NOWY egzamin maturalny z języka polskiego

Transkrypt

1 Język polski Poziom podstawowy i rozszerzony NOWY egzamin maturalny z języka polskiego Komentarze ekspertów Opis egzaminu maturalnego z języka polskiego 11 Na podstawie Informatora CKE nasi eksperci wyjaśniają, jak będzie wyglądała matura 2015 z języka polskiego w części pisemnej. 1. Język polski na egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/ ZAKRES WYMAGAŃ SPRAWDZANYCH NA EGZAMINIE MATURALNYM Język polski występuje jako przedmiot egzaminacyjny na sprawdzianie w szkole podstawowej, egzaminie gimnazjalnym i egzaminie maturalnym. Podczas ostatniego z tych egzaminów sprawdza się, w jakim stopniu zdający spełnia wymagania z zakresu języka polskiego określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla IV etapu edukacyjnego, będące w myśl zasady kumulatywności przyjętej w podstawie sumą wymagań z wszystkich kolejnych etapów. Dlatego też poszczególne zadania zestawu egzaminacyjnego mogą odnosić się do wymagań przypisanych do etapów wcześniejszych (I, II, III). W podstawie programowej dzieli się wymagania na ogólne i szczegółowe. Wymagania ogólne (odbiór wypowiedzi i zawartych w nich informacji, analiza i interpretacja tekstów kultury, tworzenie wypowiedzi), jako syntetyczne ujęcie nadrzędnych celów kształcenia, informują, jak rozumieć podporządkowane im wymagania szczegółowe, które odwołują się do konkretnych umiejętności oraz ściśle określonych wiadomości. Spełnianie wymagań szczegółowych powinno służyć osiąganiu celów ogólnych OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA EGZAMINU MATURALNEGO Z JĘZYKA POLSKIEGO Komentarz Poszczególne części 1. egzaminu maturalnego z języka polskiego zostały scharakteryzowane w TABELI 1. Podczas egzaminu maturalnego z języka polskiego sprawdza się wiadomości i umiejętności zawarte w wymaganiach określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla IV etapu edukacyjnego. TABELA 1. CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI EGZAMINU MATURALNEGO Z JĘZYKA POLSKIEGO Odniesienie IV etap edukacyjny ( do podstawy Wymagania ogólne: I Zgodnie programowej z założeniem przyjętym w Wymagania podstawie, szczegółowe: zadania , egzaminacyjne mogą odnosić się także do wymagań obowiązujących w szkole podstawowej i gimnazjum. Wymagania ogólne: II Wymagania szczegółowe: , , , Określone w podstawie programowej wymagania szczegółowe są ściśle powiązane z wymaganiami ogólnymi, identycznymi dla II, III i IV Wymagania etapu edukacyjnego. ogólne: III Wymagania szczegółowe: , 2.1. III etap edukacyjny A. Wymagania ogólne: I Wymagania szczegółowe: , B. Wymagania ogólne: II Wymagania szczegółowe: , , , C. Wymagania ogólne: III Wymagania szczegółowe: , Czas trwania 30 minut Charakter egzaminu Przedmiot obowiązkowy Elementy egzaminu 1. Wypowiedź monologowa zdającego 2. Rozmowa z zespołem egzaminacyjnym Oceniający Przedmiotowy zespół egzaminacyjny Część ustna bez określania poziomu egzaminu 1

2 Język polski Poziom podstawowy i rozszerzony 1.4. CZĘŚĆ PISEMNA EGZAMINU MATURALNEGO Z JĘZYKA POLSKIEGO NA POZIOMIE PODSTAWOWYM Opis egzaminu 15 Egzamin maturalny z języka polskiego w części pisemnej na poziomie podstawowym sprawdza umiejętność wykonywania na tekście nieliterackim operacji dowodzących jego rozumienia na różnych poziomach (część testowa) oraz tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej (wypracowanie) w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu. Charakterystyka egzaminu pisemnego na poziomie podstawowym Podczas egzaminu zdający otrzymuje jeden arkusz egzaminacyjny, który składa się z dwóch części: a) testu sprawdzającego umiejętność wykonywania na tekście nieliterackim operacji dowodzących jego rozumienia na różnych poziomach, b) części sprawdzającej umiejętność tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej (wypracowania). Na rozwiązanie zadań z arkusza zdający ma 170 minut i sam decyduje o rozłożeniu w czasie pracy Opis nad egzaminu testem 15 oraz wypracowaniem CZĘŚĆ PISEMNA EGZAMINU MATURALNEGO Z JĘZYKA POLSKIEGO NA POZIOMIE PODSTAWOWYM Test Część Egzamin testowa maturalny arkusza z języka egzaminacyjnego polskiego składa w części się pisemnej z dwóch na zestawów, poziomie z których podstawowym każdy Komentarz obejmuje: sprawdza umiejętność 2. wykonywania na tekście nieliterackim operacji dowodzących jego a) rozumienia tekst lub dwa na teksty różnych liczące poziomach łącznie nie (część więcej niż testowa) 500 słów, oraz tworzenia wypowiedzi Pisemny b) argumentacyjnej wiązkę egzamin 5 7 (wypracowanie) zamkniętych maturalny i/lub z języka w związku otwartych polskiego z tekstem zadań na literackim do poziomie tekstu zamieszczonym z podstawowym miejscem na w arkuszu. wpisanie składa się z dwóch części: a) testowej, odpowiedzi. sprawdzającej rozumienie czytanego tekstu nieliterackiego oraz b) części polegającej na napisaniu wypracowania. Zdający Charakterystyka rozwiązuje egzaminu zadania pisemnego w obu zestawach. na poziomie podstawowym Podczas egzaminu zdający otrzymuje jeden arkusz egzaminacyjny, który składa się z dwóch Egzamin Łącznie części: a) trwa w testu obu 170 zestawach sprawdzającego minut. składających Zdający umiejętność sam się decyduje, na wykonywania test znajdzie ile czasu się na tekście przeznaczy zadań nieliterackim zróżnicowanych na każdą operacji część. pod dowodzących względem jego formy rozumienia oraz sprawdzających na różnych różne poziomach, kompetencje. b) części sprawdzającej umiejętność tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej (wypracowania). Na rozwiązanie zadań z arkusza zdający Tekst ma 170 minut i sam decyduje o rozłożeniu w czasie pracy nad testem Teksty, oraz wypracowaniem. do których odnoszą się zadania, zgodnie z podstawą programową Cytat z Informatora mogą mieć CKE charakter popularnonaukowy, publicystyczny lub polityczny. Test Część testowa Zadania arkusza egzaminacyjne egzaminacyjnego składa się z dwóch zestawów, z których każdy Zadania obejmuje: w teście mogą mieć formę zamkniętą lub otwartą. Nie ograniczają się do a) sprawdzania tekst lub dwa umiejętności teksty liczące wyszukiwania łącznie nie więcej informacji niż 500 w słów, tekście, ale obligatoryjnie służą rozpoznaniu b) wiązkę 5 7 poziomu zamkniętych umiejętności i/lub analizy otwartych tekstu zadań i jego do przekształceń, tekstu z miejscem a także świadomości na wpisanie językowej. odpowiedzi. Zadania sprawdzają także znajomość utworów literackich, których, zgodnie z Zdający podstawą rozwiązuje programową, zadania w nie obu wolno zestawach. pominąć w procesie kształcenia (oznaczonych w podstawie gwiazdką). Łącznie w obu zestawach składających się na test znajdzie się zadań zróżnicowanych Zadania pod względem testowe formy sprawdzające oraz sprawdzających rozumienie różne czytanego kompetencje. tekstu (na poziomie złożonym) mogą dotyczyć 1. na poziomie Tekst znaczeń: Teksty, a) wyszukiwania do których odnoszą informacji się złożonych, zadania, zgodnie z podstawą programową mogą mieć charakter b) dostrzegania popularnonaukowy, powiązań publicystyczny między informacjami, lub polityczny. c) dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniami, d) odróżniania Zadania egzaminacyjne informacji ważnych od drugorzędnych, e) wnioskowania na podstawie przesłanek zawartych w tekście, Komentarz Zadania w teście 3. mogą mieć formę zamkniętą lub otwartą. Nie ograniczają się do sprawdzania f) określania umiejętności tematu/głównej wyszukiwania myśli/przesłania informacji tekstu, w tekście, ale obligatoryjnie służą W rozpoznaniu części g) dostrzegania testowej poziomu maturzysta relacji umiejętności między rozwiązuje częściami analizy tekstu składowymi i jego zadań przekształceń, tekstu, zamkniętych a także i/lub świadomości otwartych odnoszących się do językowej. h) określania Zadania stosunku sprawdzają autora do także opisanych znajomość zagadnień, utworów literackich, których, zgodnie jednego z podstawą i) lub zadawania dwóch programową, pytań tekstów do tekstu, (popularnonaukowych, publicystycznych lub politycznych). Teksty nie są długie, w łącznie podstawie j) rozpoznawania mogą gwiazdką). liczyć znaczeń nie więcej przenośnych niż 500 wyrazów słów. i konstrukcji nie wolno pominąć w procesie kształcenia (oznaczonych wyrazowych; Zadania testowe sprawdzające rozumienie czytanego tekstu (na poziomie złożonym) mogą dotyczyć 1. na poziomie znaczeń: a) wyszukiwania informacji złożonych, b) dostrzegania powiązań między informacjami, c) dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniami, d) odróżniania informacji ważnych od drugorzędnych, e) wnioskowania na podstawie przesłanek zawartych w tekście, f) określania tematu/głównej myśli/przesłania tekstu, g) dostrzegania relacji między częściami składowymi tekstu, h) określania stosunku autora do opisanych zagadnień, 2

3 obejmuje: a) tekst lub dwa teksty liczące łącznie nie więcej niż 500 słów, b) wiązkę 5 7 zamkniętych i/lub otwartych zadań do tekstu z miejscem na wpisanie odpowiedzi. Zdający rozwiązuje zadania w obu zestawach. Język polski Poziom podstawowy i rozszerzony Łącznie w obu zestawach składających się na test znajdzie się zadań zróżnicowanych pod względem formy oraz sprawdzających różne kompetencje. Tekst Teksty, do których odnoszą się zadania, zgodnie z podstawą programową mogą mieć charakter popularnonaukowy, publicystyczny lub polityczny. Zadania egzaminacyjne Zadania w teście mogą mieć formę zamkniętą lub otwartą. Nie ograniczają się do sprawdzania umiejętności wyszukiwania informacji w tekście, ale obligatoryjnie służą rozpoznaniu poziomu umiejętności analizy tekstu i jego przekształceń, a także świadomości językowej. Zadania sprawdzają także znajomość utworów literackich, których, zgodnie z podstawą programową, nie wolno pominąć w procesie kształcenia (oznaczonych w podstawie gwiazdką). Zadania testowe sprawdzające rozumienie czytanego tekstu (na poziomie złożonym) mogą dotyczyć 1. na poziomie znaczeń: a) wyszukiwania informacji złożonych, b) dostrzegania powiązań między informacjami, c) dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniami, d) odróżniania informacji ważnych od drugorzędnych, e) wnioskowania na podstawie przesłanek zawartych w tekście, f) określania tematu/głównej myśli/przesłania tekstu, g) dostrzegania relacji między częściami składowymi tekstu, 16 h) Informator określania o egzaminie stosunku maturalnym autora z języka do opisanych polskiego od zagadnień, roku szkolnego 2014/2015 i) zadawania pytań do tekstu, j) rozpoznawania znaczeń przenośnych wyrazów i konstrukcji wyrazowych; 2. na poziomie struktury: a) rozumienia funkcji środków językowych w tekście, w tym epitetu, porównania, przenośni, b) badania struktury tekstu, c) określania tezy tekstu i wskazywania argumentów, d) objaśniania funkcji wydzielonych fragmentów tekstu na tle całości, e) wyodrębniania części składowych utworu, określania powiązań między nimi; 3. na poziomie komunikacji: a) rozpoznawania informacji i opinii, b) wyrażania stosunku do opinii autora (czytanie krytyczne). Zadania testowe sprawdzające