GNINNY SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ W GMINIE LEGIONOWO

Transkrypt

1 Załącznik do : Uchwały nr XXVI/340/2008 Rady Miasta Legionowo z dnia 27 listopada 2008 r. GNINNY SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ W GMINIE LEGIONOWO NA LATA

2 WSTĘP W polityce społecznej kwestie dziecka traktujemy z wielką uwagą. Dzieje się tak, gdyż dzieci wymagają szczególnej troski i ochrony, a działalność na ich rzecz koncentrować powinna się przede wszystkim na ochronie praw, wyrównywaniu szans życiowych, rozwojowych poprzez umożliwianie dostępu do oświaty, systemu ochrony zdrowia, wypoczynku oraz pomoc w obliczu ryzyka i zagrożeń życiowych. Niestety mimo wysiłków społeczeństwa, sytuacja dzieci i młodzieży w naszym kraju daleka jest od stanu zadawalającego. Szansą na poprawę tego stanu rzeczy jest budowa lokalnych systemów profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną. Niniejszy dokument został opracowany w Ośrodku Pomocy Społecznej w Legionowie. Jest zgodny z art. 17 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej i ma na celu wzmocnienie pozycji dziecka i rodziny na terenie gminy. Rodzina jako podstawowa komórka społeczna jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem dziecka, które ma obowiązek zaspokoić wszystkie jego potrzeby. Przede wszystkim powinna umożliwić prawidłowy rozwój biologiczny i psychospołeczny dziecka. Jest pierwszą instytucją wychowawczą, w której przebiega proces socjalizacji dzieci, kształtowanie ich osobowości oraz przygotowanie do przyszłych ról społecznych. Prawidłowemu funkcjonowaniu rodziny zagraża szereg czynników wśród których istotną rolę odgrywają zjawiska patologiczne. Rodzina w pierwszej kolejności powinna mieć możliwość samodzielnego zmierzenia się ze swoimi problemami, co pozwala zwiększyć jej szansę na prawidłowe funkcjonowanie w środowisku i umacnia więzi między jej członkami. Jednak długotrwałe oddziaływanie na rodzinę zjawisk patologicznych może ją uczynić dysfunkcjonalną, czyli taką która nie potrafi sprostać swoim obowiązkom wobec swoich członków rodziny oraz pomyślnie rozwiązywać problemy i sytuacje kryzysowe. Wsparcie rodziny w takich sytuacjach powinno być w miarę możliwości wczesne i mieć charakter profilaktyczny. Zewnętrzna pomoc instytucjonalna powinna być nakierowana na wykorzystanie zasobów własnych rodziny, na wsparcie osób w rodzinie i aktywizację jej ze środowiskiem lokalnym. Powinno doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin z niej korzystających. 2

3 I. REGULACJE PRAWNE DOTYCZĄCE RODZINY I DZIECKA Rodzina i dziecko są chronione zarówno w ustawodawstwie międzynarodowym jak i polskim. W Polsce obowiązują akty międzynarodowe ratyfikowane przez nasz kraj odnoszące się do problematyki rodziny. Jednym z nich jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, której art. 16 stanowi, że rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i państwa. Najważniejszym aktem prawnym regulującym prawa dziecka jest Konwencja o Prawach Dziecka. Postanowienia dotyczące dziecka urodzonego, które nie ukończyło 18 roku życia, obejmują: prawa cywilne, prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania, prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami, prawa socjalne oraz kulturalne i polityczne. Konwencja ustanawia status dziecka oparty na założeniach że: dziecko jest samodzielnym podmiotem, ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej i jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i prywatności. Rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka i wymaga ze strony państwa wsparcia. Tworząc system ochrony dziecka, kierowano się : - zasadą dobra dziecka wszystkie działania podejmowane są w najlepiej pojętym interesie dziecka; - zasadą równości wszystkie dzieci, niezależnie od ich cech: koloru skóry, płci, narodowości, mają być równe wobec prawa; - zasadą poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców za rozwój i wychowanie dziecka; - ochronie podlega autonomia rodziny i prawa obojga rodziców do decydowania o sprawach dziecka; - zasadą pomocy państwa w zabezpieczaniu odpowiednich warunków socjalnych i zdrowotnych rodziny. Rodzina i dziecko są chronione w ustawodawstwie Unii Europejskiej. Prawny zapis ochrony rodziny i dziecka znajduje się w aktach międzynarodowych oraz konstytucjach poszczególnych państw członkowskich. Istnieją poza tym wspólnotowe akty wtórne dotyczące równego traktowania kobiet, które zwracają uwagę na konieczność godzenia życia 3

