurczu mięśnia rozpoznaje wady postawy wymienia różne formy aktywności fizycznej we właściwy sposób udziela pierwszej pomocy przy złamaniach i zwichnięciach V.7. Układ rozrodczy wykazuje związek między zmianami w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców a produkcją hormonów uzasadnia znaczenie ogromnej liczby plemników w jednej porcji wyrzucanego nasienia podczas wytrysku przedstawia zmiany hormonalne w czasie cyklu miesiączkowego wyjaśnia znaczenie wydzielania progesteronu w utrzymaniu ciąży przedstawia rolę błon i wód płodowych w rozwoju płodu wykazuje konieczność przystosowania się dziecka do nowych warunków życia po porodzie ocenia indywidualne i społeczne skutki zakażenia HIV i HPV opisuje przebieg kiły, rzeżączki, AIDS Dział VI. Zdrowie i choroby definiuje pojęcia: zdrowie psychiczne, zdrowie fizyczne i zdrowie społeczne określa główne tendencje w zachorowalności na niektóre choroby ocenia indywidualne i społeczne skutki zakażenia wykazuje związek między profilaktyką przeciwnowotworową a skutecznością leczenia nowotworów ocenia społeczne koszty leczenia uzależnień Uczeń, który otrzymuje ocenę celującą 1. Wiedza i umiejętności znacznie wykraczają poza obowiązujący program nauczania. 2. Przejawia gotowość poszerzania wiedzy biologicznej. 3. Gromadzi wiedzę (fakty) z różnych dziedzin w celu weryfikacji wykonanych obserwacji i wyjaśniania zachodzących procesów życiowych. 4. Wykorzystuje informacje z zakresu biologii korzystając z różnych źródeł wiedzy. 5. Tłumaczy wartość doświadczeń i obserwacji jako bezpośredniego sposobu zdobywania wiedzy. 6. Proponuje rozwiązania oryginalne i wykraczające poza materiał programowy. 7. Interpretuje wyniki doświadczeń. 8. Twórczo oraz samodzielnie rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania.

18 9. Nie powiela cudzych poglądów, potrafi krytycznie ustosunkować się do otaczającej go rzeczywistości. 10. Praktycznie wykorzystuje zdobytą wiedzę. 11. Bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych na różnych szczeblach. Kryteria ocen z biologii dla klasy II gimnazjum Uczeń, który otrzymuje ocenę dopuszczającą : Dział: III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW III.1 Klasyfikacja organizmów 1. Przedstawia kryteria klasyfikacji organizmów. 2. Posługuje się słownikiem i encyklopedią. 3. Wykazuje, że podstawową jednostką klasyfikacji jest gatunek. 4. Posługuje się prostym, dwudzielnym kluczem do oznaczania gatunku. III.2. Królestwa: bakterii, protistów, grzybów 5. Przedstawia budowę komórki bakteryjnej. 6. Wymienia czynności życiowe bakterii. 7. Podaje przykłady chorób wirusowych i bakteryjnych. 8. Uzasadnia potrzebę przestrzegania higieny. 9. Określa środowisko życia protistów. 10. Podaje przykłady jednokomórkowych protistów samożywnych i cudzożywnych. 11. Opisuje budowę wybranych jednokomórkowych protistów. 12. Przedstawia różnorodność protistów. 13. Wymienia cechy wspólne dla wszystkich grzybów. 14. Wymienia przedstawicieli grzybów świadczące o różnorodności królestwa grzybów. 15. Rozpoznaje podstawowe gatunki grzybów jadalnych i trujących. 16. Wymienia zasady postępowania w razie zatrucia grzybami. 17. Wyjaśnia, dlaczego porosty są organizmami pionierskimi. III.3. Królestwo zwierząt