umiejętność wykonywania działań na tekście mogą dotyczyć: a) wyszukiwania słów (pojęć) kluczowych; b) transformacji tekstu, czyli różnych przekształceń jego struktury, opartych na zasadzie równoważności, służących m.in. dostosowaniu formy tekstu do zadanego celu (np. zmiana konwencji stylistycznej i pytanie o efekt takiego zabiegu czy przekształcenia składniowe podporządkowane różnym intencjom komunikacyjnym); c) formułowania pytań, na które odpowiedzią są kolejne zdania lub fragmenty tekstu; d) streszczenia; e) tworzenia planu tekstu. Zadania testowe sprawdzające świadomość językową mogą dotyczyć: a) słownictwa, czyli m.in. znaczenia wyrazów, wyrazów i konstrukcji synonimicznych, wyrazów wieloznacznych, definiowania pojęć; b) słowotwórstwa, czyli analizowania budowy wyrazów pochodnych i sposobu ich tworzenia; c) fleksji, czyli odmiany wyrazów; d) składni w tekście, czyli m.in. budowy wypowiedzeń, funkcji wyrazów w zdaniu (podmiotu, orzeczenia, dopełnienia, przydawki, okolicznika), związków składniowych między częściami zdania, budowy zdań złożonych, szyku wyrazów i wypowiedzeń składowych w wypowiedzeniu złożonym, transformacji opartych na równoważności jednostek języka i konstrukcji językowych; e) funkcji tekstu; f) cech gatunkowych tekstu; g) zagadnień stylistycznych, czyli m.in. wartości stylistycznej środków językowych w tekstach tworzonych w różnych celach i w różnych sytuacjach komunikacyjnych, cech tekstów należących do poszczególnych stylów funkcjonalnych polszczyzny (naukowego, popularnonaukowego, publicystycznego, potocznego, urzędowego, artystycznego), zabiegów stylizacyjnych (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja), różnicy pomiędzy tekstem ustnym a pisanym; 3

4 Zadania e) wyodrębniania testowe sprawdzające części składowych świadomość utworu, językową określania mogą dotyczyć: powiązań między nimi; a) 3. słownictwa, na poziomie komunikacji: czyli m.in. znaczenia wyrazów, wyrazów i konstrukcji synonimicznych, a) wyrazów rozpoznawania wieloznacznych, informacji definiowania i opinii, pojęć; b) słowotwórstwa, czyli analizowania budowy wyrazów pochodnych i sposobu ich b) wyrażania stosunku do opinii autora (czytanie krytyczne). tworzenia; Język polski Poziom podstawowy i rozszerzony c) fleksji, czyli odmiany wyrazów; Zadania testowe sprawdzające umiejętność wykonywania działań na tekście mogą dotyczyć: a) d) wyszukiwania składni w tekście, słów (pojęć) czyli kluczowych; m.in. budowy wypowiedzeń, funkcji wyrazów w zdaniu b) transformacji (podmiotu, orzeczenia, tekstu, czyli dopełnienia, różnych przekształceń przydawki, okolicznika), jego struktury, związków opartych składniowych na zasadzie między równoważności, częściami służących zdania, m.in. budowy dostosowaniu zdań złożonych, formy tekstu szyku do zadanego wyrazów celu i wypowiedzeń (np. zmiana składowych konwencji stylistycznej w wypowiedzeniu i pytanie złożonym, o efekt takiego transformacji zabiegu czy opartych przekształcenia na równoważności składniowe jednostek podporządkowane języka i konstrukcji różnym intencjom językowych; komunikacyjnym); e) c) funkcji formułowania tekstu; pytań, na które odpowiedzią są kolejne zdania lub fragmenty Cytat z tekstu; Informatora CKE f) d) cech streszczenia; gatunkowych tekstu; g) e) zagadnień tworzenia planu stylistycznych, tekstu. czyli m.in. wartości stylistycznej środków językowych w tekstach tworzonych w różnych celach i w różnych sytuacjach komunikacyjnych, cech Zadania tekstów testowe należących sprawdzające do poszczególnych świadomość językową stylów funkcjonalnych mogą dotyczyć: polszczyzny (naukowego, a) popularnonaukowego, słownictwa, czyli m.in. publicystycznego, znaczenia wyrazów, potocznego, wyrazów i urzędowego, konstrukcji synonimicznych, artystycznego), zabiegów wyrazów wieloznacznych, stylizacyjnych (archaizacja, definiowania dialektyzacja, pojęć; kolokwializacja), różnicy pomiędzy b) tekstem słowotwórstwa, ustnym a czyli pisanym; analizowania budowy wyrazów pochodnych i sposobu ich h) innych tworzenia; umiejętności wskazanych w podstawie programowej dla II, III i IV etapu c) edukacyjnego fleksji, czyli odmiany w częściach wyrazów; Świadomość językowa. d) składni w tekście, czyli m.in. budowy wypowiedzeń, funkcji wyrazów w zdaniu (podmiotu, orzeczenia, dopełnienia, przydawki, okolicznika), związków składniowych Wypracowanie Komentarz między częściami Część arkusza 4. zdania, budowy zdań złożonych, szyku wyrazów i wypowiedzeń składowych egzaminacyjnego, w wypowiedzeniu w której złożonym, sprawdza transformacji się umiejętność opartych tworzenia na równoważności wypowiedzi Zadania argumentacyjnej, jednostek testowe języka sprawdzają zawiera i konstrukcji dwa rozumienie językowych; tematy wypracowania czytanego tekstu do wyboru: na trzech jeden poziomach: wymagający znaczeń, struktury i komunikacji. e) funkcji napisania rozprawki, drugi interpretacji tekstu poetyckiego. Zdający realizuje jeden, wybrany przez Mogą tekstu; siebie także temat. badać umiejętność dokonywania operacji na tekście (np. przekształcania, streszczania, g) zagadnień tworzenia stylistycznych, planu tekstu) czyli oraz m.in. świadomość wartości językową stylistycznej maturzysty środków (np. językowych w zakresie składni, fleksji, f) cech gatunkowych tekstu; słowotwórstwa, w tekstach tworzonych funkcji tekstu, w różnych jego celach cech gatunkowych). i w różnych sytuacjach Zadania komunikacyjnych, sprawdzające cech świadomość językową mogą tekstów odnosić należących się także do do poszczególnych