Badanie procesów utleniania osocza krwi metodami relaksacyjnymi NMR
|
|
- Feliks Dąbrowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics 2011 Volume 47 Number Praca oryginalna Original Article Badanie procesów utleniania osocza krwi metodami relaksacyjnymi NMR Investigation of oxydative processes of blood serum using NMR relaxation methods Lech W. Skórski, Bogdan Solnica 1, Barbara Blicharska Instytut Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1 Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków Streszczenie W pracy przedstawiamy wyniki zastosowania metody relaksacyjnej do badania kinetyki procesów utleniania osocza krwi króliczej i ludzkiej, zainicjowanych dodaniem do niego roztworu nadtlenku wodoru. Jako wprowadzające wykonane zostały pomiary czasów relaksacji w wodnych roztworach nadtlenku wodoru w funkcji koncentracji H 2. Interesującym jest fakt, że w roztworach tych czasy relaksacji T 2 zachowują się podobnie jak w roztworach jonów paramagnetycznych (np. jonów Fe 2+ lub Cu 2+ ), podczas gdy T 1 w zasadzie nie zależy od koncentracji H 2. Od momentu dodania roztworu H 2 do osocza krwi, które w naturalny sposób zawiera jony Fe 2+ i Cu 2+ oraz antyoksydanty, czasy relaksacji zaczynają się zmieniać. Na początku czasy T 1 i T 2 szybko maleją i po osiągnięciu minimum zaczynają odrastać. Interpretację takiego zachowania oparliśmy na pomiarach czasowych zmian czasów relaksacji w roztworach jonów żelaza i miedzi, w roztworach albuminy oraz w osoczu krwi króliczej po dodaniu antyoksydantów - witaminy C oraz glutationu. Pokazały one, że odrosty czasów relaksacji obserwowane są jedynie w osoczu i są one zależne od koncentracji antyoksydantów. Uważamy, że zaprezentowana przez nas metoda relaksacyjna w pełni nadaje się do badań kinetyki procesów utleniania substancji biologicznych i być może okaże się przydatna w diagnozowaniu niektórych chorób. Summary In this paper we present results of the relaxation method used to research oxidative kinetic processes in human and rabbit blood serum by adding hydrogen peroxide. As a first step, measurements of the relaxation times in aqueous hydrogen peroxide solutions as a function of H 2 concentration were done. It is interesting that in aqueous H 2 solutions, T 2 and T 1ρ behavior is similar to that obtained for paramagnetic ions like Fe 2+ and Cu 2+, while T 1 is almost independent on H 2 concentration up to very high values. When H 2 is added to blood serum, which naturally containing Fe 2+ and Cu 2+ ions and antioxidants, relaxation times start to change. At the beginning relaxation time T 1 and T 2 decreases rapidly and, after reaching its minimum, it again starts to grow. The measurements of the relaxation time are helpful in the evaluation of the role of antioxidants like Vit.C and glutathione. These antioxidants concentration dependence of relaxation behavior shows that the presence of these media in a solution restrain the progress of oxidation. Our results indicate that measurements of relaxation times may be used for the study of kinetics of oxidative processes in biological liquids and, in the future, be helpful in the diagnosis of certain diseases. Słowa kluczowe: procesy utleniania, osocze krwi, metody relaksacyjne NMR Key words: Oxidative processes, blood serum, NMR relaxation methods Wstęp Dwutlenek wodoru H 2 należy do aktywnych form tlenu (ROS reactive oxygen species), które inicjują procesy utleniania, będące reakcją chemiczną przenoszącą elektrony z substancji utlenianej do czynnika utleniania. W ten sposób powstają tzw. wolne rodniki, które mają silne działanie przeciwbakteryjne [1,9]. Własność tę wykorzystuje się powszechnie używając 3% wodnego roztworu H 2, zwanego potocznie wodą utlenioną, do odkażania ran. Po polaniu rany i zetknięciu wody utlenionej z krwią obserwujemy gwałtownie powstające pęcherzyki tlenu i tak zachodząca reakcja, katalizowana przez jony ciężkich metali (Fe 2+, Cu 2+, Co 2+, Ti 3+, Cr 5+ ), nazywa się reakcją Habera-Fentona [8]. Wykonane przez nas wstępne pomiary pokazały, że dodanie H 2 do czystej wody zmienia wartości jej czasów relaksacji (ryc. 1.). Tym sposobem odkryliśmy 85
2 Badanie procesów utleniania osocza krwi metodami relaksacyjnymi NMR możliwość wykorzystania metody relaksacyjnej NMR do obserwacji kinetyki procesów utleniania. Jako materiał, którego składniki poddano utlenianiu, wybraliśmy osocze krwi króliczej i ludzkiej badane in vitro. Wiadomo, że osocze krwi ludzkiej zawiera niewielkie ilości jonów żelaza i miedzi (w ilości ok µmol/l i µmol /l), i dlatego po dodaniu do niego dwutlenku wodoru zachodzi reakcja Fentona. W naszych eksperymentach mierzyliśmy, pojawiające się w czasie po zmieszaniu osocza z roztworem H 2, zmiany wartości czasów relaksacji spinowo-sieciowej T 1 i spinowo-spinowej T 2. Mimo że procesy utleniania są aktualnie przedmiotem licznych badań przeprowadzanych metodami fizyko-chemicznymi (w szczególności EPR), nadal pozostaje wiele niewyjaśnionych pytań dotyczących ich kinetyki [5]. Dlatego uważamy, że zaprezentowana poniżej metoda badań relaksacyjnych NMR, jako innowacyjna względem dotychczas używanych metod, może okazać się być bardzo użyteczną w praktyce. Materiały i metody Pomiary czasów relaksacji wykonano za pomocą spektrometru NMR firmy Bruker typu MINISPEC, pracującego w polu magnetycznym 1.41 T (co odpowiada częstości rezonansu