Wydawca: Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Działania "Ciuchcia Krasioskich"

Transkrypt

1

2 Wydawca: Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Działania "Ciuchcia Krasioskich" Rostkowo Czernice Borowe Niniejsze Vademecum zostało wydane w ramach projektu edukacyjnego pt. "Inteligentna Energia w Domu i w Gminie. Kampania edukacyjna na rzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych w Polsce" współfinansowanego ze środków dotacji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. ISBN: Rostkowo, marzec 2014 r. Niniejsza publikacja została opublikowana dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jej treśd odpowiada Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Działania "Ciuchcia Krasioskich", poglądy w niej wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 2

3 Spis treści Wprowadzenie... 8 EFEKTYWNOŚD ENERGETYCZNA W DOMU I W GMINIE Efektywnośd i inteligentne rozwiązania energetyczne w domu Etykieta energetyczna Energooszczędnośd w użytkowaniu elektrosprzętu Pasywne rozwiązania architektoniczne Certyfikat energetyczny budynku Budynek inteligentny Inteligentna sied domowa HAN Strategiczne cele i działania na rzecz efektywności energetycznej Polityka Energetyczna Polski Krajowy Plan Działao dotyczący efektywności energetycznej Rola jednostek administracji publicznej i gmin we wspieraniu efektywności energetycznej Wzorcowa rola jednostek publicznych Działania proefektywnościowe w gminie Instrumenty działao na rzecz efektywnościowych Białe certyfikaty Przetarg na świadectwa efektywności energetycznej Zamówienia publiczne dla efektywności Działania lokalne na rzecz efektywności energetycznej Lokalny Plan działania na rzecz efektywności energetycznej Edukacja lokalna na rzecz zwiększania efektywności energetycznej Przykład Częstochowy Rola Gmin w ISE BĄDŹ ŚWIADOMYM KONSUMENTEM ENERGII!

4 1. Zarządzanie energią w gospodarstwie domowym i w biurze Zużycie i oszczędzanie energii Prawa i obowiązki konsumenta, zmiana sprzedawcy energii Energia odnawialna w Twoim domu Energia słoneczna Kolektory słoneczne Ogniwa fotowoltaiczne Energia wiatru Małe Elektrownie Wiatrowe Małe elektrownie wodne Bioenergia Biogazownie rolnicze Energia geotermalna Pompy ciepła Kogeneracja Ogniwa paliwowe W kierunku inteligentnych rozwiązao Inteligentne sieci energetyczne Inteligentny licznik INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE ISE Inteligentna sied energetyczna ISE aspekty techniczne Infrastruktura ISE Teleinformatyka w ISE Niezależny Operator Pomiarów System zarządzania danymi Inteligentne opomiarowanie (Smart Metering) Inteligentny licznik i jego możliwości techniczne Inteligentna sied domowa HAN Inteligentny odbiorca Funkcjonalnośd inteligentnych sieci

5 System zarządzania taryfami Równoważenie zużycia energii i zmniejszenie zapotrzebowania Zarządzenie wyłączeniami Reakcja na awarie Kontrola dostaw Bilansowanie przyłączonych mikroźródeł i rynek e-energii Kompleksowe pomiary zużycia mediów Ryzyka związane z ISE Ryzyko związane z zakupem technologii Smart Grids Ryzyko opłacalności inwestycji, modele biznesowe Ryzyko cyberataku i manipulacji Gwarancje ochrony prywatności Ryzyko związane z integrowaniem i synchronizacją infrastruktury Ryzyko nieuczciwej konkurencji firm energetycznych Przykłady wdrożenia ISE Koncepcja Smart Gminy i Smart Regionu ENERGIA ODNAWIALNA W INTELIGENTNYCH SIECIACH ENERGETYCZNYCH Regulacje i wspieranie energetyki odnawialnej Regulacje na poziomie Unii Europejskiej Rodzaje systemów wsparcia dla energetyki odnawialnej System wsparcia rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce Zielone certyfikaty OZE i Zielony Certyfikat Obowiązek nabycia i umorzenia zielonych certyfikatów Zakup energii z odnawialnych źródeł Obowiązek zakupu energii elektrycznej od producenta OZE Zmiany systemu wsparcia OZE przewidziane w projekcie ustawy o odnawialnych źródłach energii (stan prawny na dzieo 4 lutego 2014 r.)