19 18. Wymienia wspólne cechy zwierząt. 19. Określa środowisko życia parzydełkowców. 20. Wykazuje na przykładach różnorodność środowisk i trybu życia płazińców i nicieni. 21. Wymienia sposoby zapobiegania zakażeniom pasożytami. 22. Wymienia przedstawicieli pierścienic. 23. Określa środowiska życia pierścienic. 24. Wymienia przedstawicieli mięczaków. 25. Określa środowiska i tryb życia mięczaków. 26. Wymienia charakterystyczne cechy wszystkich stawonogów. 27. Wykazuje różnorodność stawonogów. 28. Wymienia środowiska życia skorupiaków i pajęczaków. 29. Wykazuje różnorodność owadów w przyrodzie. 30. Określa wspólne cechy zwierząt należących do owadów. 31. Wyróżnia cechy owadów będące przystosowaniem do życia na lądzie. 32. Wymienia charakterystyczne cechy kręgowców. 33. Przedstawia przystosowania ryb do życia w wodzie. 34. Wyjaśnia pojęcia związane z rozmnażaniem ryb. 35. Porównuje warunki życia w środowisku wodnym i lądowym. 36. Identyfikuje przedstawiciela płazów na podstawie charakterystycznych cech tej grupy zwierząt. 37. Wymienia przystosowania żaby do życia w środowisku wodnym i lądowym. 38. Określa środowisko występowania gadów. 39. Identyfikuje przedstawiciela gadów na podstawie charakterystycznych cech tej grupy zwierząt. 40. Wykazuje przystosowania ptaka do lotu. 41. Opisuje budowę jaja ptaka. 42. Charakteryzuje przystosowania wybranych ptaków do życia w różnych środowiskach. 43. Wyjaśnia pojęcie stałocieplność. 44. Prezentuje różnorodność ssaków. 45. Wyróżnia charakterystyczne cechy ssaków. III. 4. Królestwo roślin 46. Wymienia główne cechy roślin. 47. Określa podstawowe czynności życiowe roślin. 48. Rozpoznaje rośliny zarodnikowe i nasienne. 49. Określa środowisko występowania mchów i paprotników

20 50. Podaje przykłady mchów i paprotników. 51. Podaje przykłady form życiowych roślin nasiennych. 52. Wyróżnia rośliny nagonasienne i okrytonasienne. 53. Podaje przykłady obu grup roślin. 54. Wymienia organy rośliny: korzeń, łodygę, liść i kwiat. 55. Określa podstawowe funkcje organów roślin. 56. Rozróżnia podstawowe systemy korzeniowe. 57. Wymienia główne funkcje korzenia. 58. Wymienia podstawowe funkcje łodygi. 59. Rozpoznaje rośliny o łodydze zielnej i zdrewniałej, nadziemnej i podziemnej. 60. Określa podstawowe funkcje liścia. 61. Przedstawia budowę zewnętrzną liścia. 62. Rozróżnia niektóre gatunki polskich drzew. 63. Przedstawia budowę kwiatu. 64. Określa, że słupek i pręciki są organami rozmnażania płciowego. 65. Wyjaśnia, na czym polega zapylenie i zapłodnienie. 66. Przedstawia budowę nasienia. 67. Wymienia warunki niezbędne do kiełkowania. 68. Przedstawia zastosowanie roślin w życiu człowieka. Uczeń, który otrzymuje ocenę dostateczną : Dział III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW III.1 Klasyfikacja organizmów 1. Definiuje pojęcie klasyfikacja. 2. Konstruuje dwudzielny klucz do oznaczania kilku organizmów. 3. Wyjaśnia dwuczłonowe nazewnictwo gatunków. 4. Wymienia w kolejności jednostki systematyczne. 5. Przedstawia pięć królestw organizmów. III.2. Królestwa: bakterii, protistów, grzybów 6. Wymienia przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia bakterii. 7. Uzasadnia, że wirusy nie są organizmami. 8. Przedstawia podstawowe czynności życiowe protistów. 9. Określa pozytywne i negatywne znaczenie protistów w przyrodzie i życiu człowieka. 10. Przeprowadza obserwacje mikroskopowe i makroskopowe protistów. 11. Graficznie przedstawia wyniki obserwacji.