4 zawodowego z rodzinnym oraz na szczególną ochronę kobiet w ciąży i w okresie macierzyństwa. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w art. 18 stanowi, że małżeństwo, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczpospolitej Polskiej. Podstawowym źródłem polskiego prawa rodzinnego jest Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy z 25 lutego 1964 r.( Dz. U. z 1964 nr 9 poz. 59 z późn. zm.) reguluje on: - problematykę zawierania i ustawania małżeństw, - stosunków majątkowych między małżonkami, - obowiązków alimentacyjnych, - pochodzenia dziecka, - stosunków między rodzicami i dziećmi, - instytucji przysposobienia, opieki i kurateli. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 29 lipca 2005r.(Dz. U. z 2005r. nr 180 poz. 1493) określa zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, zasady postępowania wobec osób dotkniętych przemocą, oraz zasady postępowania wobec osób stosujących przemoc w rodzinie. Regulacje prawne dotyczące rodziny znajdują się w Kodeksach: karnym, cywilnym, postępowania cywilnego i pracy. Pierwszy z nich zakłada ściganie z urzędu przestępstw przeciwko rodzinie, do których zalicza: bigamię, znęcanie się nad członkami rodziny, rozpijanie małoletniego, uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego, porzucenie i uprowadzenie dziecka Kodek cywilny, choć nie jest bezpośrednio związany z ochroną rodziny, służy jej w zakresie przepisów dotyczących ochrony praw małoletniego w obrocie prawnym oraz zasad dotyczących prawa spadkowego. Kodeks postępowania cywilnego chroni rodzinę w postępowaniu egzekucyjnym. Obejmuje ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych dla osób dochodzących roszczeń alimentacyjnych i daje możliwość występowania w tych sprawach w charakterze pełnomocnika właściwego przedstawiciela do spraw pomocy społecznej organu gminy lub organizacji społecznej, mającej na celu udzielenie pomocy rodzinie. Kodeks pracy służy głównie ochronie macierzyństwa i zdrowia kobiet. 4

5 II. DIAGNOZA SYTUACJI DZIECKA W GMINIE LEGIONOWO Diagnoza została oparta na analizie dokumentacji i ustaleniu przyczyn z jakimi rodziny zgłaszają się po pomoc do Ośrodka Pomocy Społecznej, na ankietach przeprowadzonych przez Ośrodek wśród mieszkańców Osiedla Kozłówka, oraz na informacjach zebranych od pedagogów szkolnych, ośrodków zdrowia, kuratorów sądowych i organizacji pozarządowych. Gmina Legionowo liczy tysięcy mieszkańców, z tego dzieci i młodzież w wieku 0 18 lat to osób, co stanowi 16% liczby wszystkich mieszkańców gminy (dane na dzień r.). Liczba dzieci i młodzieży w wieku 0 18 lat, a ogólna liczba mieszkańców gminy 50048; 84% 9517; 16% Mieszkańcy Legionowa Dzieci w wieku 0-18 lat 5

6 Podział dzieci i młodzieży według grup wiekowych 16-17; 1025; 11% 18; 563; 6% 0-2; 1523; 16% 3; 575; 6% 13-15; 1478; 16% 4-5; 952; 10% 6; 447; 5% 7; 477; 5% 8-12; 2477; 25% Na terenie gminy Legionowo jest rozwinięta sieć palcówek oświatowych publicznych gminnych i powiatowych, oraz niepublicznych do których uczęszcza łącznie dzieci (dane zebrane na dzień r.). Sieć tworzą: - żłobek do którego uczęszcza 81 dzieci; - 11 przedszkoli publicznych i 2 niepubliczne do których uczęszcza 1551 dzieci ; - 5 szkół podstawowych publicznych i 2 szkoły niepubliczne w których uczy się łącznie 3426 uczniów; - 3 gimnazja publiczne i 2 niepubliczne do których uczęszcza 1773 uczniów; - 3 szkoły średnie publiczne i 1 niepubliczna w których uczy się 1611 osób; - Powiatowy Zespół Szkół i Palcówek Specjalnych w skład którego wchodzą : przedszkole 9 dzieci, szkoła podstawowa 73 uczniów, gimnazjum 37 uczniów i przyuczenie do zawodu 31 osób. 103 dzieci z rodzin dysfunkcyjnych ma zapewnioną opiekę po zajęciach szkolnych w świetlicach socjoterapeutycznych prowadzony przez gminę i organizacje pozarządowe. 6