protonowego 60 MHz). Czas relaksacji spinowo sieciowej T 1 zmierzono metodą IR (Inversion Recovery), czas relaksacji spinowo-spinowej T 2 metodą ciągu ech CPMG, zaś czas relaksacji T 1ρ w wirującym układzie współrzędnych za pomocą specjalnej sekwencji (π/2-impuls podtrzymujący o długości τ-fid) [6,10]. Pomiarom poddano wiele próbek osocza, zarówno króliczego, jak i ludzkiego. Każdy pomiar powtarzano w co najmniej dwóch próbkach przygotowanych z tego samego osocza. Powtarzalność i dokładność pomiaru czasów relaksacji wynosiła ok. ±2%. Pomiary wykonano w temperaturze +25 C, która stabilizowana była z dokładnością do ±1 o C. W badaniach używano nadtlenku wodoru w roztworze wodnym o stężeniu 30% (zakupionego w firmie Serva Aldrich) oraz kupionej w aptece wody utlenionej (3% roztwór H 2 ). Osocze krwi króliczej sporządzono rozpuszczając liofilizat zakupiony w Wytwórni Surowic i Szczepionek w Krakowie w wodzie dwukrotnie destylowanej i dejonizowanej. Próbki osocza krwi ludzkiej otrzymano z Zakładu Diagnostyki Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Próbki te stanowiły nadmiar osocza, w którym wcześniej oznaczono (metodą fotometryczną) koncentrację żelaza i miedzi. Do próbek osocza dodawano wody utlenionej w stosunku wagowym 1:8 i 1:10 w zależności od przeprowadzanego eksperymentu. Jako antyoksydantów używano czystej witaminy C oraz glutationu (firmy Serva) wówczas po dodaniu ich do osocza proporcje wynosiły 1:1:8 (odpowiednio: roztworu 3% H 2, roztworu antyoksydantu, osocza). ocenić, jak zmieniają się one w zależności od koncentracji nadtlenku wodoru. Maksymalna koncentracja wodnego roztworu nadtlenku wodoru wynosiła tylko 30%, w większych koncentracjach wodny roztwór H 2 jest bowiem niedostępny jako substancja silnie wybuchowa po zetknięciu z jonami żelaza lub miedzi. Rycina 1. przedstawia zależność zmierzonych czasów relaksacji T 1, T 2 od koncentracji H 2 dla jego roztworów wodnych. Widać na nim, że o ile obecność H 2 zaczyna znacznie skracać czasy relaksacji T 2 powyżej koncentracji wagowej 1%, to czas T 1 w badanym zakresie pozostaje praktycznie stały - zaczyna lekko rosnąć dopiero dla koncentracji ponad 10%. Przebieg zależności dla T 2 przypomina zależności tych czasów relaksacji od koncentracji jonów paramagnetycznych (np. w roztworach wodnych jonów Fe 2+ i Cu) [4]. Ponieważ sama woda utleniona nie jest paramagnetyczna, skracanie czasu relaksacji może być tutaj spowodowane m.in. zmianami lepkości wody po dodaniu H 2 [2,14]. Wiadomo także, że w wodnym roztworze H 2 zachodzi szybka wymiana chemiczna jąder wodoru pomiędzy drobinami nadtlenku wodoru i wody [2]. Czas tej wymiany determinuje wartość T 1, gdyż jest od niego znacznie krótszy i nie pozwala protonom wody, zanim się wymienią, wyrelaksować poprzez oddziaływanie dipolowe. Dlatego czas relaksacji T 1 nie zmienia się wraz z koncentracją. Z drugiej strony, ten sam czas wymiany jest dużo dłuższy względem czasów T 2 i dlatego nie zaburza obserwowanej ich silnej zależności od stężenia H 2. Zatem, w zależności od relacji między czasem wymiany i czasami relaksacji, które związane są z oddziaływaniami dipolowymi, mierzone wartości czasów relaksacji zależą albo od odwrotności czasu korelacji (parametru dynamiki molekularnej), albo od czasu wymiany [2]. Po dodaniu do osocza dwutlenku wodoru w proporcji 1:10 mierzone czasy relaksacji zaczynają się zmieniać. Przykładowy przebieg czasowy zmian czasu relaksacji T 1 pokazany jest na rycinie 2 dla próbek osocza ludzkiego o różnej zawartości żelaza i miedzi. Podobne przebiegi obserwowali- Wyniki i dyskusja Jak już wspomniano wyżej, przed pomiarami w osoczu zmierzyliśmy czasy relaksacji dla wodnych roztworów H 2 aby Rycina 1. Zależność czasów relaksacji T 1 T 2 od koncentracji H 2 w roztworze wodnym w temperaturze 25º C. 86
3 L.W. Skórski, B. Solnica i B. Blicharska chodzi o jony miedzi, to dla nich, porównując czasy relaksacji zmierzone dla wielu próbek osocza o różnej ich koncentracji, nie znaleźliśmy żadnej regularności zmian. W pierwszym dodatkowym eksperymencie dodaliśmy wody utlenionej do wodnego roztworu FeSO 4 (o koncentracji jonów Fe 2+ równej 10-1 M) (ryc. 4.). Po zainicjowaniu reakcji Fentona mierzony czas relaksacji ulegał szybkiemu skróceniu i po pewnym czasie stabilizował się. Dla takiej próbki nie zaobserwowaliśmy odrostów. Rycina 2. Czasowe przebiegi zmian czasu relaksacji T 1 po dodaniu wody utlenionej (w proporcji 1:10 wagowo) do próbek osocza krwi ludzkiej o różnej zawartości żelaza i miedzi. śmy, mierząc T 2 [12]. Jak widać na rycinie 2, mierzony czas relaksacji najpierw gwałtownie się skraca i po osiągnięciu minimum (po ok. 5 minutach) zaczyna odrastać. Odrosty te mają różny przebieg dla różnych próbek osocza. Wyjaśnienie otrzymanej zależności czasowej, pokazanej na rycinie. 