Szkoła Podstawowa nr 5 w Grudziądzu

Transkrypt

1 Przyroda V b Autor: Administrator Przedmiotowe zasady oceniania z przyrody klasa Vb Przedmiotowe zasady oceniania zostały opracowane w oparciu o następujące dokumenty: 1.Wewnątrzszkolny System Oceniania w Szkole Podstawowej nr 5 w Grudziądzu 2. Nowa podstawa programowa przedmiotu przyroda Spis treści I - Podstawa programowa przedmiotu przyroda cele kształcenia i treści nauczania II - Sposoby sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów III- Zasady wystawiania i poprawiania ocen IV - Wymagania na poszczególne oceny I - Cele kształcenia i treści nauczania I - Zaciekawienie światem przyrody. Uczeń stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie, prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie, gdy?. II - Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja. Uczeń przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, wyjaśnia proste zależności między zjawiskami; przeprowadza obserwacje i doświadczenia według instrukcji, rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii. III - Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej. Uczeń orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej; rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, świadomie działa na rzecz ochrony własnego zdrowia. IV - Poszanowanie przyrody. Uczeń zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami; działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności. V - Obserwacje, pomiary i doświadczenia. Uczeń korzysta z różnych źródeł informacji (własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji (słownej, tekstowej i graficznej); dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń; stosuje technologie informacyjno-komunikacyjne. Treści nauczania wymagania szczegółowe Uczeń: 1) posługuje się podziałką liniową do określania odległości, porównuje odległość na mapie z odległością rzeczywistą w terenie; 2) wykonuje pomiary np. taśmą mierniczą, szacuje odległości i wysokości w terenie; 3) rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje takie formy na mapie poziomicowej. 4) posługuje się pojęciem drobina jako najmniejszym elementem budującym materię, prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia ciał (substancji); 5) opisuje skład materii jako zbiór różnego rodzaju drobin tworzących różne substancje i ich mieszaniny; 6) prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (kształt i ściśliwość); 7) podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia te zjawiska na modelu lub schematycznym rysunku; 8) obserwuje proste doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych oraz przeprowadza, na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną gazów i cieczy; 9) podaje przykłady występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciał w życiu codziennym, wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego; 10) prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby); 11) wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska; 12) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu; 13) podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka; 14) podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka. 15) wymienia znane właściwości substancji (woda, cukier, sól kuchenna) i ich mieszanin (ocet, sok cytrynowy) występujące w jego otoczeniu; 16) porównuje masy ciał o tej samej objętości, lecz wykonanych z różnych substancji; 17) identyfikuje, na podstawie doświadczenia, ciała (substancje) dobrze i słabo przewodzące ciepło; 18) podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, sprężystych i plastycznych; 19) podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku, odwołując się do właściwości tych substancji; 20) bada wpływ czynników takich jak: woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmioty zbudowane z różnych substancji; 21) wykazuje doświadczalnie wpływ różnych substancji i ich mieszanin (np. soli kuchennej, octu, detergentów) na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje i prezentuje wyniki doświadczenia; 22) uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownego przetwarzania (powołując się na właściwości substancji). 23) rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry; 24) charakteryzuje wybrane krajobrazy Polski: gór wysokich, wyżyny wapiennej, nizinny, pojezierny, nadmorski, wielkomiejski, przemysłowy, rolniczy oraz wskazuje je na mapie; 25) podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami działalności człowieka; 26) wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy; 27) wymienia najważniejsze walory turystyczne największych miast Polski, ze

