Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa w polskim prawie karnym

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa w polskim prawie karnym"

Transkrypt

1 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. LX, 2 SECTIO G 2013 MAREK KULIK Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa w polskim prawie karnym Complicity in Polish Criminal Law W doktrynie prawa karnego obok form stadialnych popełnienia przestępstwa wyróżnia się też tzw. formy zjawiskowe. Tak jak formy stadialne, prowadzą one do rozszerzenia karalności poza kształt nadany czynowi zabronionemu przez ustawowe znamiona określone w przepisie tworzącym typ przestępstwa. O ile jednak w wypadku form stadialnych rozszerzenie, o którym mowa, oznacza objęcie karalnością etapów poprzedzających dokonanie przestępstwa, o tyle w wypadku form zjawiskowych rozszerzenie polega na objęciu odpowiedzialnością nie tylko samego sprawcy, lecz także innych osób, które z nim współdziałają 1. W gruncie rzeczy zatem najistotniejszym elementem uregulowania w zakresie form zjawiskowych jest kwestia odpowiedzialności za współdziałanie przestępne, a zatem za popełnienie czynu zabronionego w konfiguracji wieloosobowej. Szczególne znaczenie ma określenie odpowiedzialności za podżeganie i pomocnictwo. Jak wiadomo, na gruncie różnych ustawodawstw karnych kwestia ta jest różnie rozwiązywana, a zależy to od akceptowanej teorii sprawstwa. Zgodnie z wąską koncepcją sprawstwa sprawcą jest ten i tylko ten, kto bezpośrednio realizuje ustawowe znamiona czynu zabronionego. Osoby współdziałające, lecz nie realizujące ustawowych znamion czynu zabronionego, nie są sprawcami, mogą zatem odpowiadać karnie tylko wtedy, kiedy istnieją przepisy wprowadzające taką odpowiedzialność. W tym wypadku przepisy o podżeganiu i pomocnictwie rozszerzają karalność. W skrajnej postaci mamy do czynienia z uregulowaniem odpowiedzialności podżegacza i pomocnika jako biorących udział w cudzym przestępstwie. Konsekwencją takiego ujęcia jest to, że w zakresie odpowiedzialności dzielą oni losy głównego sprawcy. W ujęciu modelowym 1 W. Wolter, Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973, s. 264.

2 128 Marek Kulik odpowiedzialność podżegacza i pomocnika jest całkowicie uzależniona od odpowiedzialności sprawcy. W ramach konkretnych uregulowań zakres akcesoryjności może być mniejszy lub większy, zatem można wyodrębnić akcesoryjność pełną i ograniczoną. Na przykład 26 i 27 niemieckiego kodeksu karnego obecnie stanowią, że podżegacz i pomocnik odpowiadają karnie jedynie wtedy, kiedy bezpośredni sprawca popełni umyślnie czyn zabroniony. Jednak przed nowelizacją niemieckiego kodeksu karnego w roku 1975 zakres akcesoryjności był większy, bowiem karalność podżegacza i pomocnika była uzależniona dodatkowo od winy bezpośredniego sprawcy. Zgodnie z koncepcją rozszerzonego sprawstwa, traktowaną oczywiście w pewnym uproszczeniu, każdy, kto przyczynia się do realizacji ustawowych znamion czynu zabronionego, jest sprawcą. Sprawstwem są zatem nie tylko zachowania bezpośrednio realizujące znamiona czynu zabronionego, lecz także wszystkie takie, które w jakikolwiek sposób przyczyniają się do ich realizacji. Przy takim ujęciu podżeganie i pomocnictwo jest po prostu sprawstwem. Przepisy normujące podżeganie i pomocnictwo przy takim rozumieniu sprawstwa pełnią rolę ograniczającą zakres kryminalizacji, ponieważ każde przyczynienie się do realizacji ustawowych znamion czynu zabronionego stanowi sprawstwo, jednak ustawa ogranicza jego karalność do wypadków opisanych w niej jako sprawstwo sensu stricto, podżeganie i pomocnictwo 2. Za słabość koncepcji rozszerzonego sprawstwa uważa się to, że w gruncie rzeczy na jej gruncie wszyscy, którzy przyczyniają się do zrealizowania ustawowych znamion czynu zabronionego, traktowani są identycznie, niezależnie od zawartości bezprawia w indywidualnym zachowaniu. Jego zaletą jest to, iż oparcie się na tej koncepcji pozwala zerwać z akcesoryjnością odpowiedzialności podżegacza i pomocnika. Odpowiedzialność podżegacza i pomocnika nie musi być przy zaakceptowaniu tej koncepcji uzależniona od tego, jak odpowiada bezpośredni sprawca czynu zabronionego. Polskie rozwiązanie w tym zakresie wykazuje się odmiennością od obu przedstawionych wyżej modeli. Niekiedy bywa postrzegane jako mutacja koncepcji rozszerzonego sprawstwa, bowiem jest inspirowane koncepcją B. Getza, zrealizowaną w norweskim k.k. z 1902 roku. Zgodnie z koncepcją B. Getza przepisy części szczególnej kodeksu karnego zostają uzupełnione o opisy zachowań stanowiących podżeganie i pomocnictwo do stypizowanych w nich czynów zabronionych 3. W ten sposób podżeganie i pomocnictwo stają się wprost spraw- 2 Por. bliżej: L. Tyszkiewicz, Współdziałanie przestępne i główne pojęcia z nim związane w polskim prawie karnym, Poznań 1964, s. 64; R. Dębski, O teoretycznych podstawach regulacji współdziałania przestępnego w kodeksie karnym z 1997 r., Studia Prawno-Ekonomiczne 1998, nr 58, s. 108; P. Kardas, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, Kraków 2001, s. 411; A. Liszewska, Współdziałanie przestępne w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna, Łódź 2004, s Por. J. Makarewicz, Prawo karne ogólne, Kraków 1914, s. 158 i n.

3 Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa stwem czynu zabronionego, a zatem norweskie uregulowanie odpowiada koncepcji rozszerzonego sprawstwa 4. Warto zauważyć, że niektórzy polscy autorzy (L. Tyszkiewicz) dostrzegają w norweskim kodeksie karnym pewne przeinaczenia koncepcji Getza i w związku z tym nie zaliczają uregulowań norweskich do tych, które w czystej postaci reprezentują koncepcję jednolitego sprawstwa 5. Myśl B. Getza można określić jako prostą, a jednocześnie pozwalającą na osiągnięcie założonego celu, mianowicie zerwania z akcesoryjnością odpowiedzialności podżegacza i pomocnika. Wada jej jest przede wszystkim natury technicznej. Mianowicie zachodzi potrzeba powtarzania klauzuli o podżeganiu i pomocnictwie w każdym wchodzącym w grę typie przestępstwa. Istnieje nadto niedogodność innej natury. Chodzi o przestępstwa indywidualne, to jest takie, które może popełnić tylko osoba posiadająca odpowiednie indywidualne cechy. Pojawia się problem, jak rozwiązać odpowiedzialność za podżeganie i pomocnictwo, jeżeli wolą ustawodawcy jest, by podżegacz i pomocnik nie musieli posiadać tych indywidualnych cech 6. Koncepcja odpowiedzialności za podżeganie i pomocnictwo, przyjęta w polskim kodeksie karnym, zmierza do uniknięcia tych niedogodności. Zasadniczym założeniem polskiego rozwiązania jest zerwanie z akcesoryjnością przy jednoczesnym zachowaniu jakościowej różnicy między sprawstwem, podżeganiem i pomocnictwem. Można uznać, że twórca koncepcji zrealizowanej w kolejnych polskich kodeksach karnych, J. Makarewicz, zastosował sam pomysł B. Getza, jednak zrealizował go przy zastosowaniu odmiennej konstrukcji. Zgodnie z koncepcją J. Makarewicza sprawstwo, podżeganie i pomocnictwo stanowią trzy równorzędne formy popełnienia przestępstwa. Podobnie jak w ujęciu norweskim, przestępstwo może być popełnione w formie sprawstwa, podżegania lub pomocnictwa, jednak nie są to postaci popełnienia poszczególnych przestępstw (a zatem formy szczególne, odmiany), lecz formy ogólne (zjawiskowe). Różnica między ujęciem R. Getza a ujęciem J. Makarewicza leży w tym, że Getz w gruncie rzeczy dążył do uznania podżegania i pomocnictwa za sprawstwo, podczas gdy Makarewicz uznał je za formy popełnienia przestępstwa równorzędne ze sprawstwem. Zatem w polskim prawie karnym istnieją trzy równorzędne formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa. Są nimi: sprawstwo (sprawcza forma zjawiskowa) oraz dwie formy niesprawcze podżeganie i pomocnictwo. W konkretnym stanie faktycznym mogą wystąpić czyny zabronione popełnione w różnych formach zjawiskowych. Stąd istotne są przepisy art. 20 i 21 1 k.k. Art. 20 k.k. stanowi, że każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odpowiedzial- 4 Por. W. Wolter, Zagadnienie uczestnictwa w przestępstwie, NP 1955, nr 7 8, s. 33 i n.; A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, Warszawa 1977, s. 19; P. Kardas, op. cit., s L. Tyszkiewicz, op. cit., s. 13 i n. 6 W. Wolter, Nauka o przestępstwie, s. 291.

4 130 Marek Kulik ności pozostałych współdziałających. Z przepisu tego wynika, że każdy ze współdziałających popełnia własny czyn zabroniony, a jego odpowiedzialność jest niezależna od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Wynika z tego między innymi to, że brak odpowiedzialności któregokolwiek ze współdziałających nie wpływa na odpowiedzialność karną pozostałych, a także że tzw. eksces, czyli przypadek, kiedy choćby jeden ze współsprawców 7 wychodzi swym zachowaniem poza granice wyznaczone porozumieniem, obciąża tylko tego ze współdziałających, który się go dopuścił. Wreszcie przepis ten znajduje zastosowanie między innymi do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności za podżeganie i pomocnictwo do przestępstw nieumyślnych, o czym mowa będzie niżej 8. Z kolei art k.k. stanowi, iż okoliczności osobiste, wyłączające lub łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną, uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą. Sprawcą jest zgodnie z art k.k. ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam (jednosprawstwo), wspólnie i w porozumieniu z inną osobą (współsprawstwo), kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę (sprawstwo kierownicze) oraz kto wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie czynu zabronionego (sprawstwo kierownicze). Z czterech wyżej wskazanych postaci sprawstwa najmniej wątpliwości rodzi pierwsza. Jednosprawstwo polega na tym, że sprawca sam wykonuje wszystkie ustawowe znamiona czynu zabronionego. Większe wątpliwości budzą pozostałe. Współsprawstwo polega na wykonaniu czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu z inną osobą 9. Ratio legis tej konstrukcji jest możliwość przypisania każdemu ze współsprawców tego, co popełnili pozostali, a zatem poszerzenie zakresu odpowiedzialności karnej. Niezależnie od tego, jaką konkretny współsprawca odegrał rolę w zrealizowaniu ustawowych znamion czynu zabronionego, odpowiada za całość czynu zabronionego. Kluczowym elementem współsprawstwa jest porozumienie między współsprawcami. Forma porozumienia jest bez znaczenia, istotne jest, by obejmowało ono wspólne zrealizowanie ustawowych znamion czynu zabronionego 10. Porozumienie powinno istnieć w czasie czynu, co oznacza, że może być zawarte wcześniej, a nawet w czasie realizacji ustawowych znamion. W tym ostatnim wypadku może dojść do sytuacji, w której jeden ze współsprawców sam zrealizuje niektóre ustawowe znamiona czynu zabronionego, a następnie dołączy do niego drugi współsprawca, powstanie porozumienie (które wcześniej nie istniało) i pozostałe znamiona czynu zostaną zrealizowane we współsprawstwie. Taka postać współsprawstwa jest nazywana współsprawstwem sukcesywnym. W dok- 7 Na ten temat niżej. 8 Por. A. Wąsek, O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S. M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, Kodeks karny, Komentarz, t. 1, Gdańsk 2005, s A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, s. 8 i n. 10 A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2004, s ; M. Kulik, [w:] Kodeks karny. Praktyczny komentarz, pod red. M. Mozgawy, Warszawa 2013, s. 62; wyrok SN z 22 listopada 1971 r., Rw 1202/71, OSNKW 1972, nr 3, poz. 54.