2, rozpoczęliśmy od analizy czynników determinujących czas relaksacji spinowo-sieciowej osocza. Czynników tych jest kilka, dlatego wartość zmierzonego T 1, z powodu różnego składu osocza (np. dla próbek osocza pochodzących od różnych osób), nie jest taka sama [15]. Najważniejszymi trzema czynnikami wpływającymi na wartość czasu relaksacji są: obecność w osoczu szeregu białek (m.in. albumin) o róż- nym stężeniu, 2+ obecność jonów paramagnetycznych (np. Fe, Cu 2+ ), obecność antyoksydantów. Wykonane przez nas systematyczne pomiary pokazały, że naturalnie występujące jony żelaza skracają liniowo czasy relaksacji wraz ze wzrostem koncentracji jonów (ryc. 3). Jeśli Rycina 4. Czasowy przebieg zmian czasów relaksacji T 1 po dodaniu wody utlenionej (w proporcji 1:10 wagowo) do roztworu jonów żelaza (10-1 M). W następnym kroku wykonaliśmy czasowe pomiary T 1 polegające na, podobnym jak wyżej, dodawaniu wody utlenionej do 7% wodnego roztworu liofilizowanej albuminy krwi bydlęcej. Zaobserwowaliśmy, że zaraz po wymieszaniu, podobnie jak dla roztworów jonów, czas relaksacji także ulega skróceniu, a następnie stabilizacji. I tu też nie było widać odrostu (ryc. 5). Doświadczenia te pokazały, że odrost czasu relaksacji obserwowany jest tylko dla osocza krwi i jest on, naszym zdaniem, wynikiem działania obronnych mechanizmów antyoksydacyjnych. Aby sprawdzić słuszność tej hipotezy wykonaliśmy pomiary czasowych zmian T 1 w osoczu krwi króliczej (o koncentracji Rycina 3. Wartości czasów relaksacji T 1, T 2 dla różnych próbek osocza ludzkiego w funkcji koncentracji żelaza. Rycina 5. Czasowy przebieg zmian czasów relaksacji T 1 po dodaniu wody utlenionej (w proporcji 1:10 wagowo) do wodnego roztworu albuminy o koncentracji 7% 87
4 Badanie procesów utleniania osocza krwi metodami relaksacyjnymi NMR liofilizatu 10%) wzbogaconym antyoksydantami: witaminą C i glutationem [3,11,7]. Przebiegi te, dla różnych stężeń witaminy C (w granicach od 6% do 16 % wagowo) pokazuje ryc. 6. Podobne pomiary wykonano dla osocza króliczego po dodaniu, użytego jako antyoksydant, roztworu glutationu o trzech stężeniach (w granicach od 6% do 9% wagowo) (ryc. 7). Analogiczne pomiary wykonano dla osocza krwi ludzkiej [7]. Wyniki przedstawione na ryc. 6. i ryc. 7. pokazują, że obecność podwyższonej koncentracji antyoksydantów zmienia przebieg czasowy zmian czasów relaksacji osocza zachodzących po dodaniu wody utlenionej. Widać, że wraz ze wzrostem stężenia witaminy C (lub glutationu) maleje zarówno głębokość minimum, jak i wartość ustabilizowanego czasu relaksacji. To skrócenie ustabilizowanej wartości spowodowane jest częściowo tym, że w roztworach wodnych zarówno witamina C, jak i glutation, powodują także skrócenie czasów relaksacji [7]. Rycina. 6. Czasowa zależność czasu relaksacji T 1 surowicy krwi króliczej po dodaniu wody utlenionej i wodnego roztworu witaminy C w czterech różnych koncentracjach w proporcji 8:1:1 wagowo. Rycina 7. Czasowa zależność czasu relaksacji T 1 dla roztworów osocza krwi króliczej po dodaniu wody utlenionej i roztworu glutationu w czterech różnych koncentracjach w proporcji 8:1:1 wagowo. Wnioski Badania relaksacyjne NMR w układach biologicznych takich, jak osocze krwi, polegają na pomiarach czasów relaksacji protonów wody. Zachodzący, po zmieszaniu osocza z roztworem H 2, proces utleniania prowadzi, jak zaobserwowaliśmy, do zmian czasów relaksacji. Skracająca się gwałtownie wartość czasu relaksacji T 1 (podobnie jak i T 2 ) nie jest stabilna i, po osiągnięciu minimum, w dalszym przebiegu odrasta ku wartości początkowej czasu relaksacji otrzymanego dla czystego osocza. Z naszych dodatkowych pomiarów wynika, że takie zachowanie się czasów relaksacji po dodaniu H 2 jest charakterystyczne tylko dla osocza, bowiem analogiczne badania przebiegów zmian czasu relaksacji T 1 w wodnych roztworach jonów paramagnetycznych i w wodnych roztworach białek nie wykazują odrostów. Dlatego uważamy, że odrost ten jest wynikiem działania czynników antyoksydacyjnych obecnych w osoczu. Mogą nimi być zarówno przeciwutleniacze (glutation, witamina C), jak i enzymy, takie jak: katalaza, dysmutaza ponadtlenkowa i inne, których rolą jest zapobieganie destruktywnym procesom spowodowanym pojawieniem się wolnych rodników [3,11,13]. Przeprowadzone przez nas pomiary wykazały, że metoda relaksacyjna NMR, jako nieinwazyjna i wystarczająco szybka, nadaje się do obserwacji kinetyki przebiegu reakcji Fentona oraz badania wpływu na nią rozmaitych czynników. Ze względu na to, że pomiarów czasów relaksacji można dokonywać in vivo za pomocą tomografów MR, otwiera ona nowe możliwości prowadzenia badań procesów utleniania, zachodzących nie tylko w osoczu krwi ex vivo, ale również w tkankach żywych organizmów. Dodatkowym atutem metody jest fakt, że badania te przeprowadziliśmy w niskim polu magnetycznym ok. 1.5 tesli, które jest najczęściej stosowane w diagnostyce medycznej (MRI). Piśmiennictwo 1. Bartosz G. Druga Twarz Tlenu. Wyd Naukowe PWN, Warszawa Biljubasich L, Blumich B, Stapf S. Reaction monitoring of hydrogen peroxide decomposition by NMR relaxometry. Chemical Engineering Science 2010; 65(4): Bilska A, Kryczyk A, Włodek L. Różne oblicza biologicznej roli glutationu. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej. 2007; 61: Blicharska B, Witek M, Fornal M, Mackay AL. Estimation of free copper ion concentation in blood serum using T 1 relaxation rates. J Magn Reson 2008; 194: Halliwell B, Gutteridge J. Oxygen toxicity, oxygen radicals, transition metals and disease. Biochem J 1984; 219: Hausser K, Kalbitzer H. NMR w biologii i medycynie. Badania strukturalne, tomografia, spektroskopia in vivo. Wyd. Naukowe UAM, Poznań Kamińska J. Wpływ antyoksydantów na procesy utleniania osocza krwi badane metodami relaksacyjnymi NMR. Praca magisterska IF UJ Kehrer JP. The haber-weiss reaction and mechanisms of toxicity. Toxicology 2000; 149:
5 L.W. Skórski, B. Solnica i B. Blicharska 9. Łuszczewski A, Matyska-Piekarska E, Trefler J i wsp. Reaktywne formy tlenu - znaczenie w fizjologii i stanach patologii organizmu. Reumatologia 2007; 45/5: Mc Brierty VJ, Packer KJ. Nuclear Magnetic Resonance in solid polymers. Cambridge University Press, Cambridge Naidu K A. Vitamin C in human health and disease is still a mystery? an overview. Nutrition Journal 2003; 2/7: Skórski L, Kobierski J, Blicharska B. Kinetyka reakcji Fentona w osoczu krwi badana metodami relaksacyjnymi NMR. Materiały Ogólnopolskiego Seminarium MRJ i jego zastosowań, Kraków IFJ Sroka Z, Gamian A, Cisowski W. Niskocząsteczkowe związki przeciwutleniające pochodzenia naturalnego. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2005; 59: Stephenson NA, Bell AT. Quantitative analysis of hydrogen peroxide by 1H NMR spectroscopy. Anal Bioanal Chem 2005; 381: Zefirova TP, Glebov AN. Nuclear magnetic relaxation in biochemical analysis of plasma and serum. Plenum Publishing Corporation 1993; 29: Adres do korespondencji: Lech W. Skórski Zakład Radiospektroskopii, Instytut Fizyki UJ Kraków, ul. Reymonta 4 Tel lech.skorski@uj.edu.pl Zaakceptowano do publikacji:
Badania relaksacyjne b surowicy krwi II
Badania relaksacyjne b surowicy krwi II PL9800948 B. Blicharska*, M.Kluza", M. Kuliszkiewicz-Janus" * Instytut Fizyki Uniwersytet Jagielloński, Kraków ** Katedra Hematologii i Chorób Rozrostowych AM, Wrocław
Bardziej szczegółowoAntyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW
Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce
Bardziej szczegółowoKATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI
6 KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studenta z zagadnieniami katalizy homogenicznej i wykorzystanie reakcji tego typu do oznaczania śladowych ilości jonów Cu 2+. Zakres obowiązującego
Bardziej szczegółowoBadanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej Badanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD Aleksandra Kotynia PRACA DOKTORSKA
Bardziej szczegółowoMagnetyczny Rezonans Jądrowy (NMR)
Magnetyczny Rezonans Jądrowy (NMR) obserwacja zachowania (precesji) jąder atomowych obdarzonych spinem w polu magnetycznym Magnetic Resonance Imaging (MRI) ( obrazowanie rezonansem magnetycznym potocznie
Bardziej szczegółowoWykorzystanie zjawiska rezonansu magnetycznego w medycynie. Mariusz Grocki
Wykorzystanie zjawiska rezonansu magnetycznego w medycynie. Mariusz Grocki [1] WYŚCIG DO TYTUŁU ODKRYWCY. JĄDRO ATOMU W ZEWNĘTRZNYM POLU MAGNETYCZNYM. Porównanie do pola grawitacyjnego. CZYM JEST ZJAWISKO
Bardziej szczegółowoZastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie
Zastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie Paweł Ramos, Barbara Pilawa, Maciej Adamski STRESZCZENIE Katedra i Zakład Biofizyki Wydziału Farmaceutycznego
Bardziej szczegółowoSpektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego - wprowadzenie
Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego - wprowadzenie Streszczenie Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego jest jedną z technik spektroskopii absorpcyjnej mającej zastosowanie w chemii,
Bardziej szczegółowoWolne rodniki w komórkach SYLABUS A. Informacje ogólne
Wolne rodniki w komórkach A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Rodzaj Rok studiów /semestr
Bardziej szczegółowoBadanie mechanizmów działania fotouczulaczy - pomiary tlenu singletowego i wolnych rodników
Badanie mechanizmów działania fotouczulaczy - pomiary tlenu singletowego i wolnych rodników Marta Kempa Badanie aktywności fotouczulaczy stosowanych w terapii PDT metodami fizykochemicznymi (prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoPRACOWNIA PODSTAW BIOFIZYKI
PRACOWNIA PODSTAW BIOFIZYKI Ćwiczenia laboratoryjne dla studentów III roku kierunku Zastosowania fizyki w biologii i medycynie Biofizyka molekularna Badanie wygaszania fluorescencji SPQ przez jony chloru
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII NMR W MEDYCYNIE
ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII NMR W MEDYCYNIE LITERATURA 1. K.H. Hausser, H.R. Kalbitzer, NMR in medicine and biology. Structure determination, tomography, in vivo spectroscopy. Springer Verlag. Wydanie polskie:
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PRZEDMIOTU
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PRZEDMIOTU (SYLABUS) NAZWA JEDNOSTKI PROWADZĄCEJ KIERUNEK: Zakład Biologii Molekularnej NAZWA KIERUNKU: Biotechnologia PROFIL KSZTAŁCENIA: ogólnoakademicki SPECJALNOŚĆ: Biotechnologia
Bardziej szczegółowoCIAŁO I ZDROWIE WSZECHŚWIAT KOMÓREK
CIAŁ I ZDRWIE WSZECHŚWIAT KMÓREK RGANIZM RGANY TKANKA SKŁADNIKI DŻYWCZE x x KMÓRKA x FUNDAMENT ZDRWEG ŻYCIA x PRZEMIANA MATERII WSZECHŚWIAT KMÓREK Komórki są budulcem wszystkich żywych istot, również nasze
Bardziej szczegółowoNMR (MAGNETYCZNY REZONANS JĄDROWY) dr Marcin Lipowczan
NMR (MAGNETYCZNY REZONANS JĄDROWY) dr Marcin Lipowczan Spis zagadnień Fizyczne podstawy zjawiska NMR Parametry widma NMR Procesy relaksacji jądrowej Metody obrazowania Fizyczne podstawy NMR Proton, neutron,
Bardziej szczegółowobyła obserwowana poniżej temperatury 200. Dla wyższych temperatur widać redukcję drugiego momentu M^ w zakresie (1.5-2) [G*].
PL9801017 DYNAMIKA GRUP CH ORAZ CH OH W POLIKRYSTALICZNYCH a 2 METYLOPYRANOZYDACH E.Knop. L.Latanowicz. S.Idziak Instytut Fizyki Uniwersytetu im.a.mickiewicza. Poznań Instytut Fizyki Molekularnej PAN.
