Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice

Transkrypt

1 Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice na lata Opracowany przez Zespół WGS84 Polska Sp. z o.o. ul. Białostocka 22 lok Warszawa

2 Spis treści 1. Cel i zakres Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice Podstawa prawna opracowania Prawne aspekty ochrony powietrza Prawo krajowe Prawo unijne Zgodność Programu z krajowymi, wojewódzkimi, powiatowymi i gminnymi dokumentami programowymi Polityka ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych Polityka klimatyczna Polski do roku Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z uwzględnieniem lat Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego Program ochrony powietrza dla strefy lubińsko-polkowickiej Program Poszanowania Energii i Wspierania Wykorzystania Źródeł Odnawialnych na lata dla Powiatu Polkowickiego Strategia Rozwoju Powiatu Polkowickiego na lata Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata z perspektywą na lata Strategia Rozwoju Zrównoważonego dla Gminy Polkowice na lata Analiza istniejącego stanu jakości powietrza w mieście Polkowice Ogólna charakterystyka miasta Polkowice Charakterystyka niskiej emisji Pozostałe źródła emisji Łączna emisja zanieczyszczeń z terenu miasta Polkowice Opis stref z występującymi przekroczeniami poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i B(a)P Analiza wyników inwentaryzacji potencjalnych źródeł niskiej emisji na terenie miasta Analiza stanu budynków i wykorzystywanych źródeł ciepła Budynki jednorodzinne Budynki wielorodzinne Określenie technicznych możliwości modernizacji istniejących systemów grzewczych Budynki jednorodzinne Budynki wielorodzinne Charakterystyka planowanych zadań modernizacyjnych Wymiana źródeł ciepła Alternatywne źródła ciepła Termomodernizacja budynków Wyliczenie efektu ekologicznego dla obszaru miasta Polkowice Emisja zanieczyszczeń przed modernizacją Budynek jednorodzinny Budynek wielorodzinny Emisja zanieczyszczeń po modernizacji Budynek jednorodzinny

3 Modernizacja źródła ciepła Modernizacja źródeł ciepła i montaż instalacji solarnej Budynek wielorodzinny Modernizacja źródła ciepła Modernizacja źródła ciepła i docieplenie budynku Wyliczenie możliwego do osiągnięcia efektu ekologicznego Budynek jednorodzinny Budynek wielorodzinny Zestawienie graficzne optymalizacji zakresu prac modernizacyjnych Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji Programu Określenie niezbędnych nakładów inwestycyjnych Analiza ekonomiczna realizacja Programu Źródła finansowania realizacji Programu Monitoring procesu realizacji Programu Podsumowanie Spis tabel, map i wykresów Bibliografia

4 1. Cel i zakres Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice Opracowanie niniejszego dokumentu związane jest z realizacją zapisów zawartych w uchwale nr III/44/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28 grudnia 2010 roku w sprawie przyjęcia Naprawczych programów ochrony powietrza dla stref na terenie województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu. Jednym z załączników uchwały jest Program ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego - I. strefa lubińsko-polkowicka. Celem opracowania Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice jest zaplanowanie osiągnięcia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 na obszarze miasta Polkowice do końca 2020 roku. W Programie ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego - I. strefa lubińskopolkowicka wskazano, iż w strefie tej naruszone zostały standardy jakości powietrza. Wielokrotnie przekroczone zostały dopuszczalne normy emisji pyłu PM10 oraz ponad dwukrotnie normy emisji dla wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (benzo(a)pirenu). Zaproponowano podstawowe kierunki działań zmierzających do przywracania poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10, a także zakres działań naprawczych niezbędnych do przywracania poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 w strefie lubińsko-polkowickiej. Niniejszy Program zakłada realizację następujących zadań: 1. inwestycyjnych, zmierzających do zmniejszenia emisji pyłu PM10 w mieście, poprzez wymianę starych pieców na nowe i stopniowe zastępowanie ogrzewania węglowego paliwem o lepszych parametrach, 2. pozainwestycyjnych, polegających na: a) organizacji kampanii informacyjnych o szkodliwości pyłu zawieszonego PM10 oraz promowaniu termomodernizacji budynków i wymianie wykorzystywanych źródeł ciepła, b) wdrożeniu monitoringu realizacji Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice, c) podjęciu działań w kierunku pozyskania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych dla wsparcia procesu termomodernizacji budynków i wymiany stosowanych obecnie źródeł ciepła na nowe, d) okresowej weryfikacji i aktualizacji Programu. Opracowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice obejmującego w szczególności wymianę starych i nieekologicznych źródeł cieplnych oraz zmianę struktury stosowanych do ogrzewania paliw na terenie miasta Polkowice jest 3

5 początkiem procesu wdrażania działań naprawczych w celu ograniczania niskiej emisji ze źródeł powierzchniowych z sektora komunalno-bytowego w Polkowicach Podstawa prawna opracowania Niniejszy dokument został opracowany na podstawie umowy nr 608/09/11 z dnia 28 września 2011 r. zawartej pomiędzy Gminą Polkowice i WGS84 Polska Sp. z o.o Prawne aspekty ochrony powietrza Prawo krajowe Prawo ochrony środowiska Zgodnie z art. 85 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach, zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane, zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Na mocy art. 91 ww. ustawy w przypadku stwierdzenia niedotrzymania poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu, Sejmik województwa, w terminie 15 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref, określa program ochrony powietrza. Prawo energetyczne Zgodnie z art. 18. ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z późn. zm.) do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy: planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy, planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy, finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy. 4