6 System aukcyjny Prosument nowy podmiot w sektorze elektroenergetycznym Legalna definicja Prosumenta Rozwój sektora prosumpcji Przyłączenie do sieci Prosumenta Rola jednostek samorządu terytorialnego w rozwoju prosumpcji PLANOWANIE ENERGETYCZNE W GMINIE W ŚWIETLE INTELIGENTNYCH SIECI ENERGETYCZNYCH Inteligentne rozwiązania w gospodarowaniu energią Gospodarka niskoemisyjna Inteligentne sieci i efektywnośd energetyczna Zadania gminy w polityce energetycznej Ekoinnowacje w planowaniu energetycznym Planowanie energetyczne Obowiązki energetyczne gminy Planowanie energetyczne z uwzględnieniem ISE i OZE Racjonalizacja zużycia energii w gminie Plan zaopatrzenia w energię, ciepło i paliwa gazowe Założenia do planu zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe Przygotowanie planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe FINANSOWANIE EFEKTYWNEJ I INTELIGENTNEJ ENERGETYKI Finansowanie ze środków krajowych Program ISE Program PROSUMENT ENERGOPOŻYCZKA DLA OSZCZĘDNYCH Program INWESTYCJE POLSKIE

7 2. Finansowanie ze środków zagranicznych POLSEFF program finansowania zrównoważonej energii Transeuropejskie Sieci Energetyczne TEN-E Program JASPERS HORYZNONT Realizacja przedsięwzięd w formule ESCO Jak skutecznie pozyskiwad dotacje na projekty efektywnościowe? ZOSTAO PROSUMENTEM! Zielona gospodarka Energetyka obywatelska - prosumpcja Energetyka rozproszona i odnawialna Korzyści z prosumpcji Obowiązki informacyjne prosumentów Instalacje fotowoltaiczne Male elektrownie wiatrowe Mikrobiogazownie Male elektrownie wodne Turbiny gazowe Opodatkowanie energetyki prosumenckiej Cena zakupu energii z OZE Literatura Przydatne linki Noty o autorach Nota o wydawcy

8 Szanowni Czytelnicy! Inteligentne sieci energetyczne i nowoczesne rozwiązania teleinformatyczne w energetyce i zarządzaniu energią stają się powoli także polską rzeczywistością. Zakres i konsekwencje zmian jakie to spowoduje we wzorcach użytkowania energii porównywane są przez wielu ekspertów do zmian, jakie w systemie komunikacji międzyludzkiej wprowadziła telefonia komórkowa. Inteligentny, cyfrowy licznik, który stanowi przepustkę do nowego świata inteligentnej energetyki, posada wiele różnych funkcjonalności. Umożliwi nie tylko zdalne i bieżące przekazywanie informacji o poziomie zużycia energii, a tym samym płatności za rzeczywiste, a nie prognozowane jej zużycie, ale również efektywne zarządzanie energią w gospodarstwie domowym, firmie czy instytucji. Inteligentne liczniki wraz z sieciami domowymi HAN ułatwią efektywne korzystanie z urządzeo AGD, np. automatycznie włączając pralkę czy zmywarkę w momencie najtaoszej energii w gniazdku. Rozbudowane o rozwiązania inteligentnych budynków umożliwią automatyczne włączanie oświetlenia pomieszczeo w momencie przebywania w nich domowników lub sterowanie ogrzewaniem określonych pomieszczeo w czasie, gdy jest to rzeczywiście potrzebne. Już teraz zarządzanie energią na odległośd w tzw. inteligentnych budynkach umożliwiają specjalne aplikacje internetowe, w tym na telefon komórkowy. Do rewolucyjnych zmian i możliwości, jakie stworzą zaawansowane systemy pomiarowe AMI (advanced metering infrastructure) należy np. magazynowanie energii w domowych akumulatorach - także mobilnych, do których należą np. samochody elektryczne - ładowanych wtedy gdy energia jest najtaosza (np. taryfa nocna) i jej użytkowanie lub sprzedaż do sieci gdy jest droższa. Inteligentne opomiarowanie przyczyni się również do rozwoju prosumpcji, czyli jednoczesnego wytwarzania energii w tzw. mikroinstalacjach odnawialnych źródeł energii i odsprzedawania jej nadwyżek do sieci. 8