21 12. Określa sposoby odżywiania się grzybów. 13. Wyjaśnia budowę porostu jako organizmu symbiotycznego. 14. Przedstawia znaczenie grzybów. III.3. Królestwo zwierząt 15. Charakteryzuje budowę i czynności życiowe parzydełkowców. 16. Korzysta z różnych źródeł wiedzy 17. Określa sposoby zakażenia się pasożytami. 18. Wymienia cechy przystosowujące tasiemca do pasożytnictwa. 19. Wyjaśnia pojęcia: żywiciel pośredni, żywiciel ostateczny. 20. Opisuje budowę zewnętrzną dżdżownicy. 21. Uzasadnia pozytywną rolę dżdżownic w przyrodzie, w gospodarstwie człowieka. 22. Wskazuje cechy odróżniające przedstawicieli mięczaków. 23. Rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi 24. Wymienia główne różnice między gromadami stawonogów. 25. Wyjaśnia rolę stawonogów w przyrodzie i życiu człowieka. 26. Przedstawia różnorodność cech owadów i ich znaczenie w przystosowaniu się do środowiska życia. 27. Opisuje rodzaje rozwoju złożonego owadów. 28. Przedstawia znaczenie owadów w przyrodzie i życiu człowieka. 29. Dostrzega przyczyny zagrożenia różnorodności gatunkowej ryb. 30. Wymienia formy ochrony ryb. 31. Wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do płazów. 32. Przedstawia różnorodność płazów i ich znaczenie. 33. Przedstawia różnorodność gadów. 34. Uzasadnia, że gady są zwierzętami typowo lądowymi. 35. Wymienia przykłady gatunków gadów chronionych w Polsce ich znaczenie oraz przyczyny zagrożenia wyginięciem. 36. Wymienia przykłady gniazdowników i zagniazdowników. 37. Podaje przykłady gatunków ptaków chronionych w Polsce, ich znaczenie oraz przyczyny zagrożenia wyginięciem. 38. Wyjaśnia znaczenie stałocieplności w zasiedlaniu różnorodnych środowisk przez ssaki. 39. Podaje przykłady gatunków ssaków chronionych w Polsce i przyczyny zagrożenia ich życia. 40. Przedstawia znaczenie ssaków. III. 4. Królestwo roślin 41. Wyróżnia plechowce i organowce. 42. Podaje przykłady glonów występujących w różnych środowiskach. 43. Przedstawia znaczenie glonów.

22 44. Wymienia charakterystyczne cechy mchów i paprotników. 45. Wymienia tkanki budujące organy roślinne. 46. Rozpoznaje okazy roślin nagonasiennych i okrytonasiennych. 47. Przedstawia wyniki samodzielnej obserwacji. 48. Rozpoznaje i opisuje główne strefy korzenia. 49. Wnioskuje, że korzeń wydłuża się w strefie wzrostu. 50. Wyjaśnia, co stanowi pęd rośliny. 51. Wyróżnia cechy liścia przystosowujące go do fotosyntezy. 52. Rozpoznaje liście pojedyncze i złożone. 53. Uzasadnia, że igły roślin nagonasiennych są liśćmi. 54. Przedstawia funkcje poszczególnych elementów kwiatu. 55. Rozróżnia rośliny wiatropylne i owadopylne. 56. Wymienia główne etapy rozwoju rośliny. 57. Rozpoznaje podstawowe rodzaje owoców. 58. Podaje przykłady roślin rozsiewanych przez wiatr i zwierzęta. 59. Dostrzega różnice między nasionami roślin nagonasiennych i okrytonasiennych. 60. Uzasadnia istotną rolę roślin w przyrodzie. Uczeń, który otrzymuje ocenę dobrą: Dział III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW III.1 Klasyfikacja organizmów 1. Uzasadnia potrzebę klasyfikacji. 2. Posługuje się kluczami do oznaczania różnych grup organizmów. 3. Wyjaśnia zależność między pozycją systematyczną a stopniem pokrewieństwa między organizmami. 4. Określa, co to jest gatunek. 5. Wyjaśnia pojęcie układ hierarchiczny. III.2. Królestwa: bakterii, protistów, grzybów 6. Określa czynności życiowe bakterii. 7. Dowodzi wszechobecność bakterii w przyrodzie. 8. Porównuje wirusy z komórkami organizmów. 9. Podaje znaczenie czynności życiowych protistów dla funkcjonowania organizmów.