6 Gmina powinna realizować te zadania zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz odpowiednim programem ochrony powietrza. Ustawa o efektywności energetycznej Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej określa krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią, zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energetycznej oraz zasady sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz uzyskania uprawnień audytora efektywności energetycznej. Jako krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią wyznaczono uzyskanie do 2016 r. oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku, przy czym uśrednienie obejmuje lata Poprawie efektywności energetycznej mają służyć w szczególności: izolacja instalacji przemysłowych, przebudowa lub remont budynków, modernizacja urządzeń przeznaczonych do użytku domowego, oświetlenia, urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych, lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła, a także odzysk energii w procesach przemysłowych oraz ograniczenie przepływów mocy biernej, strat sieciowych w ciągach liniowych, strat w transformatorach. Ustawa zapewni także pełne wdrożenie dyrektyw europejskich w zakresie efektywności energetycznej, w tym zwłaszcza zapisy Dyrektywy 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Integralnym elementem ustawy o efektywności energetycznej będzie system białych certyfikatów, jako mechanizm rynkowy prowadzący do uzyskania wymiernych oszczędności energii w trzech obszarach tj.: zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych, zwiększenia oszczędności energii przez urządzenia potrzeb własnych oraz zmniejszenia strat energii elektrycznej, ciepła i gazu ziemnego w przesyle i dystrybucji. Duży potencjał oszczędności energii w sektorze budownictwa oraz fakt, że sektor ten odpowiada za ok. 40% końcowego zużycia energii w Unii Europejskiej powoduje, że inwestycje w poprawę efektywności energetycznej w tym sektorze są szczególnie interesujące. W celu zmniejszenia energochłonności urządzeń do użytku domowego oraz stosowanych w sektorach usług i przemysłu została wydana dyrektywa ramowa 2005/32/WE ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię. 5

7 Dopuszczalne poziomy pyłu PM10 Dopuszczalne poziomy pyłu PM10 w powietrzu i dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. nr 47, poz. 281). Stężenie średnioroczne pyłu PM10 nie powinno przekroczyć 40 μg/m 3, natomiast stężenie 24-godzinne - 50 μg/m 3. Dopuszczalną częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym ustalono na 35 razy. Jako alarmowy poziom stężeń dla pyłu PM10 (wartość progowa informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia przez trzy kolejne doby niekorzystnych skutków zdrowotnych) dla okresu uśredniania 24-godzinnego przyjęto 200 μg/m 3. Ponadto w rozporządzeniu określono dopuszczalny poziom ołowiu (CAS ) w pyle zawieszonym PM10 w roku kalendarzowym na 0,5 μg/m 3. Zgodnie z zapisami rozporządzenia do 2013 r. powinny zostać osiągnięte następujące poziomy docelowe dla arsenu, benzo(a)piranu, kadmu i niklu w pyle zawieszonym PM10: Tabela nr 1: Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi Lp Nazwa substancji (numer CAS) a) Arsen b) ( ) Benzo(α)piren b) ( ) Kadm b) ( ) Nikiel b) ( ) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji w powietrzu Termin osiągnięcia docelowego poziomu substancji w powietrzu rok kalendarzowy 6 μg/m r. rok kalendarzowy 1 μg/m r. rok kalendarzowy 5 μg/m r. rok kalendarzowy 20 μg/m r. b) całkowita zawartość tego pierwiastka w pyle zawieszonym PM10, a dla benzo(α)pirenu całkowita zawartość benzo(α)pirenu w pyle zawieszonym PM10. Pozostałe akty prawne Wśród pozostałych aktów prawnych, regulujących kwestie dotyczące dopuszczalnego stężenia i pomiarów pyłu PM10, wymienić należy: 1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, Dz.U. z 2009 r., Nr 5, poz. 31, 6

8 2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza, Dz.U. 216, poz. 1377, 3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu, Dz.U. Nr 16, poz. 87, 4. Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji, Dz.U. Nr 130, poz Prawo unijne Dyrektywa CAFE (Clean Air For Europe) W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Dz.U. L 152 z ) wskazano, iż w przypadku gdy cele dotyczące jakości powietrza ustalone w niniejszej dyrektywie nie są osiągane, państwa członkowskie powinny podjąć działania w celu dotrzymania wartości dopuszczalnych i poziomów krytycznych oraz, w miarę możliwości, dotrzymania wartości docelowych i osiągnięcia celów długoterminowych. Działaniu temu mają służyć programy ochrony powietrza, które wyznaczają środki w celu osiągnięcia wartości dopuszczalnych lub wartości docelowych. Pył zawieszony PM10 został zdefiniowany jako pył przechodzący przez otwór sortujący, zdefiniowany w referencyjnej metodzie poboru próbek i pomiaru PM10, EN 12341, przy 50% granicy sprawności dla średnicy aerodynamicznej do 10 μm, natomiast pył zawieszony PM2,5 oznacza pył przechodzący przez otwór sortujący, zdefiniowany w referencyjnej metodzie poboru próbek i pomiaru PM2,5, EN 14907, przy 50% granicy sprawności dla średnicy aerodynamicznej do 2,5 μm. W dyrektywie określono wartości dopuszczalne pyłu PM10 dla ochrony zdrowia ludzkiego. Wartość dopuszczalna dobowa wynosząca 50 μg/m 3, nie może zostać przekroczona więcej niż 35 razy w roku kalendarzowym, a wartość średnioroczna powinna wynosić 40 μg/m 3. Dyrektywa wprowadza ponadto krajowy cel redukcji narażenia, wartość docelowa i wartość dopuszczalna dla pm2,5. Została ona określona na poziomie 25 μg/m 3 do 1 stycznia 2015 r., natomiast do 1 stycznia 2020 r. powinna osiągnąć poziom 20 μg/m 3. 7

9 Pozostałe unijne akty prawne 1. Rozporządzenie (WE) nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń i zmieniające dyrektywę Rady 91/689/EWG i 96/61/WE, Dz.U. L 33 z , 2. Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu, Dz.U. L 23 z , 3. Dyrektywa Rady 1999/30/WE z dnia 22 kwietnia 1999 r. odnosząca się do wartości dopuszczalnych dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenków azotu oraz pyłu i ołowiu w otaczającym powietrzu, Dz.U. L 163 z , 2. Zgodność Programu z krajowymi, wojewódzkimi, powiatowymi i gminnymi dokumentami programowymi Zapisy Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice (zwanego także w dalszej części dokumentu Programem) są zgodne z kierunkami wyznaczonymi w: 1. Polityce Ekologicznej Państwa na lata z perspektywą do roku 2016, 2. Polityce energetycznej Polski do 2030 roku, 3. Krajowym Planie Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, 4. Polityce Klimatycznej Polski do roku 2020, 5. Projekcie ustawy o efektywności energetycznej, 6. Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z uwzględnieniem lat , 7. Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Dolnośląskiego na lata , 8. Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020, 9. Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, 10. Programie ochrony powietrza dla strefy lubińsko-polkowickiej, 11. Strategii Rozwoju Powiatu Polkowickiego na lata , 12. Programie Poszanowania Energii i Wpierania Wykorzystania Źródeł Odnawialnych na lata dla Powiatu Polkowickiego, 13. Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata z perspektywą na lata , 14. Strategii Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata

10 2.1. Polityka ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 Polityka ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 została przyjęta uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 maja 2009 r. (M.P. nr 34, poz. 501). Największym wyzwaniem w zakresie ochrony powietrza jest dalsza redukcja emisji SO 2, NO x i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii. W odniesieniu do ochrony powietrza wskazano w niej, iż trudne do spełnienia są normy narzucone przez Dyrektywę CAFE, dotyczące pyłu drobnego o granulacji 10 mikrometrów (PM10). Jako jeden z kierunków działań wskazano konieczne opracowanie i wdrożenie przez właściwych marszałków województw programów naprawczych w 161 strefach miejskich, w których notuje się przekroczenia standardów dla pyłu drobnego PM10 i PM2,5 zawartych w Dyrektywie CAFE Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Polityka energetyczna Polski do 2030 roku została przyjęta uchwałą nr 202/2009 przez Radę Ministrów dnia 10 listopada 2009 r. (M.P. z 2010 r. nr 2, poz. 11). Jednymi z podstawowych kierunków polskiej polityki energetycznej są: poprawa efektywności energetycznej, rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Priorytetem jest poprawa efektywności energetycznej państwa w celu wzrostu efektywności końcowego wykorzystania energii. Wśród narzędzi realizacji polityki energetycznej wymieniono zhierarchizowane planowanie przestrzenne, zapewniające realizację priorytetów polityki energetycznej, planów zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe gmin oraz planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych. Głównym celem polityki energetycznej w obszarze wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej oraz ciepła jest zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii. Działaniem mającym służyć poprawie efektywności energetycznej jest m.in. wsparcie inwestycji w zakresie oszczędności energii. W Programie działań wykonawczych na lata (załącznik nr 3 do Polityki energetycznej Polski do 2030 roku) założono wprowadzenie zmian do Prawa energetycznego w zakresie zdefiniowania odpowiedzialności organów samorządowych za przygotowanie lokalnych założeń do planów i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, a także zmianę mechanizmów regulacji poprzez wprowadzenie 9

11 metod kształtowania cen ciepła z zastosowaniem cen referencyjnych oraz bodźców do optymalizacji kosztów zaopatrzenia w ciepło Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 7 grudnia 2010 r. Zostały w nim określone cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych zużytych w sektorze transportowym, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia w 2020 r., uwzględniając wpływ innych środków polityki efektywności energetycznej na końcowe zużycie energii oraz odpowiednie środki, które należy podjąć dla osiągnięcia krajowych celów ogólnych w zakresie udziału odnawialnych źródeł energii w wykorzystaniu energii finalnej. W odniesieniu do zwiększania udziału energii ze źródeł odnawialnych w budownictwie przyjęto, iż obecnie obowiązuje model zachęt i premii. Podstawowymi instrumentami zachęty w tym zakresie są premia termomodernizacyjna i premia remontowa, którą inwestor może uzyskać na podstawie ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. Nr 223, poz. 1459). W Planie wskazano, iż termomodernizacja jest obecnie jednym z podstawowych narzędzi zapewniających zmniejszenie ilości zużywanej energii. W ślad za nią powinien pójść wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii zaspokajających potrzeby energetyczne budynku. Wśród takich źródeł można wymienić energię słoneczną (kolektory montowane zazwyczaj na dachach budynków), biomasę oraz geotermię (głównie na obszarze Niżu Polskiego) Polityka klimatyczna Polski do roku 2020 Polityka klimatyczna Polski do roku 2020 została przyjęta przez Radę Ministrów dnia 4 listopada 2003 roku. Celem jej realizacji jest osiągnięcie wymiernych korzyści w postaci stabilizacji i następnie zmniejszania antropogenicznej emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Wskazano w niej, iż w sektorze użyteczności publicznej, usług i gospodarstw domowych należy uwzględnić m.in. poprawę sprawności wytwarzania i przesyłania ciepła sieciowego i energii elektrycznej oraz zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego do produkcji energii, implementację działań takich jak: termomodernizacja budynków mieszkalnych, wymiana i doszczelnianie okien, zmiana obowiązujących norm ochrony cieplnej nowych budynków, wprowadzenie certyfikatów energetycznych dla budynków, czy rozbudowa odnawialnych źródeł energii (ograniczenie emisji gazów cieplarnianych CO 2 i N 2 O). 10

12 2.5. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z uwzględnieniem lat Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z uwzględnieniem lat został przyjęty 29 kwietnia 2010 r. uchwałą nr LIV/969/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. W dokumencie tym stwierdzono, że województwo dolnośląskie charakteryzuje się sezonową zmiennością stężeń zanieczyszczeń powietrza. Na podwyższenie stężeń większości zanieczyszczeń wpływają głównie niska temperatura, małe opady atmosferyczne oraz słaby wiatr. Zużycie paliw, które powoduje emisję zanieczyszczeń, jest maksymalne w okresie jesienno-zimowym. Jako główny powód występowania zjawiska niskiej emisji wskazane zostały źródła komunalno-bytowe (takie jak np. indywidulne paleniska domowe), które mają znaczący wpływ na lokalny stan zanieczyszczenia powietrza. Elementem składowym niskiej emisji, mającym największe znaczenie w jej powstawaniu jest stosowanie paliw kopalnych (zwłaszcza węgla niskiej jakości) lub stosowanie przestarzałych technologicznie kotłów, w procesie ogrzewania gospodarstw domowych. Zwrócono także uwagę na fakt, że wprowadzanie zanieczyszczeń przez osoby fizyczne nie podlega żadnym istotnym ograniczeniom. Na podstawie klasyfikacji pod kątem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia, przeprowadzonej w 2007 r. na terenie województwa dolnośląskiego, stwierdzono potrzebę opracowania programów ochrony powietrza (POP) dla strefy lubińsko-polkowickiej w zakresie benzo(a)pirenu. Do najważniejszych problemów do rozwiązania w zakresie ochrony powietrza zaliczono wzrost emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych, wysoki poziom zapylenia, NO 2,O 3 oraz benzo(a)pirenu i bardzo niski udział energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020 Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020 została przyjęta uchwałą nr XLVIII/649/2005 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w dniu 30 listopada 2005 r. Województwo dolnośląskie znajduje się grupie województw o najwyższej ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. W 2004 r. 7,8% krajowej emisji gazów i 7% 11