9 Bilansowanie wytwarzanej i zużywanej energii umożliwia właśnie inteligentne opomiarowanie (smart metering) i inteligentne liczniki (smart meters), a w skali regionu i kraju ich rozbudowany system w postaci inteligentnej sieci (smart grid). Dostrzegając szanse i możliwości, jakie inteligentne sieci energetyczne niosą dla zwiększenia efektywności energetycznej, rozwoju energetyki odnawialnej, szczególnie tej rozproszonej - prosumpcji - a tym samym dla zmniejszenie emisyjności energetyki i ochrony klimatu, Komisja Europejska, w ramach tzw. Trzeciego Pakietu Energetycznego przewidziała wymianę 80% obecnie działających liczników energii na liczniki inteligentne. Będą one montowane przez dostawców energii elektrycznej. Do polskiej awangardy we wprowadzaniu systemów inteligentnego opomiarowania należy już Hel, Drawsko Pomorskie, Bielsko Biała, Kielce... Nie ma jednej przyjętej definicji pojęd "smart metering" i "smart grid". Ujmując rzecz skrótowo - inteligentny pomiar to pewien system, zbiór funkcji wykonywanych przez licznik energii. ISE natomiast to sied elektroenergetyczna posiadająca, poza dostarczaniem energii elektrycznej, szeroki zakres dodatkowych funkcji. Aby przybliżyd i rozjaśnid tą na pozór bardzo skomplikowaną i hermetyczną tematykę, podjęliśmy się zadania opracowania praktycznego przewodnika po tych zagadnieniach. Vademecum, które trzymacie Paostwo w rękach stanowi rezultat projektu edukacyjnego "Inteligentna Energia w Domu i w Gminie. Kampania edukacyjna na rzecz promowania Inteligentnych Sieci Energetycznych w Polsce" współfinansowanego ze środków dotacji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Na niniejszy przewodnik złożyły się zaktualizowane wykłady opracowane przez zespół ekspertów w ramach cyklu szkoleo e- learningowych pn. "Abc Inteligentnych Sieci", prowadzonych za pośrednictwem platformy szkoleniowej 9

10 *** Vademecum zostało pomyślane jako praktyczny przewodnik po tematyce inteligentnych sieci energetycznych i inteligentnego opomiarowania. Może byd ono czytane zarówno sekwencyjnie, jak również w formie hasłowo-tematycznej, co umożliwia uszczegółowiony spis treści. Mamy nadzieję, że opracowane Vademecum spełni Paostwa oczekiwania i przyczyni się do upowszechnienia tematyki ISE oraz przychylności wobec wdrażania tych systemów. Beneficjentem inteligentnego opomiarowania będą nie tylko nasze portfele, ale również środowisko, nadmiernie jak dotąd obciążone przez nieracjonalne i nieefektywne praktyki energetyczne ze strony zarówno konwencjonalnych producentów energii, jak i nieświadomych konsumentów. Powodzenie i sens ekonomiczny rozwoju ISE zależy bowiem w równej mierze od zaawansowanych technologicznie i informatycznie rozwiązao, co od właściwej świadomości konsumentów i użytkowników (odbiorców) energii. Tzw. zarządzanie popytem na energię (demand side management) to nic innego, jak świadome włączenie się konsumentów w proces zarządzania energią na poziomie gospodarstwa domowego, czyli aktywne korzystanie z możliwości, jakie oferują inteligentne liczniki w zakresie oszczędzania energii. Wyrażenie "inteligentna energetyka" odnosi się więc w równej mierze do producentów energii, co do jej konsumentów, a w szczególności do prosumentów, czyli odbiorców i wytwórców energii w jednym. Aby zacząd stawad się racjonalnym i świadomym konsumentem energii nie trzeba wszakże czekad na inteligentny licznik, ale już od dzisiaj wprowadzid odpowiednie praktyki w swoim domu. Nasz poradnik podpowie również jak to zrobid. Inteligentne sieci nie dotyczą tylko indywidualnych odbiorców energii, lecz umożliwią również bardziej zrównoważony rozwój lokalnych społeczności, także na terenach wiejskich. Mikro- i małe instalacje energetyczne mogą powstawad na wsi, wspierając 10