23 10. Uzasadnia przynależność różnorodnych organizmów do królestwa protistów. 11. Określa rolę porostów w przyrodzie. III.3. Królestwo zwierząt 12. Uzasadnia przynależność różnorodnych zwierząt do typu parzydełkowców. 13. Porównuje polipa i meduzę. 14. Uzasadnia rolę przystosowania się pasożytów do środowiska pod względem wybranych cech. 15. Przedstawia cykl rozwojowy tasiemca. 16. Porównuje budowę wewnętrzną płazińców i nicieni. 17. Opisuje budowę wewnętrzną pierścienic. 18. Wykazuje różnorodność pierścienic ze względu na środowisko i tryb życia. 19. Wskazuje związek między budową a trybem życia mięczaków. 20. Porównuje budowę ślimaka, małża i głowonoga. 21. Uzasadnia przynależność różnorodnych zwierząt do typu stawonogi. 22. Wskazuje zależność między budową owadów a możliwością zasiedlania różnych środowisk i przystosowania się do życia w tych środowiskach. 23. Dowodzi, że zróżnicowanie kształtów ryb jest przystosowaniem do trybu życia. 24. Uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej ryb. 25. Uzasadnia konieczność ochrony płazów. 26. Uzasadnia znaczenie charakterystycznych cech płazów w przystosowaniu się do środowiska życia. 27. Uzasadnia znaczenie charakterystycznych cech gadów w przystosowaniu się do środowiska życia. 28. Wyjaśnia pojęcie owodniowce. 29. Wyjaśnia znaczenie stałocieplności w zasiedlaniu różnorodnych środowisk przez ptaki. 30. Charakteryzuje budowę wewnętrzną ptaka. 31. Określa rolę różnych rodzajów piór. 32. Wykazuje zależność między budową dzioba a rodzajem pokarmu ptaka. 33. Uzasadnia potrzebę ochrony ptaków. 34. Podaje przykłady różnego rodzaju uzębienia ssaków. 35. Analizuje związek budowy kończyn wybranych ssaków z ich trybem życia. 36. Określa znaczenie różnych rodzajów gruczołów skórnych. III. 4. Królestwo roślin 37. Opisuje fotosyntezę i oddychanie u roślin. 38. Wyjaśnia kryterium podziału roślin na zarodnikowe i nasienne. 39. Wyróżnia cechy plechowców i organowców.

24 40. Uzasadnia przynależność mchów i paprotników do roślin zarodnikowych. 41. Opisuje budowę mchu i paproci. 42. Przedstawia rolę paprotników kopalnych w powstawaniu węgla. 43.Określa znaczenie mchów i paprotników. 44.Określa kryterium podziału roślin na jedno- i dwuliścienne. 45.Podaje przykłady roślin jedno- i dwuliściennych. 46.Wykazuje przystosowania korzenia do utrzymania rośliny w podłożu oraz wchłaniania i transportu wody. 47. Wykazuje różnice między systemem palowym i wiązkowym. 48. Wyjaśnia, co to jest transpiracja. 49. Wykazuje przystosowania liścia do przeprowadzania procesu transpiracji. 50. Podaje przykłady modyfikacji liści związanych z funkcją. 51. Ilustruje przykładami różnorodność kształtów liści. 52. Podaje przykłady zróżnicowania budowy kwiatów. 53. Wyróżnia typy kwiatostanów u różnych roślin. 54. Samodzielnie przeprowadza obserwację makroskopową. 55. Uzasadnia, że nasienie jest organem przetrwalnym rośliny. 56. Podaje przystosowania owoców do rozsiewania przez wiatr i zwierzęta. 57. Przedstawia znaczenie wegetatywnego rozmnażania się roślin. 58. Wykazuje różnice między kwiatami i liśćmi roślin nagonasiennych i okrytonasiennych. Uczeń, który otrzymuje ocenę bardzo dobrą: Dział III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW III.1 Klasyfikacja organizmów 1. Podaje różnorodność sposobów klasyfikacji. 2. Uzasadnia stosowanie języka łacińskiego w systematyce organizmów. III.2. Królestwa: bakterii, protistów, grzybów 3. Rozpoznaje wirusy zwierzęce, roślinne i bakteryjne. 4. Wykazuje związek budowy protistów ze środowiskiem życia. 5. Wykazuje podobieństwa i różnice między organizmami zaliczanymi do królestwa protistów. 6. Określa rolę porostów jako bioindykatorów czystości powietrza. III.3. Królestwo zwierząt