13 krajowej emisji pyłów pochodziło z województwa dolnośląskiego. Strategia przewiduje przeprowadzenie działań mających na celu: poprawę jakości powietrza atmosferycznego, likwidację zagrożeń i poprawę stanu środowiska przyrodniczego, minimalizację wpływu energetyki na środowisko naturalne, w tym na powietrze, poprawa jakości i podniesienie poziomu życia mieszkańców województwa dolnośląskiego, działania zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego został przyjęty 30 sierpnia 2002 r. uchwałą nr XLVIII/873/2002 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. Głównym celem Planu jest określenie celów strategicznych rozwoju przestrzennego województwa oraz celów, zasad realizacji i kierunków polityki przestrzennej dla podstawowych systemów zagospodarowania województwa, współpracy międzynarodowej oraz ustalenie priorytetów polityki przestrzennej województwa i kierunków polityki przestrzennej dla obszarów problemowych. W zakresie gospodarowania przestrzenią Plan zakłada między innymi: kształtowanie struktur przestrzennych tworzących warunki dla wzrostu efektywności gospodarowania i poprawy standardu cywilizacyjnego społeczeństwa, ochronę i racjonalne kształtowanie cennych zasobów środowiska przyrodniczego poprzez kształtowanie struktur przestrzennych nie naruszających jego walorów oraz umożliwiających aktywną ochronę jego wartości prowadzących do realizacji ekorozwoju. W dokumencie jako jeden z celów polityki przestrzennej wskazano na konieczność zapewnienia wysokiej jakości powietrza atmosferycznego na terenie województwa. Cel ten osiągnąć można poprzez likwidację zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u źródła oraz stosowania zasad przezorności i prewencji przy lokalizacji nowych zakładów i wyznaczaniu terenów przemysłowych w planowaniu przestrzennym. Jako jeden z kierunków polityki przestrzennej przyjęto system ochrony powietrza polegający m.in. na: ograniczaniu emisji substancji do powietrza w celu uzyskania wartości dopuszczalnych z uwzględnieniem wymogów dla obszarów i stref określonych w przepisach szczególnych, rozbudowie systemów ciepłowniczych, likwidacji kotłowni lokalnych, wykorzystaniu 12

14 rezerw cieplnych pochodzących z ciepłowni komunalnych i przemysłowych w celu likwidacji emisji niskiej, zastępowaniu tradycyjnych nośników energii paliwami gazowymi, olejami lekkimi, ewentualnie koksem lub niskosiarkowym i niskopyłowym węglem z dodatkami brykietu drzewnego, preferowaniu i wspomaganiu stosowania odnawialnych i niekonwencjonalnych źródeł energii wód geotermalnych, energetyki wiatrowej i wodnej, kolektorów słonecznych, spalania biogazu i biomasy Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego przyjęty został Uchwałą nr 1716/IV/2012 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 17 stycznia 2012 r. W priorytecie IV Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne jako cel główny uznano rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej na terenie województwa dolnośląskiego. Celami działania 4 jest poprawa stanu środowiska naturalnego, zapobiegania jego degradacji i zachowanie różnorodności biologicznej oraz walorów przyrodniczych. Potrzeba jego realizacji wynika z niskiej jakości powietrza atmosferycznego na terenie województwa dolnośląskiego, okresowych przekroczeń stężeń pyłów i zanieczyszczeń gazowych oraz wysoki udział niskiej emisji. Zjawiska te są szczególnie uciążliwe na obszarach miejskich. W ramach priorytetu 4 realizowane będą działania przyczyniające się do poprawy jakości powietrza, dzięki obniżeniu wielkości emisji z obiektów budowlanych poprzez modernizację zlokalizowanych w nich źródeł ciepła Program ochrony powietrza dla strefy lubińsko-polkowickiej Program ochrony powietrza dla strefy lubińsko-polkowickiej został przyjęty uchwałą nr III/44/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. Celem jego realizacji jest redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w celu dotrzymania wielkości dopuszczalnych w powietrzu. Określono kierunki działań naprawczych zmierzających do przywrócenia w strefie jakości powietrza wymaganej przepisami prawa. W Programie wskazano następujące kierunki działań zmierzających do przywracania poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu w zakresie ograniczania emisji powierzchniowej (niskiej, rozproszonej emisji komunalno-bytowej i technologicznej): 13