7 Na terenie gminy działa Program Środowiskowy na Rzecz Dzieci i Młodzieży, w którym bierze udział 23 dzieci (dane na dzień r.). W 2007r. pomocą Ośrodka objętych było 2501 gospodarstw domowych osób, co stanowi 13% mieszkańców gminy. Liczba osób korzystających z systemu pomocy społecznej a ludność gminy 7660; 13% 49939; 87% Mieszkańcy Legionowa Liczba osób PROBLEMY Problemy, jakie się wyłoniły po analizie dokumentów oraz ankiet, które zagrażają rodzinie i dziecku w Gminie Legionowo to: - niewydolność opiekuńczo-wychowawcza rodzin, brak właściwej opieki nad dzieckiem ze strony rodziców (coraz mniejszy zakres kontroli nad dzieckiem); - długotrwałe bezrobocie i ubóstwo rodzin; 7

8 - niski poziom wykształcenia rodziców, brak motywacji do nauki; - niemożność rozwijania zainteresowań i korzystania z obiektów kulturalno-sportowych, brak umiejętności konstruktywnego spędzania wolnego czasu; - postępująca demoralizacja objawy chuliganerii, przypadki agresji i przemocy w grupie rówieśniczej oraz niski poziom kultury osobistej brak szacunku dla osób starszych; - uzależnienia, łatwy dostęp do środków uzależniających/ alkohol, narkotyki/; - brak odpowiednich wzorców do naśladowania; - marginalizacja i zepchnięcie społeczne dzieci i rodzin; - niewystarczająca ilość świetlic zwłaszcza na terenie tzw. Trzeciej Parceli; - złe warunki mieszkaniowe, mieszkania o niskim standardzie, przeludnione; - niepełnosprawność dzieci i dorosłych zła sytuacja zdrowotna. III. CELE STRATEGICZNE, OPERACYJNE I ZADANIA Cel strategiczny 1 POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA I ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA SOCJALNEGO RODZIN Z DZIEĆMI. Cele operacyjne: 1. Wspieranie rodzin zagrożonych ubóstwem. 2. Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego rodzinom. 3. Aktywizacja społeczno-zawodowa rodzin. Kierunki zadań : 1. Systematyczne diagnozowanie środowisk przez pracowników socjalnych, lepsze rozpoznawanie potrzeb rodzin dotkniętych problemem ubóstwa i udzielanie wsparcia tym rodzinom. 2. Aktywizowanie rodziców do podjęcia pracy. 3. Zacieśnianie współpracy pomiędzy działającymi na terenie instytucjami, które zajmują się problemami dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. 8

9 4. Obejmowanie opieką socjalną rodziny żyjące w trudnych warunkach socjalnobytowych. 5. Udzielanie dzieciom i młodzieży przy współpracy z Ośrodkiem Pomocy Społecznej wsparcia finansowego ( stypendia socjalne, dofinansowanie do wyjazdów organizowanych przez szkoły, dofinansowanie wypoczynku letniego i zimowego) oraz rzeczowego (dożywianie w szkole, wyprawki szkolne, paczki okolicznościowe). 6. Realizacja programów osłonowych na rzecz rodziny. Cel strategiczny 2 WSPIERANIE RODZINY W REALIZACJI JEJ FUNKCJI OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZYCH Cele operacyjne: 1. Wzmocnienie roli i funkcji rodziny, z uwzględnieniem rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi, 2. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. 3. Stworzenie zintegrowanego systemu działającego na rzecz rodzin i dzieci. Kierunki zadań : 1. Tworzenie świetlic socjoterapeutycznych oferujących opiekę pedagogiczną, pomoc w rozwiązywaniu problemów szkolnych, pomoc w odrabianiu lekcji, pokazujących alternatywne formy spędzania wolnego czasu. 2. Organizowanie pomocy w nauce w ramach działającego przy Ośrodku Pomocy Społecznej wolontariatu. 3. Podnoszenie umiejętności wychowawczych rodziców w ramach grup samopomocowych. 4. Zwiększenie dostępności pomocy psychologicznej, psychoedukacja rodziców i opiekunów. 5. Działania profilaktyczne w rodzinach w których istnieje podejrzenie występowania przemocy. 6. Tworzenie systemu usług wspierających rodziny z niepełnosprawnymi dziećmi. 9