2 szczególnym uwzględnieniem Warszawy, Krakowa, Gdańska; 28) lokalizuje na mapie Europy: Polskę oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice; 29) podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierząt, roślin, zwierząt, grzybów na zdrowie człowieka, 30) wykazuje doświadczalnie, że czynnikiem niezbędnym do spalania jest tlen, identyfikuje produkty spalania i oddychania: dwutlenek węgla, para wodna oraz podaje ich nazwy; 31) podaje przykłady przemian odwracalnych: topnienie, krzepnięcie i nieodwracalnych: ścinanie białka, korozja; 32) odróżnia pojęcia: rozpuszczanie i topnienie, podaje przykłady tych zjawisk z życia codziennego; 33) bada doświadczalnie czynniki wpływające na rozpuszczanie substancji: temperatura, mieszanie; 34) podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące topnienie i krzepnięcie (temperatura) oraz parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, rodzaj cieczy, wielkość powierzchni); III - Sposoby sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów Kontroli i ocenie podlegają prace pisemne, wypowiedzi ustne i prace praktyczne. 1. Pisemne: - sprawdziany - kartkówki - rozwiązywanie wskazanych zadań i uzupełnianie ćwiczeń 2. Ustne: - kilkuzdaniowa wypowiedź - prezentacja pracy własnej lub grupy 3. Praktyczne: - wytwory pracy np. album, zielnik, - posługiwanie się mapą, atlasem, słownikiem, przyrządami optycznymi (lupa, mikroskop), - współpraca w grupie, - obserwacje pogody, umiejętność przeprowadzania doświadczeń i dokumentowanie wyników - prowadzenie hodowli roślinnych, - umiejętność czytania planu, skali, mapy Ocenie podlegają 1. Sprawdziany wiadomości zapowiedziane z tygodniowym wyprzedzeniem i wpisane do e-dziennika. 2. Kartkówki obejmujące materiał z 3 ostatnich lekcji, mogą być nie zapowiadane. 3. Odpowiedzi ustneuczeń pytany jest z materiału z trzech ostatnich zajęć. 4. Aktywność na lekcji -uczeń, który uzyska 5 plusów otrzymuje ocenę bardzo dobrą. 5. Zeszyt ćwiczeń- oceniane są samodzielnie wykonane zadania podczas zajęć i estetyka zeszytu. 6. Prace domowe- oceniana jest cała klasa, lub wybrani uczniowie w toku zajęć. 7. Prace dodatkowe wykonane przez ucznia. Zasady wystawiania i poprawiania ocen 1.Uczeń oceniany jest zgodnie z przyjętymi wymaganiami. Oceny są jawne. 2. Na początku roku szkolonego uczeń zapoznany jest z przedmiotowym systemem oceniania z przyrody. 3. Śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne oraz cząstkowe z zajęć edukacyjnych ustala się według następującej skali: ü stopień celujący 6 ü stopień bardzo dobry 5 ü stopień dobry - 4 ü stopień dostateczny - 3 ü stopień dopuszczający- 2 ü stopień niedostateczny 1 Przy ocenach bieżących uwzględnia się +, - 4. Sprawdziany obejmujące większe partie materiału są obowiązkowe i zapowiedziane co najmniej tydzień wcześniej. Obowiązujące zagadnienia omówione są szczegółowo na lekcji powtórzeniowej i zapisane przez ucznia w zeszycie ćwiczeń. Sprawdziany oceniane są na podstawie punktów, które przeliczane są na oceny według skali procentowej obowiązującej w szkole: 0 29% - niedostateczny 30 49% - dopuszczający 50 74% - dostateczny 75 89% - dobry 90 99% - bardzo dobry 100% - celujący 5. Sprawdziany muszą być ocenione i omówione przez nauczyciela na zajęciach w terminie dwutygodniowym. 6. Uczeń może poprawić ocenę niedostateczną ze sprawdzianu dwukrotnie w ciągu tygodnia, od momentu oddania go przez nauczyciela. Jeżeli opuścił sprawdzian z przyczyn losowych, to musi go napisać po powrocie do szkoły w terminie ustalonym z nauczycielem. 7. Kartkówki obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji, nie muszą być zapowiedziane, podlegają poprawie tylko oceny niedostateczne. 8. Każdy uczeń może być oceniony za wykonanie zadań dodatkowych, wykraczających poza podstawę programową. 9. Dopuszcza się trzykrotne nie odrobienie zadania domowego. Za brak kolejnych trzech prac domowych uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną. 10. Prace domowe, prowadzenie zeszytów ćwiczeń mają wpływ na ocenę półroczną i końcoworoczną. 