15 1. zmiana sposobu ogrzewania (tzn. zmiana paliwa stałego na paliwa ciekłe lub gazowe), 2. wykonanie przyłączy sieci gazowej do poszczególnych budynków, 3. likwidacja pieców węglowych w mieszkaniach i domkach jednorodzinnych, 4. ewentualna rozbudowa sieci gazowej, 5. wykonanie przyłączy sieci cieplnej do poszczególnych budynków, 6. ewentualna rozbudowa sieci cieplnej, 7. wymiana starych kotłów węglowych na nowoczesne, niskoemisyjne. Natomiast w zakresie ograniczania emisji liniowej (komunikacyjnej) jako podstawowe kierunki działania wyznaczono: 1. modernizację i przebudowę ulic w Polkowicach, 2. wyprowadzenie ruchu tranzytowego z centrum miast, które spowoduje zmniejszenie ruchu na drogach w miastach (pojazdów ciężarowych o 70%, a osobowych i dostawczych o 30%), 3. poprawę stanu technicznego istniejących dróg gminnych i powiatowych na terenie strefy utwardzenie poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi, 4. działania polegające na ograniczeniu emisji wtórnej pyłu poprzez odpowiednie utrzymanie czystości nawierzchni, 5. rozbudowę ścieżek rowerowych Program Poszanowania Energii i Wspierania Wykorzystania Źródeł Odnawialnych na lata dla Powiatu Polkowickiego Program Poszanowania Energii i Wspierania Wykorzystania Źródeł Odnawialnych na lata dla Powiatu Polkowickiego został przyjęty uchwałą Rady Powiatu Polkowickiego Nr XXX/261/10 z dnia 30 czerwca 2010 r. Program wskazuje, że ekologiczne korzyści z wdrożenia jego zasad to między innymi zmniejszenie emisji CO 2 i innych szkodliwych gazów i pyłów, jak również likwidacja kotłów niskiej emisji i zanieczyszczeń pyłowych. Program proponuje opracowanie i wdrożenie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji. Gminy mogą wspierać mieszkańców w zakresie poprawy jakości źródeł energii i podniesienia efektywności energetycznej jako działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji Strategia Rozwoju Powiatu Polkowickiego na lata Strategia Rozwoju Powiatu Polkowickiego na lata przyjęta została uchwałą Nr XVII/137/08 Rady Powiatu Polkowickiego z dnia 28 października 2008 r. 14

16 Jednym z problemów strategicznych sfery środowiskowej według Strategii jest niska emisja. Priorytetem 40. trzeciego celu strategicznego powiatu polkowickiego jest jej ograniczenie poprzez rozwój systemów ochrony środowiska Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata z perspektywą na lata Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polkowice na lata z perspektywą na lata przyjęty został uchwałą Rady Miasta Nr IX/91/11 z dnia 10 czerwca 2011 r. W Programie wskazano, iż dla pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)piranu, strefę lubińsko-polkowicką pod kątem ochrony zdrowia w 2009 roku zaliczono do klasy C (wymagany program ochrony powietrza). Zwrócono również uwagę na problem niskiej emisji, który związany jest głównie z wykorzystywaniem węgla (najczęściej niskiej jakości o dużej zawartości siarki i niskiej energetyczności) jako głównego paliwa do wytwarzania ciepła w gospodarstwach domowych. Przyczyną tego jest również spalanie śmieci w paleniskach domowych. Priorytetami ochrony środowiska w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego gminy Polkowice są: zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z ciepłownictwa, zmniejszenie emisji komunikacyjnej, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych, oszczędzanie energii. W harmonogramie realizacji zadań Programu w kierunku poprawy jakości powietrza ujęto m.in.: likwidację ogrzewania węglowego w budynkach użyteczności publicznej na terenie całej gminy, sukcesywne podłączanie budynków do sieci centralnego ogrzewania, wspieranie wprowadzania niekonwencjonalnych, odnawialnych źródeł energii, likwidację źródeł niskiej emisji oraz modernizację nieefektywnych systemów grzewczych (wymiana kotłów węglowych na bardziej przyjazne środowisku), termomodernizację obiektów w tym docieplenie budynków, wymianę okien i drzwi oraz docieplenie obiektów użyteczności publicznej, prowadzenie działań promujących ogrzewanie zmniejszające emisję zanieczyszczeń do powietrza i działań edukacyjnych (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje) w celu uświadamiania wpływu zanieczyszczeń na zdrowie, kontrolę gospodarstw domowych w zakresie posiadania umów na odbiór odpadów. 15

17 Program zakłada również opracowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji i stworzenie systemu organizacyjnego w celu jego realizacji na poszczególnych etapach Strategia Rozwoju Zrównoważonego dla Gminy Polkowice na lata Strategia Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata została przyjęta uchwałą nr XXXIII/336/10 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 28 czerwca 2010 r. Gmina Polkowice dąży do podnoszenia standardu życia mieszkańców oraz tworzenia najlepszych możliwych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości. Cele te realizowane będą z poszanowaniem środowiska naturalnego, w zgodzie z ideą rozwoju zrównoważonego. Jednym z problemów strefy środowiskowej stojącym na przeszkodzie w podnoszeniu standardu życia mieszkańców jest problem niskiej emisji. Dlatego jednym celów operacyjnych jest rozwój systemów ochrony środowiska poprzez ograniczenie niskiej emisji. 3. Analiza istniejącego stanu jakości powietrza w mieście Polkowice 3.1. Ogólna charakterystyka miasta Polkowice Polkowice zajmują powierzchnię ha i są siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Polkowice. Miasto leży w centrum gminy położonej we wschodniej części powiatu polkowickiego, w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego. Mapa nr 1: Położenie gminy Polkowice w powiecie polkowickim 16