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. MSc. seminar. Kod Punktacja ECTS* 7
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Seminarium magisterskie MSc. seminar Kod Punktacja ECTS* 7 Koordynator Dr hab. Grzegorz Formicki Zespół dydaktyczny Dr hab. Grzegorz Formicki Prof. dr hab. Peter Massanyi
Bardziej szczegółowoSzereg mocy przeciwutleniającej; założenia. Friday, 3 November 17
Szereg mocy przeciwutleniającej; założenia Znaczenie homeostazy redoksowej i rola przeciwutleniaczy Zaburzone szlaki sygnalizacyjne zależne od ROS Źródła ROS Ochrona przed uszkodzeniami powodowanymi przez
Bardziej szczegółowoII.6 Atomy w zewnętrznym polu magnetycznym
II.6 Atomy w zewnętrznym polu magnetycznym 1. Kwantowanie przestrzenne w zewnętrznym polu magnetycznym. Model wektorowy raz jeszcze 2. Zjawisko Zeemana Normalne zjawisko Zeemana i jego wyjaśnienie w modelu
Bardziej szczegółowoSPEKTROSKOPIA NMR. No. 0
No. 0 Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego, spektroskopia MRJ, spektroskopia NMR jedna z najczęściej stosowanych obecnie technik spektroskopowych w chemii i medycynie. Spektroskopia ta polega
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali
Ćwiczenie 1: Wyznaczanie warunków odporności, korozji i pasywności metali Wymagane wiadomości Podstawy korozji elektrochemicznej, wykresy E-pH. Wprowadzenie Główną przyczyną zniszczeń materiałów metalicznych
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKI SPEKTRALNE UTLENIONEJ I ZREDUKOWANEJ FORMY CYTOCHROMU C
Ćwiczenie 4 CHARAKTERYSTYKI SPEKTRALNE UTLENIONEJ I ZREDUKOWANEJ FORMY CYTOCHROMU C REAKTYWNE FORMY TLENU DEGRADACJA NUKLEOTYDÓW PURYNOWYCH TWORZENIE ANIONORODNIKA PONADTLENKOWEGO W REAKCJI KATALIZOWANEJ
Bardziej szczegółowoMasowo-spektrometryczne badania reakcji jonowo-molekularnych w mieszaninach amoniaku i argonu
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKLODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL. XLVI/XLVII, 48 SECTIO AAA 1991/1992 Instytut Fizyki UMCS L. WÓJCIK, K. BEDERSKI Masowo-spektrometryczne badania reakcji jonowo-molekularnych
Bardziej szczegółowoMetody rezonansowe. Magnetyczny rezonans jądrowy Magnetometr protonowy
Metody rezonansowe Magnetyczny rezonans jądrowy Magnetometr protonowy Co należy wiedzieć Efekt Zeemana, precesja Larmora Wektor magnetyzacji w podstawowym eksperymencie NMR Transformacja Fouriera Procesy
Bardziej szczegółowoVI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014
VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:
Bardziej szczegółowo1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru
1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków
Bardziej szczegółowoFizykochemiczne metody w kryminalistyce. Wykład 7
Fizykochemiczne metody w kryminalistyce Wykład 7 Stosowane metody badawcze: 1. Klasyczna metoda analityczna jakościowa i ilościowa 2. badania rentgenostrukturalne 3. Badania spektroskopowe 4. Metody chromatograficzne
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW
WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp W przypadku trudno rozpuszczalnej soli, mimo osiągnięcia stanu nasycenia, jej stężenie w roztworze jest bardzo małe i przyjmuje się, że ta
Bardziej szczegółowoIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2010/2011. ETAP I r. Godz Zadanie 1
III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2010/2011 KOPKCh ETAP I 22.10.2010 r. Godz. 10.00-12.00 Zadanie 1 1. Jon Al 3+ zbudowany jest z 14 neutronów oraz z: a) 16 protonów i 13 elektronów b) 10 protonów i 13
Bardziej szczegółowoANALIZA KRYSTALIZACJI STOPU AlMg (AG 51) METODĄ ATND
18/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ANALIZA KRYSTALIZACJI STOPU AlMg (AG 51) METODĄ ATND T. CIUĆKA 1 Katedra
Bardziej szczegółowoCZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWE ZBADANIE SZYBKOŚCI ROZPADU NADTLENKU WODORU. Projekt zrealizowany w ramach Mazowieckiego programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych
Bardziej szczegółowoNazwy pierwiastków: ...
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Na podstawie podanych informacji ustal nazwy pierwiastków X, Y, Z i zapisz je we wskazanych miejscach. I. Atom pierwiastka X w reakcjach chemicznych może tworzyć jon zawierający 20
Bardziej szczegółowoKopolimery statystyczne. Kopolimery blokowe. kopolimerów w blokowych. Sonochemiczna synteza -A-A-A-A-A-A-A-B-B-B-B-B-B-B-B-B-B- Typowe metody syntezy:
1 Sonochemiczna synteza kopolimerów w blokowych Kopolimery statystyczne -A-B-A-A-B-A-B-B-A-B-A-B-A-A-B-B-A- Kopolimery blokowe -A-A-A-A-A-A-A-B-B-B-B-B-B-B-B-B-B- Typowe metody syntezy: Polimeryzacja żyjąca
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII
KOD UCZNIA... WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII Termin: 12 marzec 2008 r. godz. 10 00 Czas pracy: 90 minut ETAP III Ilość punktów za rozwiązanie zadań Część I Część II Część III Numer zadania 1
Bardziej szczegółowoX Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12 Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty Zadanie 1. (10
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów Chemia ogólna i nieorganiczna
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 3 Pomiar równowagi keto-enolowej metodą spektroskopii IR i NMR
Ćwiczenie 3 Pomiar równowagi keto-enolowej metodą spektroskopii IR i NMR 1. Wstęp Związki karbonylowe zawierające w położeniu co najmniej jeden atom wodoru mogą ulegać enolizacji przez przesunięcie protonu
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 2 KONDUKTOMETRIA
ĆWICZENIE 2 KONDUKTOMETRIA 1. Oznaczanie słabych kwasów w sokach i syropach owocowych metodą miareczkowania konduktometrycznego Celem ćwiczenia jest ilościowe oznaczenie zawartości słabych kwasów w sokach
Bardziej szczegółowoMETODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH. Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej!