25 7. Omawia powstawanie rafy koralowej. 8. Dowodzi większego zagrożenia żywiciela pośredniego na przykładzie włośnia spiralnego. 9. Porównuje cykl rozwojowy pasożytniczego płazińca i nicienia. 10. Charakteryzuje osiągnięcia ewolucyjne pierścienic. 11. Konstruuje dwudzielny klucz do oznaczania gatunków. 12. Ocenia wpływ stawonogów na życie na Ziemi. 13. Wymienia przykłady modyfikacji odnóży i aparatów gębowych u różnych owadów. 14. Porównuje budowę bezkręgowców i kręgowców. 15. Porównuje ryby kostne i chrzęstne. 16. Wykazuje osiągnięcia ewolucyjne gadów w porównaniu z płazami. 17. Wyjaśnia na czym polega podwójna wymiana gazowa u ptaków. 18. Wykazuje rolę łożyska w rozwoju ssaków. 19. Wymienia przykłady modyfikacji kończyn ssaków wynikających ze sposobu poruszania się. III. 4. Królestwo roślin 20. Wyjaśnia biologiczne znaczenie fotosyntezy i oddychania. 21. Opisuje transport wody w roślinie. 22. Wymienia charakterystyczne cechy budowy zielenic, brunatnic i krasnorostów. 23. Wykazuje, że glony żyjące na różnych głębokościach mają różne barwniki. 24. Porównuje cechy morfologiczne glonów i roślin lądowych. 25. Charakteryzuje skrzypy i widłaki. 26. Wyjaśnia konieczność ochrony paprotników. 27. Wykazuje, że występowanie roślin na lądzie wiąże się z obecnością tkanek. 28. Dostrzega związek między budową anatomiczną i funkcją tkanek. 29. Ilustruje przykładami różnorodność form i funkcji korzeni. 30. Wykazuje związek między budową a funkcją pełnioną przez poszczególne strefy korzenia. 31. Ilustruje przykładami różnorodność form i funkcji łodyg. 32. Uzasadnia, że po obcięciu wierzchołka pędu roślina przestaje rosnąć na długość. 33. Wykazuje związek między budową a funkcjami tkanek budujących liść. 34. Dostrzega współdziałanie liści, korzeni i łodyg w funkcjonowaniu rośliny. 35. Dostrzega zalety wytwarzania kwiatostanów. 36. Wykazuje rolę łagiewki pyłkowej. 37. Planuje doświadczenie badające wpływ warunków środowiska na kiełkowanie nasion. 38. Określa części słupka, z których powstają elementy owocu. 39. Wykazuje różnorodność materiałów zapasowych w nasionach roślin.

26 40. Podaje przykłady ruchu roślin. 41. Dostrzega skutki nadmiernej eksploatacji zasobów roślinnych. Uczeń, który otrzymuje ocenę celującą: 12. Wiedza i umiejętności znacznie wykraczają poza obowiązujący program nauczania. 13. Przejawia gotowość poszerzania wiedzy biologicznej. 14. Gromadzi wiedzę (fakty) z różnych dziedzin w celu weryfikacji wykonanych obserwacji i wyjaśniania zachodzących procesów życiowych. 15. Wykorzystuje informacje z zakresu biologii korzystając z różnych źródeł wiedzy. 16. Tłumaczy wartość doświadczeń i obserwacji jako bezpośredniego sposobu zdobywania wiedzy. 17. Proponuje rozwiązania oryginalne i wykraczające poza materiał programowy. 18. Interpretuje wyniki doświadczeń. 19. Twórczo oraz samodzielnie rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania. 20. Nie powiela cudzych poglądów, potrafi krytycznie ustosunkować się do otaczającej go rzeczywistości. 21. Praktycznie wykorzystuje zdobytą wiedzę. 22. Bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych na różnych szczeblach. Kryteria ocen z biologii dla klasy III gimnazjum Uczeń, który otrzymuje ocenę dopuszczającą : Dział: VII. Ekologia podaje przykłady czynników biotycznych i abiotycznych wymienia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów charakteryzuje na wybranych przykładach przystosowania drapieżników do chwytania zdobyczy

