Spis treści. Do Czytelnika Wykaz skrótów Słowo wstępne... 17

Transkrypt

1 Spis treści Do Czytelnika Wykaz skrótów Słowo wstępne CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawy prawne opiniowania w sprawach psychiatrycznych, psychologicznych oraz seksuologicznych ROZDZIAŁ I. Podstawowe zasady procesowe rządzące polskim procesem karnym Uwagi wstępne Zasada prawdy materialnej Zasada swobodnej oceny dowodów Zasada obiektywizmu Zasada bezpośredniości Zasada skargowości Zasada kontradyktoryjności Zasada legalizmu Zasada domniemania niewinności Zasada tłumaczenia wszystkich wątpliwości na korzyść oskarżonego (podejrzanego) Zasada prawa do obrony Zasada jawności Zasada ciężaru dowodzenia w procesie karnym ROZDZIAŁ II. Zasady odpowiedzialności karnej (zagadnienia wybrane) Uwagi wstępne Warunki odpowiedzialności karnej Zbrodnia i występek Strona przedmiotowa czynu zabronionego Strona podmiotowa czynu zabronionego

2 6. Wiek sprawcy czynu ponoszącego odpowiedzialność na zasadach przewidzianych w Kodeksie karnym ROZDZIAŁ III. Formy popełnienia przestępstwa Uwagi wstępne Stadialne formy popełnienia przestępstwa Przygotowanie do popełnienia przestępstwa Usiłowanie popełnienia przestępstwa Dokonanie czynu zabronionego Zjawiskowe formy popełnienia przestępstwa Sprawstwo, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze oraz sprawstwo polecające Podżeganie do popełnienia przestępstwa Pomocnictwo do popełnienia przestępstwa ROZDZIAŁ IV. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną Uwagi wstępne Obrona konieczna Stan wyższej konieczności Ryzyko nowatorstwa Błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego (error facti) Błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność Nieświadomość bezprawności (error iuris) Niepoczytalność Czynności medyczne ROZDZIAŁ V. Biegły w postępowaniu karnym Uwagi wstępne Tryb ustanawiania biegłych sądowych Biegły powołany ad hoc Powołanie biegłego do sporządzenia opinii przez organ procesowy Okoliczności wyłączające biegłego od możliwości sporządzenia opinii w sprawie Dostęp biegłego do akt sprawy Obecność organu procesowego przy badaniach przeprowadzanych przez biegłego Tajemnica zawodowa biegłego Obserwacja sądowo-psychiatryczna Uwagi wstępne Prawne przesłanki orzeczenia przez sąd obserwacji sądowo-psychiatrycznej Czas trwania obserwacji sądowo-psychiatrycznej i możliwość jej przedłużenia Środki zaskarżenia Oczekiwania organów procesowych wobec opinii psychiatrycznej, psychologicznej oraz seksuologicznej

3 10. Lecznicze środki zabezpieczające Uwagi wstępne Rodzaje środków zabezpieczających oraz prawne przesłanki ich orzekania Oczekiwania organów procesowych wobec biegłych psychiatrów, seksuologów i psychologów w związku z orzekaniem leczniczych środków zabezpieczających Orzekanie przez sąd o dalszym stosowaniu środka zabezpieczającego Przesłuchanie pokrzywdzonego oraz świadka poniżej lat 15 w obecności biegłego psychologa Uwagi wstępne Procesowe przesłanki przesłuchania pokrzywdzonego oraz świadka poniżej 15 lat Przeprowadzenie czynności przesłuchania przez sąd oraz osoby obecne przy przesłuchaniu Oczekiwania organu procesowego wobec biegłego psychologa biorącego udział w przesłuchaniu Przesłuchanie dorosłego świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa oraz poddanie go badaniu psychologicznemu (art. 192 k.p.k.) Uwagi wstępne Procesowe przesłanki przesłuchania świadka z udziałem biegłego lekarza lub psychologa (istnienie wątpliwości co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń) Oczekiwania organów procesowych wobec opinii biegłego Wynagrodzenie za sporządzoną opinię oraz przeprowadzoną obserwację sądowo-psychiatryczną Rodzaje opinii CZĘŚĆ DRUGA Opiniowanie psychiatryczne, psychologiczne oraz seksuologiczne w sprawach karnych, nieletnich i wykroczeń ROZDZIAŁ VI. Opinia psychiatryczna Zaburzony psychicznie przestępca Niepoczytalność Ograniczona poczytalność Zaburzenia i choroby psychiczne mogące stanowić podstawę ograniczenia lub zniesienia poczytalności Stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, który sprawca przewidywał albo mógł przewidzieć (art k.k.) Rola psychiatry, psychologa, seksuologa oraz biegłych innych specjalności w wydaniu opinii sądowo-psychiatrycznej

