CERTYFIKACJA ZAKŁADÓW WYKONUJĄCYCH PRACE SPAWALNICZE W ZAKRESIE NAWIERZCHNI KOLEJOWYCH W NIEMCZECH

Transkrypt

1 ІV OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWO TECHNICZNA SPAWALNICTWO DRÓG SZYNOWYCH - JAKOŚĆ, NIEZAWODNOŚĆ, BEZPIECZEŃSTWO CERTYFIKACJA ZAKŁADÓW WYKONUJĄCYCH PRACE SPAWALNICZE W ZAKRESIE NAWIERZCHNI KOLEJOWYCH W NIEMCZECH mgr inż. IWE Zdzisław M. Wolański Streszczenie: W referacie przedstawiono najważniejsze aspekty obowiązującego aktualnie w Niemczech trybu certyfikacji zakładów wykonujących prace spawalniczew zakresie nawierzchni kolejowych. Wstęp Zrozumiane w szerokim zakresie prace spawalnicze w zakresie nawierzchni kolejowych, pomimo wysokiej rangi znaczenia oraz publikacji szeregu podmiotowych europejskich norm, nie doczekały się jeszcze oczekiwanej harmonizacji narodowych przepisów wykonawczych. Z dotychczas opracowanych norm europejskich należy wymienić: EN EN EN EN EN Kolejnictwo - Tor - Spawanie termitowe szyn - Część 1: Dopuszczenie procesów spawania Kolejnictwo - Tor - Spawanie termitowe szyn - Część 2: Kwalifikacja spawaczy do spawania termitowego, dopuszczenie wykonawców robót i odbiór spawów Kolejnictwo - Tor - Zgrzewanie iskrowe szyn - Część 1: Zgrzewanie nowych szyn ze stali gatunku R220, R260, R260Mn i R350HT w zgrzewalni Kolejnictwo - Tor - Zgrzewanie iskrowe szyn - Część 2: Zgrzewanie nowych szyn ze stali gatunku R220, R260, R260Mn i R350HT zgrzewarkami torowymi poza zgrzewalnią Kolejnictwo - Tor - Regeneracja szyn spawaniem łukiem elektrycznym mgr inż. IWE Zdzisław M. Wolaoski Biuro Konsultacyjne Industrieberatung, audytor GSI SLV Hannover oraz DVS ZERT

2 Aktualny stan prawny w Niemczech Dopuszczenia zakładów do wykonywania prac spawalniczych uregulowane są wytycznymi DB AG 826, przy czym należy wziąć pod uwagę ich modułowy charakter uzależniony od rodzaju prac: DB AG DB AG DB AG DB AG DB AG Kwalifikacja wytwórców do spawania na eksploatowanym torze; Kwalifikacja wytwórców do wykonywania elementów w zakładzie, np. szyn, zwrotnic etc Kompensacja naprężeń bezstykowych torów Badania ultradźwiękowe manualnie prowadzonymi przyrządami Technika szynowa Nadzór nad prowadzonymi pracami Norma DIN EN nie została jeszcze przez Federalny Urząd Kolejowy wprowadzona jako podstawa do certyfikacji. Do wykonywania połączeń spawanych na drogach szynowych będących własnością DB AG dopuszczono następujące procesy spawalnicze: AS spawanie aluminotermiczne (termitowe) metoda SKV, RA zgrzewanie iskrowe. Dopuszczenie pozostałych procesów E, MF, MAGC, MAGM, TIG, MIG uwarunkowane jest konstrukcją elementu spawanego (np. zwrotnice), przeznaczeniem drogi szynowej i prędkości podróżnej. Wymaga się stosowania wyłącznie dopuszczonych materiałów do spawania. Certyfikacja wg DB AG Jako generalną zasadę przy kwalifikacji wytwórców przyjmuje się posiadanie udokumentowanych podmiotowych doświadczeń produkcyjnych oraz nieustanną kontynuację prac spawalniczych w zakresie nawierzchni kolejowych. Klasyfikacja obszarów zastosowania zależna jest od obciążeń eksploatacyjnych i definiuje klasę zaszeregowania wytwórcy.