5 Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa trynie przyjmuje się, że współsprawca sukcesywny odpowiada tylko za to, w czym współdziałał 11. Współsprawstwo może polegać albo na wielosprawstwie, albo na współsprawstwie właściwym. W pierwszym wypadku każdy współsprawca wypełnia wszystkie ustawowe znamiona czynu zabronionego. W drugim poszczególni współsprawcy nie realizują wszystkich znamion czynu zabronionego, lecz ich realizacja następuje w wyniku zachowań kilku osób 12. Element porozumienia przesądza o ocenie tzw. ekscesu współsprawcy, czyli przypadku, kiedy jeden ze współsprawców dopuszcza się zachowania wykraczającego poza porozumienie. Jak wiadomo, z istoty porozumienia wynika to, że każdy ze współsprawców odpowiada za całość zachowania objętego porozumieniem, nawet jeżeli fizycznie się go nie dopuścił. Oznacza to jednak także, że za zachowanie stanowiące eksces odpowiada tylko ten ze współsprawców, który się go dopuścił 13, co jest zgodne ze wskazaną wyżej regułą określoną w art k.k. Z kolei brak porozumienia przesądza o niemożności przyjęcia współsprawstwa. W wypadku kiedy kilku sprawców dopuszcza się w jednym czasie i miejscu takich samych czynów, jednak nieobjętych porozumieniem, ma miejsce sprawstwo koincydentalne (równoległe), które nie jest współsprawstwem 14. Także fakt istnienia porozumienia przesądza o ocenie sytuacji w zakresie form stadialnych przestępstwa popełnionego we współsprawstwie. Jeżeli którykolwiek ze współsprawców osiągnął etap usiłowania, należy przyjąć, że wszyscy dopuścili się usiłowania. Jeżeli natomiast choćby jeden osiągnął etap dokonania, wszyscy winni odpowiadać za dokonanie, nawet jeżeli każdy z pozostałych osiągnął zaledwie etap usiłowania 15. We współsprawstwie można popełnić zarówno przestępstwo umyślne, jak i nieumyślne. Kwestią zasadniczą jest w takim wypadku, co zostaje objęte porozumieniem. O ile w wypadku umyślnego czynu zabronionego porozumieniem objęte jest wspólne popełnienie przestępstwa, o tyle w wypadku czynu nieumyślnego porozumieniem objęte jest wspólne naruszenie reguł ostrożności L. Tyszkiewicz, op. cit., s. 116; A. Marek, op. cit., s. 152; M. Kulik[w:] Kodeks karny. Praktyczny komentarz, s. 63; G. Rejman, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. G. Rejmana, Warszawa 1999, s. 611 i n.; P. Kardas, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, t. 1, Kraków 2004, s. 255 i n. 12 P. Kardas, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s. 262; L. Tyszkiewicz, op. cit., s A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, s. 61; idem, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s. 257; P. Kardas, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, s. 79 i n. 15 P. Kardas, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, s. 622 i n. 16 A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, s. 126; idem, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s. 254; A. Zoll, [w:] K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1994, s. 175.

6 132 Marek Kulik Dodać należy, że do czynu popełnionego we współsprawstwie znajduje zastosowanie uregulowanie art k.k., który stanowi, że jeżeli okoliczność osobista dotycząca sprawcy, wpływająca chociażby tylko na wyższą karalność, stanowi znamię czynu zabronionego, współdziałający podlega odpowiedzialności karnej przewidzianej za ten czyn zabroniony, gdy o tej okoliczności wiedział, chociażby go nie dotyczyła. Oznacza to, że popełnienie przestępstwa indywidualnego w sytuacji, kiedy jeden ze współsprawców ma cechy pozwalające mu je popełnić, a drugi ich nie ma, może prowadzić do odpowiedzialności nie tylko tego sprawcy, który ma tę cechę (intraneus), lecz także i tego, który jej nie ma (ekstraneus). Należy jednak zauważyć, że niekoniecznie regulacja ta prowadzi zawsze do odpowiedzialności każdego ekstraneusa współdziałającego z intraneusem przy czynie indywidualnym właściwym. Zwykle tak właśnie jest, jednak ujęcie znamion niektórych typów czynów zabronionych wyłącza możliwość popełnienia ich przez ekstraneusa w formie współsprawstwa. Na przykład dezercja może być popełniona tylko w celu trwałego uchylenia się od służby wojskowej 17. Dlatego osoba, która nie jest żołnierzem, nie może zdezerterować wspólnie i w porozumieniu z żołnierzem. Jednak art k.k. dotyczy wszystkich form popełnienia czynu zabronionego, zarówno sprawczych, jak i niesprawczych. Dlatego najczęściej możliwe jest przypisanie ekstraneusowi odpowiedzialności za pomocnictwo, czy ewentualnie podżeganie, a podżeganie i pomocnictwo popełnione przez ekstraneusa w warunkach określonych w art k.k. zawsze rodzą jego odpowiedzialność karną 18. Art k.k. operuje sformułowaniem okoliczność wpływająca chociażby tylko na wyższą karalność. Oznacza to, że współdziałający w przestępstwie indywidualnym niewłaściwym w typie uprzywilejowanym odpowiada zawsze za typ podstawowy. Warto podkreślić, że przepis art k.k. ma zastosowanie do wszystkich przypadków współdziałania przestępnego, a zatem także do sprawstwa kierowniczego, sprawstwa polecającego, podżegania i pomocnictwa. Dwoma specjalnymi postaciami współsprawstwa są sprawstwo kierownicze sprawstwo polecające, nazywane niekiedy postaciami niewykonawczymi A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, s. 126; idem, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s. 259; R. Dębski, Współdziałanie przy przestępstwie indywidualnym w ujęciu nowego kodeksu karnego, Państwo i Prawo 2002, z. 6, s Jak widać, w ten sposób można rozwiązać niedogodność istniejącą przy zastosowaniu koncepcji B. Getza, dotyczącą sytuacji, kiedy w wypadku przestępstwa indywidualnego ustawodawca chce wprowadzić możliwość poniesienia odpowiedzialności przez podżegacza lub pomocnika, który nie ma cechy pozwalającej mu być sprawcą tego przestępstwa. Na gruncie teorii Getza jest to problem dosyć kłopotliwy. Rozwiązanie przyjęte w art k.k. pozwala na uniknięcie tej trudności. 19 W literaturze zasadność operwania taką nazwą jest ostatnio dyskutowana. Zob. Ł. Pohl, Obiektywna istota sprawstwa w ujęciu polskiego prawa karnego (uwagi na marginesie lektury pracy

7 Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa Sprawstwo kierownicze polega na kierowaniu wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę. Warto zauważyć, że gdyby kodeks karny nie znał sprawstwa kierowniczego, zachowanie kierującego wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę mogłoby być traktowane jako podżeganie lub/i pomocnictwo. Wydaje się jednak, że słuszne jest rozciągnięcie na tę osobę pojęcia sprawcy, gdyż jej czyn zawiera pojęciowo wyższy ładunek społecznej szkodliwości niż klasyczne podżeganie i pomocnictwo 20. Większość doktryny i orzecznictwa jest zdania, że sformułowanie kieruje wykonaniem czynu zabronionego oznacza panowanie nad czynem przez sprawcę kierowniczego i jego przewagę nad bezpośrednim wykonawcą 21, aczkolwiek istnieją także i odmienne poglądy, mianowicie takie, że kierowanie wykonaniem czynu zabronionego obejmuje także organizowanie wykonania czynu zabronionego przez inną osobę, bez zachowania panowania nad jego przebiegiem 22. Nie ma znaczenia, czy bezpośredni sprawca ponosi odpowiedzialność za swój czyn 23. Możliwe jest popełnienie sprawstwa kierowniczego umyślnie lub nieumyślnie, przy czym w obu wypadkach bezpośredni sprawca może także działać umyślnie lub nieumyślnie 24. Możliwe jest sprawstwo kierownicze przestępstw indywidualnych popełnione przez tzw. ekstraneusa, jeżeli wiedział on, że spraw- P. Kardasa, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności za przestępne współdziałanie), RPEiS 2004, nr 2, s. 287 i n.; idem, Zawartość normatywna przepisu art k.k., Prok. i Pr. 2006, nr 2, s. 19 i n.; P. Kardas, Problem zbiegu przepisów ustawy karnej a różne postaci współdziałania, Prok. i Pr. 2005, nr 7 8, s. 88 i n.; idem, Istota współsprawstwa w polskim prawie karnym. Uwagi na marginesie trzech orzeczeń Sądu Najwyższego, Prok. i Pr. 2005, nr 12, s. 15; idem, Tak zwane niewłaściwe (nieumyślne) podżeganie i pomocnictwo do przestępstwa nieumyślnego a problematyka przypisania przestępstwa, [w:] Przestępstwo kara polityka kryminalna. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Tomasza Kaczmarka, pod red. J. Giezka, Warszawa 2006, s P. Kardas, Regulacja współdziałania przestępnego jako podstawa zwalczania przestępczości zorganizowanej, Prok. i Pr. 2002, nr 10, s J. Giezek, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. J. Giezka, Warszawa 2005, s. 114; A. Marek, op. cit., s. 153; P. Kardas, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, s. 503 i n.; idem, Regulacja współdziałania przestępnego jako podstawa zwalczania przestępczości zorganizowanej, s. 74; idem, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s ; M. Kulik, [w:] Kodeks karny. Praktyczny komentarz, pod red. M. Mozgawy, s. 64; M. Bryła, Sprawstwo a formy stadialne popełnienia przestępstwa, Prok. i Pr. 2002, nr 2, s. 40; Wyrok SA we Wrocławiu z 25 lutego 2001 r., II AKa 313/00, Orz. Prok. i Pr. 2001, nr 10, poz. 17; Wyrok SN z 25 czerwca 2008 r., IV KK 39/08, Biul. PK 2008, nr 10, s W. Radecki, A. Urbanek, Sprawstwo kierownicze w rozboju kwalifikowanym, Pal. 1975, nr 11, s. 43; M. Cieślak, Kierowanie wykonaniem czynu zabronionego jako istota sprawstwa kierowniczego, PiP 1992, z. 7, s Pogląd ten słusznie moim zdaniem krytykuje J. Giezek, zauważając, że zaciera on różnice między sprawstwem kierowniczym i polecającym. Zob. J. Giezek, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. J. Giezka, s P. Kardas, Regulacja współdziałania przestępnego jako podstawa zwalczania przestępczości zorganizowanej, s Możliwe jest zatem, że sprawca kierowniczy działa umyślnie, a sprawca bezpośredni nieumyślnie, możliwa jest też sytuacja odwrotna.