11 gospodarstwa rolne. W sąsiednich Niemczech powstało już kilkaset tysięcy instalacji energetyki odnawialnej - małych elektrowni wiatrowych, ogniw fotowoltaicznych, małych biogazowni, jednostek kogeneracyjnych, jak również wiele prosumenckich spółdzielni. Wszystko to przyczynia się do tworzenia zielonych, lokalnych miejsc pracy oraz urzeczywistnia ideę zrównoważonego rozwoju, w którym cele gospodarcze łączą się harmonijnie z celami społecznymi i ekologicznymi. Życzymy interesującej lektury! 11

12 Mikołaj Niedek Efektywnośd energetyczna w domu i w gminie 1. Efektywnośd i inteligentne rozwiązania energetyczne w domu Etykieta energetyczna Zapotrzebowanie na energię elektryczną w gospodarstwach domowych stanowi 25% całego zapotrzebowania na energię w Unii Europejskiej i wciąż rośnie. Spowodowane jest to wyższym standardem życia i komfortu obywateli UE, wzrostem zakupów urządzeo elektrycznych i elektronicznych, rosnącym zapotrzebowaniem na klimatyzację czy korzystaniem z nowych mediów, takich jak Internet. Komisja Europejska widząc duże możliwości ograniczania zużycia energii potrzebnej do użytkowania urządzeo wprowadziła system etykietowania energetycznego. Jest to informacja o klasie energetycznej i podstawowych parametrach urządzenia, w szczególności o poziomie zużyciu energii, ale też wody i poziomie emitowanego hałasu. W Unii Europejskiej muszą byd w nią zaopatrzone urządzenia AGD (artykuły gospodarstwa domowego) oraz źródła światła. Etykieta energetyczna daje konsumentowi możliwośd porównania różnych urządzeo. Celem etykietowania energetycznego jest kształtowanie świadomości konsumentów w zakresie rzeczywistego zużycia energii przez urządzenia elektryczne i elektroniczne i wynikających z tego skutków. Etykietowanie powinno wpływad na podejmowane przez konsumentów decyzje dotyczące energooszczędnych i przyjaznych środowisku zakupów. Etykiety zawierają informacje o: marce i modelu urządzenia; klasie efektywności energetycznej; 12

13 zużyciu innych zasobów naturalnych, np. wody; wydajności innych funkcji, np. wirowania (w przypadku pralek); poziomie emitowanego hałasu. Od lipca 2011 r. obowiązuje nowa dyrektywa 2010/30/UE, która zastąpi dyrektywę 92/75/EWG w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie zużycia energii oraz innych zasobów przez urządzenia gospodarstwa domowego. Nowa dyrektywa wprowadza m.in. nowe klasy energetyczne: A+ A++ A+++ Celem dyrektywy 2010/30/UE jest rozszerzenie etykietowania, ograniczonego dotychczas jedynie do urządzeo gospodarstwa domowego, tak aby umożliwid etykietowanie wszystkich produktów związanych z energią, których stosowanie lub instalacja oferuje znaczny potencjał oszczędności energii (z wyłączeniem środków transportu). W rezultacie etykietowaniem objęta została większa liczba produktów oraz stworzone zostały zharmonizowane podstawy stosowania przez paostwa członkowskie procedury zamówieo publicznych i zachęt do zakupu produktów efektywnych energetycznie. Nowe zasady dotyczące etykietowania wprowadziła ustawa z dnia 14 września 2012 r. o obowiązkach w zakresie informowania o zużyciu energii przez produkty wykorzystujące energię (Dz. U. z dnia 31 października 2012 r.). Obecnie przepisy ustawy obejmują: zmywarki do naczyo, urządzenia chłodnicze, pralki, telewizory, klimatyzatory, suszarki bębnowe a od 1 września 2013 r. obejmą także lampy elektryczne i oprawy oświetleniowe. Ponadto Komisja Europejska pracuje nad objęciem wymaganiami etykietowania kolejnych grup produktów, m.in.: odkurzaczy, podgrzewaczy wody, odkurzaczy oraz piekarników i okapów. Producenci oraz importerzy muszą dołączyd do produktów oferowanych sprzedawcom lub konsumentom etykiety określające klasę efektywności 13