11. Aktywność ucznia na lekcji jest oceniana w sposób punktowy (5 plusów - ocena bardzo dobra) / pod koniec półrocza następuje podsumowanie i przeliczenie punktów na ocenę / Za szczególną aktywność uczeń może otrzymać bezpośrednio ocenę bardzo dobrą. 12. Uczeń nie ma możliwości poprawiania ocen tydzień przed klasyfikacją śródroczną i końcoworoczną. 13. Uczeń ma prawo być nie przygotowany ustnie do lekcji 3- krotnie w półroczu bez podania przyczyny. W przypadku przekroczenia limitu otrzymuje minus ( 3 minusy ocena niedostateczna). Nie dotyczy to jednak lekcji, na których nauczyciel zaplanował sprawdzian lub zapowiedzianą kartkówkę. 14. Nie ocenia się ucznia znajdującego się w trudnej sytuacji losowej i po dłuższej chorobie. Uczeń zobowiązany jest uzupełnić braki na najbliższe zajęcia w ciągu tygodnia. 15. Za odmowę pracy na lekcji (nie wykonywanie poleceń nauczyciela ) uczeń może otrzymać ocenę niedostateczną. 16. Za wyróżnienie w konkursach uczeń może otrzymać ocenę cząstkową 6, za udział ocenę bardzo dobrą lub + w zależności od decyzji nauczyciela. 17. Przy wystawianiu oceny półrocznej i końcoworocznej brana jest pod uwagę praca ucznia w ciągu całego roku szkolnego, uwzględnia się wszystkie formy aktywności ucznia oraz uzyskane oceny. 18. Uczniowie, którzy posiadają opinie Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej oceniani są według kryteriów dostosowanych do ich możliwości. Minimalna ilość ocen cząstkowych w semestrze oraz częstotliwość ich wystawiania do e-dziennika Co najmniej 2 oceny w miesiącu (z wyjątkiem grudnia), minimum 8 ocen w semestrze 3 oceny- sprawdziany 1 oceny- kartkówki 1 ocenaodpowiedź ustna 1 oceny zadania wykonywane w ćwiczeniach podczas zajęć 2 oceny za

3 zadania wykonane w domu Ilość ocen za aktywność uzależniona jest od stopnia zaangażowania ucznia w czasie zajęć. Ocena półroczna nie jest średnią arytmetyczną ocen cząstkowych Największy wpływ na ocenę śródroczną i końcoworoczną mają : - sprawdziany - kartkówki - odpowiedzi ustne - prace domowe - umiejętność przeprowadzania doświadczeń i ich dokumentowania. Zasady udostępniania do wglądu prac pisemnych 1.Po sprawdzeniu i ocenieniu prace pisemne udostępniane są uczniom na lekcji. Omówione i wyjaśnione są wszelkie wątpliwości. Prace zostają w szkole do końca roku szkolnego. 2.Prace pisemne mogą być udostępnione rodzicom do wglądu podczas zebrań klasowych, indywidualnych konsultacji lub w innym uzgodnionym z rodzicem terminie. Ocenianie klasyfikacyjne przy wystawieniu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel uwzględnia zasady ujęte w wewnątrzszkolnym systemie oceniania, na miesiąc przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem plenarnym rady pedagogicznej nauczyciel jest zobowiązany poinformować ucznia i jego rodziców (prawnych opiekunów) o przewidywanej dla niego ocenie z zajęć z przyrody (wpis dokonany jest do e-dziennika) oraz dzienniczka ucznia, a rodzic potwierdza je podpisem. uczeń lub jego rodzice (prawni opiekunowie) mogą zgłosić zastrzeżenia do dyrektora szkoły jeżeli uznają, że roczna ocena klasyfikacyjna z przyrody została ustalona niezgodnie z przepisami prawa w terminie do 7 dni po zakończeniu zajęć edukacyjnych. Dyrektor powołuje komisję, która przeprowadza sprawdzian wiadomości i umiejętności w formie pisemnej i ustnej oraz ustala roczną ocenę klasyfikacyjną Zasady komunikacji Nauczyciel- rodzic ü podczas wywiadówek, indywidualnych konsultacji nauczyciel przekazuje rodzicom / opiekunom informacje o aktualnym stanie rozwoju i postępach ucznia w nauce, ü dostarcza rodzicom informacji o uzdolnieniach i trudnościach ucznia, ü przekazuje wskazówki do pracy z uczniem w domu, ü udostępnia do wglądu sprawdziany ucznia. Nauczyciel uczeń ü informuje uczniów o wymaganiach na poszczególne oceny i kryteriach oceniania, ü pomaga w samodzielnym planowaniu rozwoju ucznia, ü wskazuje dodatkową lekturę, ü pomaga w przygotowaniu się do konkursów, ü przydziela prace wykraczające poza program nauczania, ü motywuje do dalszej pracy i mobilizuje do poprawy ocen. ü zachęca do wykonywania prac dodatkowych, zgodnych z możliwościami ucznia, ü wskazuje mocne strony ucznia, przekazuje informacje co wymaga powtórzenia, ü udziela pochwał wobec klasy, wychowawcy i rodziców, IV. Wymagania na poszczególne oceny Celujący Uczeń: - posiada wiadomości wykraczające poza materiał programowy; - wychodzi z samodzielnymi inicjatywami rozwiązania konkretnych problemów; - odnosi sukcesy w konkursach, w których wymagana jest wiedza przyrodnicza wykraczająca poza program nauczania; - samodzielnie sięga do różnych źródeł informacji, - prezentuje swoje umiejętności na forum klasy, Bardzo dobry Uczeń: - opanował w pełni materiał programowy, - projektuje doświadczenia i prezentuje je, - dostrzega i ocenia związki w przebiegu zjawisk przyrodniczych i działalności człowieka, - przewiduje następstwa i skutki działalności człowieka oraz przebiegu procesów naturalnych w przyrodzie, wyjaśnia je i rozwiązuje, - systematycznie pracuje na lekcjach, - sprawnie korzysta z dostępnych i wskazanych przez nauczyciela źródeł informacji, - wykorzystuje wiedzę z przedmiotów pokrewnych, - bierze udział w konkursach przyrodniczych, - formułuje dłuższe wypowiedzi zawierające własne sądy i opinie, Dobry Uczeń: - posiada niewielkie luki w wiadomościach i umiejętnościach rozwijanych na lekcjach, - właściwie wykorzystuje przyrządy do obserwacji i pomiarów elementów przyrody, - korzysta z różnych źródeł informacji, - dostrzega wpływ przyrody na życie i gospodarkę człowieka, - proponuje działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego, - ocenia relacje między działalnością człowieka a środowiskiem przyrodniczym, - dokonuje porównań zjawisk i elementów przyrody, posługując się terminologią przyrodniczą, - systematycznie i efektywnie pracuje na lekcjach, potrafi sformułować dłuższą wypowiedź. Dostateczny Uczeń: - opanował wiadomości i umiejętności w stopniu podstawowym, - zna podstawowe pojęcia przyrodnicze, - rozpoznaje i ocenia postawy wobec środowiska przyrodniczego, posługuje się mapą jako źródłem wiedzy przyrodniczej, jest biernym uczestnikiem zajęć, ale nie przeszkadza w ich prowadzeniu, włącza się do pracy pod nadzorem nauczyciela - jest biernym uczestnikiem zajęć, ale nie przeszkadza w ich prowadzeniu, włącza się do pracy pod nadzorem nauczyciela -obserwuje pośrednio i bezpośrednio procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym oraz potrafi je opisać; - pracuje niesystematycznie, niechętnie wykonuje powierzone zadania. Dopuszczający Uczeń: uczeń dysponuje niepełną, fragmentaryczną wiedzą określoną programem, przy pomocy

4 nauczyciela potrafi wyjaśnić znaczenie prostych pojęć, w minimalnym stopniu opanowuje zagadnienia omawiane na lekcjach, poważne braki w obszarze wiedzy przyrodniczej może usunąć w dłuższym okresie czasu, jest biernym uczestnikiem zajęć, ale nie przeszkadza w ich prowadzeniu, włącza się do pracy pod nadzorem nauczyciela. Niedostateczny Uczeń: - przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać prostych poleceń wymagających zastosowania podstawowych umiejętności, - nie opanował minimum programowego w stopniu wystarczającym na ocenę dopuszczającą, - odmawia wszelkiej współpracy z nauczycielem, - przejawia lekceważący stosunek do nauki, nie podejmuje żadnej pracy na lekcji, - nie prowadzi zeszytu ćwiczeń lub występują w ćwiczeniach braki powyżej 50% Wymagania do działów. Tajemnice przyrody. Klasa Vb dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący Dział 1. Odkrywamy tajemnice map Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 2.4, 2.5, 2.6, 2.7, 7.1 wykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali, mając podane wymiary w skali ; wyjaśnia, co to jest plan obszaru ; oblicza odległość na planie lub mapie za pomocą podziałki liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę ; odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej wzniesienia przedstawionego na rysunku ; wymienia rodzaje wzniesień ; wskazuje na mapie ogólnogeograficznej miasta wojewódzkie, inne miasta, rzeki, jeziora oblicza wymiary przedmiotów lub obiektów w skali 1 : 10; 1 : 100; wyjaśnia pojęcia: podziałka liniowa, mapa; opisuje sposób szacowania odległości i wysokości w terenie ; oblicza odległość rzeczywistą za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę; wyjaśnia pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna ; zapisuje wysokość bezwzględną ; odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy; rozróżnia rodzaje wzniesień ; rozpoznaje formy terenu na mapie ogólnogeograficznej ; odczytuje na mapie wysokości bezwzględne gór wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu ; oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5; 1 : 20; 1 : 50 ; wyjaśnia pojęcie poziomica ; odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami ; odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną ; rozróżnia rodzaje zagłębień ; wyjaśnia pojęcia barwy hipsometryczne, mapa ogólnogeograficzna; klasyfikuje wypukłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości wyjaśnia, co to jest skala ; zapisuje skalę różnymi sposobami ; wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza) ; oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami, korzystając z podziałki liniowej; oblicza rzeczywiste wymiary obiektów, mając podane ich wymiary w skali, skalę i rodzaj skali ; wyjaśnia pojęcie mapa poziomicowa ; opisuje ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej ; wyjaśnia pojęcie: mapa hipsometryczna; klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości przelicza skale planów i map; oblicza odległość na planie i mapie za pomocą skali liczbowej lub mianowanej ; oblicza różnicę wysokości między najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata Dział 2. Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje sąsiadujące Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.9, 7.1, 7.3, 7.6 opisuje rolę wybranej siły zewnętrznej w kształtowaniu powierzchni ziemi ; odczytuje z mapy nazwy krain tworzących wybrany pas ukształtowania powierzchni Polski; zaznacza na mapie Wisłę od źródła do ujścia ; odczytuje z mapy nazwy trzech jezior; wymienia przykłady drzew iglastych i liściastych rosnących w polskich lasach; zapisuje nazwę województwa, powiatu, gminy, w której mieszka ; zaznacza Polskę na mapie Europy i świata; wymienia nazwy trzech krajów sąsiadujących z Polską ; rozpoznaje symbole UE (flaga, hymn, waluta) wymienia siły kształtujące powierzchnię ziemi ; podaje przykłady wpływu człowieka na zmiany zachodzące na powierzchni ziemi; wyjaśnia, na czym polega pasowość ukształtowania powierzchni Polski; wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni Polski ; zaznacza na mapie Odrę od źródła do ujścia ; wymienia typy zbiorników wodnych występujących w Polsce ; zaznacza na mapie naturalne zbiorniki wodne ; wymienia jednostki podziału administracyjnego Polski ; wymienia nazwy wszystkich krajów sąsiadujących z Polską ; podaje trzy przykłady praw, jakie mają obywatele UE opisuje rolę sił zewnętrznych w kształtowaniu powierzchni ziemi ; zaznacza na mapie główne dopływy Wisły i Odry; zaznacza na mapie jeziora zaporowe ; zaznacza na mapie największe obszary bagienne w Polsce ;wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne ; podaje nazwy województw sąsiadujących z tym, w którym mieszka; wymienia nazwy stolic krajów sąsiadujących z Polską ; wyjaśnia, w jakim celu państwa UE podejmują wspólne działania wyjaśnia, na czym polega działanie sił wewnętrznych kształtujących powierzchnię ziemi; zaznacza na mapie dorzecze Wisły i Odry; wyjaśnia, w jakich celach tworzy się sztuczne zbiorniki wodne; opisuje zmiany lesistości Polski na przestrzeni dziesięciu wieków ; uzasadnia konieczność podziału administracyjnego kraju ; analizuje informacje (wykresy, tabele) dotyczące powierzchni i liczby mieszkańców wybranych krajów europejskich ; podaje przykłady działań UE mających na celu wsparcie krajów słabiej rozwiniętych opisuje działalność lądolodu na obszarze Polski ; opisuje, w jaki sposób powstają bagna ; wyjaśnia, dlaczego niekorzystne jest sadzenie lasów jednogatunkowych ; wymienia nazwy państw europejskich:

5 największych i najmniejszych, najmniej i najbardziej zaludnionych itp.; podaje nazwisko przynajmniej jednego Polaka działającego we władzach Unii Europejskiej Dział 3. Poznajemy sposoby ochrony przyrody Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 5.1, 5.2, 5.3, 5.4, 5.5, 6.6, 6.7, 6.8, 7.4 wymienia rodzaje i źródła zanieczyszczeń najbliższego otoczenia ; wyjaśnia, co to są dzikie składowiska śmieci ; podaje przykłady działań służących ochronie przyrody; podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka ; wymienia 2 3 formy ochrony przyrody w Polsce ; wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita ; rozpoznaje rośliny i zwierzęta chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy proponuje jedną obserwację i jedno doświadczenie wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia ; wymienia miejsca, w których powstają trujące pyły i gazy; wymienia źródła powstawania ścieków ; wyjaśnia, dlaczego wysypiska stanowią zagrożenie dla środowiska ; wyjaśnia, co to są parki narodowe ; podaje przykłady obiektów chronionych ; opisuje sposób zachowania się na obszarach chronionych; wyjaśnia, na czym polega ochrona częściowa ; rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt chronionych wyjaśnia, dlaczego lokalne zanieczyszczenia mogą stanowić zagrożenie dla odległych obszarów ; wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska; wymienia działania człowieka służące ochronie przyrody ; wyjaśnia cel ochrony przyrody ; wyjaśnia, co to są rezerwaty przyrody ; podaje przykłady organizmów objętych ochroną częściową; porównuje zasady ochrony ścisłej i częściowej opisuje sposób powstawania kwaśnych opadów i smogu ; wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka ; podaje przykłady unieszkodliwiania zanieczyszczeń przez przyrodę ; wskazuje różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym ; wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa przedstawia idee akcji służących ochronie przyrody; podaje przykłady zwierzęcych roślin i zwierząt objętych ochroną w wybranych 3-4 parkach narodowych Dział 4. Poznajemy krajobrazy nizin Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.1, 5.4, 7.1, 7.2, 7.3, 7.4, 7.5 rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów ; zaznacza na mapie Polski, Europy, świata Morze Bałtyckiego ; zaznacza na mapie pas pobrzeży, jeziora przybrzeżne, Żuławy Wiślane i 3 4 miejscowości turystyczne, w tym Gdańsk ; zaznacza na mapie największe i najgłębsze jezioro w Polsce ; zaznacza na mapie pas Nizin Środkowopolskich ; wymienia po dwie cechy krajobrazów: nizinnego i wielkomiejskiego ; wymienia trzy zabytki, które warto obejrzeć, będąc w Warszawie ; rozpoznaje symbole parków narodowych pasa nizin ; wpisuje na mapie nazwy dwóch wskazanych parków narodowych wymienia rodzaje krajobrazów ; wyjaśnia pojęcie morze śródlądowe ; rozpoznaje pospolite organizmy występujące w Morzu Bałtyckim ; opisuje cechy wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego ; wymienia atrakcje turystyczne Gdańska ; wymienia cechy krajobrazu pojezierzy ; opisuje krajobraz nizinny ; zaznacza na mapie miasta, w których dominuje krajobraz wielkomiejski ; wymienia trzy atrakcje turystyczne Warszawy ; opisuje wybrany park narodowy (położenie, symbol, osobliwości przyrodnicze) wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz ; wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest morzem słabo zasolonym; rozpoznaje wybrane organizmy samożywne występujące w Morzu Bałtyckim ; wyjaśnia pojęcia: cieśnina, wydmy ruchome, depresja ; wyjaśnia, na czym polega niszcząca działalność morza ; opisuje krajobraz wybranego pojezierza ; opisuje krajobraz Nizin Mazowieckich ;opisuje krajobraz wielkomiejski ; charakteryzuje parki narodowe położone w pasie nizin podaje przykłady działalności człowieka skutkujące przekształcaniem krajobrazu ; wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie należy do mórz chłodnych ; charakteryzuje rozmieszczenie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim, uwzględniając głębokość i zasolenie ; opisuje rolę Wisły w kształtowaniu krajobrazu nadmorskiego; opisuje, w jaki sposób kształtował się krajobraz pojezierzy ; opisuje osobliwości przyrodnicze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich ; opisuje zmiany, jakie zaszły w krajobrazie Nizin Środkowopolskich ; opisuje zmiany zachodzące w krajobrazie wielkomiejskim Warszawy wskazuje pozytywne i negatywne skutki przekształcenia (lub nie) krajobrazu najbliższej okolicy; opisuje sposób powstawania bryzy ; wymienia atrakcje turystyczne miast nadmorskich, np. Gdyni, Sopotu ; wymienia osobliwości przyrodnicze pojezierzy ; wymienia nazwy rzadkich gatunków zwierzęcych roślin i zwierząt występujących na terenie p parków narodowych pasa nizin Dział 5. Poznajemy krajobrazy wyżyn Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.1, 7.1, 7.2, 7.3, 7.4, 7.5 zaznacza na mapie Polski pas wyżyn ; zaznacza na mapie: Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko- -Częstochowską i Wyżynę Lubelską ; rozpoznaje rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej ; rozpoznaje na zdjęciach 2 3 zabytki Krakowa ; rozpoznaje symbole parków narodowych pasa wyżyn wymienia cechy krajobrazu wyżyn: Śląskiej, Krakowsko- -Częstochowskiej, Lubelskiej; podpisuje na mapie nazwy głównych miast Wyżyny Lubelskiej ; opisuje dowolny zabytek Krakowa ; podaje przykłady 2 3 zwierząt żyjących w Ojcowskim PN i Roztoczańskim PN podaje przyczyny przekształcenia krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko- -przemysłowy ; podaje przykłady działań człowieka służących poprawie stanu środowiska ; wymienia cechy krajobrazu krasowego ; wymienia cechy suchorośli ; wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy ;

6 wymienia osobliwości Wawelu ; opisuje krajobraz Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN opisuje proces przekształcania krajobrazu Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejsko- -przemysłowy ; podaje przykłady zmian w środowisku Wyżyny Śląskiej spowodowanych działalnością człowieka ; wyjaśnia pojęcie krasowienia; wymienia przyczyny różnorodności świata roślin Wyżyny Krakowsko- -Częstochowskiej; opisuje czynniki, dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej intensywnie rozwinęło się rolnictwo ; wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich podaje przykłady wpływu środowiska na zdrowie ludzi; wymienia postaci, w jakich węgiel występuje w skorupie ziemskiej ; opisuje sposób wykorzystania poszczególnych postaci węgla; opisuje wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych; wymienia nazwy rzadkich gatunków zwierzęcych roślin i zwierząt występujących w poznanych parkach narodowych wyżyn Dział 6. Poznajemy krajobrazy gór Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.1, 7.1, 7.2, 7.3, 7.4 podpisuje na mapie Polski Góry Świętokrzyskie, Sudety i Karpaty; na podstawie zdjęcia wymienia 2 3 cechy krajobrazu wysokogórskiego; wymienia 2 3 cechy tatrzańskiej pogody ; podaje nazwy pięter roślinności w Tatrach; rozpoznaje symbole parków narodowych pasa gór wymienia trzy cechy krajobrazu Gór Świętokrzyskich i Karkonoszy ; porównuje roślinność regla dolnego i regla górnego ; wymienia nazwy parków narodowych położonych w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach ; wymienia 2 3 osobliwości wybranego górskiego parku narodowego opisuje krajobraz Gór Świętokrzyskich i Karkonoszy ; wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego ; wyjaśnia, dlaczego roślinność w górach jest rozmieszczona piętrowo; oblicza temperaturę powietrza na szczytach, znając temperaturę powietrza u podnóża gór charakteryzuje wybrany park narodowy gór porównuje krajobraz Sudetów z krajobrazem Gór Świętokrzyskich; charakteryzuje skały występujące w górach ; wymienia nazwy dużych tatrzańskich jezior, jaskiń i dolin ; porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich ; opisuje cechy budowy roślin z poszczególnych pięter umożliwiające im życie na danej wysokości ; opisuje poznane górskie parki narodowe wymienia zasady, których należy przestrzegać, wybierając się w góry ; opisuje wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych pasa gór ; wymienia nazwy rzadkich gatunków zwierzęcych roślin i zwierząt występujących w górskich parkach narodowych Dział 7. Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.7, 4.3, 4.4, 4.5, 9.1 wymienia miejsca występowania mchów i paprotników, roślin nasiennych, grzybów ; rozpoznaje przedstawicieli mchów i paprotników; podpisuje na ilustracji organy rośliny nasiennej; wymienia trzy przykłady znaczenia roślin nasiennych; opisuje budowę zewnętrzną pędu nadziemnego; opisuje sposób rozmnażania rośliny ozdobnej przez podział ; podpisuje na rysunku poszczególne części kwiatu; podaje przykłady rozsiewania nasion ; podaje nazwy części grzyba ; na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy muchomora sromotnikowego ; rozpoznaje 2 3 gatunki grzybów jadalnych ; dobiera przyrząd do obserwowanej części rośliny opisuje budowę zewnętrzną mchu i paproci, rośliny nasiennej, grzyba ; opisuje znaczenie mchów w przyrodzie; podaje 3 4 przykłady znaczenia roślin nasiennych w przyrodzie i dla gospodarki człowieka ; opisuje rolę pędu nadziemnego roślin nasiennych (B); wymienia funkcje liścia ; rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin ; wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe roślin ; podpisuje na rysunku części