8 134 Marek Kulik ca bezpośredni jest intraneusem 25, co wynika z art k.k. Zresztą możliwa jest także sytuacja odwrotna. Możliwe jest dopuszczenie się sprawstwa kierowniczego czynu zabronionego w formie stadialnej usiłowania i przygotowania. Usiłowanie sprawstwa kierowniczego zachodzi wtedy, kiedy sprawca kierowniczy przedsiębierze czynności zmierzające bezpośrednio do podjęcia przez sprawcę bezpośredniego czynności zmierzających do dokonania, tym bardziej wtedy, kiedy sprawca bezpośredni dopuścił się usiłowania 26. Możliwe wreszcie jest dopuszczenie się sprawstwa kierowniczego we współsprawstwie 27. Sprawstwo polecające polega na poleceniu innej osobie wykonania czynu zabronionego z wykorzystaniem istniejącego między sprawcą polecającym a bezpośrednim stosunku uzależnienia. Wprowadzenie tej postaci sprawstwa do kodeksu karnego także jest efektem uznania, że odpowiedzialność za podżeganie jest, w sensie chociażby moralnym, niewystarczająca dla oceny takiego zachowania. Zawartość bezprawia w takim czynie jest znacząco wyższa niż w wypadku typowego podżegania. Elementem decydującym o możliwości uznania danego zachowania za sprawstwo kierownicze jest uzależnienie istniejące między nim a bezpośrednim wykonawcą. Chodzi tu o sytuację, kiedy jedna osoba ma nad drugą realną władzę, pozwalającą jej wydać wiążące polecenie, zaś druga osoba jest w pewnym sensie zmuszona do jego wykonania. Uzależnienie, o którym mowa, może mieć dowolny charakter, zarówno formalny, jak i czysto faktyczny, jednak zawsze musi naprawdę istnieć 28. Takie ujęcie oznacza, że nie jest sprawstwem polecającym zlecenie popełnienia przestępstwa innej osobie w zamian za wynagrodzenie. Brakuje w tej sytuacji elementu uzależnienia, charakterystycznego dla sprawstwa polecającego. Zachowanie takie należy kwalifikować jako podżeganie. 25 Należy przypomnieć, że przez intraneusa rozumiem tu osobę, która może popełnić przestępstwo, dla popełnienia którego konieczna jest szczególna cecha podmiotu, natomiast przez ekstraneusa osobę, która takiej cechy nie posiada. 26 Tak: A. Wąsek, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s. 269 i n.; P. Kardas, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, s. 824 i n.; idem, Regulacja współdziałania przestępnego jako podstawa zwalczania przestępczości zorganizowanej, s. 75; M. Kulik, [w:] Kodeks karny. Praktyczny komentarz, pod red. M. Mozgawy, s. 65. Odmiennie uważa M. Bryła (op. cit., s. 39), która podkreśla, że konieczne jest, by bezpośredni sprawca dopuścił się usiłowania. 27 A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, s P. Kardas, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s. 290; idem, Regulacja współdziałania przestępnego jako podstawa zwalczania przestępczości zorganizowanej, s ; Ł. Pohl, Pomocnictwo a inne zjawiskowe formy czynu zabronionego (kryteria różnicujące), Prok. i Pr. 2001, nr 6, s. 27, 32; M. Bryła, op. cit., s. 79 i n.; J. Giezek, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. J. Giezka, s. 114; M. Klepner, Sprawstwo polecające, Prok. i Pr. 2002, nr 1, s. 65; Wyrok SN z 25 czerwca 2008 r., IV KK 39/08, Biul. PK 2008, nr 10, s. 17.

9 Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa Dla tej postaci sprawstwa kluczowe jest znamię polecenia. Forma, w jakiej jest ono wydane, nie ma znaczenia, istotne jest tylko, by było wyraźne 29. Po wydaniu polecenia sprawca polecający nie musi już mieć żadnego kontaktu ze sprawcą bezpośrednim, tym bardziej nie musi mieć władztwa nad samym przebiegiem czynu, co różni sprawstwo polecające od kierowniczego. Możliwe jest sprawstwo polecające przestępstw indywidualnych popełnione przez tzw. ekstraneusa, jeżeli wiedział on, że sprawca bezpośredni jest intraneusem, co wynika z art k.k. 30 Nie ma znaczenia, czy bezpośredni wykonawca odpowiada za swój czyn. Możliwe jest usiłowanie i przygotowanie sprawstwa polecającego. Wydaje się, że sprawstwo polecające jest dokonane wtedy, kiedy sprawca bezpośredni przystąpił do wykonania czynu zabronionego, natomiast usiłowane jest wtedy, kiedy sprawca polecający wydał polecenie, niezależnie od tego, czy dotarło do adresata. Niesprawczymi formami zjawiskowymi popełnienia czynu zabronionego są podżeganie i pomocnictwo. Podżeganie, uregulowane w art k.k., polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia czynu zabronionego, przy czym nakłaniający chce, aby ta inna osoba dopuściła się czynu zabronionego. Jest ono zatem możliwe tylko w zamiarze bezpośrednim. Może polegać na jakimkolwiek oddziaływaniu na inną osobę, mającym wzbudzić w niej zamiar popełnienia czynu zabronionego. Oddziaływanie to musi przybrać postać aktywnego zachowania, a zatem nie jest możliwe podżeganie przez zaniechanie 31. Z tym ograniczeniem za nakłanianie może być uznane oddziaływanie w formie słów, a nawet gestów. W orzecznictwie pojawił się pogląd, że jest podżeganiem także zachowanie, które utwierdza sprawcę w już powziętym wcześniej zamiarze popełnienia czynu zabronionego 32. Wydaje się jednak, że nie jest to całkowicie poprawne ujęcie. Podżeganie polega na wzbudzaniu u innej osoby zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Jeżeli ta osoba ma już taki zamiar, nie można go już u niej wzbudzić. Dlatego uważam, że w przypadku, kiedy podżegający nie wie o tym, że osoba, którą nakłania do popełnienia czynu zabronionego już ma zamiar go popełnić, może odpowiadać za usiłowanie podżegania 33. Natomiast w przypadku, kiedy podżegający wie, że nakłaniana osoba powzięła już zamiar popełnienia czynu zabronionego, dopuszcza się pomocnictwa psychicznego. 29 P. Kardas, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s. 289; M. Klepner, op. cit., s Podobnie, jak sytuacja odwrotna. 31 Można sobie wyobrazić oddziaływanie przez zaniechanie, jednak w takim wypadku nie może być mowy o podżeganiu, a co najwyżej o pomocnictwie. Por. M. Cieślak, Polskie prawo karne, Warszawa 1995, s Wyrok SA w Krakowie z 28 maja 2002 r., II AKa 115/02, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2002, z. 6, poz Będzie to usiłowanie nieudolne ze względu na przedmiot, a zatem karalne na podstawie art k.k.

10 136 Marek Kulik Podżeganie musi być zindywidualizowane co do określonej osoby lub osób. Oznacza to, że podżegacz winien kierować swoje zachowanie na konkretnego człowieka lub ludzi nakłanianych do popełnienia czynu zabronionego. Możliwe jest podżeganie do przestępstw indywidualnych, tak właściwych, jak i niewłaściwych, na zasadach określonych w art k.k. 34 Podżegacz odpowiada w granicach swego zamiaru. Nie odpowiada zatem za eksces bezpośredniego sprawcy, co wynika z art k.k., skoro przepis ten stanowi, że każdy ze współdziałających odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Wątpliwości rodzi kwestia podżegania do przestępstw nieumyślnych, przy czym od razu należy zaznaczyć, że podobne wątpliwości będą dotyczyły także i pomocnictwa. W literaturze przedmiotu wyróżnia się dwie postaci podżegania (i pomocnictwa) do przestępstw nieumyślnych właściwe i niewłaściwe. Właściwe podżeganie do przestępstwa nieumyślnego zachodzi wtedy, gdy nakłaniający chce, by inna osoba popełniła czyn zabroniony, zaś ta osoba dopuszcza się go nieumyślnie 35. Niewłaściwe podżeganie do przestępstw nieumyślnych polega na tym, że dana osoba nieumyślnie przyczynia się do nieumyślnego popełnienia czynu zabronionego przez inną osobę 36. W przypadku właściwego podżegania (i pomocnictwa) kwestia przedstawia się jasno sprawca dopuszcza się podżegania lub pomocnictwa skoro zgodnie z art k.k. każdy ze współdziałających odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Trudniejsze jest rozstrzygnięcie problemu niewłaściwego podżegania i pomocnictwa do czynu nieumyślnego. Samo w sobie takie zachowanie jest bezkarne. Jednak niekiedy będzie możliwe przypisanie takiemu podżegaczowi lub pomocnikowi odpowiedzialności za inny czyn zabroniony. Może być to umyślne podżeganie do przestępstwa narażenia dobra na niebezpieczeństwo, za współsprawstwo przestępstwa nieumyślnego, ewentualnie jednosprawstwo przestępstwa nieumyślnego Rolę tego przepisu omówiono w ramach uwag odnoszących się do współsprawstwa. 35 P. Kardas, Regulacja współdziałania przestępnego jako podstawa zwalczania przestępczości zorganizowanej, s. 71; idem, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s i n. 36 Odpowiednio właściwe pomocnictwo do przestępstwa nieumyślnego polega na tym, że dana osoba w zamiarze, aby inna osoba nieumyślnie popełniała czyn zabroniony, ułatwia jej to. Niewłaściwe pomocnictwo do przestępstwa nieumyślnego polega na nieumyślnym ułatwieniu innej osobie popełnienia nieumyślnego czynu zabronionego. 37 P. Kardas, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępne współdziałanie, Kraków 2001, rec.: T. Kaczmarek, Prok. i Pr. 2002, nr 5, s. 93; A. Wąsek, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s

11 Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa Wydaje się, że jest możliwe usiłowanie podżegania, a także jego przygotowanie. Kwestia ta wiąże się z trudną teoretycznie i praktycznie problematyką związaną z oceną skutkowego lub bezskutkowego charakteru podżegania i pomocnictwa. Nie wdając się w szczegółowe rozważania odnoszące się do tej problematyki, szeroko od lat dyskutowanej w polskiej literaturze przedmiotu, należy wskazać na podstawowe istniejące w literaturze poglądy w tym zakresie. Otóż w literaturze istnieje spór co do tego, czy podżeganie i pomocnictwo mają charakter bezskutkowy (formalny), a zatem ustawa nie przewiduje żadnego skutku zachowania podżegacza lub pomocnika 38, czy też może ma charakter skutkowy (materialny), a zatem ustawa przewiduje określony skutek tego zachowania 39. Osobiście opowiadam się za skutkowym charakterem podżegania i pomocnictwa. Jednak kwestią dodatkową, ale istotną, jest to, co w danym wypadku jest skutkiem. Można uznać, że skutkiem jest popełnienie czynu zabronionego przez bezpośredniego sprawcę 40. Można też uznać, że takie określenie skutku idzie zbyt daleko. Opowiadam się za tym właśnie poglądem. Uważam, że skutkiem podżegania jest w wypadku przestępstwa umyślnego wywołanie bezpośredniego zamiaru popełnienia czynu zabronionego 41, a skutkiem pomocnictwa zaistnienie okoliczności 38 A. Spotowski, Funkcja niebezpieczeństwa w prawie karnym, Warszawa 1990, s. 188 i n.; A. Zoll, Podstawy teoretyczne regulacji współdziałania przestępnego w projekcie kodeksu karnego, PiP 1995, z. 6, s. 35; G. Rejman, Granica między przygotowaniem a usiłowaniem podżegania i pomocnictwa, Palestra 1962, nr 1, s. 48; W. Wolter, Problem usiłowanego podżegania lub pomocnictwa, PiP 1974, z. 1, s. 34 i n. 39 A. Wąsek, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s Por. Też: T. Kaczmarek, Kwestie sporne wokół pojęcia tzw. niesprawczych form współdziałania przestępnego, [w:] Formy stadialne i postacie zjawiskowe popełnienia przestępstwa, pod red. J. Majewskiego, Toruń 2007, s Skutkowy charakter tych form przyjmuje, jak się wydaje, M. Cieślak, Polskie prawo karne, s. 376; W. Wolter, Nauka o przestępstwie, s. 303; idem, Zarys wykładu prawa karnego. Część ogólna, t. 2, Kraków 1934, s A. Wąsek, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s Krytycznie do wywodów tego autora w omawianym zakresie odnoszą się A. Zoll, ([w:] K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Kraków 1997, s. 198), A. Liszewska (Podżeganie i pomocnictwo a usiłowanie, PiP 2000, nr 6, s. 55 i n.), P. Kardas (Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanies. 845 i n.; idem, Regulacja współdziałania przestępnego jako podstawa zwalczania przestępczości zorganizowanej, s. 84), J. Giezek ([w:] M. Bojarski, J. Giezek, Z. Sienkiewicz, Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2004, s. 221; idem, Sprawstwo polecające między kierowaniem czynem zabronionym a nakłanianiem do jego popełnienia, [w:] Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, pod red. V. Konarskiej-Wrzosek, J. Lachowskiego, J. Wójcikiewicza, Warszawa 2010, s. 72). 41 Por. A. Wąsek, Odpowiedzialność karna za nieprzeszkodzenie przestępstwu, Warszawa 1970, s. 44; A. Liszewska, op. cit., s. 59; R. Dębski, O teoretycznych podstawach regulacji współdziałania przestępnego w kodeksie karnym z 1997 r., Studia Prawno-Ekonomiczne 1998, t. LVIII, s. 124; P. Kardas, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s Niżej o przypadkach