14 energetycznej oraz zużycie innych podstawowych zasobów (np. wody, detergentów) przez to urządzenie. Dane te powinny znaleźd się także w karcie produktu dostarczanej wraz ze sprzedawanym urządzeniem oraz w dokumentacji technicznej. Na sprzedawców nowe prawo nakłada obowiązek informowania konsumentów o efektywności energetycznej oferowanego sprzętu. Dane te powinny byd widoczne dla kupującego w chwili podjęcia decyzji zakupowej. Dotyczy to zarówno sklepów tradycyjnych jak i internetowych. Producenci, importerzy oraz sklepy oferujące produkty wykorzystujące energię mają obowiązek udostępniania konsumentom informacji o klasie efektywności energetycznej także we wszystkich materiałach promocyjnych. Dane te powinny się znaleźd zarówno w instrukcjach, broszurach, ulotkach, katalogach, a także w reklamach radiowych i telewizyjnych oraz w Internecie. Jednym z parametrów umieszczanych na etykiecie jest klasa energetyczna. Klasy efektywności energetycznej przyporządkowane są skali złożonej z liter od A do G, gdzie klasa A umieszczana na zielonym pasku oznacza urządzenie najbardziej efektywne, a klasą G umieszczana na czerwonym pasku najmniej efektywne. Wyznacza się je na podstawie stosunku rocznego zużycia energii przez dane urządzenie do standardowego zużycia energii przez tego typu urządzenia, określonego odpowiednimi przepisami. Od grudnia 2010 roku na lodówkach, pralkach, zmywarkach i telewizorach wprowadzono dodatkowo trzy nowe klasy A+, A++ oraz A+++ charakteryzujące urządzenia najbardziej efektywne energetycznie. Energooszczędnośd w użytkowaniu elektrosprzętu Warto wiedzied, że działania, które może podjąd każdy z nas w swoim domu, polegające na modernizacji oświetlenia, zmianie naszych przyzwyczajeo, czy wymianie urządzeo w domu na energooszczędne, mogą przynieśd bezpośrednie korzyści w postaci niższych opłat za energię, a także pomogą środowisku i ludziom w walce z narastającymi zmianami klimatycznymi. 14

15 Każde urządzenie elektryczne użytkowane w gospodarstwie domowym wywołuje pośrednio emisję gazów cieplarnianych, pyłów i innych zanieczyszczeo, które powodują wzrost temperatury planety. Mniejsze zużycie energii elektrycznej oznacza mniejsze skażenie środowiska. Niestety, zazwyczaj nie jesteśmy świadomi wielkości zużycia energii elektrycznej w naszym domu. Dlatego nie jesteśmy również świadomi, ile możemy zaoszczędzid. W przeciętnym gospodarstwie domowym, w którym prąd używany jest jedynie do zasilania sprzętu AGD i RTV oraz do oświetlenia. Producenci dostarczają na nasz na rynek coraz nowocześniejsze modele urządzeo gospodarstwa domowego, dzięki którym możemy zaoszczędzid więcej energii i pieniędzy, a także chronid środowisko. Pierwszym krokiem przy zakupie nowego urządzenia jest zapoznanie się z treścią etykiety efektywności energetycznej. Unijne etykiety pozwalają nam wybrad urządzenie o oczekiwanych parametrach, takich jak rozmiar, moc, funkcjonalnośd, zużycie energii czy wody. Urządzenia energooszczędne charakteryzuje wyższy koszt zakupu, ale jest on rekompensowany poprzez niskie koszty użytkowania urządzenia. Etykieta efektywności energetycznej pozwala obliczyd całkowite koszty danego urządzenia w ciągu całego cyklu jego życia. Na przestrzeni ostatnich lat postęp technologiczny sprawił, że konsumenci mają dostęp do coraz bardziej energooszczędnych produktów. Np. w przypadku lodówek nastąpiła wyraźna poprawa w jakości izolacji oraz wydajności kompresorów w chłodziarkach i zamrażarkach. Zastosowano alternatywne środki chłodzące, które mają o wiele mniejszy wpływ na warstwę ozonową i środowisko; ta technologia stale się rozwija tak, że w ostateczności będą stosowane tylko naturalne środki chłodzące. Efektywnośd energetyczna na tyle się poprawiła, że wprowadzono nowe klasy efektywności wyższe od klasy A, (A+, A++ i A+++). Obecnie koszt energooszczędnych modeli niewiele odbiega od modeli poprzednich rozwiązao konstrukcyjnych mniej energooszczędnych. Mimo że cena zakupu lodówki o klasie A+ jest mniejsza niż A++ to jednak koszty eksploatacyjne tej drugiej są znacznie mniejsze od kosztów eksploatacyjnych sprzętu o klasie A+. 15