3 Klasyfikacja obszarów zastosowania Kategoria torów (wg Ril ) P 300, P 230 oraz M 230 M 160, P 160 I, P 160 II, G 120 R 120, R 80 oraz G 50 wszystkie pozostałe tory jak również tory i zwrotnice kolei prywatnych, zakładowych oraz zakładów komunikacyjnych, jeżeli nie zostały inaczej przez użytkownika zaszeregowane Klasa Objaśnienia: P przewozy osobowe, M przewozy mieszane, G przewozy towarowe, R przewozy regionalne. W ramach przeprowadzanego audytu podlegają m.in.sprawdzeniu: kwalifikacje zawodowe personelu spawalniczego, włącznie ze znajomością podmiotowych wytycznych DB AG, wyposażenie produkcyjne oraz przyrządy pomiarowe. W przypadku modułu , zakład musi udowodnić iż przy pomocy posiadanego doświadczenia technologicznego i organizacji, sprzętu oraz manualnych umiejętności spawaczy jest w stanie, również w czasie krótkich przerw w ruchu bez spowodowania zakłóceń eksploatacji drogi szynowej, zrealizować postawione zadania. Na marginesie, przeprowadzany w SLV Hannover egzamin spawaczy bierze pod uwagę nie tylko ich sprawność manualną, jakość spawów i wiadomości teoretyczne, lecz również czas wykonania połączenia. Sytem zarządzania jakością w spawalnictwie wg norm serii EN ISO 3834 ff należy już dzisiaj do podstawowych kryteriów certyfikacji zakładów spawalniczych. Sprawne funkcjonowanie systemu należy do zakresu auditu, przy czym nie jest wymaganym posiadanie certyfikatu. W zakresie personelu spawalniczego oraz dopuszczeń technologii procesów spawalniczych obowiązują w pełnej rozciągłości aktualne normy europejskie. Dotychczasowa praktyka w certyfikacji wg DG AG 826 ff na terenie Polski przemawiała za uznaniem dopuszczeń technologii przez Instytut Spawalnictwa w Gliwicach. Problem uznania dla zakresu DB AG 826 ff dopuszczeń technologii poprzez inne akredytowane laboratoria jest otwarty.

4 W odniesieniu do nadzoru spawalniczego należy uwzględnić następujące aspekty: minimum jeden inżynier spawalnik (EWE) z dodatkowym szkoleniem (Os) wg DB AG Ril oraz w zakładach klasy 1 mistrz spawalniczy z dodatkowym szkoleniem (Os) wg DB AG Ril (w zakładach wg DB AG nie ma wymogu rozszerzenia kwalifikacji zawodowych o szkolenie Os), od mistrza spawalniczego wymaga się dodatkowo praktycznych umiejętności spawania w zakresie stosowanych metod, obowiązuje generalna zasada minimum 3-letniej praktyki zawodowej, podana obsada nadzoru spawalniczego odnosi się do 6 zatrudnionych spawaczy w firmach wg DB AG oraz 10 spawaczy w firmach wg DB AG , zakres kompetencji i obowiązków uregulowany jest normą EN ISO 14731, przy czym kompetencje w zakresie wydawania wiążących, merytorycznych poleceń służbowych oraz niezależna od pojawiających się w produkcji przymusowych okoliczności niezawisłość, muszą być mocno podkreślone, nadzór jak również spawacze muszą być na stałe zatrudnieni w przedsiębiorstwie, w zakładach klas 1 i 2, właściciel firmy, kierownik zakładu jak również inne osoby zaliczone do kierownictwa, tylko w absolutnie wyjątkowych przypadkach mogą być uznane jako nadzór spawalniczy, do zastępstwa nadzoru spawalniczego upoważniony jest tylko spawalnik o takich samych lub wyższych kwalifikacjach zawodowych, od personelu kontroli jakości wymaga się kwalifikacji wg. EN 473, sektor 9. W odniesieniu do spawaczy: klasa uprawnień spawacza pokrywa się z klasyfikacją obszarów zastosowania / klasą zakładu, vide tabela w tekście. liczba zatrudnionych spawaczy zależna jest rozmiaru kontraktu przy obowiązującej zasadzie minimum dwóch spawaczy na jedną uznaną metodę, podstawowe kwalifikacje wg normy EN 287-1, muszą być uzupełnione o kursy wg Ril , egzamin spawacza ważny jest tylko jeden rok, nowo wyszkolonych spawaczy wolno w pierwszym roku zatrudniać wyłącznie przy spawaniu szyn klasy 3.; zatrudnienie przy spawaniu szyn klasy 2. wymaga minimum rocznego, udowodnionego np. dziennikiem spawania, ciągłego stażu pracy, W przypadku obsługi zmechanizowanych urządzeń spawalniczych obowiązuje posiadanie przez operatorów ważnych świadectw wg normy EN 1418.