10 7. Prowadzenie działań integracyjnych dla rodzin w środowisku lokalnym/ wspólne zajęcia, wycieczki, imprezy plenerowe/. 8. Przeciwdziałanie przerzucaniu odpowiedzialności przez rodziców za swoje dzieci na instytucje. 9. Psychoedukacja rodziców i opiekunów. Cel strategiczny 3 DZIAŁANIE W ZAKRESIE OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY PRZED PORZUCENIEM, ZANIEDBANIEM, UZALEŻNIENIAMI I PRZEMOCĄ. Cele operacyjne: 1.Wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa dzieci i młodzieży. 2. Przeciwdziałanie przemocy wobec dzieci i młodzieży. 3. Ochrona dzieci i młodzieży przed marginalizacją i wykluczeniem. Kierunki zadań : 1. Budowanie lokalnego systemu wsparcia instytucji i służb w obszarze przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy w rodzinie. 2. Diagnoza skali zjawiska krzywdzenia dzieci i młodzieży. 3. Tworzenie programów integrujących i aktywizujących społeczność lokalną na rzecz przeciwdziałania uzależnieniom i przemocy wśród młodzieży i dzieci. 4. Zwiększenia dostępności pomocy psychologicznej. 5. Wdrażanie programów profilaktyczno edukacyjnych adresowanych do dzieci i młodzieży. IV. PRZEWIDYWANE EFEKTY : 1. Poprawa standardu życia rodzin. 2. Zwiększenie świadomości rodziców, wzmacniającej role i funkcje rodziny w społeczeństwie. 3. Zwiększenie świadomości dzieci i młodzieży o przysługujących im prawach i obowiązkach. 1

11 4. Podniesienie świadomości społeczności lokalnej na temat zjawiska przemocy w rodzinie. 5. Ograniczenie zjawiska patologii społecznych wśród młodzieży. 6. Zmniejszenie liczby negatywnych zjawisk wśród dzieci i młodzieży, związanych z obecnością alkoholu, narkotyków i przemocy. 7. Ścisła współpraca instytucji zajmujących się problemami rodziny pozwalająca na szybkie diagnozowanie problemów i ich rozwiązanie. V. MONITOROWANIE REALIZACJI PROGRAMU Program zakłada możliwość zmian, stosownie do rozpoznanych potrzeb w społeczności lokalnej. Skuteczność realizacji zadań gwarantują określone warunki : - trafne diagnozowanie problemów; - działania na rzecz pozyskania dodatkowych środków z innych źródeł niż budżet samorządu; - upowszechnienie celów i zadań wśród mieszkańców gminy. VI. UWAGI KOŃCOWE Zapisy zawarte w programie będą realizowane w ramach przyjętych zadań w zależności od posiadanych przez samorząd i pozyskanych z zewnątrz środków finansowych. Odpowiedzialni za realizację celów strategicznych, operacyjnych i zadań : Urząd Miasta, jednostki organizacyjne samorządu gminnego, w tym: szkoły, Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Środki finansowe : Budżet miasta, środki pozyskiwane źródeł zewnętrznych tj. rządowych, pozarządowych, unijnych, programów celowych. Partnerzy : Instytucje rządowe, samorządowe, organizacje społeczne tj. stowarzyszenia, fundacje, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego, parafie. Przewodniczący Rady Wiesław Karnasiewicz 1