WPŁYW TRENINGU I DODATKU WITAMINY C NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W WĄTROBIE SZCZURÓW

Transkrypt

1 ŻYWNOŚĆ. Nauka,.Techologia. Jakość, 2009, 4 (65), MIKOŁAJ A. GRALAK 1, JERZY BERTRANDT 2, ANNA KŁOS 2, ANNA B. STRYCZEK, BOGDAN DĘBSKI WPŁYW TRENINGU I DODATKU WITAMINY C NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W WĄTROBIE SZCZURÓW Streszczeie Przeprowadzoo badaia wpływu wysiłku i dodatku witamiy C a zawartość wapia, magezu, żelaza, cyku, magau i miedzi w wątrobach szczurów. Zwierzęta były podzieloe a cztery grupy i przez 90 di żywioe były ad libitum dietami półsytetyczymi o wartości eergetyczej 1,47 kj/100 g (350 kcal/100 g), z czego 20% eergii pochodziło z białka. Dwie grupy szczurów otrzymywały powyższą dietę z dodatkiem witamiy C. Diety te zawierały 375 mg tej witamiy/kg diety, co staowiło 15-o krotość poziomu w dietach bez dodatku witamiy C. Szczury z dwóch grup spośród wyżej wymieioych czterech, z jedej bez dodatku i z jedej otrzymującej dodatek witamiy C, były codzieie treowae przez godzię a bieżi. U treowaych szczurów obserwowao wzrost stężeia badaych pierwiastków w wątrobie, z wyjątkiem żelaza. Istotie wyższe stężeia stwierdzoo u szczurów w przypadku: Mg (288 ±12 i 329 ±13 mg/kg), Z (48,8 ±1,8 i 57,9 ±1,9 mg/kg) oraz Cu (4,50 ±0,18 i 5,36 ±0,19 mg/kg). Stężeie Cu u zwierząt ietreowaych karmioych dietą z wysoką zawartością witamiy C było także istotie wyższe (5,38 ±0,27 mg/kg) iż w grupie ietreowaych szczurów ieotrzymujących witamiy C (3,63 ±0,24 mg/kg). Słowa kluczowe: składiki mierale, wysiłek, witamia C Wprowadzeie Po wysiłku astępuje wzrost TBARS (thiobarbituric acid reactive substaces) w osoczu, co sugeruje zaburzeie rówowagi między powstawaiem i elimiacją wolych rodików tleowych (ROS). Temu procesowi towarzyszy obiżeie stężeia Mg, Z i Cu w osoczu krwi, ale także wzrost stężeia Mg, Fe, Cu i Se w krwikach czerwoych [15]. Stwierdzoo także w badaiach a ludziach i zwierzętach, że po wysiłku wzrasta wydalaie Z, Cu, Se i Cr w moczu oraz w pocie [1, 2, 3, 5, 12, 20]. Z drugiej 1 Dr hab. M. A. Gralak, mgr iż. A. B. Stryczek, dr hab. B. Dębski Katedra Nauk Fizjologiczych, Wydział Medycyy Weteryaryjej, SGGW, Nowoursyowska 159, Warszawa, 2 Dr hab.. farm. J. Bertradt, dr. farm. A. Kłos, Zakład Higiey i Fizjologii, Wojskowy Istytut Higiey i Epidemiologii, Kozielska 4, Warszawa

2 WPŁYW TRENINGU I DODATKU WITAMINY C NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH 353 stroy wiadomo, że wysiłek i ruch, poprawia mieralizację kości, awet u ludzi starszych w wieku powyżej 60 lat [16]. Wydaje się, że witamia C może mieć bezpośredi wpływ a metabolizm składików mieralych, ze względu a swoje właściwości redukujące i chelatujące [13]. Niedobór witamiy C może zaburzyć tworzeie poprzeczych mostków w strukturze kolageu [4], umożliwiających wychwytywaie i zatrzymywaie składików ieorgaiczych w kości. Wydaje sie, ze ajlepiej pozay jest wpływ witamiy C a wchłaiaie i metabolizm żelaza. Jedak