umiejętności stylów opisanych funkcjonalnych w podstawie polszczyzny programowej (naukowego, dla szkoły podstawowej popularnonaukowego, publicystycznego, potocznego, urzędowego, artystycznego), i gimnazjum. zabiegów stylizacyjnych (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja), różnicy pomiędzy tekstem ustnym a pisanym; h) innych umiejętności wskazanych w podstawie programowej dla II, III i IV etapu edukacyjnego w częściach Świadomość językowa. Wypracowanie Część arkusza egzaminacyjnego, w której sprawdza się umiejętność tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej, zawiera dwa tematy wypracowania do wyboru: jeden wymagający napisania rozprawki, drugi interpretacji tekstu poetyckiego. Zdający realizuje jeden, wybrany przez siebie temat. Komentarz 5. W części arkusza polegającej na napisaniu wypracowania uczeń wybiera jeden z dwóch podanych tematów odnoszących się do załączonych tekstów literackich. Pierwszy temat wymaga napisania rozprawki, drugi interpretacji tekstu poetyckiego. 4

5 Język polski Poziom podstawowy i rozszerzony Rozprawka Opis egzaminu 17 Zadanie składa się z polecenia i tekstu epickiego lub dramatycznego. Rozprawka na poziomie podstawowym jest formą wypowiedzi pisemnej na podany temat, która wymaga od zdającego: zrozumienia załączonego do polecenia tekstu literackiego (epickiego lub dramatycznego); sformułowania własnego stanowiska (tezy lub hipotezy) wobec problemu postawionego w poleceniu i odnoszącego się do zamieszczonego w arkuszu tekstu literackiego; rzeczowego uzasadnienia swojego stanowiska; odwołania się do załączonego tekstu oraz do wybranego tekstu/wybranych tekstów kultury. W przypadku, jeśli dany tekst literacki jest fragmentem lektury oznaczonej w podstawie jako obowiązkowa, uczeń powinien także odwołać się do całości utworu. Szczegółowe wskazówki dotyczące liczby tekstów i sposobu odwołania się do nich znajdują się w poleceniu; napisania wypowiedzi, którą powinien cechować widoczny zamysł kompozycyjny, wyrażający się w funkcjonalnej segmentacji i uporządkowaniu tekstu stosownie do wskazanego gatunku wypowiedzi. Wypracowanie nie może liczyć mniej niż 250 słów. Rozprawka na poziomie podstawowym sprawdza zarówno umiejętność odbioru, analizy i interpretacji tekstu literackiego, jak i tworzenia własnej wypowiedzi. Aby przygotować tego rodzaju wypowiedź, uczeń musi najpierw rozpoznać sens załączonego do polecenia tekstu, określić jego problematykę, odnaleźć elementy znaczące dla odczytania utworu, a następnie wyszukać odpowiednie konteksty (teksty kultury) przydatne do opracowania zagadnienia wskazanego w poleceniu, a więc porównać funkcjonowanie tych samych motywów w różnych tekstach kultury. Interpretacja tekstu poetyckiego Zadanie składa się z polecenia i utworu poetyckiego lub jego fragmentu. Komentarz 6. Praca interpretacyjna powinna polegać na przedstawieniu propozycji odczytania utworu Zadanie poetyckiego, polegające czyli zaprezentowaniu na napisaniu rozprawki zrozumianych odnosi przez się zdającego do załączonego sensów tekstu. Zadaniem epickiego lub dramatycznego. Od maturzysty wymaga się zrozumienia tekstu, postawienia tezy lub hipotezy w odniesieniu do pro- zdającego jest uzasadnienie postawionej tezy/hipotezy interpretacyjnej za pomocą argumentów pozwalających na jej uprawomocnienie. Uzasadnienie powinno znajdować blemu potwierdzenie sformułowanego nie tylko w temacie w tekście, zadania, ale uzasadnienia także w kontekstach swojego (np. stanowiska, biograficznym, odwołania do załączonego tekstu historycznoliterackim, oraz, jeśli temat filozoficznym, tego wymaga, kulturowym). także do innych tekstów kultury (np. powiązanych wspólnym tematem lub elementów motywem). dostrzeżonej w utworze sytuacji komunikacyjnej; Część argumentacyjna powinna zawierać ustalenia analityczne dotyczące na przykład: kompozycji tekstu oraz jej funkcji; Jeśli załączony cech stylu wypowiedzi tekst literacki i użytych jest fragmentem w niej środków lektury językowych obowiązkowej (zwłaszcza (w podstawie artystycznych) programowej oznaczonej gwiazdką), dosłownych maturzysta i niedosłownych musi odwołać znaczeń poszczególnych się do całości elementów utworu. utworu (w tym jego oraz ich funkcji; tytułu), zwłaszcza metaforycznych, alegorycznych i symbolicznych; Rozprawka przynależności nie może gatunkowej być krótsza tekstu; niż 250 słów. kreacji świata przedstawionego (w tym funkcji motywów literackich występujących w przeczytanym tekście). Praca interpretacyjna winna zawierać wyprowadzone z tych ustaleń wnioski służące osiągnięciu głównego celu pracy, czyli zaprezentowaniu odczytania dzieła. Zdający może zbudować wypowiedź w rozmaity sposób: w porządku linearnym prowadzącym od poszczególnych ustaleń analitycznych do wniosków natury ogólnej; w porządku linearnym prowadzącym od postawienia tezy/hipotezy poprzez prezentację argumentów w postaci ustaleń szczegółowych, po sformułowanie wniosku; w porządku 5