12 138 Marek Kulik bardziej sprzyjających popełnieniu przez niego czynu zabronionego. W wypadku właściwego podżegania i pomocnictwa do przestępstwa nieumyślnego skutkiem, do wywołania którego podżegacz dąży, nie jest zamiar, ale zaistnienie stanu rzeczy, w którym bezpośredni sprawca będzie skłonny naruszyć zasady ostrożności, przy czym wydaje się, że jest obojętne, czy będzie to naruszenie umyślne, czy nieumyślne. Z kolei w wypadku właściwego pomocnictwa do przestępstwa nieumyślnego skutkiem będzie niewątpliwie wywołanie stanu, w którym naruszenie reguł ostrożności przez bezpośredniego sprawcę, już możliwe, staje się bardziej prawdopodobne. Ostatecznie zatem należy uznać słuszność stanowiska prezentowanego w tym zakresie rzez P. Kardasa. Autor ten, stojąc na gruncie skutkowego charakteru zarówno podżegania, jak i pomocnictwa, stwierdza, że w wypadku podżegania skutkiem jest zmiana w psychice bezpośredniego sprawcy, polegająca na powzięciu przezeń decyzji 42. W wypadku pomocnictwa skutkiem jest zaistnienie stanu ułatwiającego innej osobie popełnienie czynu 43. Przy takiej ocenie skutkowego charakteru podżegania i pomocnictwa stosunkowo łatwo jest ocenić, kiedy następuje dokonanie i usiłowanie podżegania i pomocnictwa. Podżeganie jest dokonane wtedy, kiedy podżegaczowi uda się wzbudzić zmiany w psychice bezpośredniego sprawcy, natomiast usiłowanie jest wtedy, kiedy bezpośrednio zmierza do wzbudzenia takiej zmiany, jednak mu się to nie udaje. W przypadku podżegania do przestępstwa umyślnego zmiana taka polega na wywołaniu zamiaru popełnienia przestępstwa, w przypadku przestępstwa nieumyślnego na wywołaniu stanu, w którym sprawca skłonny jest naruszyć zasady ostrożności, co może doprowadzić do popełnienia nieumyślnego czynu zabronionego. Ujęcie znamion podżegania wskazuje, że jest możliwe tzw. podżeganie łańcuszkowe, czyli takie, które polega na podżeganiu innej osoby do podżegania podżegania do przestępstwa nieumyślnego, gdzie skutek musi być postrzegany inaczej. Trudności w tym zakresie szczegółowo analizują P. Kardas (Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, s. 644 i n.), A. Liszewska (Odpowiedzialność karna za współdziałanie przy przestępstwach indywidualnych w polskim prawie karnym, CzPKiNP 2004, z. 1, s ), A. Spotowski (Funkcja niebezpieczeństwa w prawie karnym, Warszawa 1990, s. 186). Tak też wyrok SN z 6 grudnia 1965 r. (IV KR 184/65), OSNKW 1966, z. 3, poz. 35 (z glosą W. Mąciora, PiP 1966, z. 12, s. 977 i n., który tezę wyroku w tym zakresie ocenił pozytywnie); Uchwała SN z 21 października 2003 r. (I KZP 11/03), OSNKW2003, z , poz. 89; Wyrok SA w Warszawie z 14 sierpnia 2009 r. (II AKa 220/09), Apelacja Warszawska 2010, nr 1, poz P. Kardas, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, s. 630; idem, Przypisanie przestępstwa a niesprawcze postaci współdziałania. Rozważania o przydatności konstrukcji obiektywnego przypisania w procesie ustalania podstaw odpowiedzialności karnej za podżeganie i pomocnictwo, [w:] W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, pod red. L. Leszczyńskiego, E. Skrętowicza, Z. Hołdy, Lublin 2005, s , P. Kardas, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, s ; idem, Przypisanie przestępstwa, s. 209, 218.

13 Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa bezpośredniego sprawcy. Odpowiednio dopuszczalne jest też podżeganie do pomocnictwa, pomocnictwo do podżegania i pomocnictwo do pomocnictwa 44. Jak wskazano wyżej, unormowanie art k.k. przesądza o tym, że jest możliwe podżeganie do przestępstw indywidualnych także wtedy, kiedy sam podżegający nie mógłby być sprawcą takiego czynu. Podobieństwo do podżegania wykazuje tzw. prowokacja. Polega ona, zgodnie z art. 24 k.k., na tym, że dana osoba nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego, podobnie, jak czyni to podżegacz, lecz czyni to w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego. Z uwagi na odmienny cel działania prowokator nie jest podżegaczem. Jednak art. 24 k.k. przesądza o tym, że odpowiada on tak, jak za podżeganie. Ostatnią formą zjawiskową popełnienia czynu zabronionego jest pomocnictwo, które (zgodnie z art k.k.) polega na ułatwieniu innej osobie popełnienia czynu zabronionego. Stroną podmiotową pomocnictwa jest umyślność zarówno w postaci zamiaru bezpośredniego (pomocnik chce, by sprawca popełnił czyn zabroniony), jak i ewentualnego (pomocnik przewiduje możliwość popełnienia przez sprawcę czynu zabronionego i godzi się na to) 45. Pomocnictwo polega na każdej czynności, która faktycznie ułatwia innej osobie popełnienie czynu. Przepis wymienia szereg takich czynności (dostarczanie narzędzia, środka przewozu, udzielanie rady lub informacji, nieprzeszkodzenie czynowi wbrew prawnemu szczególnemu obowiązkowi), jednak jest to tylko wyliczenie przykładowe, co oznacza, że możliwe są także i takie przypadki pomocnictwa, których przepis nie wymienia 46. Dokonanym pomocnictwem jest tylko zachowanie, które realnie ułatwia sprawcy popełnienie czynu, co oznacza, że takie zachowanie, które miało popełnienie czynu ułatwić, ale nie ułatwiło, może być uznane tylko za usiłowanie pomocnictwa. Wydaje się, że w przypadku, kiedy zachowanie pomocnika mogło ułatwić popełnienie czynu, ale nie ułatwiło, w grę wchodzi zwykłe usiłowanie pomocnictwa 47, natomiast w przypadku, kiedy zachowanie pomocnika w ogóle nie mogło ułatwić popełnienia czynu, można mówić o nieudolnym usiłowaniu pomocnictwa Por. Uchwała SN z 21 października 2003 r., I KZP 11/03, OSNKW 2003, nr 11 12, poz Por. art. 9 1 k.k. 46 P. Kardas, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s. 323; odmiennie: A. Zoll, [w:] K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, s A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, s ; A. Wąsek, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s ; P. Kardas, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s. 328 i n.; idem, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, s W danym wypadku będzie ono bezkarne. Por. A. Zoll, [w:] K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, s. 184.

14 140 Marek Kulik Wyżej 49 poruszono zagadnienia związane ze skutkowym charakterem pomocnictwa, pomocnictwem do przestępstw nieumyślnych i łańcuszkowym pomocnictwem. Pomocnictwo może mieć charakter fizyczny (dostarczenie narzędzia, środka przewozu) lub psychiczny (udzielenie rady, informacji lub utwierdzenie innej osoby w zamiarze popełnienia czynu zabronionego 50, manifestacja solidarności z jej czynem) 51. Art k.k. wyraźnie dopuszcza możliwość udzielenia pomocnictwa przez zaniechanie. Polega ona na nieprzeszkodzeniu przestępstwu, jednak dopuścić się go może wyłącznie ten, na kim ciąży szczególny, prawny obowiązek przeszkodzenia czynowi zabronionemu 52. Oczywiście warunkiem koniecznym jest to, by osoba zobowiązana do przeszkodzenia czynowi zabronionemu miała w ogóle taką możliwość. O ile podżegania można się dopuścić wyłącznie przed popełnieniem przez sprawcę czynu, o tyle pomocnictwo może być udzielone także później, aż do zakończenia czynu bezpośredniego sprawcy. Natomiast nie jest pomocnictwem pomoc udzielona już po popełnieniu czynu zabronionego, aczkolwiek wcześniej złożona obietnica takiej pomocy może być niekiedy uznana za pomocnictwo psychiczne. Trudnym zagadnieniem jest oddzielenie pomocnictwa od współsprawstwa. Naturalnie nie budzi wątpliwości, że ten, kto realizuje choćby jedno z ustawowych znamion czynu zabronionego, jest zawsze współsprawcą, a nie pomocnikiem. Jednak z kryminalno-politycznego punktu widzenia wydaje się zasadnym, by uznać, że współsprawcą może być w pewnych warunkach także ten, kto nie realizuje własnoręcznie żadnego z ustawowych znamion. W doktrynie istnieją trzy grupy teorii odgraniczających współsprawstwo od pomocnictwa obiektywne, subiektywne i mieszane. Zgodnie z teoriami obiektywnymi istotne jest to, co właściwie uczyniła dana osoba. Teorie te występują w postaci formalno-obiektywnej i materialno-obiektywnej. Zgodnie z teorią formalno-obiektywną sprawcami są tylko ci, którzy wykonują ustawowe znamiona czynu zabronionego 53. Wszyscy inni, którzy przyczynili się do realizacji ustawowych znamion, mogą być uważani wyłącznie za pomocników, chyba że da się im przypisać odpowiedzialność za podżeganie. Zgodnie z teorią materialno-obiektywną sprawcami, obok tych, którzy realizują ustawowe znamiona czynu, są też i ci, których rola w popełnieniu całego czynu była istotna 54. Zgodnie z teorią subiektywną dla ustalenia, czy kon- 49 W ramach uwag odnoszących się do podżegania. 50 P. Kardas, [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, pod red. A. Zolla, s Wyrok SA w Lublinie z 28 grudnia 2000 r., II AKa 250/00, OSA 2001, z. 6, poz A. Zoll, [w:] K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, s Tak: T. Bojarski, Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 2003, s A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, s. 116 i n.; idem, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s. 265; A. Marek, op. cit., s. 152.