METODY PRZYGOTOWANIA PRÓBEK DO POMIARU STOSUNKÓW IZOTOPOWYCH PIERWIASTKÓW LEKKICH Spektrometry IRMS akceptują tylko próbki w postaci gazowej! Stąd konieczność opracowania metod przeprowadzania próbek innych
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie
ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO kod Uzyskane punkty..... WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII... DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje wojewódzkie
Bardziej szczegółowoXIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016
XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
Bardziej szczegółowoMOMENT MAGNETYCZNY W POLU MAGNETYCZNYM
Ćwiczenie nr 16 MOMENT MAGNETYCZNY W POLU MAGNETYCZNYM Aparatura Zasilacze regulowane, cewki Helmholtza, multimetry cyfrowe, dynamometr torsyjny oraz pętle próbne z przewodnika. X Y 1 2 Rys. 1 Układ pomiarowy
Bardziej szczegółowoNowoczesne metody analizy pierwiastków
Nowoczesne metody analizy pierwiastków Techniki analityczne Chromatograficzne Spektroskopowe Chromatografia jonowa Emisyjne Absorpcyjne Fluoroscencyjne Spektroskopia mas FAES ICP-AES AAS EDAX ICP-MS Prezentowane
Bardziej szczegółowoOznaczanie mocznika w płynach ustrojowych metodą hydrolizy enzymatycznej
Oznaczanie mocznika w płynach ustrojowych metodą hydrolizy enzymatycznej Wprowadzenie: Większość lądowych organizmów kręgowych część jonów amonowych NH + 4, produktu rozpadu białek, wykorzystuje w biosyntezie
Bardziej szczegółowoCENT I oraz CENT II Programu Infrastruktura i Środowisko, lata , Priorytet XIII. Infrastruktura szkolnictwa wyższego, Działanie 13.1.
1 WBiol CNBCh WChem 2 Centrum Nowych Technologii 'OCHOTA' Uniwersytetu Warszawskiego współfinansowany ze środków unijnych CENT I oraz CENT II Programu Infrastruktura i Środowisko, lata 2007-2013, Priorytet
Bardziej szczegółowoImpulsy selektywne selektywne wzbudzenie
Impulsy selektywne selektywne wzbudzenie Impuls prostokątny o długości rzędu mikrosekund ( hard ): cały zakres 1 ( 13 C) Fala ciągła (impuls o nieskończonej długości): jedna częstość o Impuls prostokątny
Bardziej szczegółowoNMR Obrazowanie Spektroskopia wysokiej zdolności rozdzielczej Niskopolowy magnetyczny rezonans jądrowy - relaksometria
NMR Obrazowanie Spektroskopia wysokiej zdolności rozdzielczej Niskopolowy magnetyczny rezonans jądrowy - relaksometria Obrazowanie Magnetyzacja w wybranej objętości (wokselu): -gęstość spinów -czas relaksacji
Bardziej szczegółowoSporządzanie roztworów buforowych i badanie ich właściwości
Sporządzanie roztworów buforowych i badanie ich właściwości (opracowanie: Barbara Krajewska) Celem ćwiczenia jest zbadanie właściwości roztworów buforowych. Przygotujemy dwa roztwory buforowe: octanowy
Bardziej szczegółowoMinister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
http://www.maggiedeblock.be/2005/11/18/resolutie-inzake-de-klinischebiologie/ Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Obecna Minister Zdrowia Maggy de Block wraz z Yolande Avontroodt, i Hilde Dierickx
Bardziej szczegółowoZwiązki nieorganiczne
strona 1/8 Związki nieorganiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Typy związków nieorganicznych: kwasy, zasady, wodorotlenki, dysocjacja jonowa, odczyn roztworu,
Bardziej szczegółowoWPŁYW RÓŻNOWARTOŚCIOWYCH DOMIESZEK NA SZYBKOŚĆ WZROSTU ZGORZELIN NA METALACH (TEORIA HAUFFEGO-WAGNERA)
WPŁYW RÓŻNOWARTOŚCIOWYCH DOMIEZEK NA ZYBKOŚĆ WZROTU ZGORZELIN NA METALACH (TEORIA HAUFFEGO-WAGNERA) 1. K. Hauffe, Progress in Metal Physic, 4, 71 (1953).. P. Kofstad, Nonstoichiometry, diffusion and electrical
Bardziej szczegółowoSTĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI
Ćwiczenie 8 Semestr 2 STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI Obowiązujące zagadnienia: Stężenie jonów wodorowych: ph, poh, iloczyn jonowy wody, obliczenia rachunkowe, wskaźniki
Bardziej szczegółowoZestawienie czasów angielskich
Zestawienie czasów angielskich Źródło: http://www.czasy-angielskie.com.pl/ Zobaczymy teraz jak zachowują się zdania w języku angielskim w poszczególnych czasach. Jedno zdanie będziecie mogli porównać w
Bardziej szczegółowoZadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami.