6 wskazówki dotyczące liczby tekstów i sposobu odwołania się do nich znajdują się w poleceniu; napisania wypowiedzi, którą powinien cechować widoczny zamysł kompozycyjny, wyrażający się w funkcjonalnej segmentacji i uporządkowaniu tekstu stosownie do wskazanego gatunku wypowiedzi. Język Wypracowanie polski Poziom nie może podstawowy liczyć mniej i niż rozszerzony 250 słów. Rozprawka na poziomie podstawowym sprawdza zarówno umiejętność odbioru, analizy i interpretacji tekstu literackiego, jak i tworzenia własnej wypowiedzi. Aby przygotować tego rodzaju wypowiedź, uczeń musi najpierw rozpoznać sens załączonego do polecenia tekstu, określić jego problematykę, odnaleźć elementy znaczące dla odczytania utworu, a następnie wyszukać odpowiednie konteksty (teksty kultury) przydatne do opracowania zagadnienia wskazanego w poleceniu, a więc porównać funkcjonowanie tych samych motywów w różnych tekstach kultury. Interpretacja tekstu poetyckiego Zadanie składa się z polecenia i utworu poetyckiego lub jego fragmentu. Praca interpretacyjna powinna polegać na przedstawieniu propozycji odczytania utworu poetyckiego, czyli zaprezentowaniu zrozumianych przez zdającego sensów tekstu. Zadaniem zdającego jest uzasadnienie postawionej tezy/hipotezy interpretacyjnej za pomocą argumentów pozwalających na jej uprawomocnienie. Uzasadnienie powinno znajdować potwierdzenie nie tylko w tekście, ale także w kontekstach (np. biograficznym, historycznoliterackim, filozoficznym, kulturowym). Część argumentacyjna powinna zawierać ustalenia analityczne dotyczące na przykład: elementów dostrzeżonej w utworze sytuacji komunikacyjnej; kompozycji tekstu oraz jej funkcji; cech stylu wypowiedzi i użytych w niej środków językowych (zwłaszcza artystycznych) oraz ich funkcji; dosłownych i niedosłownych znaczeń poszczególnych elementów utworu (w tym jego tytułu), zwłaszcza metaforycznych, alegorycznych i symbolicznych; przynależności gatunkowej tekstu; kreacji świata przedstawionego (w tym funkcji motywów literackich występujących w przeczytanym tekście). Praca interpretacyjna winna zawierać wyprowadzone z tych ustaleń wnioski służące osiągnięciu głównego celu pracy, czyli zaprezentowaniu odczytania dzieła. Zdający może zbudować wypowiedź w rozmaity sposób: w porządku linearnym prowadzącym 18 Informator o egzaminie od poszczególnych maturalnym z języka ustaleń polskiego analitycznych od roku szkolnego 2014/2015 do wniosków natury ogólnej; w porządku linearnym prowadzącym od postawienia tezy/hipotezy poprzez prezentację argumentów w postaci ustaleń szczegółowych, po sformułowanie wniosku; w porządku nielinearnym zgodnie z pojawiającymi się skojarzeniami, rozszerzającymi krąg ustaleń lub je zawężającymi i pogłębiającymi. Interpretacja tekstu poetyckiego winna przybrać formę dłuższej wypowiedzi argumentacyjnej. Ma ona służyć sprawdzeniu umiejętności zdającego z zakresu tworzenia wypowiedzi pisanej zgodnie z podstawowymi regułami jej organizacji, zachowującej zasady spójności znaczeniowej i logicznej, posiadającej czytelną kompozycję, a także spójnej, stosownej i funkcjonalnej pod względem stylistycznym. Wypracowanie nie może liczyć mniej niż 250 słów. Zdający, realizując tę formę wypowiedzi, ma wykazać się umiejętnościami opisanymi w podstawie programowej na poziomie wymagań szczegółowych z zakresu analizy i interpretacji tekstów kultury. Przykładowe zadania na egzamin pisemny na poziomie podstawowym przedstawiono w Informatorze na stronach Komentarz 7. Zadanie Ocenianie polegające egzamin na pisemny napisaniu poziomie interpretacji podstawowym tekstu poetyckiego odnosi się do załączonego utworu lirycznego Oceny lub jego części fragmentu. testowej Maturzysta i wypracowań przedstawia dokonują propozycję egzaminatorzy odczytania okręgowej tekstu, komisji którą uzasadnia odpowiednimi egzaminacyjnej, argumentami. przyznając W uzasadnieniu punkty zgodnie zdający z modelem odwołuje odpowiedzi się nie tylko w wypadku do załączonego testu utworu, ale także i z kryteriami oceny w wypadku wypracowania. funkcjonalnie wykorzystuje konteksty (np. biograficzny czy filozoficzny). Częścią pracy interpretacyjnej jest analiza Łącznie tekstu za test polegająca i wypracowanie np. na można omówieniu uzyskać 70 kompozycji, punktów, w cech tym: stylu, znaczeń metaforycznych i symbolicznych. za Maturzysta część testową sam 20 decyduje punktów, o kompozycji swojej pracy, ale powinna być ona czytelna, spójna i funkcjonalna wobec przyjętego zamysłu interpretacyjnego. za wypracowanie 50 punktów. Ocena testu Interpretacja W części testowej tekstu poetyckiego każda odpowiedź nie może jest punktowana. być krótsza Liczba niż 250 punktów słów. do uzyskania jest podana w arkuszu egzaminacyjnym obok zadania, a w kryteriach oceniania uszczegółowione są zasady przyznawania punktów. Ocena wypracowania W ocenie wypracowania za kryteria najważniejsze uznaje się: w przypadku rozprawki: sformułowanie swojego stanowiska wobec problemu podanego w poleceniu i uzasadnienie stanowiska, w przypadku interpretacji: sformułowanie koncepcji interpretacyjnej i uzasadnienie tezy interpretacyjnej. 6

7 Ma ona służyć sprawdzeniu umiejętności zdającego z zakresu tworzenia wypowiedzi pisanej zgodnie z podstawowymi regułami jej organizacji, zachowującej zasady spójności znaczeniowej i logicznej, posiadającej czytelną kompozycję, a także spójnej, stosownej i funkcjonalnej pod względem stylistycznym. Wypracowanie nie może liczyć mniej niż słów. Informator o egzaminie maturalnym z języka polskiego od roku szkolnego 2014/2015 Język polski Poziom podstawowy i rozszerzony Zdający, realizując tę formę wypowiedzi, ma wykazać się umiejętnościami opisanymi w nielinearnym podstawie programowej zgodnie z pojawiającymi na poziomie się wymagań skojarzeniami, szczegółowych rozszerzającymi z zakresu krąg analizy ustaleń i lub interpretacji je zawężającymi tekstów i kultury. pogłębiającymi. Przykładowe Interpretacja tekstu zadania poetyckiego na egzamin winna pisemny przybrać na formę poziomie dłuższej podstawowym wypowiedzi argumentacyjnej. przedstawiono w Ma Informatorze ona służyć sprawdzeniu na