15 Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa kretny współdziałający jest pomocnikiem, czy współsprawcą, znaczenie ma to, z jakim działał zamiarem. Jeżeli uważał się za sprawcę jest współsprawcą, jeżeli uważał się za pomocnika ułatwiającego popełnienie czynu zabronionego innym jest pomocnikiem. Ewentualnie znaczenie dla ustalenia, czy jest sprawcą, czy pomocnikiem jest to, czy działał w swoim, czy w cudzym interesie 55. Wydaje się, że ze wskazanych wyżej teorii na uznanie zasługuje w pierwszej kolejności teoria materialno-obiektywna 56. W ramach powyżej poczynionych uwag, odnoszących się do sposobu skonstruowania odpowiedzialności za czyn zabroniony popełniony w różnych formach zjawiskowych, podniesiono też szereg uwag odnoszących się do wymiaru kary za czyny popełnione w poszczególnych formach. Obecnie należy jeszcze wskazać na treść art k.k., zgodnie z którym sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Uregulowanie to stanowi wyraz równorzędności poszczególnych form zjawiskowych. Jednak ustawodawca wyraźnie uważa, że pomocnictwo cechuje mniejszy stopień społecznej szkodliwości niż pozostałe formy zjawiskowe. Art k.k. stanowi bowiem, że wymierzając karę za pomocnictwo, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Jak wskazano wyżej, każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających (art. 20 k.k.). Okoliczności osobiste, wyłączające lub łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną, uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą. (art k.k.). Jeżeli okoliczność osobista dotycząca sprawcy, wpływająca chociażby tylko na wyższą karalność, stanowi znamię czynu zabronionego, współdziałający podlega odpowiedzialności karnej przewidzianej za ten czyn zabroniony, gdy o tej okoliczności wiedział, chociażby go nie dotyczyła 57. Zgodnie z art k.k. w stosunku do współdziałającego, którego nie dotyczyła okoliczność osobista, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Szczególnym przepisem z zakresu wymiaru kary jest art. 22 k.k. Jego 1 stanowi, że jeżeli czynu zabronionego tylko usiłowano dokonać, podżegacz i pomocnik odpowiadają jak za usiłowanie. Brzmienie tego przepisu, nie do końca jednoznacznie wykładanego w doktrynie 58, ma istotne znaczenie dla wymiaru 55 J. Szwacha, Z problematyki współdziałania przestępnego, NP. 1972, nr 12, s. 1726; A. Zoll, [w:] K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, s Por. Postanowienie SN z 20 kwietnia 2004 r., V KK 351/03, OSNKW 2004, nr 5, poz. 53; M. Kulik, [w:] Kodeks karny. Praktyczny komentarz, pod red. M. Mozgawy, s. 67; idem, [w:] Prawo karne materialne, pod red. M. Mozgawy, Warszawa 2011, s. 334; A. Wąsek, Współsprawstwo w polskim prawie karnym, s. 116 i n.; idem, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s A. Marek, op. cit., s Por uwagi na temat tego przepisu wyżej. 58 Por. A. Wąsek, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz,

16 142 Marek Kulik kary za podżeganie i pomocnictwo. Nie analizując tego przepisu szczegółowo, opowiadam się za stanowiskiem, zgodnie z którym przepis ten nie przesądza o skutkowym charakterze podżegania i pomocnictwa 59. Stanowi on natomiast, że podżegacz lub pomocnik dokonał swego czynu, lecz przy wymiarze kary traktowany jest tak, jakby tylko go usiłował. Ostatecznie bowiem bezpośredni sprawca dopuścił się tylko usiłowania, co sprawia, że następstwa czynu tak jego, jak i podżegacza oraz pomocnika, są mniej szkodliwe, niż gdyby dopuścił się dokonania. Może też być tak, że bezpośredni sprawca nawet nie dopuścił się usiłowania, lecz w ogóle zrezygnował z popełnienia czynu, gdy podżegacz lub pomocnik dopuścili się swoich zachowań w postaci dokonania. Zastosowanie do takich przypadków ma art k.k., zgodnie z którym jeżeli czynu zabronionego nie usiłowano dokonać, sąd może zastosować wobec podżegacza i pomocnika nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Uzasadnienie jest tu podobne, jak w wypadu art k.k. Przepisy te wprowadzają, jak słusznie zauważa się w doktrynie, element wtórnej, ilościowej akcesoryjności na płaszczyźnie wymiaru kary 60. Podżegacz i pomocnik dokonują swego czynu, jednak przy wymiarze kary ich odpowiedzialność zostaje złagodzona z powodów, które nie zależą od nich, lecz od zachowania bezpośredniego sprawcy. Uwagi wymaga jeszcze jedna kwestia z zakresu wymiaru kary za czyny popełnione w ramach współdziałania przestępnego. Chodzi o tzw. czynny żal, możliwy przy wszystkich wypadkach współdziałania przestępnego. Art k.k. reguluje czynny żal skuteczny, art k.k. bezskuteczny. Skuteczny czynny żal polega na dobrowolnym zapobieżeniu dokonania czynu zabronionego, czego sprawca może dokonać w dowolny sposób, czy to przez namówienie współdziałających do zaniechania dalszych działań, czy to przez przeszkodzenie im. Zachowanie to może przybrać różne formy, istotne jest to, czy współdziałający zapobiegnie dokonaniu, a zatem nie uczyni tego sam ani nie pozwoli tego uczynić innym. W wypadku zaistnienia skutecznego czynnego żalu współdziałający nie podlega karze. J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s. 280; A. Liszewska, Podżeganie i pomocnictwo a usiłowanie, s. 59; P. Kardas, Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, s. 845 i n.; idem, Regulacja współdziałania przestępnego jako podstawa zwalczania przestępczości zorganizowanej, s A. Zoll, [w:] K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, s Podobny pogląd wypowiadają A. Liszewska (Podżeganie i pomocnictwo a usiłowanie, s. 55 i n.), P. Kardas (Teoretyczne podstawy odpowiedzialności karnej za przestępcze współdziałanie, s. 845 i n.; idem, Regulacja współdziałania przestępnego jako podstawa zwalczania przestępczości zorganizowanej, s. 84), odmienny A. Wąsek, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s A. Liszewska, Podżeganie i pomocnictwo a usiłowanie, s

17 Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa Bezskuteczny czynny żal polega na tym, że współdziałający dobrowolnie stara się zapobiec dokonaniu, co jednak nie następuje. Istotne jest, by jego starania były rzeczywiste, a nie pozorowane, natomiast można mieć wątpliwości, czy współdziałający musi uczynić wszystko, co konieczne dla zapobieżenia przestępstwu, czy wystarczy, by podjął rzeczywiste i dobrowolne starania 61. Z uwagi na charakter bezskutecznego czynnego żalu brak jest podstaw do wyłączenia ukarania sprawcy. Stąd art k.k. przewiduje tylko możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary. Wyżej, opisując prowokację, wskazano, że prowokator podlega karze jak za podżeganie. Do wymiaru kary dla prowokatora znajdują zastosowanie jednak tylko podstawowe przepisy z tego zakresu. Nie wchodzą w grę uregulowania art. 22 i 23 k.k., czyli normy dotyczące sytuacji, w których podżegacz może uniknąć odpowiedzialności karnej, czy też odpowiedzialność ta może zostać ograniczona. Uregulowania polskiego kodeksu karnego w zakresie odpowiedzialności karnej za czyny popełnione w ramach współdziałania przestępnego wykazują zatem specyfikę na tle unormowań znanych w prawie karnym innych państw. Jak wskazano wyżej, podstawowym założeniem jest uniknięcie akcesoryjności, zwłaszcza jakościowej, z jednoczesnym zachowaniem różnicy pojęciowej między sprawstwem, podżeganiem i pomocnictwem. SUMMARY The article presents the basic information about complicity in Polish criminal law. The main characteristics of the Polish construction of complicity and the main interpretation problems have been presented against the background of model solutions referring to criminal complicity in European criminal law. The article comprises the genesis of complicity in Polish criminal law, the main advantages of the employed construction, the most important of which is the breaking off with the accessory responsibility of the instigator and auxiliary. The text also comprises a short characteristics of the individual forms, principal and non-principal, of the commission of an offence in the Polish criminal law. The problem of distinguishing individual forms of the commission of an offence using different existing doctrinal and judicial theories has also been discussed. Separate remarks have been devoted to the issues of punishment for complicity and to the lack of consistency in criminal responsibility in that respect, which according to the author, though it does not infringe on the principle of lack of accessory responsibility in the qualitative sense, may however be perceived as introducing such responsibility in the quantitative sense in the field of punishment imposition. 61 L. Tyszkiewicz, op. cit., s. 330; A. Wąsek, [w:] O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, op. cit., s., s. 310.

- podżeganie - pomocnictwo

- podżeganie - pomocnictwo FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA PRZESTĘPNEGO (ZJAWISKOWE FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA) sprawcze - sprawstwo pojedyncze - współsprawstwo - sprawstwo kierownicze - sprawstwo polecające niesprawcze - podżeganie -

Bardziej szczegółowo

143 MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

143 MATERIAŁY DYDAKTYCZNE a ZAKŁAD SŁUŻBY KRYMINALNEJ 143 MATERIAŁY DYDAKTYCZNE Mirosław Śrubka FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA CENTRUM SZKOLENIA POLICJI Legionowo 2015 1 Zakład Służby Kryminalnej Korekta, skład i druk: Wydział

Bardziej szczegółowo

Art. 7. [Zbrodnia i występek] Art. 8. [Sposoby popełnienia przestępstwa] Art. 9. [Umyślność oraz nieumyślność]

Art. 7. [Zbrodnia i występek] Art. 8. [Sposoby popełnienia przestępstwa] Art. 9. [Umyślność oraz nieumyślność] Część ogólna Art. 7. [Zbrodnia i występek] 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem. 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

Bardziej szczegółowo

USTAWA. z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. (Dz. U. z dnia 2 sierpnia 1997 r.) /Wyciąg/ CZĘŚĆ OGÓLNA. Rozdział I. Zasady odpowiedzialności karnej

USTAWA. z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. (Dz. U. z dnia 2 sierpnia 1997 r.) /Wyciąg/ CZĘŚĆ OGÓLNA. Rozdział I. Zasady odpowiedzialności karnej Dz.U.97.88.553 USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. (Dz. U. z dnia 2 sierpnia 1997 r.) /Wyciąg/ CZĘŚĆ OGÓLNA Rozdział I Zasady odpowiedzialności karnej Art. 1. 1. Odpowiedzialności karnej podlega

Bardziej szczegółowo

ZASADY WYMIARU KARY ZA PODŻEGANIE I POMOCNICTWO

ZASADY WYMIARU KARY ZA PODŻEGANIE I POMOCNICTWO CZASOPISMO PRAWA KARNEGO I NAUK PENALNYCH Rok X: 2006, z. 2 ISSN 1506-1817 MAREK BIELSKI ZASADY WYMIARU KARY ZA PODŻEGANIE I POMOCNICTWO I. Zagadnienia związane z ustawowym wymiarem kary za zjawiskowe

Bardziej szczegółowo

KLASYFIKACJA PRZESTĘPSTW

KLASYFIKACJA PRZESTĘPSTW KLASYFIKACJA PRZESTĘPSTW - ze względu na wagę czynu - ze względu na formy winy - ze względu na formę czynu - ze względu na znamię skutku - ze względu na tryb ścigania - ze względu na typizację przestępstwa

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI Wprowadzenie Testy Pytania testowe Odpowiedzi do testów Rozdział pierwszy Zagadnienia wstępne

SPIS TREŚCI Wprowadzenie Testy Pytania testowe Odpowiedzi do testów Rozdział pierwszy Zagadnienia wstępne SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 11 Testy... 13 Pytania testowe... 15 Odpowiedzi do testów... 51 Rozdział pierwszy Zagadnienia wstępne... 57 1.1. Pojęcie i funkcje prawa karnego... 57 1.2. Zasady prawa karnego...

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 29 PAŹDZIERNIKA 2002 R. I KZP 30/02

UCHWAŁA Z DNIA 29 PAŹDZIERNIKA 2002 R. I KZP 30/02 UCHWAŁA Z DNIA 29 PAŹDZIERNIKA 2002 R. I KZP 30/02 W odniesieniu do sprawcy przestępstwa ciągłego (art. 12 k.k.), określony w art. 60 3 k.k. warunek współdziałania z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa

Bardziej szczegółowo

UMCS STRESZCZENIE. Słowa kluczowe: odpowiedzialność karna nieletnich; współsprawstwo; wielosprawstwo

UMCS STRESZCZENIE. Słowa kluczowe: odpowiedzialność karna nieletnich; współsprawstwo; wielosprawstwo Marek Kulik Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie marek.kulik@poczta.umcs.lublin.pl O odpowiedzialności nieletnich w warunkach określonych w art. 10 2 k.k. za różne postaci współdziałania przestępnego.

