Wymagania edukacyjne PRZYRODA - klasa IV Ocena dopuszczająca I półrocze Uczeń: II półrocze Uczeń: Ocena dostateczna I półrocze Uczeń:

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne PRZYRODA - klasa IV Ocena dopuszczająca wymienia niektóre składniki przyrody; korzystając z ilustracji opisuje krajobraz, wymienia składniki krajobrazu; wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole oraz w domu; podaje przykłady odpoczynku, jego znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu; wymienia czynniki ułatwiające naukę, opisuje prawidłowo urządzone miejsce pracy; nazywa zmysły człowieka, stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji przyrodniczych; wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody; prowadzi proste obserwacje, w wybrany przez siebie sposób dokumentuje obserwacje; nazywa, wskazuje na mapie i wyznacza kierunki główne geograficzne za pomocą Słońca; obserwuje widomą wędrówkę Słońca w ciągu doby; wyjaśnia, co to jest pogoda, wymienia składniki pogody oraz przyrządy służące do ich pomiaru; prowadzi obserwacje pogody, dokumentuje wyniki obserwacji; wymienia 4 pory roku oraz wskazuje charakterystyczne cechy dla danej pory roku; podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, wymienia zasady opieki nad nimi; rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancje trujące lub szkodliwe; wie, że komórka jest podstawową jednostką budulcową organizmu; podaje przykłady organizmów jednokomórkowych i wielokomórkowych; wymienia podstawowe czynności życiowe organizmów; posługując się schematem potrafi przedstawić proste zależności pokarmowe między organizmami; podaje przykłady organizmów samożywnych i cudzożywnych. wyjaśnia, co to jest plan, mapa; omawia do czego jest potrzebna skala przy rysowaniu planu; wskazuje na mapie legendę mapy, potrafi się nią posługiwać przy czytaniu mapy; wykonuje pomiary taśmą mierniczą, szacuje odległości w terenie; orientuje mapę/plan w terenie przy pomocy kompasu; wymienia kilka rodzajów map; wymienia formy terenu, wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe; opisuje właściwości fizyczne wody, wymienia 3 stany skupienia wody; wie na czym polega parowanie, skraplanie, krzepnięcie, topnienie; korzystając ze schematu opisuje obieg wody w przyrodzie; wymienia czynniki warunkujące życie w wodzie; wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze/rzece, opisuje ich przystosowania do życia w środowisku; korzystając ze schematu przedstawia proste zależności pokarmowe występujące w środowisku wodnym, w łańcuchu pokarmowym wskazuje producenta i konsumentów ; wymienia czynniki warunkujące życie na lądzie; rozpoznaje i nazywa warstwy lasu, wymienia po 2 organizmy żyjące w każdej z warstw; nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego; na wybranym przykładzie potrafi wskazać cechę budowy organizmu, która jest przystosowaniem do środowiska życia; podaje przykłady wpływu codziennych własnych zachowań na stan środowiska, proponuje własne sposoby postępowania korzystnie wpływające na środowisko przyrodnicze. Ocena dostateczna podaje przykłady ożywionych i nieożywionych elementów przyrody; wyjaśnia, co to jest krajobraz, wskazuje antropogeniczne i naturalne składniki krajobrazu; wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na samopoczucie ucznia w domu/szkole; wyjaśnia znaczenie odpoczynku w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu; wymienia zasady prawidłowego uczenia się, stosuje je; opisuje prawidłowo urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej; wyjaśnia rolę zmysłów człowieka w poznawaniu przyrody;