27 charakteryzuje na wybranych przykładach przystosowania ofiar do obrony przed drapieżnikami podaje przykłady pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych wskazuje sposoby zapobiegania chorobom wywoływanym przez pasożyty wymienia korzystne relacje między gatunkami konstruuje i zapisuje graficznie proste łańcuchy pokarmowe wskazuje producentów i konsumentów w łańcuchach i sieciach pokarmowych wyjaśnia rolę producentów w przemianie materii nieorganicznej w organiczną wyjaśnia rolę destruentów w przemianie materii organicznej w nieorganiczną Dział VIII. Dziedziczenie cech wyjaśnia, co to jest dziedziczenie podaje przykłady cech dziedzicznych i nabytych wskazuje DNA jako nośnik informacji genetycznej określa zależność DNA białko cecha wskazuje geny jako jednostki dziedziczenia określa, że geny występują na chromosomach wykazuje istnienie różnych alleli danego genu rozpoznaje homozygotę i heterozygotę na podstawie opisu i zapisu symbolami podaje definicje pojęć genotyp i fenotyp określa na podstawie genotypu fenotyp rodziców i potomstwa rozróżnia chromosomy płci i autosomy identyfikuje płeć na podstawie zestawu chromosomów wyjaśnia dziedziczenie płci u człowieka wyjaśnia pojecie mutacja wskazuje mutacje jako przyczyny zmienności Dział IX. Ewolucja życia wyjaśnia pojęcie ewolucja organizmów przedstawia dowody bezpośrednie i pośrednie jako źródła wiedzy o przebiegu ewolucji wykazuje na dowolnym przykładzie, że osobniki tego samego gatunku różnią się od siebie wyjaśnia, że nowe gatunki powstają w wyniku utrwalania zmian cech poprzez dobór naturalny podaje cechy wspólne człowieka i zwierząt przedstawia podobieństwa i różnice między człowiekiem a gorylem lub szympansem Dział X. Globalne i lokalne problemy środowiska przedstawia przyczyny globalnego ocieplenia

28 wymienia rodzaje odpadów proponuje sposoby zmniejszenia ilości odpadów wyjaśnia, na czym polega segregowanie odpadów proponuje działania ograniczające zużycie wody i energii w gospodarstwie domowym Dział XI. Ekosystemy podaje przykłady ekosystemów lądowych podaje przykłady organizmów tworzących warstwy w lesie rozpoznaje pospolite gatunki drzew wykazuje różnice między środowiskiem lądowym a wodnym podaje przykłady ekosystemów wodnych rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt żyjących w jeziorze podaje przykłady ekosystemów lądowych na świecie (pustynia, stepy i sawanny, tundra, tajga, las mieszany, wilgotny las równikowy) podaje przykłady gatunków roślin i zwierząt występujących w tundrze, na pustyni, w wilgotnym lesie równikowym Dział XII. Przyszłość kształcenia biologicznego uzasadnia przydatność wiedzy biologicznej w życiu codziennym przedstawia możliwości kształcenia po ukończeniu gimnazjum wskazuje źródła informacji na temat możliwości kształcenia, typów szkół uzasadnia, że aby wykonywać jakiś zawód, należy spełnić określone wymagania Uczeń, który otrzymuje ocenę dostateczną : Dział: VII. Ekologia charakteryzuje parametry wybranych czynników środowiska wodnego i lądowego wyjaśnia pojęcie drapieżnik opisuje adaptacje zwierząt do odżywiania się pokarmem roślinnym na wybranym przykładzie ssaka roślinożernego wymienia przystosowania roślin do obrony przed zgryzaniem wyjaśnia pojęcia konkurencja i pasożytnictwo wskazuje na przykładzie dowolnie wybranych gatunków zasoby, o które konkurują organizmy jednego lub różnych gatunków wyjaśnia istotę mutualizmu i protokooperacji identyfikuje korzystne relacje organizmów na podstawie ich opisu

29 opisuje zależności pokarmowe w ekosystemie określa rolę producentów, konsumentów i destruentów w przyrodzie określa rolę producentów, konsumentów i destruentów w obiegu materii i przepływie energii w ekosystemie Dział VIII. Dziedziczenie cech rozróżnia cechy dziedziczne i nabyte wykazuje rolę DNA w przechowywaniu i powielaniu informacji genetycznej wyjaśnia, co to jest kod genetyczny wykazuje, że DNA w czasie podziałów występuje w postaci chromosomów opisuje budowę chromosomu wskazuje na schemacie chromosomy homologiczne na podstawie liczby chromosomów rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne wyjaśnia, co to są cechy dominujące i cechy recesywne zapisuje symbolami literowymi allele, homo-i heterozygoty podaje przykłady dziedziczenia wybranych cech człowieka podaje przykłady daltonizmu i hemofilii jako cech sprzężonych z płcią wymienia przykłady czynników mutagennych podaje przykłady chorób spowodowanych przez mutacje Dział IX. Ewolucja życia podaje przykłady skamieniałości (odciski, szczątki kopalne) określa pośrednie dowody ewolucji jako fakty uzyskane w trakcie badań naukowych przejawia postawę tolerancji wobec różnych poglądów dotyczących powstania życia na Ziemi wyjaśnia na przykładzie, że dobór naturalny prowadzi do przeżywania osobników najlepiej przystosowanych wykazuje, że dobór sztuczny jest metodą tworzenia odmian roślin i zwierząt o pożądanych przez hodowców cechach wymienia swoiste cechy ludzkie uzasadnia, że wszystkie odmiany ludzkie należą do jednego gatunku Dział X. Globalne i lokalne problemy środowiska podaje przykłady skutków globalnego ocieplenia wyjaśnia konieczność ograniczenia emisji gazów cieplarnianych określa negatywny wpływ odpadów na środowisko uzasadnia konieczność ograniczenia ilości odpadów określa, jak należy postępować ze zużytymi bateriami, lekami, świetlówkami