16 Modele elektrosprzętów o niskim zużyciu energii w opcji czuwania posiadają oznaczenie na tabliczce informacyjnej - np. "Energy Star". Pasywne rozwiązania architektoniczne Zmiany w wymaganiach energetycznych znajdują odzwierciedlenie w trendach w budownictwie energooszczędnym. We współczesnych budynkach energooszczędnych staramy się uzyskad m. in.: jak najniższe straty energii przez obudowę budynków (ściany i otwory okienne, drzwiowe i in.) oraz instalacje, jak najniższe uzależnienie od energii pochodzącej ze spalania tradycyjnych paliw nieodnawialnych, jak najlepsze wykorzystanie dostępnych korzyści i energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Koncepcją odpowiadającą na ww. postulaty są np. budynki pasywne, charakteryzujące się sezonowym zapotrzebowaniem na ciepło do ogrzewania pomieszczeo do 15 kwh/(m2 rok). Budynek energooszczędny wymaga właściwego: projektu, wyrobów budowlanych, wykonania oraz utrzymania. Wyróżnid można kilka głównych celów i kierunków działao w celu uzyskania korzystnych charakterystyk energetycznych budynków: 1. Rozwój architektury wykorzystującej słoneczne zyski ciepła, przez właściwe usytuowanie, orientację budynku, optymalizację jego kształtu, odpowiednie stosowanie przegród przeszklonych, transparentnych izolacji cieplnych, przegród akumulujących ciepło, buforowych pomieszczeo nieogrzewanych, z uwzględnieniem ochrony przed przegrzewaniem latem i optymalnego wykorzystania oświetlenia światłem naturalnym. 2. Rozwój techniki instalacyjnej w zakresie: 1. poprawy sprawności wytwarzania, magazynowania, dystrybucji i emisji ciepła w budynku oraz regulacji pracy instalacji oraz 16

17 ograniczenia zapotrzebowania na pomocniczą energię elektryczną do działania instalacji w budynku, 2. wykorzystania źródeł ciepła na biopaliwa, kogeneracji, źródeł energii odnawialnej: wiatrowej, geotermalnej i słonecznej pozyskiwanej bezpośrednio przez kolektory lub fotoogniwa lub pozyskiwanej pośrednio pompami ciepła z gruntu, wody, powietrza lub w wymiennikach gruntowych powietrza do wentylacji pomieszczeo, 3. odzysku ciepła ze zużytego powietrza wentylacyjnego w rekuperatorach lub pompami ciepła. 3. Poprawa jakości wyrobów budowlanych i rozwiązao konstrukcyjnych stosowanych w obudowie w zakresie cech i właściwości użytkowych mających wpływ na charakterystykę energetyczną budynku i zapewnienie w nim ochrony cieplnej, przez: zastosowanie w ścianach, stropach i dachu większych grubości warstwy izolacji oraz wyrobów budowlanych do izolacji cieplnej i wyrobów konstrukcyjnych o niższej przewodności cieplnej, wykorzystanie rozwiązao technicznych zmniejszających oddziaływanie konstrukcyjnych mostków cieplnych w połączeniach przegród budynku, zastosowanie wyrobów zapewniających dużą szczelnośd na przenikanie powietrza obudowy w przegrodach budynku, połączeniach przegród i w miejscach wbudowania okien oraz drzwi, zastosowanie okien i drzwi o niskich wartościach współczynnika przenikania ciepła, uzyskanych dzięki wykorzystaniu energooszczędnych rozwiązao technicznych ram okien i drzwi oraz szyb zespolonych. Należy przy tym pamiętad, że decydujące znaczenie ma efektywnośd energetyczna, czyli relacja nakładów do spodziewanych efektów w zakresie ww. charakterystyki energetycznej, a granicę opłacalności inwestycji w jej polepszenie wyznaczają obecne i szacowane przyszłe koszty 17