ie wszystko jest jase i dlatego związek metabolizmu witamiy C i żelaza jest adal przedmiotem wielu badań [21; 23]. Jedocześie wiadomo, ze składiki mierale we krwi staowią ułamek proceta z ich całkowitej zawartości w orgaizmie, a ich stężeie w osoczu jest względie stale ze względu miedzy iymi a aktywość wątroby, przez którą migrują wszystkie składiki mierale wchłoięte w przewodzie pokarmowym. Biorąc pod uwagę dae literaturowe a temat iterakcji między wysiłkiem, witamią C i składikami mieralymi, postaowioo zbadać wpływ dodatku witamiy C do diety oraz wpływ treigu a stężeie wapia, magezu, żelaza, cyku, magau i miedzi w wątrobie szczurów karmioych ad libitum. Materiał i metody badań Doświadczeie wykoao a 90 rosących samcach, szczurach szczepu Wistar o początkowej masie około 150 g. Zwierzęta były podzieloe a cztery grupy i utrzymae idywidualie w plastikowych klatkach umieszczoych w klimatyzowaym pomieszczeiu (23 o C), z zachowaiem 12-godziego cyklu świetlego. Zwierzęta otrzymywały ad libitum półsytetyczą dietę o wartości eergetyczej diety 3500 kcal/kg (1466,5 kj/100 g), przy czym 20% eergii pochodziło z białka a 15% z tłuszczów (tab.1). Zawartość witamiy C w dwóch dawkach wyosiła 250 mg/kg diety. Dwie grupy szczurów otrzymywały dietę z dodatkiem witamiy C. Diety te zawierały 3,75 g tej witamiy/kg diety, co staowiło 15-krotość poziomu w dietach bez dodatku witamiy C. Szczury z dwóch grup spośród wyżej wymieioych czterech, z jedej bez dodatku i z jedej otrzymującej dodatek witamiy C, były codzieie treowae przez godzię a bieżi. W trakcie trwaia doświadczeia kotrolowao zmiay masy ciała oraz ilość spożytej paszy dwukrotie w ciągu tygodia. 12 godzi przed końcem doświadczeia zwierzęta odstawiao od karmy. Szczury uśmiercao przez przerwaie rdzeia kręgowego po uprzedim uśpieiu eterem etylowym i pobrao wątroby do dalszych badań. Próbki wątroby (0,5-1 g) umieszczao w wysokociśieiowych aczyiach tefloowych i dodawao do ich 5 ml HNO 3 (Merck ) oraz 1 ml H 2 O 2 (Merck ). Mieralizację przeprowadzao w laboratoryjym systemie mikrofalowym

3 354 Mikołaj A. Gralak, Jerzy Bertradt, Aa Kłos, Aa B. Stryczek, Bogda Dębski 1 Ethos 900 firmy Milestoe, USA - Włochy. Po mieralizacji próbek, pierwiastki były ozaczae metodą płomieiowej absorpcji atomowej a aparacie Perki-Elmer 1100B, przy użyciu próżiowych lamp katodowych. Skład diety szczurów. Compositio of the rat diet. Tabela 1 Składik Compoet g/kg kcal Kazeia Casei 189,7 607,0 Suszoe jaja Egg powder 16,1 93,3 Mąka pszea Wheat flour 194,3 676,1 Skrobia pszea Wheat starch Skrobia ziemiaczaa Potato starch 91,4 - Sacharoza Succrose Olej słoeczikowy Suflower oil 3,6 32,4 Smalec Lard 54,9 492,6 Premiks mieraly Mieral mixture * 40 - Witamiy Vitamis ** 10 - * 1000 g premiksu mieralego zawiera: KHPO g, CaCO 3-300,0g, NaCl-167,0g, MgSO 4-102,0g, CaHPO 4-75,0g, FeC 6 P 5 O 7-27,5g, MSO 4-5,1g, KJ-0,8g, CuSO 4-0,3g, ZCl 2-0,25g, CoCl 2-0,05g. * 1000 g mieral mixture cotais: KHPO 4-322,0g, CaCO 