18 Gmina Polkowice graniczy z gminami: Rudna, Lubin, Chocianów, Radwanice, Jerzmanowa oraz Grębocice. Polkowice leżą w niewielkiej odległości od sześciu dużych miast: Legnicy, Leszna, Zielonej Góry, Wrocławia, Jeleniej Góry i Wałbrzycha. Istotne jest również bliskie sąsiedztwo z liczącymi się w skali regionu ośrodkami miejskimi takimi jak: Głogów, Lubin i Bolesławiec. Stosunkowo niewielka odległość dzieli Polkowice od polsko-niemieckich i polsko-czeskich przejść granicznych, takich jak np.: Lubawka, Jakuszyce, Zgorzelec i Olszyna 1. Miasto położone jest na terenie tzw. Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego, gdzie eksploatacji podlegają bogate złoża rud miedzi. Według danych GUS z 2010 r. w Mieście mieszka ogółem osób, w tym mężczyzn i kobiet 2. W Polkowicach krzyżują się dwie trasy: droga krajowa nr 3 oraz droga wojewódzka nr 331. Dodatkowo w promieniu 80 km od Polkowic znajdują się: autostrada A4, droga krajowa nr 36, a także projektowane autostrady A2 i A3. W Polkowicach według danych na 2010 r. zarejestrowanych było podmiotów gospodarczych, z czego w sektorze publicznym 56 podmiotów, a w sektorze prywatnym podmiotów Charakterystyka niskiej emisji Pył jest zanieczyszczeniem powietrza składającym się z mieszaniny cząstek stałych i ciekłych, zawieszonych w powietrzu, będących mieszaniną substancji organicznych i nieorganicznych. Ze względu na pochodzenie pyły dzieli się na: naturalne nieorganiczne, powstające w wyniku działań przyrody, np. wietrzenie skał, wybuch wulkanu, pierwotne, które są emitowane bezpośrednio ze źródeł, powstające głównie podczas spalania, wtórne, powstające w wyniku przemian chemicznych w atmosferze: dwutlenku siarki (SO 2 ), tlenków azotu (NO X ), lotnych związków organicznych (LZO) czy amoniaku (NH 3 ). 1 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Polkowice na lata i Bank Danych Lokalnych 3 Ibidem 17

19 Ze względu na średnicę aerodynamiczną, rozmiar cząstki stosowana jest następująca klasyfikacja pyłów: TSP pył całkowity, wszystkie pyły o średnicy aerodynamicznej większej nawet od 10µm, PM10 pyły inhabilne o średnicy aerodynamicznej ziaren mniejszej niż 10 µm, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc, PM2,5 pyły respirabilne o średnicy aerodynamicznej ziaren mniejszej niż 2,5 µm, które wnikają głęboko do płuc i docierają do pęcherzyków płucnych oraz przedostają się do krwioobiegu, PM0,1 pyły o średnicy aerodynamicznej ziaren mniejszej niż 0,1 µm 4. Pył jest zanieczyszczeniem transgranicznym, pył PM10 jest transportowany na odległość do km, a pył PM2.5 - na odległość do km. Prawnie dopuszczalne poziomy pyłu PM10 w powietrzu i dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów zostały omówione w punkcie Programu. Stężenia pyłu PM10 na terenie województwa dolnośląskiego w latach były wysokie. Na wielu stanowiskach pomiarowych notowano przekroczenia normy dobowej oraz średniorocznej. Trudności z dotrzymaniem dopuszczalnego poziomu dla pyłu PM10 występowały przede wszystkim na obszarach miejskich oraz terenach należących do kopalń miedzi. Na podstawie pomiarów wykonanych w 2007 roku wyznaczono 10 stref na terenie województwa dla których opracowano Programy Ochrony Powietrza. Jednym z tych obszarów jest strefa lubińsko-polkowicka. W strefie lubińsko-polkowickiej od 2007 prowadzony jest monitoring metali i WWA (wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych) w pyle PM10. Oznaczane są stężenia następujących metali: arsenu, niklu, kadmu, ołowiu oraz przedstawiciela WWA benzo(a)pirenu Pozostałe źródła emisji Przyczyny przekroczeń stężeń pyłów mogą być następujące: emisja pochodząca od komunikacji, emisja powierzchniowa z indywidualnego ogrzewania budynków ze źródeł rozproszonych, prace remontowe, aerozole wtórne pochodzące od emisji pierwotnej zanieczyszczeń gazowych, unos pyłu, 4 Pyły zawieszone TSP, PM10, PM2,5, PM0,1, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, Warszawa,

20 wtórny unos pyłu, napływ zanieczyszczeń spoza terenu województwa, kraju, naturalne źródła emisji lub zjawiska, warunki meteorologiczne 5. Grupami szczególnie wrażliwymi na przekroczenie poziomu pyłu PM10 są osoby starsze, dzieci i osoby cierpiące na choroby dróg oddechowych i układu krwionośnego. Pyły stanowią poważny czynnik chorobotwórczy, osiadają na ściankach pęcherzyków płucnych utrudniając wymianę gazową, powodują podrażnienie naskórka i śluzówki, zapalenie górnych dróg oddechowych oraz wywołują choroby alergiczne, astmę, nowotwory płuc, gardła i krtani. Nie istnieje próg stężenia, poniżej którego negatywne skutki zdrowotne wynikające z oddziaływania pyłów na zdrowie ludzi nie występują Łączna emisja zanieczyszczeń z terenu miasta Polkowice Przeprowadzona na potrzeby opracowania Programu ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego - strefa lubińsko-polkowicka inwentaryzacja emisji na terenie powiatu polkowickiego wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu objęła: emitory punktowe, emitory powierzchniowe, emitory liniowe. Tabela nr 2: Sumy emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu dla różnych typów źródeł zlokalizowanych na terenie powiatu polkowickiego w 2007 r. 7 Rodzaj źródeł emisji emisja PM10 [Mg/rok] benzo(a)piren Źródła punktowe 112,40 10,00 Źródła powierzchniowe 212,96 128,00 Źródła liniowe 49,91 0,00 Razem 375,27 138,00 Największy udział w emisji pyłów PM10 na terenie powiatu polkowickiego mają źródła powierzchniowe (57%) oraz źródła punktowe (30%). Najmniejszym wpływem odznaczają się źródła liniowe stanowiące 13% emisji pyłów PM10. W przypadku emisji do atmosfery wielopierścieniowych węglowodorów 5 Ibidem 6 Strona internetowa 7 Baza emisji SOZAT 19