18 eksploatacyjne. Certyfikat energetyczny budynku Certyfikat energetyczny to swoista instrukcja dla użytkowników domów, biur, zakładów produkcyjnych, obiektów użyteczności publicznej - jak zmniejszyd rzeczywiste koszty utrzymania nieruchomości. Świadectwo energetyczne jest niezbędne w sytuacji oddawania budynku do użytkowania, oraz przy zawieraniu umowy kredytowej. Niektóre banki żądają na dzieo dzisiejszy przedstawienia certyfikatu w celu oszacowania kosztów eksploatacji budynku. Niestety im gorszy wynik na świadectwie energetycznym, tym koszty ponoszone na jego np. ogrzanie wzrastają. Obowiązek posiadania przez właścicieli nieruchomości Świadectwa Charakterystyki Energetycznej, między innymi przy dokonywaniu sprzedaży lub najmu nowych budynków i mieszkao, został wprowadzony na podstawie zapisów w Ustawie Prawo Budowlane w 2009 roku. Dane zawarte w Świadectwie określają wielkości energii wyrażanej kwh/m2/rok niezbędnej do zaspokojenia różnych potrzeb związanych z użytkowaniem budynku lub jego części, czyli zużywanej na potrzeby: 1. ogrzewania, 2. wentylacji, 3. chłodzenia, 4. podgrzewania wody 5. oświetlenia budynków i mieszkao (dotyczy tylko budynków użyteczności publicznej) Osoba wykonująca Świadectwo dokonuje bilansu energii dostarczanej na wyżej wymienione potrzeby, uciekającej przez wszystkie przegrody (ściany, podłogi dachy, itp.), uzupełnianej przez energię słoneczną przenikającą głównie przez szyby okien lub nawet emitowaną przez ludzi mieszkających czy pracujących w budynku. Na wynik koocowy ma wpływ ogromna ilośd czynników, przykładowo: 18

19 grubośd i rodzaj materiałów budowlanych (cegły, pustaki, drewno, beton itp.) jak i docieplających przegrody (styropian, wełny itp.), liczba okien, jakośd szyb, usytuowanie budynku względem stron świata, sąsiedztwo budynku, rodzaj źródła energii czyli paliwa (gaz, węgiel, olej opałowy, drewno itp.), rodzaj i sprawnośd urządzeo przetwarzających i dostarczających energię (kotły, zbiorniki, rury, grzejniki, klimatyzatory, wentylatory, itp.). Specjalnie premiowana jest energia odnawialna czyli pochodząca z naturalnych źródeł takich jak słooce, wiatr, ziemia przetwarzana i dostarczana przez kolektory słoneczne, wiatraki czy pompy ciepła. Nawet obecnośd poczciwego kominka w domu ma wpływ na wyniki zawarte w Świadectwie. Świadectwo najczęściej składa się z czterech stron i informuje nas, czy dany obiekt spełnia normy energetyczne. Na świadectwie są uwidocznione następujące wartości: normatywna wielkośd energii pierwotnej (EP) dla ocenianego budynku (także przebudowanego), faktyczna wartośd EP dla budynku ocenianego. charakterystyka budynku i jego instalacji prace remontowe lub adaptacyjne jakie należy wykonad, aby poprawid poziom energooszczędności budynku oraz zapotrzebowanie na energię w różnych układach i podziałach informacje dodatkowe dotyczące definicji pojęd używanych w Świadectwie oraz odwołanie się do aktów prawnych zgodnie z którymi zostaje ono wydane. Świadectwo może wykonad uprawniona osoba i musi to zrobid ściśle według zasad określonych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury wydanego na podstawie Ustawy, będących metodologią w podstawowym tego słowa znaczeniu. 19

20 Na podstawie Świadectwa można wstępnie określid koszty ewentualnych prac remontowych niezbędnych do obniżenia energochłonności budynku i oszacowad wielkośd wydatków na energię potrzebną do prawidłowego funkcjonowania budynku, do czego może byd jednak konieczna specjalistyczna wiedza. Jeśli nasz dom, lokal, obiekt, osiąga wartości określone w Świadectwie jako normowe (lub lepiej poniżej), to jest ekonomiczny i przyjazny środowiska naturalnego. Obok nowych domów i mieszkao przeznaczonych dla użytkowników indywidualnych, Świadectwa Energetyczne wymagane są także dla budynków użyteczności publicznej, na przykład: 1. szkół, 2. szpitali, 3. urzędów, 4. a także hal produkcyjnych czy magazynowych, 5. budynków biurowych, handlowych itp. Nie należy mylid sprawdzenia charakterystyki energetycznej budynku z audytem energetycznym, który wynika z odmiennych aktów prawnych i jest używany dla potrzeb termomodernizacji. Budynek inteligentny Określenie budynek inteligentny" oznacza zastosowanie w nim systemów wykazujących cechy sztucznej inteligencji a więc kojarzenia, podejmowania decyzji, uczenia się czy przewidywania. Mogą to byd proste 20