3-300,0g, NaCl-167,0g, MgSO 4-102,0g, CaH- PO 4-75,0g, FeC 6 P 5 O 7-27,5g, MSO 4-5,1g, KJ-0,8g, CuSO 4-0,3g, ZCl 2-0,25g, CoCl 2-0,05g. ** 1000 g premiksu witamiowego zawiera: wit. D IU, wit. K-1.0g, wit. B 12-30μg, chlorek choliy-10.0g, kwas foliowy-1,01g, biotya-0,03g, iozytol 10,0g, PABA-10.0g, wit. A IU, wit. B 6 -,5g, wit. E-2,5g, wit. B 1-5,0g, wit. C-25g, wit. PP-5,0g, wit. B 2-2.5g, patoteia wapia -25,0g. ** 1000 g vitami mixture cotais: Vit. D IU, Vit. K-1.0g, Vit. B 12-30μg, Cholie chloride- 10,0g, Folic acid-,01g, Bioti-0,03g, Iositol 10,0g, PABA-10,0g, Vit. A IU, Vit. B 6-1,5g, Vit. E-2,5g, Vit. B 1-5,0g, Vit. C-25g, Vit. PP-5,0g, Vit. B 2-2,5g, Calcium pathoteate-25,0g. Ocea statystycza uzyskaych wyików obejmowała jedoczyikową (grupa) i dwuczyikową (treig*witamia C) aalizę wariacji. W celu zbadaia rówości wariacji w grupach przeprowadzao test Levee a. Poieważ wariacje w grupach różiły się od siebie istotie to do porówaia średich zastosowao test Tamhae a. Do obliczeń użyto programu SPSS 12.0 PL.

4 WPŁYW TRENINGU I DODATKU WITAMINY C NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH 355 Wyiki i dyskusja Średie spożycie paszy w czasie doświadczeia wyosiło 23,5 g/dzień. Spożycie składików mieralych było podobe we wszystkich grupach. Stężeie wapia, magezu, żelaza, cyku, magau i miedzi w wątrobie wraz z wyikami aalizy statystyczej są przedstawioe w tabelach 2 7, osobo dla każdego pierwiastka. W tabelach podao średie i błąd stadardowy średiej (SEM). Stężeie wapia w wątrobie szczurów (mg*kg -1 świeżej tkaki). Liver calcium cotet i rats (mg*kg -1 fresh tissue). Tabela 2 Bez witamiy C Without vitami C With vitami C Średia ogóla Overall mea Bez treigu Without traiig Treig Traiig Średia ogóla Overall mea 26 48,16 ±3, ,87 ±4, ,01 ±2, ,85 ±3, ,66 ±3, ,76 ±2, ,50 ±2, ,27 ±2, ,88 ±1,93 Tabela 3 Zawartość magezu w wątrobie szczurów (mg*kg -1 świeżej tkaki). Liver magesium cotet i rats (mg* kg -1 fresh tissue). Bez treigu Treig Średia ogóla Without traiig Traiig Overall mea Bez witamiy C Without vitami C ,8 ±15, ,9 ±18, ,8 ±12.0 With vitami C ,4 ±18, ,6 ±18, ,0 ±12,8 Średia ogóla Overall mea ,6 A ±12, ,3 B ±12, ,9 ±8,8 A,B średie ogóle ozaczoe różymi literami różią się istotie a poziomie P 0,05 (test F) A,B overall meas followed by the differet superscript differ sigificatly at P 0.05 (test F) Wysiłek podwyższył (P 0,05) zawartość magezu (Tab. 3), cyku (Tab. 5) i miedzi (Tab. 7) w wątrobie. W przypadku pozostałych pierwiastków: wapia, żelaza i magau zmiay stężeń były statystyczie ieistote. U szczurów poddaych treigowi zawartość magezu w wątrobie wzrosło o 14,1%, cyku o 18,8% i miedzi aż o 19,3%. Ciekawe, że zawartość żelaza wątrobie było ajwyższe w grupie iepoddawaej treigowi i ieotrzymującej dodatku witamiy C (Tab. 4). Dodatek witamiy C ie miał wpływu a wzrost zawartości żelaza w wątrobie, chociaż wiadomo, że witamia C zwiększa wchłaiaie tego pierwiastka z przewodu pokarmowego [13; 19]. Jedak skuteczość dodatku witamiy C a wchłaiaie żelaza zależy rówież od rozpuszczalości związku, w jakim żelazo występuje [22]. Zwiększając dwukrotie stosuek żelaza do witamiy C w mieszakach dla dzieci z 1:2.1 do 1:4.2 moża zwiększyć