kwiatu; podpisuje na schemacie etapy cyklu rozwojowego rośliny okrytonasiennej; wymienia miejsca występowania grzybów; odróżnia gatunki grzybów jadalnych od gatunków grzybów trujących ; podaje po 2 3 przykłady pozytywnej i negatywnej roli grzybów opisuje budowę zewnętrzną skrzypów i widłaków ; wyjaśnia pojęcia: rośliny nasienne, rośliny nagonasienne i okrytonasienne ; porównuje systemy korzeniowe: palowy i wiązkowy ; wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie płciowe roślin ; opisuje rolę poszczególnych części kwiatu ; wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie i zapłodnienie,charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozprzestrzeniania zawartych w nich nasion ; wyjaśnia, dlaczego grzyby tworzą odrębne królestwo ; opisuje budowę grzybów wielokomórkowych opisuje rolę poszczególnych części ciała mchu ; wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników ; porównuje budowę zewnętrzną paproci, skrzypów i widłaków; podaje przykłady różnych typów poznanych organów roślinnych ; porównuje budowę dwóch roślin okrytonasiennych np. tulipana i mniszka lekarskiego ; opisuje proces zapylenia i zapłodnienia u roślin okrytonasiennych; opisuje budowę owocu ; wymienia różnice między grzybami i roślinami ; opisuje sposób postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami opisuje budowę komórki roślinnej ; podaje przykłady chronionych gatunków paprotników ; podaje przykłady różnych przystosowań kwiatów do zapylania ; charakteryzuje porosty ; podaje przykłady grzybów chronionych Dział 8. Odkrywamy tajemnice materii Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 3.4, 3.5, 3.6, 3.7, 3.8, 3.9, 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5, 10.7, 14.4 podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów ; rysuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach ; wymienia właściwości mechaniczne wybranych ciał stałych ; podaje przykłady przedmiotów wykonanych z ciał kruchych, twardych i sprężystych ; podpisuje bieguny magnetyczne w magnesie ; wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania cieczy ; wymienia nazwy jednostek masy; podaje

7 przykłady ciał stałych dobrze i źle przewodzących ciepło; podaje przykłady wykorzystania w praktyce zjawiska rozszerzalności cieplnej cieczy wyjaśnia, czym są drobiny ; opisuje wpływ temperatury na zmiany stanu skupienia substancji; rozpoznaje stan skupienia substancji na podstawie ułożenia drobin; wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych ; podaje przykłady wykorzystania w życiu właściwości plastycznych i magnetycznych ciał stałych ; określa właściwości cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości ; podaje sposób wyznaczenia masy ; opisuje, popierając przykładami, zjawisko dyfuzji w gazach ; opisuje wpływ temperatury na objętość gazów porównuje właściwości wody w trzech stanach skupienia ; opisuje ułożenie drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach ; wyjaśnia, czym jest magnes ; podaje przykłady ciał przyciąganych i nieprzyciąganych przez magnes ; porównuje właściwości ciał stałych i cieczy w zakresie kształtu i ściśliwości ; oblicza masę substancji o danej objętości, mając daną masę 1 cm3 tej substancji ; wyjaśnia pojęcia: przewodnik ciepła, izolator ciepła ; wyjaśnia, na czym polega nietypowa rozszerzalność cieplna wody; porównuje zjawiska parowania i wrzenia wyjaśnia, od czego zależą właściwości substancji ; porównuje ruch drobin w ciałach stałych, cieczach i gazach ; wyjaśnia, dlaczego ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość ; opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów ; wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji w cieczach ; porównuje przebieg dyfuzji w cieczach i w gazach ; podaje przykłady zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych ; wyjaśnia związek rozszerzalności cieplnej ciał stałych z ich budową drobinową ; wyjaśnia, dlaczego szybkość parowania cieczy zależy od jej temperatury wyjaśnia, czym jest atom ; podaje przykłady dwóch cieczy, w których nie zaobserwujemy zjawiska dyfuzji, np. woda i olej; woda i benzyna ; wyjaśnia pojęcie gęstości substancji ; wyjaśnia, co to jest próżnia ; wyjaśnia zasadę działania termosu ; wyjaśnia wpływ temperatury powietrza na dokładność pomiarów wykonywanych przy użyciu metalowej taśmy mierniczej