4 7. Przebieg badań psychiatrycznych, seksuologicznych, psychologicznych oraz innych w związku z wydaniem opinii na podstawie badań ambulatoryjnych Treść oraz forma opinii sądowo-psychiatrycznej wydanej w warunkach ambulatoryjnych Obserwacja sądowo-psychiatryczna Uwagi wprowadzające Miejsce przeprowadzenia obserwacji sądowo-psychiatrycznej Treść i forma opinii wydanej na skutek przeprowadzenia obserwacji sądowo-psychiatrycznej Opiniowanie przez instytucję naukową lub specjalistyczną (przebieg opiniowania i sporządzenie opinii) ROZDZIAŁ VII. Postępowanie wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób Uwagi ogólne Zakres stosowania ustawy Tryb postępowania Nadzór prewencyjny Umieszczenie w ośrodku ROZDZIAŁ VIII. Diagnostyka zaburzeń preferencji seksualnych wybrane trudności i kontrowersje Uwagi wprowadzające Zaburzone preferencje seksualne w systemach klasyfikacyjnych ICD i DSM zmiany i kontrowersje Badanie reakcji genitalnej na prezentowane treści o charakterze erotycznym a diagnostyka zaburzeń preferencji seksualnych w Polsce i na świecie Główne wątpliwości związane z zastosowaniem narzędzi służących do wywołanej bodźcami audiowizualnymi reakcji genitalnej dla celów diagnostycznych Główne założenia Różnice metodologiczne ośrodków na świecie Parametry psychometryczne testu rzetelność, czułość, swoistość Zjawisko non/low responders Wątpliwości etyczne i prawne Wnioski i przeznaczenie Zastosowanie PPG w diagnostyce sprawców przestępstw przeciwko wolności seksualnej podsumowanie Badanie poligraficzne możliwości zastosowania narzędzia w terapii i prewencji przestępczości seksualnej ROZDZIAŁ IX. Opinia seksuologiczna Uwagi wprowadzające Metodologia pracy biegłego seksuologa

5 3. Struktura opinii sądowo-seksuologicznej Przestępstwa seksualne a poczytalność Przykładowa opinia seksuologiczna ROZDZIAŁ X. Opinia psychologiczna Poddanie świadka badaniu psychologicznemu Rola biegłego psychologa w poszczególnych etapach postępowania karnego oraz udział w przesłuchaniu świadka Treść i forma sporządzonej opinii Typowe przypadki oraz przykładowe opinie Opiniowanie psychologiczne niepoczytalności Opiniowanie psychologiczne w przypadku seksualnego wykorzystywania dzieci Opiniowanie psychologiczne w przypadku zabójstw Opiniowanie psychologiczne sprawców uzależnionych od substancji odurzających lub działających pod ich wpływem Opiniowanie psychologiczne sprawców z tzw. podwójną diagnozą Opiniowanie psychologiczne w przypadku symulacji Opiniowanie psychologiczne w przestępstwach na tle seksualnym Opiniowanie psychologiczne w przypadku odmowy podejrzanego lub oskarżonego aktywnego udziału w badaniu Opiniowanie psychologiczne w sprawach nieletnich Opiniowanie psychologiczne działania w stanie silnego wzburzenia ROZDZIAŁ XI. Prognoza społeczno-kryminologiczna dokonana w opinii sporządzonej przez biegłego psychologa Uwagi wprowadzające Rola psychologa w tworzeniu prognozy penitencjarnej Rola psychologa w tworzeniu indywidualnego programu terapeutycznego Rola psychologa w przygotowaniu prognozy kryminologiczno-społecznej ROZDZIAŁ XII. Opiniowanie związane z orzeczeniem leczniczych środków zabezpieczających Przesłanki medyczne uzasadniające orzeczenie środka zabezpieczającego Treść i forma opinii psychiatrycznej, seksuologicznej i psychologicznej oraz prognoza prawdopodobieństwa popełnienia przez sprawcę w przyszłości ponownie czynu zabronionego ROZDZIAŁ XIII. Opiniowanie w sprawach o zabójstwo dokonane pod wpływem silnego wzburzenia (afektu) usprawiedliwionego okolicznościami Uwagi wstępne Definicja pojęcia zabójstwa dokonanego pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami Przebieg badania oraz treść i forma sporządzonej opinii