5 356 Mikołaj A. Gralak, Jerzy Bertradt, Aa Kłos, Aa B. Stryczek, Bogda Dębski 1 wchłaiaie tego pierwiastka z 14,8 do 22,1% [7]. Być może w iiejszym doświadczeiu dawka witamiy C była zbyt duża i stąd jego iższe ( P > 0,05) zawartość w wątrobie. Podobie Oladipo i wsp. [17] obserwowali u ludzi obiżeie biodostępości żelaza pod wpływem dodatku witamiy C do racji pokarmowych. Zawartość żelaza w wątrobie szczurów (mg*kg -1 świeżej tkaki). Liver iro cotet i rats (mg* kg -1 fresh tissue). Tabela 4 Bez witamiy C Without vitami C With vitami C Średia ogóla Overall mea Bez treigu Without traiig Treig Traiig Średia ogóla Overall mea ,7 ±19, ,8 ±22, ,7 ±14, ,6 ±22, ,3 ±22, ,0 ±15, ,2 ±14, ,5 ±15, ,8 ±10,7 Zawartość cyku w wątrobie szczurów (mg*kg -1 świeżej tkaki). Liver zic cotet i rats (mg* kg -1 fresh tissue). Tabela 5 Bez treigu Treig Średia ogóla Without traiig Traiig Overall mea Bez witamiy C Without vitami C 27 45,78 a ±2, ,06 b ±2, ,42 ±1,80 With vitami C 20 51,75 ab ±2, ,83 b ±2, ,29 ±1,93 Średia ogóla Overall mea 47 48,76 A ±1, ,94 B ±1, ,35 ±1,32 a,b średie ozaczoe różymi literami różią się istotie a poziomie P 0,05 (test Tamhae a) a,b meas followed by the differet superscript differ sigificatly at P 0.05 (test Tamhae a) A,B średie ogóle ozaczoe różymi literami różią się istotie a poziomie P 0,05 (test F) A,B overall meas followed by the differet superscript differ sigificatly at P 0.05 (test F) Chociaż zawartość magau ie uległo zmiaom pod wpływem treigu, to był to jedyy pierwiastek, którego zawartość istotie wzrosło pod wpływem dodatku witamiy C do dawki pokarmowej (Tab. 6). Wiadomo, że dodatek magau zwiększa sytezę witamiy C w wątrobie z maozy, galaktozy i glukozy [9]. Jedocześie Davidsso i wsp. [6] doszli do wiosku, że dodatek witamiy C ie ma wpływu a wchłaiaie magau z przewodu pokarmowego. Moża więc przypuszczać, że dodatek witamiy C prawdopodobie ograiczył jej sytezę w wątrobie i zmiejszył wydalaie magau z żółcią. We wcześiejszych badaiach stwierdziliśmy istotą korelację między zawartościami żelaza i magau [11], ale zależość taka ie została potwierdzoa w tym badaiu. W obecym doświadczeiu ie zaobserwowao by dodatek witamiy C miał wpływ a zawartości wapia, magezu, cyku i miedzi, chociaż w literaturze moża

6 WPŁYW TRENINGU I DODATKU WITAMINY C NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH 357 zaleźć przykłady, iekiedy przeciwstawe, a istieie zależości między witamią C a składikami mieralymi. Prawdopodobie zależy to także od dawki witamiy C. Zawartość magau w wątrobie szczurów (mg*kg -1 świeżej tkaki). Liver magaese cotet i rats (mg* kg -1 fresh tissue). Tabela 6 Bez treigu Treig Średia ogóla Without traiig Traiig Overall mea Bez witamiy C Without vitami C 27 2,69 a ±0, ,79 a ±0, ,74 A ±0,11 With vitami C 20 