Bardziej szczegółowo

umyślność i nieumyślność

umyślność i nieumyślność umyślność i nieumyślność 57. Kodeks karny zawiera definicję: a. godzenia się; b. świadomości; c. nieświadomości; Odróżnij definicję zamiaru i definicję nieumyślności od definicji elementów składających

Bardziej szczegółowo

USIŁOWANIE PODŻEGANIA W KONTEKŚCIE UCHWAŁY SĄDU NAJWYŻSZEGO Z DNIA 21 PAŹDZIERNIKA 2003 R. I KZP 11/03

USIŁOWANIE PODŻEGANIA W KONTEKŚCIE UCHWAŁY SĄDU NAJWYŻSZEGO Z DNIA 21 PAŹDZIERNIKA 2003 R. I KZP 11/03 CZASOPISMO PRAWA KARNEGO I NAUK PENALNYCH Rok IX: 2005, z. 1 ISSN 1506-1817 PIOTR KUZIAK USIŁOWANIE PODŻEGANIA W KONTEKŚCIE UCHWAŁY SĄDU NAJWYŻSZEGO Z DNIA 21 PAŹDZIERNIKA 2003 R. I KZP 11/03 W dniu 21

Bardziej szczegółowo

FORMY STADIALNE CZYNU ZABRONIONEGO W ODNIESIENIU DO PODŻEGANIA I POMOCNICTWA WEDŁUG KODEKSU KARNEGO Z 1997 R.

FORMY STADIALNE CZYNU ZABRONIONEGO W ODNIESIENIU DO PODŻEGANIA I POMOCNICTWA WEDŁUG KODEKSU KARNEGO Z 1997 R. RUCH PRAWNICZY, EKONOMICZNY I SOCJOLOGICZNY Rok LXIII zeszyt 1-2 2001 ŁUKASZ POHL FORMY STADIALNE CZYNU ZABRONIONEGO W ODNIESIENIU DO PODŻEGANIA I POMOCNICTWA WEDŁUG KODEKSU KARNEGO Z 1997 R. Znakomitemu

Bardziej szczegółowo

Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2017 r. (IV KK 438/16)

Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2017 r. (IV KK 438/16) 10.17951/g.2017.64.1.289 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. LXIV, 1 SECTIO G 2017 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w

Bardziej szczegółowo

Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 13 listopada 2013 r., II KK 170/13

Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 13 listopada 2013 r., II KK 170/13 ANETA MICHALSKA-WARIAS Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 13 listopada 2013 r., II KK 170/13 Commentary to the verdict of the Supreme Court of 13th November 2013 in the case II KK 170/13 TEZA Zorganizowaną

Bardziej szczegółowo

Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji

Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Lublin, 6 czerwca 2016 r. Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych do projektu z dnia 23 maja 2016 r. ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw Opiniowany

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Część A. Pytania egzaminacyjne. Wykaz skrótów Literatura Przedmowa XI XIII XV

Spis treści. Część A. Pytania egzaminacyjne. Wykaz skrótów Literatura Przedmowa XI XIII XV Wykaz skrótów Literatura Przedmowa XI XIII XV Część A. Pytania egzaminacyjne Rozdział I. Zagadnienia wstępne 1 Pytania 1 10 Rozdział II. Ustawa karna i jej obowiązywanie 12 Pytania 11 24 Rozdział III.

Bardziej szczegółowo

PRAWO KARNE MATERIALNE

PRAWO KARNE MATERIALNE KAZUSY BECKA Anna Zientara PRAWO KARNE MATERIALNE 2. wydanie Problemy: 1. Jakie powinno być rozstrzygnięcie sądu II instancji? Rozwiązanie: Wydawnictwo C.H.BECK KAZUSY BECKA Prawo karne materialne Niniejszą

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA SKŁADU SIEDMIU SĘDZIÓW Z DNIA 21 PAŹDZIERNIKA 2003 R. I KZP 11/03

UCHWAŁA SKŁADU SIEDMIU SĘDZIÓW Z DNIA 21 PAŹDZIERNIKA 2003 R. I KZP 11/03 UCHWAŁA SKŁADU SIEDMIU SĘDZIÓW Z DNIA 21 PAŹDZIERNIKA 2003 R. I KZP 11/03 Podżeganie może być popełnione w formie usiłowania, i to zarówno wtedy, gdy usiłujący bezskutecznie nakłania do czynu zabronionego

Bardziej szczegółowo

Część II. Formy popełnienia przestępstwa

Część II. Formy popełnienia przestępstwa Część II. Formy popełnienia przestępstwa Rozdział 1. Katalog form popełnienia przestępstwa FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA FORMY ZJAWISKOWE Charakterystyczną cechą form zjawiskowych innych niż zwykłe sprawstwo

Bardziej szczegółowo

PODRĘCZNIKI PRAWNICZE. Lech Gardocki Prawo karne

PODRĘCZNIKI PRAWNICZE. Lech Gardocki Prawo karne PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Lech Gardocki Prawo karne W sprzedaży: M. Królikowski, R. Zawłocki PRAWO KARNE Studia Prawnicze M. Królikowski, R. Zawłocki KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA, T. 1, KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW

Bardziej szczegółowo

GLOSA do wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 21 lutego 2012 r., II AKa 338/11 1

GLOSA do wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 21 lutego 2012 r., II AKa 338/11 1 ANETA MICHALSKA-WARIAS GLOSA do wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 21 lutego 2012 r., II AKa 338/11 1 TEZA Brzmienie art. 299 1 k.k. daje podstawę do przyjęcia, że przedmiotem czynności wykonawczych

Bardziej szczegółowo

A. Komentarz tezowy. Ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny. (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm. i sprost.) (wyciąg) CZĘŚĆ OGÓLNA (...)

A. Komentarz tezowy. Ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny. (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm. i sprost.) (wyciąg) CZĘŚĆ OGÓLNA (...) A. Komentarz tezowy 1. Kodeks karny Ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm. i sprost.) (wyciąg) CZĘŚĆ OGÓLNA (...) Rozdział II. Formy popełnienia przestępstwa (...) Artykuł 18.

Bardziej szczegółowo

SPRAWSTWO BEZ WYKONANIA CZYNU ZABRONIONEGO

SPRAWSTWO BEZ WYKONANIA CZYNU ZABRONIONEGO RUCH PRAW NICZY, EKONOM ICZNY I SOCJOLOGICZNY ROK LXXI - zeszyt 2-2009 ANDRZEJ ZOLL SPRAWSTWO BEZ WYKONANIA CZYNU ZABRONIONEGO Nie bez uzasadnionej dumy polska doktryna prawa karnego powołuje się na koncepcję

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 27 PAŹDZIERNIKA 2005 R. I KZP 32/05

UCHWAŁA Z DNIA 27 PAŹDZIERNIKA 2005 R. I KZP 32/05 UCHWAŁA Z DNIA 27 PAŹDZIERNIKA 2005 R. I KZP 32/05 Przedmiotem ochrony przepisu art. 45 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz. 468, w brzmieniu przed nowelizacją

Bardziej szczegółowo

GLOSY. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lipca 2014 r., sygn. SK 35/12

GLOSY. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lipca 2014 r., sygn. SK 35/12 GLOSY Leon Tyszkiewicz Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lipca 2014 r., sygn. SK 35/12 Streszczenie Glosator aprobuje główną tezę wyroku, ale kwestionuje fragment uzasadnienia, w którym

Bardziej szczegółowo

PRAWO KARNE MATERIALNE ZAJĘCIA ORGANIZACYJNE UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE D R E W A P L E B A N E K

PRAWO KARNE MATERIALNE ZAJĘCIA ORGANIZACYJNE UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE D R E W A P L E B A N E K PRAWO KARNE MATERIALNE UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE ZAJĘCIA ORGANIZACYJNE D R E W A P L E B A N E K LITERATURA L. Gardocki, Prawo karne, wyd.20, Warszawa 2017 Pomocniczo: W. Wróbel, A. Zoll, Polskie

Bardziej szczegółowo

Strona podmiotowa pomocnictwa do czynu zabronionego znamiennego wyłącznie zamiarem bezpośrednim

Strona podmiotowa pomocnictwa do czynu zabronionego znamiennego wyłącznie zamiarem bezpośrednim CZASOPISMO PRAWA KARNEGO I NAUK PENALNYCH Rok XXI: 2017, z. 2 ISSN 1506-1817 Konrad Lipiński Strona podmiotowa pomocnictwa do czynu zabronionego znamiennego wyłącznie zamiarem bezpośrednim 1. W piśmiennictwie

Bardziej szczegółowo

1. Kodeks karny. z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 553)

1. Kodeks karny. z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 553) 1. Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 553) (sprost.: Dz.U. 1997, Nr 128, poz. 840; zm.: Dz.U. 1999, Nr 64, poz. 729, Nr 83, poz. 931; 2000, Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027, Nr 116,

Bardziej szczegółowo

Z problematyki zakazu reformationis in peius

Z problematyki zakazu reformationis in peius Białostockie Studia Prawnicze 2018 vol. 23 nr 1 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie marek.kulik.umcs@gmail.com DOI: 10.15290/bsp.2018.23.01.06 Z problematyki zakazu reformationis in peius Problems

Bardziej szczegółowo

STRONA PODMIOTOWA CZYNU ZABRONIONEGO

STRONA PODMIOTOWA CZYNU ZABRONIONEGO STRONA PODMIOTOWA CZYNU ZABRONIONEGO I. UMYŚLNOŚĆ Art. 9. 1 k.k. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 20 LISTOPADA 2000 R. I KZP 36/2000

UCHWAŁA Z DNIA 20 LISTOPADA 2000 R. I KZP 36/2000 UCHWAŁA Z DNIA 20 LISTOPADA 2000 R. I KZP 36/2000 Przyjęciu usiłowania nieudolnego nie stoi na przeszkodzie złożony charakter typu przestępstwa, konstrukcja przewidziana w art. 13 2 k.k. odnosi się bowiem

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE Z DNIA 28 MARCA 2002 R. I KZP 3/2002

POSTANOWIENIE Z DNIA 28 MARCA 2002 R. I KZP 3/2002 POSTANOWIENIE Z DNIA 28 MARCA 2002 R. I KZP 3/2002 Branie zakładnika w rozumieniu art. 252 1 k.k. to pozbawienie wolności jakiejś osoby wbrew jej woli. Przetrzymywanie zakładnika oznacza utrzymanie bezprawnego

Bardziej szczegółowo

Tomasz Grzegorczyk Czyn ciągły i ciąg przestępstw w znowelizowanym kodeksie karnym skarbowym. Palestra 51/3-4( ), 9-13

Tomasz Grzegorczyk Czyn ciągły i ciąg przestępstw w znowelizowanym kodeksie karnym skarbowym. Palestra 51/3-4( ), 9-13 Czyn ciągły i ciąg przestępstw w znowelizowanym kodeksie karnym skarbowym Palestra 51/3-4(579-580), 9-13 2006 Czyn ciągły i ciąg przestępstw w znowelizowanym kodeksie karnym skarbowym 1. Kodeks karny skarbowy

Bardziej szczegółowo

art kks odpowiedzialnośd posiłkowa art kks odpowiedzialnośd za zwrot

art kks odpowiedzialnośd posiłkowa art kks odpowiedzialnośd za zwrot Częśd ogólna: 1. Czyn zabroniony a) pojęcie czynu zabronionego (art. 53 art. 1 b) czyn c) znamiona czynu zabronionego a. podmiot art. 9 3 kks art. 24 1 kks odpowiedzialnośd posiłkowa art. 25 5 kks odpowiedzialnośd

Bardziej szczegółowo

ARTYKUŁY. Odpowiedzialność za udostępnienie prowadzenia pojazdu osobie znajdującej się w stanie po. użyciu alkoholu albo podobnie działającego środka.