21 aromatycznych (benzo(a)pirenu) największy udział mają źródła powierzchniowe. Pochodzi z nich blisko 93% łącznej emisji. Celem przeprowadzenia rocznej oceny jakości powietrza jest klasyfikacja stref w oparciu o obowiązujące na dany rok kryteria, uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń, wskazanie wartości i obszarów przekroczeń wartości kryterialnych oraz wskazanie potrzeb w zakresie niezbędnej modernizacji systemu monitoringu powietrza. Zakres oceny rocznej wykonanej na potrzeby ustalenia dotrzymywania standardów imisyjnych dla poszczególnych zanieczyszczeń został wykonany na podstawie analizy wielkości stężeń za 2010 r. 8 Ocenę wykonano według kryteriów dotyczących ochrony zdrowia dla: benzenu C 6 H 6, dwutlenku azotu NO 2, dwutlenku siarki SO 2, tlenku węgla CO, ozonu O 3, pyłu zawieszonego PM10, arsenu w pyle As (PM10), kadmu w pyle Cd (PM10), niklu w pyle Ni (PM10), ołowiu w pyle Pb (PM10), benzo(a)pirenu w pyle B/a/P(PM10), oraz kryteriów określonych w celu ochrony roślin dla: dwutlenku siarki SO 2, tlenków azotu NO x, ozonu O 3 określonego współczynnikiem AOT40. Na potrzeby rocznych ocen jakości powietrza układ oraz liczba stref została określona w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U. nr 52, poz. 310). Według zapisów ww. rozporządzenia w województwie dolnośląskim klasyfikację wykonuje się w 15 strefach: 2 powiatach grodzkich (miasta Jelenia Góra oraz Legnica), 5 powiatach ziemskich (głogowski, kłodzki, oławski, wałbrzyski, zgorzelecki), 8 obszarach łączonych z kilku powiatów (strefa bolesławiecko-lwówecka, dzierżoniowsko-świdnicka, jaworsko-złotoryjska, jeleniogórsko-kamiennogórska, lubińsko-polkowicka, oleśnicko-trzebnicka, strzelińskoząbkowicka, średzko-wrocławska) oraz aglomeracja Wrocławska. 8 Na podstawie Oceny jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2010 roku, WIOŚ, Wrocław,

22 Miasto Polkowice znajduje się w strefie lubińsko-polkowickiej (PL z.02) Opis stref z występującymi przekroczeniami poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10 i B(a)P W wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2010 r. w strefie lubińskiej-polkowickiej uzyskano następujące wyniki: 1. w ramach celu ochrony zdrowia: Tabela nr 3: Klasyfikacja stref dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne - ochrona zdrowia (wynikowa) strefa Dwutlene k siarki SO 2 Dwutlene k azotu NO 2 Pył PM10 Benzen C 6 H 6 Tlenek węgla CO Ołów Pb (w PM10) lubińsko-polkowicka A A A* A A A A nie przekraczający wartości dopuszczalnej, C powyżej wartości dopuszczalnej. * Norma roczna stężeń PM10 w powietrzu nie została przekroczona. Wystąpiły natomiast 73 razy przekroczenia dobowej normy stężeń pyłu PM10 w powietrzu w 2010 roku. (Raport WIOŚ Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w 2010 roku, Wrocław 2011) Tabela nr 4: Klasyfikacja stref dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe ochrona zdrowia (rok) strefa As (PM10) Cd (PM10) Ni (PM10) B/a/P (PM10) lubińsko-polkowicka A A A C A nie przekraczający wartości dopuszczalnej, C powyżej wartości dopuszczalnej. W wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2010 r. dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe w strefie lubińsko-polkowickiej zanotowano przekroczenia standardów imisyjnych dla pyłu PM10 według kryteriów ochrony zdrowia. Przekroczenia te odnotowano 73 razy. Dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe w wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2010 r. obszar strefy lubińsko-polkowickiej otrzymał klasę C ze względu na przekroczenie poziomu docelowego dla benzo/a/pirenu według kryterium ochrony zdrowia. Wskazania pyłomierza zlokalizowanego w Polkowicach na ulicy Kasztanowej wykazały przekroczenie średniej rocznej normy stężeń o 480%. 2. w ramach celu ochrona roślin: 21

23 Tabela nr 5: Klasyfikacja stref dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne, docelowe i celu długoterminowego - ochrona roślin strefa Symbol klasy dla obszaru strefy SO 2 NO x Poziom docelowy AOT40 Poziom celu długoterminowego lubińsko-polkowicka A A A A A nie przekraczający wartości dopuszczalnej, C powyżej wartości dopuszczalnej. Roczna ocena jakości powietrza wykonana na podstawie danych za 2010 r. wykazała, że na terenie strefy lubińsko-polkowickiej nie zostały przekroczone obowiązujące poziomy docelowe dla ozonu (AOT40) dla ochrony roślin. Przyczynami wysokich poziomów stężeń pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu wskazanymi w Programie ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego - strefa lubińsko-polkowicka są: stosowanie paliw stałych o wysokiej zawartości popiołu w nieprzystosowanych do tego paleniskach, wysoki udział indywidualnego ogrzewania węglowego w zaspokajaniu potrzeb grzewczych mieszkańców, stosowanie starych i nieekologicznych źródeł cieplnych. W Programie ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego strefa lubińskopolkowicka wskazano, iż poza działaniami ograniczającymi emisję powierzchniową konieczne są działania związane ze zmniejszeniem uciążliwości emitorów punktowych na terenie strefy: głównie obszaru Polkowic, Lubina i Rudnej. 4. Analiza wyników inwentaryzacji potencjalnych źródeł niskiej emisji na terenie miasta Przygotowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Polkowice poprzedzono procesem inwentaryzacji terenowej wraz z wykonaniem ankietyzacji. Proces zrealizowany został w trakcie wizyt terenowych z wykorzystaniem formularzy ankiety na podstawie upoważnień podpisanych przez Burmistrza Polkowic. Prace terenowe odbywały się w okresie 9-20 stycznia 2012 r. Celem przeprowadzenia procesu ankietyzacji wśród mieszkańców miasta było zidentyfikowanie funkcjonujących systemów grzewczych oraz rozpoznanie planów i potrzeb 22