stronach umiejętności zdającego z zakresu tworzenia wypowiedzi pisanej zgodnie z podstawowymi regułami jej organizacji, zachowującej Cytat zasady z Informatora spójności CKE znaczeniowej i logicznej, posiadającej czytelną kompozycję, a także spójnej, stosownej Ocenianie egzamin pisemny na poziomie podstawowym i funkcjonalnej pod względem stylistycznym. Wypracowanie nie może liczyć mniej niż Oceny 250 słów. części testowej i wypracowań dokonują egzaminatorzy okręgowej komisji egzaminacyjnej, przyznając punkty zgodnie z modelem odpowiedzi w wypadku testu i Zdający, z kryteriami realizując oceny w tę wypadku formę wypowiedzi, wypracowania. ma wykazać się umiejętnościami opisanymi w podstawie programowej na poziomie wymagań szczegółowych z zakresu analizy Łącznie i interpretacji za test tekstów i wypracowanie kultury. można uzyskać 70 punktów, w tym: za część testową 20 punktów, Przykładowe za wypracowanie zadania 50 na punktów. egzamin pisemny na poziomie podstawowym przedstawiono w Informatorze na stronach Ocena testu W części testowej każda odpowiedź jest punktowana. Liczba punktów do uzyskania jest Komentarz Ocenianie egzamin 8. pisemny na poziomie podstawowym podana w arkuszu egzaminacyjnym obok zadania, a w kryteriach oceniania uszczegółowione Za są Oceny rozwiązanie zasady części przyznawania testowej zadań punktów. i wypracowań dokonują egzaminatorzy okręgowej komisji egzaminacyjnej, przyznając na poziomie punkty zgodnie podstawowym z modelem maturzysta odpowiedzi może w wypadku otrzymać testu łącznie 70 punktów: 20 Ocena i za z kryteriami test wypracowania i 50 za oceny wypracowanie. w wypadku wypracowania. W ocenie wypracowania za kryteria najważniejsze uznaje się: Łącznie w przypadku za test i wypracowanie rozprawki: sformułowanie można uzyskać swojego 70 punktów, stanowiska w tym: wobec problemu podanego w za poleceniu część testową i uzasadnienie 20 punktów, stanowiska, w za przypadku wypracowanie interpretacji: 50 punktów. sformułowanie koncepcji interpretacyjnej Cytat i uzasadnienie z Informatora tezy CKE interpretacyjnej. Ocena testu Za W kryteria części testowej wspomagające każda odpowiedź w obu formach jest punktowana. gatunkowych Liczba uznaje punktów się poprawność do uzyskania rzeczową, jest zamysł podana w kompozycyjny, arkuszu egzaminacyjnym spójność obok lokalną zadania, tekstu, a w styl kryteriach tekstu, oceniania poprawność uszczegółowione językową i są poprawność zasady przyznawania zapisu. punktów. Szczegółowe Ocena wypracowania kryteria oceniania wypowiedzi w części pisemnej egzaminu maturalnego z W języka ocenie polskiego wypracowania na poziomie za kryteria podstawowym najważniejsze znajdują uznaje się się: w Załączniku 2. w przypadku rozprawki: sformułowanie swojego stanowiska wobec problemu podanego w poleceniu i uzasadnienie stanowiska, w przypadku interpretacji: sformułowanie koncepcji interpretacyjnej i uzasadnienie tezy interpretacyjnej. Za kryteria wspomagające w obu formach gatunkowych uznaje się poprawność rzeczową, zamysł kompozycyjny, spójność lokalną tekstu, styl tekstu, poprawność językową i poprawność zapisu. Szczegółowe kryteria oceniania wypowiedzi w części pisemnej egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym znajdują się w Załączniku 2. Komentarz 9. W części testowej liczba punktów możliwych do uzyskania podana jest obok każdego zadania. W ocenie rozprawki bierze się pod uwagę: sformułowanie i uzasadnienie przyjętego stanowiska oraz poprawność rzeczową, kompozycję, spójność, styl, poprawność językową, ortograficzną i interpunkcyjną. W interpretacji tekstu poetyckiego oceniane są: sformułowanie i uzasadnienie koncepcji (tezy) interpretacyjnej oraz poprawność rzeczowa, kompozycja, spójność, styl, poprawność językowa, ortograficzna i interpunkcyjna. Szczegółowe kryteria oceniania znajdują się w załączniku do Informatora (Załącznik 2.). 7

8 Język polski Poziom podstawowy i rozszerzony 1.5. PISEMNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA POLSKIEGO NA POZIOMIE ROZSZERZONYM Opis egzaminu 19 Egzamin maturalny z języka polskiego w części pisemnej na poziomie rozszerzonym sprawdza umiejętność dokonywania interpretacji porównawczej utworów literackich lub tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej (w formie wybranej przez zdającego, np. rozprawki lub szkicu), wymagającej odniesienia się do tekstu historycznoliterackiego albo teoretycznoliterackiego, albo krytycznoliterackiego. Charakterystyka egzaminu pisemnego na poziomie rozszerzonym Podczas egzaminu zdający otrzymuje jeden arkusz egzaminacyjny zawierający 2 tematy wypracowania do wyboru, w tym jeden wymagający napisania wypowiedzi argumentacyjnej, drugi interpretacji porównawczej dwóch tekstów literackich. Zdający realizuje jeden, wybrany przez siebie temat. Na napisanie wypracowania zdający ma 180 minut. Wypowiedź argumentacyjna Komentarz Zadanie składa 10. się z polecenia i tekstu teoretycznego (krytycznoliterackiego lub historycznoliterackiego, lub teoretycznoliterackiego). Część Wypowiedź pisemna argumentacyjna egzaminu maturalnego na poziomie z języka rozszerzonym polskiego jest na formą poziomie wypowiedzi rozszerzonym pisemnej, polega na napisaniu wypracowania w której od ucznia na jeden wymaga z dwóch się: podanych tematów. Pierwszy sprawdza umiejętność interpretacji porównawczej zrozumienia dwóch utworów załączonego literackich, do drugi polecenia tworzenia tekstu wypowiedzi krytycznoliterackiego, argumentacyjnej w odniesieniu do historycznoliterackiego lub