3,40 b ±0, ,62 b ±0, ,51 B ±0,12 Średia ogóla Overall mea 47 3,04 ±0, ,20 ±0, ,12 ±0,08 a,b średie ozaczoe różymi literami różią się istotie a poziomie P 0,05 (test Tamhae a) a,b meas followed by the differet superscript differ sigificatly at P 0.05 (test Tamhae a) A,B średie ogóle ozaczoe różymi literami różią się istotie a poziomie P 0,05 (test F) A,B overall meas followed by the differet superscript differ sigificatly at P 0.05 (test F) U ludzi żywioych dietą zawierającą rośliy strączkowe, dawki witamiy C w ilości do 100 mg a dobę wpływały pozytywie a biodostępość wapia, magezu, żelaza i cyku, ale ie miały wpływu a biodostępość miedzi [17]. Ci sami autorzy stwierdzili, że dawki witamiy C powyżej 100 mg a dobę obiżały biodostępość tych składików mieralych. Natomiast w przypadku diety z amaratusem dodatek witamiy C ( mg/d) obiżył jedyie biodostępość miedzi. To może także świadczyć o iezaej iterakcji między witamią C a składikami diety. W aszym doświadczeiu szczury spożywały średio 8,5 9,0 mg witamiy C a dzień (30 mg/kg m.c.), co spowodowało wzrost (P > 0,05) zawartości magezu w wątrobie o 11,7% z 291,8 do 326,0 mg/kg. Zmiay w zawartości zarówo magezu, jak i magau w wątrobie mogą świadczyć o przesuięciu pool i tych pierwiastków w orgaizmie zwierząt otrzymujących diety wzbogacoe w tę witamię. Z drugiej stroy, biorąc pod uwagę udział kwasu askorbiowego w metabolizmie kolageu [4] i witamiy D 3 [19] moża sądzić, że dodatek witamiy C miał hamujące działaie a resorbcję kości. Jedak toksycze dawki witamiy C (200 mg/dzień) u świek morskich mogą wywołać demieralizację kości [18]. W aszym doświadczeiu dodatek witamiy C do dawki pokarmowej szczurów ie miał wpływu a zawartość wapia, żelaza, cyku i miedzi w wątrobie. Zastosowaie obu badaych czyików, treigu i witamiy C, zwiększyło (P > 0,05) dalej stężeie jedyie magezu (351,6 ±18,2) w stosuku do grupy ietreowaej, karmioej bez dodatku witamiy C (276.8 ±15,6 mg*l -1 ). W przypadku miedzi (Tab. 7), kombiacja treigu i dodatku witamiy C spowodowała obiżeie

7 358 Mikołaj A. Gralak, Jerzy Bertradt, Aa Kłos, Aa B. Stryczek, Bogda Dębski 1 (P > 0,05) stężeia tego pierwiastka w wątrobie w stosuku do grup, w których czyiki te były stosowae oddzielie. Zawartość miedzi w wątrobie szczurów (mg*kg -1 świeżej tkaki). Liver copper cotet i rats (mg* kg -1 fresh tissue). Tabela 7 Bez treigu Treig Średia ogóla Without traiig Traiig Overall mea Bez witamiy C Without vitami C 27 3,63 a ±0, ,79 b ±0, ,71 ±0,18 With vitami C 20 5,38 b ±0, ,93 b ±0, ,15 ±0,19 Średia ogóla Overall mea 47 4,50 A ±0, ,36 B ±0, ,93 ±0,13 a,b średie ozaczoe różymi literami różią się istotie a poziomie P 0,05 (test Tamhae a) a,b meas followed by the differet superscript differ sigificatly at P 0.05 (test Tamhae a) A,B średie ogóle ozaczoe różymi literami różią się istotie a poziomie P 0,05 (test F) A,B overall meas followed by the differet superscript differ sigificatly at P 0.05 (test F) Wioski 1. Treig odgrywa ważą rolę w metabolizmie składików mieralych podwyższając stężeie magezu, cyku i miedzi w wątrobie. 