24 mieszkańców w zakresie modernizacji budynków. Inwentaryzacja i ankietyzacja obejmowała następujące obszary miasta: obszar Starego Miasta, dawne Polkowice Dolne, osiedle Polanka, osiedle Staszica, osiedle Młodych, osiedle Dąbrowskiego, ulice: Głogowską, Chełmońskiego, Lipową, Skalników, Dąbrowskiego, Polną, pojedyncze domy jednorodzinne na terenie miasta. Inspektorzy terenowi przeprowadzili proces inwentaryzacji i ankietyzacji na terenie wyznaczonych obszarów miasta. Zgromadzili informacje dotyczące 297 posesji, na terenie których byli obecni mieszkańcy. Spośród właścicieli posesji wypełniło i przekazało ankiety inspektorom terenowym, 72 mieszkańców zadeklarowało przekazanie ankiety do Urzędu Miasta, a 84 odmówiło wypełnienia ankiety. Szczegółowy wykaz posesji w formie tabelarycznej stanowi Załącznik nr 2 do Programu. Wykorzystany został on do przeprowadzenia szczegółowych analiz zawartych w Programie. W trakcie prac zidentyfikowano 215 budynków, będących potencjalnymi źródłami niskiej emisji. Ponadto zgromadzono łącznie 139 ankiet z odpowiedziami mieszkańców oraz danymi pochodzącymi od zarządców nieruchomości. W 80 ankietach jako źródło energii cieplnej wskazano gaz ziemny lub LPG. Natomiast w 59 ankietach mieszkańcy wskazali, iż pozyskują energię cieplną ze spalania różnych rodzajów paliw (np. węgiel oraz drewno, drewno oraz gaz ziemny lub inne). Obiekty te wskazano jako potencjalne źródła niskiej emisji. Wyniki ankietowania zostały zebrane w formie tabelarycznej i w bazie danych. Zgromadzone dane umożliwiły określenie budynku referencyjnego przyjętego do dalszych analiz oraz przygotowanie mapy rozmieszczenia emisji pyłu PM10. Na mapie nr 2 przedstawiono rozmieszczenie stref miasta objętych procesem ankietyzacji wraz z uzyskanymi wynikami, natomiast na szczegółowej mapie nr 3 zaprezentowano z wykorzystaniem odpowiednich sygnatur zidentyfikowane, potencjalne budynki, w których wykorzystywane są źródła energii inne niż gaz, które nie przekazały danych w formie ankiety. 23

25 Mapa nr 2: Obszar miasta objęty procesem ankietyzacji 24

26 Mapa nr 3: Zidentyfikowane, potencjalne budynki, w których wykorzystywane są źródła energii inne niż gaz, których właściciel nie przekazali danych w formie ankiety, z podziałem na osiedla 25

27 26

28 27

29 Inwentaryzacją w procesie ankietowania objęte zostały budynki jednorodzinne i wielorodzinne, posiadające indywidualne źródła ciepła. Ankietami nie zostały objęte nowe budynki oraz domy podłączone do miejskiej sieci ciepłowniczej. W trakcie prac zgromadzono następujące dane: 1. ogólne adres, typ budynku, rok budowy, powierzchnia użytkowa, 2. stan istniejący budynku wymiary budynku, rodzaj ścian, stan ocieplenia, stan okien, konstrukcja dachu, rodzaj i charakterystyka stosowanego ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej, 3. planowany zakres modernizacji budynku. W wyniku przeprowadzonych prac terenowych i kameralnych oraz z uwzględnieniem materiałów pozyskanych od zarządców budynków wielorodzinnych, Urzędu Gminy oraz Przedsiębiorstwa Gospodarki Miejskiej Sp. z o.o. w Polkowicach powstała baza danych zawierająca następujące dane: 1. graficzne: obiekty wykorzystujące indywidualne źródła ciepła, siatka ulic, linia kolejowe, cieki wodne, granice miasta, 2. opisowe: nazwy ulic, adresy budynków, typ stosowanego ogrzewania, lokalizacja kotła, spalane paliwo, przygotowanie ciepłej wody użytkowej oraz planowany zakres modernizacji. Baza danych w formie elektronicznej została wykorzystana do opracowania map i określenia reprezentatywnego budynku jeno i wielorodzinnego. Analiza danych uzyskanych w trakcie procesu ankietyzacji została wykonania w odniesieniu do: struktury wiekowej jedno- i wielorodzinnych budynków mieszkalnych, powierzchni użytkowej budynków, rodzajów materiałów, z których wykonane są ściany budynków i ocieplenie, stanu okien, konstrukcji dachu, rodzaju ogrzewania, stanu technicznego kotła i lokalizacji kotłowni, sposób podgrzewania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.), liczby osób przypadających na 1 budynek, struktury i zużycia paliw wykorzystywanych na cele grzewcze, planowanego zakresu modernizacji oraz rodzaju paliwa stosowanego po modernizacji. Do dalszych analiz przyjęto, iż próba jest reprezentatywna (28%). Uzyskane wyniki przedstawiono na mapie nr 4 w podziale na osiedla. 28

30 Mapa nr 4: Odpowiedzi uzyskane w wyniku procesu ankietyzacji 29

31 30

32 31

33 4.1. Analiza stanu budynków i wykorzystywanych źródeł ciepła Budynki jednorodzinne Ponad 43% budynków jednorodzinnych, które są ogrzewane z wykorzystaniem węgla kamiennego, zostało zbudowanych w latach % budynków zbudowanych zostało przed 1930 rokiem, a jedynie 6% w latach Pozostałe 34% domów wzniesionych zostało po 1990 roku. Wykres nr 1: Struktura wiekowa budynków jednorodzinnych Średnia arytmetyczna roku budowy budynków wynosi Do dalszych analiz przyjęto, iż budynek reprezentatywny został zbudowany w 1982 r. Średnia liczba kondygnacji w ankietowanych budynkach wynosi 2. Ponad 71% domów jednorodzinnych to budynki wolnostojące. Przyjęto więc do dalszych analiz, iż budynek reprezentatywny jest wolnostojący. Średnia powierzchnia użytkowa budynku jednorodzinnego wynosi 154 m 2. Ze względu na fakt, iż większość (ponad 81%) budynków jest podpiwniczona, do dalszych analiz przyjęto, iż budynek reprezentatywny jest podpiwniczony. Średnia długość budynku wynosi 11 m przy szerokości równej 10 m. Średnia wysokość budynku wynosi 8 m. 32