Zadanie 1. [ 3 pkt.] Uzupełnij zdania, wpisując brakującą informację z odpowiednimi jednostkami. I. Gęstość propanu w warunkach normalnych wynosi II. Jeżeli stężenie procentowe nasyconego roztworu pewnej
Bardziej szczegółowoChemia kryminalistyczna
Chemia kryminalistyczna Wykład 2 Metody fizykochemiczne 21.10.2014 Pytania i pomiary wykrycie obecności substancji wykazanie braku substancji identyfikacja substancji określenie stężenia substancji określenie
Bardziej szczegółowoDOSY (Diffusion ordered NMR spectroscopy)
Wykład 8 DOSY (Diffusion ordered NMR spectroscopy) Dyfuzja migracja cząsteczek pod wpływem gradientu stężenia Pierwsze Prawo Ficka: przepływ cząsteczek jest proporcjonalny do gradientu stężenia: J przepływ
Bardziej szczegółowoAkademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe
Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody
Bardziej szczegółowoProgram studiów II stopnia dla studentów kierunku chemia od roku akademickiego 2016/2017. Semestr 1M
Program studiów II stopnia dla studentów kierunku chemia od roku akademickiego 2016/2017 Semestr 1M L.p. Przedmiot 1. Biochemia 60 30 E 30 Z 5 2. Chemia jądrowa 60 30 E 30 Z 5 Blok przedmiotów 3. kierunkowych
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU BIOLOGIA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA
SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU BIOLOGIA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA Temat lekcji Jaki owoc ma więcej witaminy C? Na podstawie pracy Anny Majcher oraz jej
Bardziej szczegółowoKATALIZA I KINETYKA CHEMICZNA
9 KATALIZA I KINETYKA CHEMICZNA CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studenta z procesami katalitycznymi oraz wpływem stężenia, temperatury i obecności katalizatora na szybkość reakcji chemicznej. Zakres obowiązującego
Bardziej szczegółowoSylabus. WYDZIAŁ FIZYKI Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Instytut Fizyki Zakład Fizyki Medycznej. Bolesław
Sylabus WYDZIAŁ FIZYKI Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Instytut Fizyki Zakład Fizyki Medycznej Stopień/tytuł naukowy Prof. dr hab. Imię Bolesław Nazwisko Nogaj Kierunek studiów Studia Doktoranckie
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW
WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp Mianem rozpuszczalności określamy maksymalną ilość danej substancji (w gramach lub molach), jaką w danej temperaturze można rozpuścić w określonej
Bardziej szczegółowooraz stężenie ceruloplazminy (CER)), stresu oksydacyjnego ((stężenie dialdehydu malonowego (MDA), stężenie nadtlenków lipidowych (LPH) i całkowity
STRESZCZENIE Pola elektromagnetyczne może prowadzić do powstania w organizmie żywym stresu oksydacyjnego, który powoduje wzrost stężenia reaktywnych form tlenu, zmianę aktywności układów antyoksydacyjnych,
Bardziej szczegółowoXXIII KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY 2015/2016
IMIĘ I NAZWISKO PUNKTACJA SZKOŁA KLASA NAZWISKO NAUCZYCIELA CHEMII I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Inowrocław 21 maja 2016 Im. Jana Kasprowicza INOWROCŁAW XXIII KONKURS CHEMICZNY DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY
Bardziej szczegółowoProgram studiów II stopnia dla studentów kierunku chemia od roku akademickiego 2015/16
Program studiów II stopnia dla studentów kierunku chemia od roku akademickiego 2015/16 Semestr 1M Przedmioty minimum programowego na Wydziale Chemii UW L.p. Przedmiot Suma godzin Wykłady Ćwiczenia Prosem.
Bardziej szczegółowoOCENA CZYSTOŚCI WODY NA PODSTAWIE POMIARÓW PRZEWODNICTWA. OZNACZANIE STĘŻENIA WODOROTLENKU SODU METODĄ MIARECZKOWANIA KONDUKTOMETRYCZNEGO
OCENA CZYSTOŚCI WODY NA PODSTAWIE POMIAÓW PZEWODNICTWA. OZNACZANIE STĘŻENIA WODOOTLENKU SODU METODĄ MIAECZKOWANIA KONDUKTOMETYCZNEGO Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoRoztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak)
Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) 1. Właściwości roztworów buforowych Dodatek nieznacznej ilości mocnego kwasu lub mocnej zasady do czystej wody powoduje stosunkowo dużą
Bardziej szczegółowoKatalaza scripted inquiry wersja dla nauczyciela
Katalaza scripted inquiry wersja dla nauczyciela 1. Odniesienie do podstawy programowej 1 a) Cele kształcenia stanowią cele zajęć, możliwe dodatkowe cele wykraczające poza zapisy podstawy (opis umiejętności
Bardziej szczegółowoBIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU
BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU W procesach samooczyszczania wód zanieczyszczonych związkami organicznymi zachodzą procesy utleniania materii organicznej przy współudziale mikroorganizmów tlenowych.
Bardziej szczegółowoSPEKTROMETRIA IRMS. (Isotope Ratio Mass Spectrometry) Pomiar stosunków izotopowych (R) pierwiastków lekkich (H, C, O, N, S)
SPEKTROMETRIA IRMS (Isotope Ratio Mass Spectrometry) Pomiar stosunków izotopowych (R) pierwiastków lekkich (H, C, O, N, S) R = 2 H/ 1 H; 13 C/ 12 C; 15 N/ 14 N; 18 O/ 16 O ( 17 O/ 16 O), 34 S/ 32 S Konstrukcja
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 3 OZNACZANIE CHLORKÓW METODĄ SPEKTROFOTOMETRYCZNĄ Z TIOCYJANIANEM RTĘCI(II)
Bardziej szczegółowoSTRES OKSYDACYJNY WYSIŁKU FIZYCZNYM
Agnieszka Zembroń-Łacny Joanna Ostapiuk-Karolczuk STRES OKSYDACYJNY W WYSIŁKU FIZYCZNYM STRES OKSYDACYJNY zaburzenie równowagi między wytwarzaniem a usuwaniem/redukcją reaktywnych form tlenu i azotu RONS
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. MSc. seminar. Kod Punktacja ECTS* 3
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Seminarium magisterskie MSc. seminar Kod Punktacja ECTS* 3 Koordynator Dr hab. Robert Stawarz Zespół dydaktyczny Dr hab. Robert Stawarz Prof. dr hab. Peter Massanyi Opis
Bardziej szczegółowoDemografia członków PAN
NAUKA 3/2007 163-167 ANDRZEJ KAJETAN WRÓBLEWSKI Demografia członków PAN O niektórych sprawach dotyczących wieku nowych i odchodzących członków Polskiej Akademii Nauk mówiłem już w dyskusji podczas Zgromadzenia
Bardziej szczegółowoCel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem
Hospitacja diagnozująca Źródła informacji chemicznej Cel główny: Uczeń posiada umiejętność czytania tekstów kultury ze zrozumieniem Opracowała: mgr Lilla Zmuda Matyja Arkusz Hospitacji Diagnozującej nr
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6)
LABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6) Posiadane uprawnienia: ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO NR AB 120 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji Wydanie nr 5 z 18 lipca 2007 r. Kierownik
Bardziej szczegółowoLeksykon onkologii Cancer lexicon
NOWOTWORY Journal of Oncology 2006 volume 56 Number 4 477 482 Leksykon onkologii Cancer lexicon Leksykon poj ç i definicji w onkologii rezonans magnetyczny Ma gorzata Tacikowska Cancer lexicon magnetic
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY
Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 07.03.2019 R. 1. Test konkursowy zawiera 11 zadań. Są to zadania otwarte. Na ich rozwiązanie
Bardziej szczegółowoCzas w medycynie laboratoryjnej. Bogdan Solnica Katedra Biochemii Klinicznej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kraków
Czas w medycynie laboratoryjnej Bogdan Solnica Katedra Biochemii Klinicznej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kraków Czas w medycynie laboratoryjnej w procesie diagnostycznym pojedynczego pacjenta...