6 ROZDZIAŁ XIV. Opiniowanie o stanie zdrowia psychicznego nieletniego Uwagi wstępne Opinia ambulatoryjna o stanie zdrowia psychicznego nieletniego Przesłanki prawne oraz tryb postępowania w celu orzeczenia obserwacji psychiatrycznej nieletniego Czas trwania obserwacji psychiatrycznej nieletniego oraz miejsce jej przeprowadzenia Metody badawcze stosowane przy opiniowaniu nieletnich (różnice w odniesieniu do opiniowania osób dorosłych) Struktura opinii sporządzonej w warunkach ambulatoryjnych Struktura opinii wydanej na skutek przeprowadzenia obserwacji nieletniego ROZDZIAŁ XV. Opiniowanie w sprawach dotyczących wykroczeń Uwagi wstępne Przesłanki dopuszczenia dowodu z opinii biegłego psychiatry w celu ustalenia stanu zdrowia psychicznego obwinionego Brak możliwości orzeczenia obserwacji sądowo-psychiatrycznej w sprawach o wykroczenia i sposoby postępowania w sytuacji, gdy jednorazowe badanie ambulatoryjne nie dostarczy wystarczających materiałów do wypowiedzenia się co do poczytalności obwinionego Metody badawcze stosowane przez biegłych w sprawach dotyczących wykroczeń Struktura sporządzonej przez biegłego opinii ROZDZIAŁ XVI. Sądowa ocena sporządzonej opinii oraz przeprowadzonej obserwacji sądowo-psychiatrycznej Przesłuchanie biegłych sporządzających opinię jako element oceny opinii Konfrontacja biegłych Kryteria oceny sporządzonej opinii oraz przeprowadzonej obserwacji sądowo-psychiatrycznej Konsekwencje wydania opinii niepełnej, niejasnej oraz sprzecznej Znaczenie opinii prywatnej dla postępowania karnego CZĘŚĆ TRZECIA Pojęcia i definicje 1. Podstawowe pojęcia i definicje psychiatryczne oraz psychologiczne Podstawowe pojęcia i definicje seksuologiczne Podstawowe pojęcia i definicje prawnicze Notki o Autorach

7 Wykaz tabel i rysunków Tabela 1. Rodzaje opinii Tabela 2. Zaburzenia psychiczne, które mogą wyłączać poczytalność w chwili czynu, przedstawione wraz z przykładami Tabela 3. Zaburzenia psychiczne, które mogą ograniczać poczytalność w stopniu znacznym w chwili czynu, przedstawione wraz z przykładami Tabela 4. Cechy charakterystyczne dla poszczególnych rodzajów upicia alkoholowego Tabela 5. Zadania stawiane biegłym w zależności od podmiotu opiniowania sądowo-psychiatrycznego oraz źródła, z których wynikają zadania Tabela 6. Wykaz zakładów leczniczych do przeprowadzania obserwacji sądowo-psychiatrycznych w zależności od osoby sprawcy (rodzaju czynu i pozostawania bądź nie na wolności) Tabela 7. Kryteria diagnostyczne ICD-10 zaburzeń preferencji seksualnych (F65) po uwzględnieniu modyfikacji z r Tabela 8. Charakter relacji: klient (pacjent) terapeuta v. badany biegły sądowy (P. Bury, Psychologiczna opinia, s. 1 21) Tabela 9. Podstawowe zasady opiniowania sądowo-psychologicznego (P. Bury, Psychologiczna opinia, s. 1 21) Tabela 10. Cechy upicia patologicznego (J. Kocur, W. Trendak, Podwójna diagnoza, s ) Tabela 11. Wpływ substancji psychoaktywnych na przebieg schizofrenii (J. Kocur, W. Trendak, Podwójna diagnoza, s ) Tabela 12. Kryteria pozwalające na ocenę stopnia prawdziwości zeznań świadka (A. Lipczyński, Niektóre kryteria ; J. Pobocha, Opiniowanie, s ) Tabela 13. Trzy cele badań psychologicznych skazanego (J. Gierowski, T. Jaśkiewicz-Obydzińska, M. Najda, Psychologia w postępowaniu, s ) Rysunek. Model czynników ryzyka zachowań przestępczych (J. Gierowski, T. Jaśkiewicz-Obydzińska, M. Najda, Psychologia w postępowaniu, s ) Tabela 14. Definicje afektu Tabela 15. Różnice między afektem fizjologicznym a patologicznym