ARTYKUŁY. Odpowiedzialność za udostępnienie prowadzenia pojazdu osobie znajdującej się w stanie po. użyciu alkoholu albo podobnie działającego środka. Odpowiedzialność za udostępnienie prowadzenia pojazdu... ARTYKUŁY Ryszard A. Stefański Odpowiedzialność za udostępnienie prowadzenia pojazdu osobie znajdującej się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie

Bardziej szczegółowo

Recenzja książki Agnieszki Liszewskiej, Współdziałanie przestępne w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna, Łódź 2004

Recenzja książki Agnieszki Liszewskiej, Współdziałanie przestępne w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna, Łódź 2004 Recenzja książki A. Liszewskiej Piotr Kardas Recenzja książki Agnieszki Liszewskiej, Współdziałanie przestępne w polskim prawie karnym. Analiza dogmatyczna, Łódź 2004 Problematyka podstaw odpowiedzialności

Bardziej szczegółowo

Andrzej Seremet Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1993 r. III KRN 238. Palestra 39/1-2( ),

Andrzej Seremet Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1993 r. III KRN 238. Palestra 39/1-2( ), Andrzej Seremet Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1993 r. III KRN 238 Palestra 39/1-2(445-446), 234-238 1995 Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1993 r.* III KRN

Bardziej szczegółowo

W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt IV KK 291/10 W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 5 stycznia 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Tomasz Grzegorczyk spraw. (przewodniczący) SSN Edward Matwijów SA del. do SN Henryk

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI WSTĘP... 7 WYKAZ SKRÓTÓW ZASTOSOWANYCH W PUBLIKACJI... 8

SPIS TREŚCI WSTĘP... 7 WYKAZ SKRÓTÓW ZASTOSOWANYCH W PUBLIKACJI... 8 SPIS TREŚCI WSTĘP... 7 WYKAZ SKRÓTÓW ZASTOSOWANYCH W PUBLIKACJI... 8 ROZDZIAŁ I POJĘCIE I ZNAMIONA USTAWOWE PRZESTĘPSTWA... 9 Tablica nr 1. Źródła prawa karnego... 11 Tablica nr 2. Funkcje prawa karnego...

Bardziej szczegółowo

członek Sekcji Prawa Karnego Uniwersyteckiej Poradni Prawnej UJ aplikacja ogólna aplikacja adwokacka

członek Sekcji Prawa Karnego Uniwersyteckiej Poradni Prawnej UJ aplikacja ogólna aplikacja adwokacka dr Szymon Tarapata Szymon Tarapata jest asystentem w Katedrze Prawa Karnego UJ oraz adwokatem wykonywującym zawód w Krakowskiej Izbie Adwokackiej. Od 1 listopada 2016 r. przebywa na urlopie bezpłatnym,

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Eugeniusz Wildowicz

POSTANOWIENIE. SSN Eugeniusz Wildowicz Sygn. akt V KK 71/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 11 maja 2016 r. SSN Eugeniusz Wildowicz na posiedzeniu w trybie art. 535 3 k.p.k. po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 11 maja 2016 r.,

Bardziej szczegółowo

Wyrok. z dnia 28 listopada 2006 r. Sąd Najwyższy III KK 156/06

Wyrok. z dnia 28 listopada 2006 r. Sąd Najwyższy III KK 156/06 Wyrok z dnia 28 listopada 2006 r. Sąd Najwyższy III KK 156/06 Przekonywający jest pogląd uznający podżeganie za przestępstwo skutkowe, którego skutkiem jest wywołanie zjawiska psychicznego w postaci zamiaru

Bardziej szczegółowo

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA dr n. med. Marta Rorat Katedra Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego UM we Wrocławiu ISTOTA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ Art. 1. 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko,

Bardziej szczegółowo

ZASADY ZALICZENIA ORAZ HARMONOGRAM ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU PRAWO KARNE DLA STUDIÓW STACJONARNYCH PRAWA

ZASADY ZALICZENIA ORAZ HARMONOGRAM ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU PRAWO KARNE DLA STUDIÓW STACJONARNYCH PRAWA ZASADY ZALICZENIA ORAZ HARMONOGRAM ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU PRAWO KARNE DLA STUDIÓW STACJONARNYCH PRAWA ZASADY ZALICZENIA: mgr Paweł Zagiczek Katedra Prawa Karnego Materialnego 1. Ocena końcowa będzie równa

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 18 LUTEGO 2000 R. III KKN 280/99

WYROK Z DNIA 18 LUTEGO 2000 R. III KKN 280/99 WYROK Z DNIA 18 LUTEGO 2000 R. III KKN 280/99 Użyte w art. 157 3 k.k. sformułowanie działa, wynikające z zastosowanej przez ustawodawcę techniki legislacyjnej, oznacza zarówno działanie, jak i zaniechanie.

Bardziej szczegółowo

1. Kodeks karny skarbowy

1. Kodeks karny skarbowy 1. Kodeks karny skarbowy z dnia 10 września 1999 r. (Dz.U. Nr 83, poz. 930) Tekst jednolity z dnia 27 listopada 2012 r. (Dz.U. 2013, poz. 186) 1 (zm.: Dz.U. 2013, poz. 1036, poz. 1149, poz. 1304; 2014,

Bardziej szczegółowo

Glosy UMCS. Glosa do wyroku SA w Warszawie z 20 maja 2013 r. (II AKa 129/13)*

Glosy UMCS. Glosa do wyroku SA w Warszawie z 20 maja 2013 r. (II AKa 129/13)* 150 marek kulik Glosa do wyroku SA w Warszawie z 20 maja 2013 r. (II AKa 129/13)* Teza: Nie można w wypadku, gdy ktoś zawiadomi o popełnieniu przestępstwa organ powołany do ścigania, wiedząc, że przestępstwa

Bardziej szczegółowo

Magister prawa Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1982

Magister prawa Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1982 Dr hab. Prof. Uniwersytetu Warszawskiego Zbigniew Grzegorz Jędrzejewski Wykształcenie Magister prawa Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1982 Stopień naukowy doktora nauk prawnych;

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wprowadzenie... Wykaz skrótów...

Spis treści. Wprowadzenie... Wykaz skrótów... Spis treści Wprowadzenie Wykaz skrótów XIII XV Rozdział I Podstawowe problemy i pojęcia prawa karnego 1 1 Sens karania za zło 1 2 Podstawowe pojęcia związane z prawem karnym 4 I Odpowiedzialność karna

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 26 STYCZNIA 2012 R. IV KK 332/11. Zakaz zawarty w art k.k. dotyczy również sprawcy określonego w art k.k.

WYROK Z DNIA 26 STYCZNIA 2012 R. IV KK 332/11. Zakaz zawarty w art k.k. dotyczy również sprawcy określonego w art k.k. WYROK Z DNIA 26 STYCZNIA 2012 R. IV KK 332/11 Zakaz zawarty w art. 69 3 k.k. dotyczy również sprawcy określonego w art. 65 1 k.k. Przewodniczący: sędzia SN J. Grubba. Sędziowie: SN B. Skoczkowska, SA (del.

Bardziej szczegółowo

Czy do znamion przestępstwa znieważenia funkcjonariusza publicznego (art k.k.) należy publiczność działania sprawcy?

Czy do znamion przestępstwa znieważenia funkcjonariusza publicznego (art k.k.) należy publiczność działania sprawcy? PIERWSZY PREZES SĄDU NAJWYŻSZEGO RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 19 kwietnia 2012 r. BSA II - 4410-3/12 Sąd Najwyższy Izba Karna Na podstawie art. 60 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie

Bardziej szczegółowo

PRAWO KARNE WOBEC NARAŻENIA ŻYCIA I ZDROWIA LUDZKIEGO NA NIEBEZPIECZEŃSTWO

PRAWO KARNE WOBEC NARAŻENIA ŻYCIA I ZDROWIA LUDZKIEGO NA NIEBEZPIECZEŃSTWO MONOGRAFIE PRAWNICZE PRAWO KARNE WOBEC NARAŻENIA ŻYCIA I ZDROWIA LUDZKIEGO NA NIEBEZPIECZEŃSTWO MARCIN DUDZIK Wydawnictwo C.H.Beck MONOGRAFIE PRAWNICZE MARCIN DUDZIK PRAWO KARNE WOBEC NARAŻENIA ŻYCIA I

Bardziej szczegółowo

Kodeks karny. Stan prawny: wrzesień 2014 roku. Wydanie 2

Kodeks karny. Stan prawny: wrzesień 2014 roku. Wydanie 2 KK Kodeks karny Stan prawny: wrzesień 2014 roku Wydanie 2 SPIS TREŚCI KODEKS KARNY ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) CZĘŚĆ OGÓLNA Rozdział I. Zasady odpowiedzialności karnej

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Pojęcie prawa wykroczeń i jego miejsce w systemie prawa str Prawo wykroczeń sensu largo str. 14

Rozdział 1. Pojęcie prawa wykroczeń i jego miejsce w systemie prawa str Prawo wykroczeń sensu largo str. 14 Spis treści Wykaz skrótów str. 9 Wstęp str. 11 Rozdział 1. Pojęcie prawa wykroczeń i jego miejsce w systemie prawa str. 13 1.1. Pojęcie prawa wykroczeń str. 13 1.2. Prawo wykroczeń sensu largo str. 14

Bardziej szczegółowo

43 POSTANOWIENIE Z DNIA 29 KWIETNIA 2009 R. I KZP 6/09

43 POSTANOWIENIE Z DNIA 29 KWIETNIA 2009 R. I KZP 6/09 43 POSTANOWIENIE Z DNIA 29 KWIETNIA 2009 R. I KZP 6/09 W przypadku skazania za usiłowanie podżegania do dokonania określonego czynu zabronionego, w podstawie prawnej wymiaru kary należy wskazać zarówno

Bardziej szczegółowo

Uwagi o klauzuli odpowiedzialności zastępczej za przestępstwa w pozakodeksowym prawie karnym gospodarczym

Uwagi o klauzuli odpowiedzialności zastępczej za przestępstwa w pozakodeksowym prawie karnym gospodarczym NOWA KODYFIKACJA PRAWA KARNEGO. Tom XXVII AUWr No 3325 Wrocław 2011 Uwagi o klauzuli odpowiedzialności zastępczej za przestępstwa w pozakodeksowym prawie karnym gospodarczym PIOTR OCHMAN Katedra Kryminologii

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 13 GRUDNIA 2000 R. I KZP 43/2000

UCHWAŁA Z DNIA 13 GRUDNIA 2000 R. I KZP 43/2000 UCHWAŁA Z DNIA 13 GRUDNIA 2000 R. I KZP 43/2000 Zawarte w art. 278 5 k.k. sformułowanie przepisy 1, 3 i 4 stosuje się odpowiednio, oznacza zastosowanie do wypadku kradzieży energii, wyłącznie znamion przestępstwa

Bardziej szczegółowo

WINA jako element struktury przestępstwa

WINA jako element struktury przestępstwa WINA jako element struktury przestępstwa Art. 1 k.k. 1 Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. 2. Nie

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 21 LISTOPADA 2001 R. I KZP 29/01

UCHWAŁA Z DNIA 21 LISTOPADA 2001 R. I KZP 29/01 UCHWAŁA Z DNIA 21 LISTOPADA 2001 R. I KZP 29/01 Prawomocne skazanie za czyn ciągły (art. 12 k.k.) stoi na przeszkodzie, ze względu na treść art. 17 1 pkt 7 k.p.k., ponownemu postępowaniu o później ujawnione

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc Sygn. akt IV KK 713/18 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 13 grudnia 2018 r. SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Andrzej Ryński SSN Barbara

Bardziej szczegółowo

W sprawie zasadności regulacji art k.k.