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ ZIEMNIAKÓW NA PRĘDKOŚĆ PROPAGACJI FAL ULTRADŹWIĘKOWYCH
Wpływ obróbki termicznej ziemniaków... Arkadiusz Ratajski, Andrzej Wesołowski Katedra InŜynierii Procesów Rolniczych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ ZIEMNIAKÓW NA PRĘDKOŚĆ
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 STOPIEŃ WOJEWÓDZKI 10 MARCA 2017R.
Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 10 MARCA 2017R. 1. Test konkursowy zawiera 12 zadań. Są to zadania otwarte, za które maksymalnie możesz
Bardziej szczegółowo1. PRZYGOTOWANIE ROZTWORÓW KOMPLEKSUJĄCYCH
1. PRZYGOTOWANIE ROZTWORÓW KOMPLEKSUJĄCYCH 1.1. przygotowanie 20 g 20% roztworu KSCN w wodzie destylowanej 1.1.1. odważenie 4 g stałego KSCN w stożkowej kolbie ze szlifem 1.1.2. odważenie 16 g wody destylowanej
Bardziej szczegółowoMechanizm działania buforów *
Mechanizm działania buforów * UNIWERSYTET PRZYRODNICZY Z doświadczenia nabytego w laboratorium wiemy, że dodanie kropli stężonego kwasu do 10 ml wody powoduje gwałtowny spadek ph o kilka jednostek. Tymczasem
Bardziej szczegółowoRok akademicki: 2013/2014 Kod: JFT s Punkty ECTS: 7. Poziom studiów: Studia II stopnia Forma i tryb studiów: -
Nazwa modułu: Nowoczesne metody pomiarowe Rok akademicki: 2013/2014 Kod: JFT-2-041-s Punkty ECTS: 7 Wydział: Fizyki i Informatyki Stosowanej Kierunek: Fizyka Techniczna Specjalność: - Poziom studiów: Studia
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe
kod ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Uzyskane punkty.. WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW - rok szkolny 2011/2012 eliminacje rejonowe Zadanie
Bardziej szczegółowoObliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny
Obliczenia chemiczne Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny 1 STĘŻENIA ROZTWORÓW Stężenia procentowe Procent masowo-masowy (wagowo-wagowy) (% m/m) (% w/w) liczba gramów substancji rozpuszczonej
Bardziej szczegółowoRozwiązania. dla produktu MN dla M = 3 dla N = 1. Stałą równowagi obliczamy z następującego wzoru:
Rozwiązania Zadanie 1 Efekt cieplny rozpuszczania 272 g Ca SO 4 wynosi: 136 g Ca SO 4 to masa 1 mola 272 g Ca SO 4 to 2 mole. Odpowiedź: Ciepło rozpuszczania odnosi się do 1 mola substancji, stąd 2x(-20,2
Bardziej szczegółowoCHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne
CHEMIA Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Uczeń: zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z = 36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach [
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH.. - należy podać schemat obliczeń (skąd się biorą konkretne podstawienia do wzorów?)
Korozja chemiczna PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH.. - należy podać schemat obliczeń (skąd się biorą konkretne podstawienia do wzorów?) 1. Co to jest stężenie molowe? (co reprezentuje jednostka/ metoda obliczania/
Bardziej szczegółowopodstawami stechiometrii, czyli działu chemii zajmującymi są obliczeniami jest prawo zachowania masy oraz prawo stałości składu
Podstawy obliczeń chemicznych podstawami stechiometrii, czyli działu chemii zajmującymi są obliczeniami jest prawo zachowania masy oraz prawo stałości składu prawo zachowania masy mówi, że w reakcji chemicznej
Bardziej szczegółowoChoroby peroksysomalne
148 PRACE POGLĄDOWE / REVIEWS Choroby peroksysomalne Peroxisomal disorders Teresa Joanna Stradomska Pediatr Pol 2010; 85 (2): 148 155 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 29.10.2009
Bardziej szczegółowoPodstawy elektrochemii
Podstawy elektrochemii Elektrochemia bada procesy zachodzące na granicy elektrolit - elektroda Elektrony można wyciągnąć z elektrody bądź budując celkę elektrochemiczną, bądź dodając akceptor (np. kwas).
Bardziej szczegółowoLublin, 07 grudnia 2017
Lublin, 07 grudnia 2017 Arkadiusz Wnuk diagnosta laboratoryjny- koordynator POCT (POCC) Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof Szpital Uniwersytecki w Krakowie Początki POCT Diagnostic testing
Bardziej szczegółowoKontrola i zapewnienie jakości wyników
Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników QA : Quality Assurance QC : Quality Control Dobór systemu zapewnienia jakości wyników dla danego zadania fit for purpose Kontrola
Bardziej szczegółowoElektrochemia - szereg elektrochemiczny metali. Zadania
Elektrochemia - szereg elektrochemiczny metali Zadania Czym jest szereg elektrochemiczny metali? Szereg elektrochemiczny metali jest to zestawienie metali według wzrastających potencjałów normalnych. Wartości
Bardziej szczegółowoRepetytorium z wybranych zagadnień z chemii
Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie
Bardziej szczegółowoKatedra Chemii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego. Wpływ stężenia kwasu na szybkość hydrolizy estru
Katedra Chemii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego Wpływ stężenia kwasu na szybkość hydrolizy estru ćwiczenie nr 25 opracowała dr B. Nowicka, aktualizacja D. Waliszewski Zakres zagadnień obowiązujących do
Bardziej szczegółowoMałopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów
Kod ucznia Małopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów Etap wojewódzki 5 marca 2013 roku Wypełnia wojewódzka komisja konkursowa Zadanie Liczba punktów Podpis oceniającego Liczba punktów po weryfikacji
Bardziej szczegółowoChemia ogólna i nieorganiczna
S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Chemia ogólna i nieorganiczna I nformacje ogólne Kod F6/B modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu
Bardziej szczegółowoK1. KONDUKTOMETRYCZNE MIARECZKOWANIE STRĄCENIOWE I KOMPLEKSOMETRYCZNE
K1. KONDUKTOMETRYCZNE MIARECZKOWANIE STRĄCENIOWE I KOMPLEKSOMETRYCZNE Postępowanie analityczne, znane pod nazwą miareczkowania konduktometrycznego, polega na wyznaczeniu punktu końcowego miareczkowania
Bardziej szczegółowo