teoretycznoliterackiego; tekstu określenia historycznoliterackiego, głównego problemu teoretycznoliterackiego przedstawionego w tekście; lub krytycznoliterackiego. Egzamin trwa 180 minut. rozważenia i oceny rozwiązania problemu, które przedstawił autor tekstu; odwołania się do załączonego tekstu oraz do innych, wybranych przez ucznia tekstów 20 kultury; Informator o egzaminie maturalnym z języka polskiego od roku szkolnego 2014/2015 przygotowania wypowiedzi pisemnej (np. w formie rozprawki lub szkicu), Cytat z którą Informatora powinien CKE cechować widoczny zamysł kompozycyjny wyrażający się w funkcjonalnej segmentacji i uporządkowaniu Interpretacja tekstu porównawcza ze względu utworów na wybrany literackich przez zdającego gatunek wypowiedzi. Wypracowanie Zadanie składa nie się może z polecenia liczyć mniej i dwóch niż 300 tekstów słów. literackich (epickich albo lirycznych, Zadanie albo dramatycznych) na poziomie lub rozszerzonym ich fragmentów. służy Każdy sprawdzeniu, z zestawionych czy zdający fragmentów potrafi musi twórczo mieć wykorzystać charakter autonomiczny, wypowiedzi to takie, znaczy jak np. można recenzja, przeprowadzić szkic, artykuł, jego esej. analizę Zdający i interpretację korzysta przy bez konieczności tym tylko odwołania z dołączonego się innych tekstu, fragmentów ale odwołuje lub do się całości do różnorodnych tego utworu. kontekstów kulturowych. Na tej podstawie sprawdza się, czy uczeń spełnia wymienione wcześniej wymagania Interpretacja z porównawcza poziomu podstawowego, utworów literackich jak również polega wymagania na przedstawieniu przypisane w propozycji podstawie programowej odczytania dwóch dla poziomu utworów rozszerzonego. należących do jednego rodzaju literackiego (odpowiednio: lirycznych, epickich lub dramatycznych), czyli zaprezentowaniu zrozumianych przez zdającego sensów zawartych w tych tekstach, a następnie ustaleniu podobieństw i/lub różnic między nimi i przedstawieniu wniosków wynikających z zestawienia tych podobieństw/różnic. Zadaniem zdającego jest uzasadnienie postawionej tezy/hipotezy interpretacyjnej dotyczącej obu porównywanych utworów przez wskazanie rzeczowych argumentów pozwalających na jej uprawomocnienie. Uzasadnienie powinno znajdować potwierdzenie nie tylko w tekstach, ale także w kontekstach (np. biograficznym, historycznoliterackim, filozoficznym, kulturowym). Część argumentacyjna powinna zawierać ustalenia analityczne dotyczące na przykład: elementów sytuacji komunikacyjnych dostrzeżonych w utworach; kompozycji tekstów oraz ich funkcji; cech stylu wypowiedzi i użytych w nich środków językowych (zwłaszcza o charakterze artystycznym) oraz ich funkcji; dosłownych i niedosłownych znaczeń poszczególnych elementów utworów (w tym ich tytułów w wypadku porównywania utworów lirycznych), zwłaszcza metaforycznych, alegorycznych i symbolicznych; przynależności gatunkowej tekstów; kreacji świata przedstawionego (w tym funkcji motywów literackich w przeczytanych tekstach). Praca interpretacyjna winna zawierać wyprowadzone z tych ustaleń wnioski służące osiągnięciu głównego celu pracy, czyli zaprezentowaniu podobieństw/różnic w całościowych sensach utworów. Zdający może zbudować wypowiedź w rozmaity sposób: w porządku linearnym prowadzącym od poszczególnych ustaleń analitycznych do wniosków natury ogólnej; w porządku linearnym prowadzącym od postawienia tezy/hipotezy, poprzez prezentację 8

9 kompozycji tekstów oraz ich funkcji; cech stylu wypowiedzi i użytych w nich środków językowych (zwłaszcza o charakterze artystycznym) oraz ich funkcji; dosłownych i niedosłownych znaczeń poszczególnych elementów utworów (w tym ich Język tytułów polski Poziom w wypadku podstawowy porównywania i rozszerzony utworów lirycznych), zwłaszcza metaforycznych, alegorycznych i symbolicznych; przynależności gatunkowej tekstów; kreacji świata przedstawionego (w tym funkcji motywów literackich w przeczytanych tekstach). Praca interpretacyjna winna zawierać wyprowadzone z tych ustaleń wnioski służące osiągnięciu głównego celu pracy, czyli zaprezentowaniu podobieństw/różnic w całościowych sensach utworów. Zdający może zbudować wypowiedź w rozmaity sposób: w porządku linearnym prowadzącym od poszczególnych ustaleń analitycznych do wniosków natury ogólnej; w porządku linearnym prowadzącym od postawienia tezy/hipotezy, poprzez prezentację argumentów w postaci ustaleń szczegółowych, po sformułowanie wniosku; w porządku nielinearnym zgodnie z pojawiającymi się skojarzeniami, rozszerzającymi krąg ustaleń lub je zawężającymi i pogłębiającymi. Interpretacja porównawcza dwóch tekstów literackich winna przybrać formę wypowiedzi argumentacyjnej. Ma ona służyć sprawdzeniu umiejętności zdającego z zakresu tworzenia wypowiedzi pisemnej zgodnie z podstawowymi regułami jej organizacji, zachowującej zasady spójności znaczeniowej i logicznej, posiadającej czytelną kompozycję, a także spójnej, stosownej i funkcjonalnej pod względem stylistycznym. Wypracowanie nie może liczyć mniej niż 300 słów. Zdający, realizując tę formę wypowiedzi, ma wykazać się umiejętnościami opisanymi w podstawie programowej na poziomie wymagań szczegółowych w zakresie analizy i interpretacji tekstów kultury. Komentarz 11. Zadanie polegające na napisaniu interpretacji porównawczej utworów literackich odnosi się do dwóch załączonych tekstów (lirycznych, epickich albo dramatycznych) lub ich fragmentów. Maturzysta przedstawia propozycję odczytania tekstów, którą uzasadnia odpowiednimi argumentami. Wskazuje podobieństwa i/lub różnice między tekstami, a następnie przedstawia wnioski wynikające z porównania. Zdający stawia tezę lub hipotezę interpretacyjną, którą uzasadnia w odniesieniu nie tylko do załączonych utworów, ale także poprzez przywołanie odpowiednich kontekstów. Częścią pracy interpretacyjnej jest analiza tekstu polegająca m.in. na omówieniu kompozycji, cech stylu, znaczeń metaforycznych i symbolicznych. Maturzysta sam decyduje o kompozycji swojej pracy, ale powinna być ona czytelna, spójna i funkcjonalna wobec przyjętego zamysłu interpretacyjnego. Interpretacja porównawcza utworów literackich nie może być krótsza niż 300 słów. 9