2. Dodatek witamiy C do diety (3,75 g/kg) podwyższa stężeie magau (p 0,05) i magezu (p > 0,05) w wątrobie. Literatura [1] Aderso R.A.: New isights o trace elemets, chromium, copper, ad zic, ad exercise. I: Advaces i utritio ad top sport, Med. Sport. Sciece. M. Hebbelick, R.J. Sheppard Eds. S. Karger, Basel, Switzerlad 1991, pp [2] Aderso R.A., Bryde N.A., Polasky M.M., Deuster P.A.: Exercise effects o chromium excretio of traied ad utraied me cosumig a costat diet. J. Appl. Physiol., 1988, 64, [3] Atczak A., Gralak M.A.: Diabeł tkwi w szczegółach, czyli dlaczego warto chroić koie przed stresem. Cz. I. Hodowca i Jeździec 2003, 1 (1), [4] Bates C.J., Tsuchiya H.: Compariso of vitami C deficiecy with food restrictio o collage cross-lik ratios i boe, urie ad ski of wealig guiea-pigs. Br. J. Nutr., 2003, 89, [5] Córdova A., Navas F.J.: Effect of traiig o zic metabolism: Chages i Serum ad Sweat Zic Cocetratios i Sportsme. A. Nutr. Metab., 1998, 42, [6] Davidsso L., Almgre A., Juillerat M.A., Hurrell R.F.: Magaese absorptio i humas: The effect of phytic acid ad ascorbic acid i soy formula. Am. J. Cli. Nutr., 1995, 62, [7] Davidsso L., Dimitriou T., Walczyk T., Hurrell R.F.: Iro absorptio from experimetal ifat formulas based o pea (Pisum sativum)-protei isolate: the effect of phytic acid ad ascorbic acid. Br. J. Nutr., 2001, 85, [8] Davidsso L., Gala P., Kastemayer P., Cherouvrier F., Juillerat M.A., Hercberg S., Hurrell R.F.: Iro bioavailability studied i ifats: the ifluece of phytic acid ad ascorbic acid i ifat formulas based o soy isolate. Pediatr. Res., 1994, 36 (6),

8 WPŁYW TRENINGU I DODATKU WITAMINY C NA ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH 359 [9] Gralak M.A.: Absorptio of certai trace elemets i differet utritioal coditios. I: Biology of itestie i growig aimals. R. Zabielski, P.C. Gregory, B. Weström Eds. Elsevier Sciece B.V., Amsterdam, 2002, pp [10] Gralak M.A., Bertradt J., Kłos A., Stryczek A.: Wpływ głodzeia szczurów a stężeie makro- i mikroelemetów w wątrobie. Żyw. Człow. i Metab., 2001, 28, suppl., [11] Gralak M.A., Bertradt J., Klos A., Stryczek A., Piastowska A.W., Morka A., Debski B.: Effect of restricted feed itake ad additio of the vitamis B2, B6 ad folic acid o the liver cocetratio of iro ad magaese i rats. I: Metal Ios i Biology ad Medicie 8. M.A. Cser, I. Sziklai Laszlo, J.-C. Etiee, J. Maymard, J. Ceteo, L. Khassaova, Ph. Collery Eds. Joh Libbey Eurotext, Paris, 2004, pp [12] Lukaski H.C., Hoverso B.S, Gallagher S.K., Bolochuk W.W.: Physical traiig ad copper, iro ad zic status of swimmers. Am. J. Cli. Nutr., 1990, 51, [13] McDowell L.R.: Vitamis i aimal utritio. Comparative aspects to huma utritio. Academic Press, Ic., Sa Diego [14] Mile D.B., Klevay L.M., Hut J.R.: Effects of ascorbic acid supplemets ad a diet margial i copper o idices of copper utriture i wome. Nutr. Res., 1988, 8, [15] Moteiro