5 Problematyka prowadzenia dokładnej dokumentacji produkcji i badań oraz jej archiwacja, mających na celu umożliwienie pełnej identyfikowalności prac należy już do standardowych obowiązków. Tryb uzyskiwania dopuszczeń przez zakład: złożenie wniosku o dopuszczenie do wykonywania prac spawalniczych w jednostce certyfikacyjnej. Do wniosku musi być dołączony opis zakładu zawierający m.in. informacje o powierzchniach produkcyjnych i zapleczu, sprzęcie, kwalifikacjach personelu spawalniczego, aktualnym profilu produkcyjnym oraz posiadanym doświadczeniu. przeprowadzenie auditu i w wyniku pozytywnego wyniku wydanie świadectwa o przydatności firmy, niezależnie od charakteru prowadzonych prac i firmy, pierwsze dopuszczenie możliwym jest tylko w klasie 3!, pierwsze dopuszczenie wydawane jest na okres jednego roku a kolejne przedłużenia na maksymalny okres 3 lat. Posiadane dopuszczenie może być unieważnione w przypadkach: zaistnienia uzasadnionych wątpliwości co do zgodności prowadzenia zleconych prac z obowiązującymi technicznymi wytycznymi DB AG, zaistnienia uzasadnionych wątpliwości dotyczących zgodnej z wytycznymi pracy nadzoru spawalniczego lub jego braku, braku ważnych świadectw zatrudnionych pracowników, np. spawaczy, zatrudnienia przy realizacji zleconych prac pracowników nie posiadających wymaganych i udowodnionych kwalifikacji zawodowych, jeżeli nie są spełnione inne założenia, jeżeli upłynął okres ważności certyfikatu, jeżeli firma zrezygnuje z posiadania dopuszczenia. Z uwagi na brak posiadania własnych przepisów w zakresie wykonywania połączeń spawanych, wykonawcy pracujący na rzecz zakładów komunikacji miejskiej tramwaje, certyfikowani są wg DB AG , klasa 3. Jednostka certyfikacyjna SLV Hannover jest jedyną uznaną przez niemiecki Krajowy Urząd Bezpieczeństwa, (Federalny Urząd Kolejowy - EBA), jednostką certyfikacyjną w zakresie kwalifikacji

6 wytwórców do wykonywania prac spawalniczych w zakresie nawierzchni kolejowych. Poprzez uznanie jako tzw. Centrum Kompetencji, upoważnione jest do prowadzenia szkoleń i egzaminowania spawaczy uprawnionych do wykonywania prac na torach będących własnością DB AG oraz szkoleń uzupełniających dla inżynierów spawalników (Os) pełniących nadzór. Literatura [1] Wytyczne DB AG Ril Szkolenie personelu spawalniczego dla potrzeb dróg szynowych [2] Wytyczne DB AG Ril 820 Podstawowe założenia dotyczące dróg szynowych [3] Wytyczne DB AG Ril 824 Wykonawstwo dróg szynowych [4] Wytyczne DB AG , DB AG , DB AG , DB AG Wykonawstwo dróg szynowych. Prowadzenie prac spawalniczych. [5] Wytyczne DB AG Ril 826 ff Kwalifikacja firm do wykonywania prac spawalniczych na drogach szynowych [6] Instrukcja robocza DB AG Wykonawstwo dróg szynowych. Technologia spawania termitowego. [7] DIN EN Kwalifikowanie spawaczy do spawania termitowego, dopuszczenia wytwórców robót i odbiór spawów [8] EN ISO Nadzorowanie spawania - Zadania i odpowiedzialność [9] EN 1418 Personel spawalniczy - Egzaminowanie operatorów urządzeń spawalniczych oraz nastawiaczy zgrzewania oporowego dla w pełni zmechanizowanego i automatycznego spajania metali