30 Dział XI. Ekosystemy podaje przykłady łańcuchów pokarmowych w lesie przedstawia przystosowania organizmów do życia w poszczególnych warstwach lasu na przykładzie kilku gatunków ptaków przedstawia warunki życia i przykłady organizmów w strefie przybrzeżnej, strefie toni wodnej i strefie przydennej jeziora podaje przykłady łańcuchów pokarmowych w jeziorze wymienia sposoby ochrony ryb opisuje na wybranych przykładach przystosowania zwierząt do życia w określonym ekosystemie wyraża przekonanie o konieczności ochrony ekosystemów naturalnych Dział XII. Przyszłość kształcenia biologicznego podaje przykłady zawodów, których nauka jest związana z pogłębianiem wiedzy biologicznej określa swoje słabe i mocne strony uzasadnia konieczność poznania samego siebie w planowaniu swojej kariery zawodowej wyszukuje potrzebne informacje w aktach prawnych, w Internecie Uczeń, który otrzymuje ocenę dobrą: Dział: VII. Ekologia wskazuje różnorodne powiązania między elementami przyrody żywej i nieożywionej formułuje wnioski na podstawie wyników obserwacji porównuje parametry wybranych czynników środowiska wodnego i lądowego wyjaśnia związek między natężeniem czynnika środowiska a występowaniem organizmu wyjaśnia, jak zjadający i zjadani regulują wzajemnie swoją liczebność klasyfikuje wybrane pasożyty do grup systematycznych porównuje mutualizm i protokooperację tworzy sieci pokarmowe uzasadnia na przykładzie człowieka, że istnieją organizmy zajmujące różne poziomy troficzne uzasadnia stwierdzenie, że materia krąży między biocenozą a biotopem

31 wykazuje, że do funkcjonowania ekosystemów jest niezbędny stały dopływ energii słonecznej Dział VIII. Dziedziczenie cech przedstawia budowę DNA wyjaśnia przebieg i znaczenie replikacji DNA określa rolę DNA w komórce określa sposób zapisania informacji genetycznej w DNA podaje cechy kodu genetycznego określa, jak zmienia się liczba chromosomów podczas mitozy i podczas mejozy rozwiązuje jednogenowe krzyżówki genetyczne, posługując się szachownicą Punnetta analizuje przykłady rozwiązań krzyżówek genetycznych rozwiązuje krzyżówki jednogenowe z pełną dominacją zapisuje symbolami grupy krwi określa genotypy i fenotypy grup krwi u potomstwa wyjaśnia zjawisko sprzężenia cech z płcią określa genotypy i fenotypy osób, u których występują allele cech sprzężonych z płcią podaje przyczyny mutacji wskazuje na mutacje jako przyczyny chorób genetycznych Dział IX. Ewolucja życia podaje przykłady dowodów pośrednich ewolucji z zakresu anatomii porównawczej, biochemii, biogeografii wskazuje różnice między doborem naturalnym a doborem sztucznym uzasadnia przynależność człowieka do strunowców, kręgowców, ssaków, łożyskowców, naczelnych Dział X. Globalne i lokalne problemy środowiska analizuje skutki globalnego ocieplenia określa sposoby ograniczenia emisji gazów cieplarnianych podaje sposoby zagospodarowywania odpadów wykazuje wady i zalety różnych sposobów zagospodarowania odpadów uzasadnia konieczność specjalnego postępowania ze zużytymi bateriami, lekami, świetlówkami