C.P., Palmeira A., Felisberto G.M., Vaz C., Rodrigues A., Barata J., Laires M.J.: Magesium, calcium, trace elemets ad lipid profile i traied volleyball players: Ifluece of traiig. I: Curret research i magesium. M.J. Halper, J. Durlach Eds. Joh Libbey & Compay Ltd, Lodo 1996, pp [16] Nguye T.V., Sambrook P.N., Eisma J.A.: Boe loss, physical activity, ad weight chage i eldery wome: the Dubbo Osteoporosis Epidemiology Study. J. Boe Mier. Res., 1998, 13, [17] Oladipo A., Falade M.S., Otemuyiwa I.O., Adewusi S.R.: Ascorbic acid ad mieral availability i two Nigeria plat foods. Afr. J. Med. Sci., 2004, 33, [18] Parker C.M., Sharma R.P., Shupe J.L.: The iteractio of dietary vitami C, protei ad calcium with fluoride: effects i guiea pigs i relatio to breakig stregth ad radiodesity of boe. De. Tech., 1979, 15, [19] Puls R.: Vitami levels i aimal health. Diagostic data ad bibliographies. Sherpa Iteratioal, Clearbrook, British Columbia [20] Rubi M.A., Miller J.P., Rya A.S., Treuth M.S., Patterso K.Y., Pratley R.E, Hurley B.F., Veillo C., Moser-Veillo P.B., Aderso R.A.: Acute ad chroic resistive exercise icrease uriary chromium excretio i me as measured with a eriched chromium stable isotope. J. Nutr., 1998, 128, [21] Sturm B., Lagger H., Teres N., Goldeberg H., Scheiber-Mojdehkar B.: Itraveous iro preparatios ad ascorbic acid: Effects o chelatable ad bioavailable iro. Kidey It., 2005, 67, [22] Swai J.H., Johso L.K., Hut J.R.: A irradiated electrolytic iro fortificat is poorly absorbed by humas ad is less resposive tha FeSO4 to the ehacig effect of ascorbic acid. J. Nutr., 2006, 136, [23] Teucher B., Olivares M., Cori H.: Ehacers of iro absorptio: ascorbic acid ad other orgaic acids. It. J. Vitam. Nutr. Res., 2004, 74, INFLUENCE OF TRAINING AND VITAMIN C SUPPLEMENTATION ON LIVER MINERAL CONTENT IN RATS Summary The objective was to study the effect of traiig ad vitami C supplemetatio o hepatic Ca, Mg, Fe, Z, M ad Cu cocetratio i rats. Aimals were radomly divided ito four groups fed ad libitum for 90 days with semipurified diets cotaiig 1.47 MJ brutto eergy per 100 g (350 kcal/100 g) ad 20% of eergy origiated from protei. Two groups of rats were offered above diets eriched with

9 360 Mikołaj A. Gralak, Jerzy Bertradt, Aa Kłos, Aa B. Stryczek, Bogda Dębski 1 vitami C (375 mg/kg diet i total). It was the 15 fold higher cocetratio tha i groups without supplemetatio. Rats of two groups, oe fed without additio of vitami C ad the other supplemeted with vitami C, were traied for oe hour daily. I traied rats higher liver cocetratio of mierals was observed, except iro. The sigificatly higher cocetratio was stated i case of: Mg (288 ±12 i 329 ±13 mg/kg), Z (48.8 ±1.8 i ±1.9 mg/kg) ad Cu (4.50 ±0.18 i 5.36 ±0.19 mg/kg). Liver Cu cocetratio i utraied aimals supplemeted with vitami C was also sigificatly higher (5.38 ±0.27 mg/kg) tha i utraied group fed diet with ormal vitami C cotet (3.63 ±0.24 mg/kg). Key words: mierals, traiig, vitami C