W sprawie zasadności regulacji art k.k. czasopismo Prawa karnego i nauk penalnych Rok XIV: 2010, z. 1 ISSN 1506-1817 Piotr Gensikowski W sprawie zasadności regulacji art. 60 7 k.k. W przepisach ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny 1

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt V KK 76/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 maja 2013 r. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Michał Laskowski

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Józef Szewczyk (przewodniczący) SSN Rafał Malarski (sprawozdawca) SSN Andrzej Ryński

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Józef Szewczyk (przewodniczący) SSN Rafał Malarski (sprawozdawca) SSN Andrzej Ryński Sygn. akt III KK 349/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 listopada 2014 r. SSN Józef Szewczyk (przewodniczący) SSN Rafał Malarski (sprawozdawca) SSN Andrzej Ryński

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 23 KWIETNIA 2002 R. I KZP 12/2002

UCHWAŁA Z DNIA 23 KWIETNIA 2002 R. I KZP 12/2002 UCHWAŁA Z DNIA 23 KWIETNIA 2002 R. I KZP 12/2002 Względna przyczyna odwoławcza w postaci zarzutu rażącej niewspółmierności kary przewidziana w art. 438 pkt 4 zd. 1 k.p.k. może stanowić podstawę wniesienia

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Rafał Malarski (przewodniczący) SSN Jarosław Matras (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Rafał Malarski (przewodniczący) SSN Jarosław Matras (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska Sygn. akt III KK 170/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 11 grudnia 2012 r. SSN Rafał Malarski (przewodniczący) SSN Jarosław Matras (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt V KK 380/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 stycznia 2016 r. SSN Henryk Gradzik (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Małgorzata Gierszon SSN Jarosław

Bardziej szczegółowo

Kilka uwag o przedawnieniu przestępstw prywatnoskargowych na marginesie wyroku SN z 13 maja 2009 r., II KK 78/09

Kilka uwag o przedawnieniu przestępstw prywatnoskargowych na marginesie wyroku SN z 13 maja 2009 r., II KK 78/09 czasopismo Prawa karnego i nauk penalnych Rok XIV: 2010, z. 3 ISSN 1506-1817 Ewa Plebanek Kilka uwag o przedawnieniu przestępstw prywatnoskargowych na marginesie wyroku SN z 13 maja 2009 r., II KK 78/09

Bardziej szczegółowo

Przestępstwa i wykroczenia skarbowe. PRAWO KARNO-SKARBOWE -dr. M. Kucharska-Derwisz

Przestępstwa i wykroczenia skarbowe. PRAWO KARNO-SKARBOWE -dr. M. Kucharska-Derwisz PRAWO KARNO-SKARBOWE -dr. M. Kucharska-Derwisz KKS - samodzielna ustawa, prawo autonomiczne: przestępstwa skarbowe wykroczenia skarbowego postępowanie w sprawie przestępstw i wykroczeń postęp. dot.wykroczeń

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Janczak

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Janczak Sygn. akt II KK 348/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 stycznia 2014 r. SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Rafał Malarski SSN Andrzej

Bardziej szczegółowo

Tytuł I. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe

Tytuł I. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe Tytuł I. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe Dział I. Część ogólna Rozdział 1. Przepisy wstępne Warunki przestępności czynu. Zasada legalizmu, koincydencji. Przestępstwo skutkowe Art. 1. 1. Odpowiedzialności

Bardziej szczegółowo

PROBLEM USIŁOWANIA POMOCNICTWA NA TLE OBOWIA ZUJA CEGO KODEKSU KARNEGO Z 1997 R.

PROBLEM USIŁOWANIA POMOCNICTWA NA TLE OBOWIA ZUJA CEGO KODEKSU KARNEGO Z 1997 R. RUCH PRAWNICZY, EKONOMICZNY I SOCJOLOGICZNY ROK LXXIII zeszyt 3 2011 MAGDALENA KOWALEWSKA Magdalena Kowalewska PROBLEM USIŁOWANIA POMOCNICTWA NA TLE OBOWIA ZUJA CEGO KODEKSU KARNEGO Z 1997 R. Problem usiłowania

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Klugiewicz

POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Klugiewicz Sygn. akt II KK 17/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 19 lutego 2014 r. SSN Kazimierz Klugiewicz na posiedzeniu w trybie art. 535 3 k.p.k. po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 19 lutego 2014

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dariusz Świecki (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dariusz Świecki (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca) Sygn. akt IV KK 460/17 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 stycznia 2019 r. SSN Dariusz Świecki (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

Bogusław Zając Przyznanie się do winy w ujęciu procesowym. Palestra 36/7-8( ), 52-55

Bogusław Zając Przyznanie się do winy w ujęciu procesowym. Palestra 36/7-8( ), 52-55 Bogusław Zając Przyznanie się do winy w ujęciu procesowym Palestra 36/7-8(415-416), 52-55 1992 Bogusław Zajęć Przyznanie się do winy w ujęciu procesowym 52 Artykuł porusza problematykę przedmiotu procesu,

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Świecki

POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Świecki Sygn. akt IV KK 156/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 maja 2016 r. SSN Dariusz Świecki w sprawie J. K. skazanego z art. 152 2 k.k. w zw. z art. 18 2 k.k. i art. 270 1 kk w zw. z art. 11

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący) SSN Zbigniew Puszkarski SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący) SSN Zbigniew Puszkarski SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca) Sygn. akt III KK 381/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 18 grudnia 2015 r. SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący) SSN Zbigniew Puszkarski SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo

Katedra Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego - dr Agnieszka Barczak - Oplustil

Katedra Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego - dr Agnieszka Barczak - Oplustil dr Agnieszka Barczak-Oplustil Adiunkt w Katedrze Prawa Karnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1998 r. jest pracownikiem Trybunału Konstytucyjnego. E-mail: barczak32@wp.pl

Bardziej szczegółowo

m-iim/b RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI DL-P I 0760-18/09 Warszawa, dnia ^ listo pada 2009 r. dot. RPO-619466-II/09/PS 2009-11- O k

m-iim/b RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI DL-P I 0760-18/09 Warszawa, dnia ^ listo pada 2009 r. dot. RPO-619466-II/09/PS 2009-11- O k m-iim/b RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI DL-P I 0760-18/09 Warszawa, dnia ^ listo pada 2009 r. BIURO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH dot. RPO-619466-II/09/PS WPŁ. 2009-11- O k ZAL. NR Pan Janusz

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Włostowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Włostowska Sygn. akt III KK 54/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 marca 2015 r. SSN Józef Szewczyk (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Michał Laskowski SSN Kazimierz Klugiewicz

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc Sygn. akt IV KK 213/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 października 2012 r. SSN Józef Dołhy (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Krzysztof Cesarz SSA del. do SN

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE Z DNIA 12 GRUDNIA 2007 R. III KK 245/07

POSTANOWIENIE Z DNIA 12 GRUDNIA 2007 R. III KK 245/07 POSTANOWIENIE Z DNIA 12 GRUDNIA 2007 R. III KK 245/07 Zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary wobec sprawcy kwalifikowanego zabójstwa z art. 148 2 k.k., zagrożonego karą 25 lat pozbawienia wolności

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Włostowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Jolanta Włostowska Sygn. akt III KK 229/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 października 2013 r. SSN Dorota Rysińska (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Krzysztof Cesarz SSN Józef

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA PRAWNE DOTYCZĄCE PRACY RATOWNIKA WOPR

ZAGADNIENIA PRAWNE DOTYCZĄCE PRACY RATOWNIKA WOPR ZAGADNIENIA PRAWNE DOTYCZĄCE PRACY RATOWNIKA WOPR Ogólne założenia kodeksu karnego Art. 1.. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Z DNIA 27 LUTEGO 2001 R. I KZP 1/2001

UCHWAŁA Z DNIA 27 LUTEGO 2001 R. I KZP 1/2001 UCHWAŁA Z DNIA 27 LUTEGO 2001 R. I KZP 1/2001 Odpowiedzialność karna na podstawie art. 90 w zw. z art.50 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (jedn. tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 106,

Bardziej szczegółowo

Agnieszka Liszewska Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 1994 r. WR 70. Palestra 39/5-6( ),

Agnieszka Liszewska Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 1994 r. WR 70. Palestra 39/5-6( ), Agnieszka Liszewska Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 1994 r. WR 70 Palestra 39/5-6(449-450), 236-240 1995 Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 1994 r. WR 70/94 * Teza głosowanego

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 28 PAŹDZIERNIKA 2011 R. SNO 41/11

WYROK Z DNIA 28 PAŹDZIERNIKA 2011 R. SNO 41/11 WYROK Z DNIA 28 PAŹDZIERNIKA 2011 R. SNO 41/11 Przewodniczący: sędzia SN Stanisław Zabłocki Sędziowie SN: Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca), Barbara Skoczkowska. S ą d N a j w y ż s z y S ą d D y s c

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 4 MARCA 2009 R. III KK 322/08

WYROK Z DNIA 4 MARCA 2009 R. III KK 322/08 WYROK Z DNIA 4 MARCA 2009 R. III KK 322/08 Przepis art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w pierwotnym brzmieniu

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) Sygn. akt V KK 240/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 października 2013 r. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Wiesław Kozielewicz

POSTANOWIENIE. SSN Wiesław Kozielewicz Sygn. akt IV KK 155/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 3 lipca 2015 r. SSN Wiesław Kozielewicz po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 3 lipca 2015 r. sprawy A. S. skazanego z art. 55 ust. 3

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2004 R. ( WK 27/03 )

WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2004 R. ( WK 27/03 ) WYROK Z DNIA 6 LUTEGO 2004 R. ( WK 27/03 ) Sprawca, który znajdując się w stanie nietrzeźwości prowadzi pojazd i nie zachowując przy tym należytej ostrożności powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska Sygn. akt V KK 452/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 9 marca 2016 r. SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Wiesław Kozielewicz

POSTANOWIENIE. SSN Wiesław Kozielewicz Sygn. akt IV KK 462/16 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 5 stycznia 2017 r. SSN Wiesław Kozielewicz po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 5 stycznia 2017 r. sprawy L. K. skazanego z art. 56 1

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Marek Pietruszyński (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska. Protokolant Anna Janczak

POSTANOWIENIE. SSN Marek Pietruszyński (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska. Protokolant Anna Janczak Sygn. akt II KK 384/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 listopada 2018 r. SSN Marek Pietruszyński (przewodniczący) SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska Protokolant Anna

Bardziej szczegółowo

Dr Barbara Janusz-Pohl

Dr Barbara Janusz-Pohl O okolicznościach niepozwalających na przypisanie winy policjantowi popełniającemu przewinienie dyscyplinarne (wybrane zagadnienia materialnoprawne i procesowe) Dr Barbara Janusz-Pohl Plan: 1) charakter

Bardziej szczegółowo

II. Nieumyślność Art k. k. z 1932 r. 7 2 k.k. z 1969 r. 9 2 k.k. z 1997 r.

II. Nieumyślność Art k. k. z 1932 r. 7 2 k.k. z 1969 r. 9 2 k.k. z 1997 r. II. Nieumyślność Art. 14. 2 k. k. z 1932 r. Przestępstwo nieumyślne zachodzi zarówno wtedy, gdy sprawca możliwość skutku przestępnego przewiduje, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie, jak i wtedy,

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz skrótów Wprowadzenie... 15

Spis treści. Wykaz skrótów Wprowadzenie... 15 Spis treści Spis treści Wykaz skrótów................................................ 13 Wprowadzenie................................................. 15 ROZDZIAŁ I. Wyłączenie od dziedziczenia jako negatywna

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE Z DNIA 10 MAJA 2001 R. ( WKN 9/01 )

POSTANOWIENIE Z DNIA 10 MAJA 2001 R. ( WKN 9/01 ) POSTANOWIENIE Z DNIA 10 MAJA 2001 R. ( WKN 9/01 ) Żołnierz, który po wyznaczeniu do służby lub będąc w służbie, o jakiej mowa w art. 357 1 k.k., wbrew zakazowi przewidzianemu w art. 43 ust. 3 ustawy z

Bardziej szczegółowo

Ogólne założenia kodeksu karnego Istota przestępstwa co to jest przestępstwo? Wiek a odpowiedzialność karna Podżeganie i pomocnictwo Wyłączenie odpowiedzialności karnej Rodzaje kar Istota przestępstwa

Bardziej szczegółowo

KODEKS karny Kontrola. skarbowa TEKSTY USTAW 15. WYDANIE

KODEKS karny Kontrola. skarbowa TEKSTY USTAW 15. WYDANIE KODEKS karny skarbowy Kontrola skarbowa TEKSTY USTAW 15. WYDANIE KODEKS karny skarbowy Kontrola skarbowa TEKSTY USTAW Zamów książkę w księgarni internetowej 15. WYDANIE Stan prawny na 14 września 2016

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca) Sygn. akt V KK 252/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 5 listopada 2014 r. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący) SSN Józef Szewczyk SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)

Bardziej szczegółowo