21 działania będące reakcją na określoną sytuację, na przykład zacznij chłodzid, gdy zrobi się ciepło", albo rozbudowane działania dynamiczne. Możemy więc mówid o inteligentnych instalacjach, jako fragmentach wykorzystujących już pewne cechy sztucznej inteligencji do sterowania automatyką budynku, określane jako BMS (Building Management System). Idea inteligentnego budynku IB (Intelligent Building) odnosi się do uczestniczenia budynków w zrównoważonym rozwoju. Naukowcy mówi a o konieczności wprowadzania zaawansowanych systemów sterowania w celu jak najefektywniejszego oszczędzania energii, ale też pozyskiwania i przetwarzania energii odnawialnej. Inteligencja (automatyka) ma służyd czterem podstawowym celom: poprawianiu ekonomiki użytkowania budynku; zwiększeniu bezpieczeostwa użytkowników; polepszeniu komfortu użytkowników; poprawie oddziaływania budynku na środowisko naturalne (lub niepogarszaniu go). Można wyróżnid dwa zasadnicze kierunki rozwoju i w konsekwencji dwa podstawowe rozwiązania techniczne. Pierwszy to kierunek komfort + bezpieczeostwo (BA-Building Automation, czyli automatyka budynku), rozwiązanie dążące do zwiększenia komfortu mieszkaoców przez wprowadzenie systemów umożliwiających automatyzację pewnych czynności, np.: automatyczne gaszenie świateł, zasłanianie żaluzji i bram, sterowanie systemem audio-wideo, w tym domofonem i domowym systemem CCTV (clo-sed-circuit television - telewizją wewnętrzną) oraz alarmem. Elementem tych systemów są zwykle zintegrowane piloty i ścienne panele prezentacyjne pozwalające na sterowanie i/lub prezentację w jednym 21

22 miejscu wszystkich aktualnych stanów budynku albo ich zmianę właśnie z jednego punktu centralnego. Mając zintegrowany system automatyki, można zrobid wiele rzeczy z jednego miejsca, zamiast używad wielu osobnych wyłączników/sterowników naściennych. Dużą zaletą takich systemów jest ograniczenie liczby punktów sterowania (czy liczby używanych pilotów), wadą - wysoki koszt. Drugi wyróżniony wariant to zintegrowany system zarządzania budynkiem (BMS) i w zasadzie zawiera wszystkie te elementy, co wariant pierwszy, ale dodatkowo ma również rozbudowane centrum zarządzające, które może służyd do prowadzenia obliczeo optymalizacyjnych między poszczególnymi systemami i dokonywania najwłaściwszych wyborów, często poza świadomością domowników. W tym przypadku nie chodzi jedynie o komfort, tylko o takie sterowanie domowymi mediami (prądem, wodą, gazem),by zużywad ich jak najmniej, wykorzystywad jak najefektywniej. W ten sposób BMS może realnie ograniczad koszty utrzymania budynku. Rzadko sprowadza się to do prostego sterowania włącz-wyłącz (jak w wariancie pierwszym). Zwykle polega na działaniach regulacyjnych ograniczających pracę pomp obiegowych, wentylacji czy nawet mocy ogrzewania lub chłodzenia w każdym momencie, kiedy jest to uzasadnione (wyjście z domu, wyjazd, zmiana parametrów pogodowych, dostępnośd taoszych mediów). Do działao takiego systemu BMS należy również skoordynowana z innymi podsystemami decyzja o zmianie źródła ciepła do centralnego ogrzewania, bieżące zasłanianie żaluzji, tak aby nie dopuścid do nagrzewania pomieszczeo, czy wreszcie wybór sposobu przygotowania ciepłej wody użytkowej. W zakresie BMS ta lista powinna byd uzupełniona o pełne sterowanie systemem wentylacji i rekuperacji z ogrzewaniem i chłodzeniem powietrza, c.w.u., basenem, zużyciem mediów (wody, prądu, gazu), zarządzaniem odnawialnymi źródłami energii (ogniwami fotowoltaicznymi, małymi turbinami wiatrowymi, kolektorami słonecznymi), zbieraniem i analizą tych wszystkich danych w dowolnym czasie. Bardzo ważną funkcję pełni w obu przypadkach interfejs użytkownika. Do najbardziej niestandardowych 22