10 Egzamin maturalny z języka polskiego w części pisemnej na poziomie rozszerzonym sprawdza umiejętność dokonywania interpretacji porównawczej utworów literackich lub tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej (w formie wybranej przez zdającego, np. rozprawki lub szkicu), wymagającej odniesienia się do tekstu historycznoliterackiego albo teoretycznoliterackiego, albo krytycznoliterackiego. Język polski Poziom podstawowy i rozszerzony Charakterystyka egzaminu pisemnego na poziomie rozszerzonym Podczas egzaminu zdający otrzymuje jeden arkusz egzaminacyjny zawierający 2 tematy wypracowania do wyboru, w tym jeden wymagający napisania wypowiedzi argumentacyjnej, drugi interpretacji porównawczej dwóch tekstów literackich. Zdający realizuje jeden, wybrany przez siebie temat. Na napisanie wypracowania zdający ma 180 minut. Wypowiedź argumentacyjna Zadanie składa się z polecenia i tekstu teoretycznego (krytycznoliterackiego lub historycznoliterackiego, lub teoretycznoliterackiego). Wypowiedź argumentacyjna na poziomie rozszerzonym jest formą wypowiedzi pisemnej, w której od ucznia wymaga się: zrozumienia załączonego do polecenia tekstu krytycznoliterackiego, historycznoliterackiego lub teoretycznoliterackiego; określenia głównego problemu przedstawionego w tekście; rozważenia i oceny rozwiązania problemu, które przedstawił autor tekstu; odwołania się do załączonego tekstu oraz do innych, wybranych przez ucznia tekstów kultury; przygotowania wypowiedzi pisemnej (np. w formie rozprawki lub szkicu), którą powinien cechować widoczny zamysł kompozycyjny wyrażający się w funkcjonalnej segmentacji i uporządkowaniu tekstu ze względu na wybrany przez zdającego gatunek wypowiedzi. Wypracowanie nie może liczyć mniej niż 300 słów. Zadanie na poziomie rozszerzonym służy sprawdzeniu, czy zdający potrafi twórczo wykorzystać wypowiedzi takie, jak np. recenzja, szkic, artykuł, esej. Zdający korzysta przy tym nie tylko z dołączonego tekstu, ale odwołuje się do różnorodnych kontekstów kulturowych. Na tej podstawie sprawdza się, czy uczeń spełnia wymienione wcześniej wymagania z poziomu podstawowego, jak również wymagania przypisane w podstawie programowej dla poziomu rozszerzonego. Komentarz 12. Zadanie polegające na napisaniu wypowiedzi argumentacyjnej odnosi się do załączonego tekstu historycznoliterackiego, teoretycznoliterackiego lub krytycznoliterackiego. Od maturzysty wymaga się zrozumienia tekstu, określenia, rozważenia i oceny rozwiązania problemu przedstawionego w tekście. Zdający powinien odwołać się do załączonego tekstu, a także do innych tekstów kultury. Maturzysta sam decyduje o wyborze formy wypowiedzi (może to być np. recenzja, szkic, artykuł, esej). Wypowiedź argumentacyjna nie może być krótsza niż 300 słów. Opis egzaminu 21 Przykładowe zadania na egzamin pisemny na poziomie rozszerzonym przedstawiono w Informatorze na stronach Ocenianie egzamin pisemny na poziomie rozszerzonym Oceny wypracowań dokonują egzaminatorzy okręgowej komisji egzaminacyjnej, przyznając punkty zgodnie z kryteriami oceny wypracowania. Za wykonanie zadania egzaminacyjnego na poziomie rozszerzonym zdający może otrzymać maksymalnie 40 punktów. W ocenie wypracowań z poziomu rozszerzonego za kryteria najważniejsze uznaje się: w przypadku wypowiedzi argumentacyjnej: określenie problemu podjętego w tekście i sformułowanie stanowiska wobec rozwiązania przyjętego przez autora tekstu; w przypadku interpretacji porównawczej: sformułowanie koncepcji porównywania utworów i uzasadnienie tezy interpretacyjnej. Za kryteria wspomagające w obu formach gatunkowych uznaje się: poprawność rzeczową, zamysł kompozycyjny, spójność lokalną tekstu, styl tekstu, poprawność językową i poprawność zapisu. Szczegółowe kryteria oceniania wypowiedzi w części pisemnej egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie rozszerzonym znajdują się w Załączniku 3. 10

11 Język polski Poziom podstawowy i rozszerzony Komentarz 13. Za rozwiązanie zadań na poziomie rozszerzonym maturzysta może otrzymać 40 punktów. W ocenie interpretacji porównawczej bierze się pod uwagę: sformułowanie koncepcji porównania i uzasadnienie tezy interpretacyjnej oraz poprawność rzeczową, kompozycję, spójność, styl, poprawność językową, ortograficzną i interpunkcyjną. W wypowiedzi argumentacyjnej oceniane są: określenie problemu i zajęcie stanowiska wobec rozwiązania przyjętego przez autora tekstu oraz poprawność rzeczowa, kompozycja, spójność, styl, poprawność językowa, ortograficzna i interpunkcyjna. Szczegółowe kryteria oceniania znajdują się w załączniku do Informatora (Załącznik 3.). Informator zawiera przykłady zadań wraz z rozwiązaniami. Do każdego zadania przypisano najważniejsze wymagania ogólne i szczegółowe z podstawy programowej, do których to zadanie się odnosi. W Informatorze podano także oczekiwane odpowiedzi, schemat oceniania oraz przykładowe rozwiązania zadań wraz z punktacją. 11