2 prawidłowo posługuje się różnymi przyrządami ułatwiającymi obserwację przyrody, np. lupą; nazywa, wskazuje na mapie geograficzne kierunki główne i pośrednie, zna ich międzynarodowe skróty; wyznacza kierunki świata za pomocą kompasu; wskazuje miejsce wschodu, górowania i zachodu Słońca; obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzące w Polsce; wymienia przyrządy służące do pomiaru składników pogody, podaje jednostkę pomiaru temperatury; opisuje cechy pogody w różnych porach roku; wie, kiedy rozpoczynają się poszczególne pory roku, podaje daty; wymienia podstawowe zasady opieki nad roślinami i zwierzętami hodowanymi przez człowieka; wskazuje różne źródła informacji o wybranej roślinie doniczkowej; wymienia niebezpieczne zwierzęta hodowane przez człowieka, zna zasady bezpiecznego postępowania; potrafi wskazać na schemacie podstawowe elementy budowy komórki; wymienia podstawowe cele czynności życiowych organizmów; przedstawia różnice w sposobie odżywiania się organizmów samożywnych i cudzożywnych; buduje łańcuch pokarmowy, wskazuje w nim producentów, zwierzęta roślinożerne i mięsożerne. rysuje proste plany np. w skali 1:1, 1:10, 1:100; szacuje odległości i wysokości w terenie; podaje 2 różnice pomiędzy mapą i planem; wymienia i wskazuje na mapie 3 rodzaje skali, wie, co to jest skala; posługuje się podziałką liniową do określania odległości; rozpoznaje na ilustracjach i w terenie formy wypukłe i wklęsłe; rozróżnia stany skupienia wody, wskazuje w środowisku przyrodniczym wodę w 3 stanach skupienia; podaje przykłady wód stojących i płynących; opisuje przystosowania ryby do życia w środowisku wodnym; wskazuje różnice między środowiskiem wodnym i lądowym; wyjaśnia, co to jest las, łąka, pole uprawne; podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy lasu; wymienia grzyby jadalne i trujące rosnące w lasach, zna bezpieczne zasady zbierania grzybów; odróżnia trawy od innych roślin; wymienia korzyści czerpane przez człowieka z lasów, łąk, pól uprawnych; wymienia nazwy zbóż, warzyw uprawianych przez człowieka; podaje po 2 przystosowania roślin i zwierząt żyjących w lesie, na polu uprawnym, na łące; wyjaśnia zależności pokarmowe na wybranym przez siebie przykładzie; wskazuje zanieczyszczenia najbliższego otoczenia; podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu działalności człowieka na stan środowiska. Ocena dobra rozpoznaje w terenie/na ilustracji przyrodnicze (dzieli je na ożywione i nieożywione) i antropogeniczne składniki krajobrazu; wyjaśnia, dlaczego ważne jest przestrzeganie zasad prawidłowego uczenia się; proponuje sposoby eliminowania czynników przeszkadzających w uczeniu się; prawidłowo planuje zajęcia w ciągu dnia i tygodnia; podaje przykłady biernego i aktywnego sposobu odpoczynku; wymienia narządy poszczególnych zmysłów człowieka; opisuje przyrządy ułatwiające obserwacje przyrodnicze (mikroskop, lupę), wskazuje, których przyrządów należy użyć do obserwacji różnych obiektów przyrodniczych; obserwuje wszystkie fazy rozwoju rośliny, dokumentuje obserwacje; wymienia różnice pomiędzy obserwacją a doświadczeniem, potrafi zaplanować obserwacje i doświadczenie; wskazuje zależność między wysokością Słońca a długością cienia; zauważa różnicę w pozornej drodze Słońca oraz jego wysokości nad horyzontem w różnych porach roku; wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem; opisuje kierunki geograficzne na róży kierunków; określa kierunki świata w terenie różnymi sposobami; podaje jednostki pomiarów składników pogody; buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz, wyjaśnia zasadę jego działania;

3 mierzy temperaturę powietrza, określa rodzaj opadów, stopień zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody; podaje zasady postępowania z roślinami i zwierzętami niebezpiecznymi; podaje cele prowadzenia hodowli organizmów w domu, w pracowni przyrodniczej; wskazuje 2 różnice w budowie komórki roślinnej i zwierzęcej; podaje cechy budowy zwierząt, które są przystosowaniem do różnego sposobu zdobywania pokarmu; podaje przykłady organizmów rozmnażających się płciowo i bezpłciowo; w sieci pokarmowej wskazuje łańcuchy pokarmowe, konsumentów, producentów, reducentów. przelicza skale liniowe, liczbowe i mianowane; wykonuje pomiary różnymi metodami; porównuje odległość na mapie z odległością rzeczywistą w terenie; korzystając z mapy i skali oblicza rzeczywiste odległości w terenie; wyjaśnia, co to znaczy zorientować plan/mapę; podaje przykłady punktowych, liniowych i powierzchniowych znaków topograficznych; wskazuje na schemacie i nazywa elementy góry, doliny; wymienia cechy poziomic, odczytuje informacje z mapy poziomicowej; wyjaśnia, w jakich warunkach woda zmienia stan skupienia; rozróżnia i wymienia różne rodzaje wód powierzchniowych; opisuje rozkład temperatur w jeziorze w różnych porach roku; wymienia po2 przykłady roślin z trzech grup występujących w jeziorze, do każdej przyporządkowuje jedną cechę, która jest przystosowaniem do warunków życia; podaje po 2 przykłady przystosowania do życia zwierząt wodnych i żyjących w pobliżu zbiorników wodnych; opisuje warstwy lasu; opisuje budowę grzyba kapeluszowego, podaje zasady zbierania grzybów; podaje przykłady przystosowania roślin i zwierząt do życia w poszczególnych warstwach lasu; podaje przykłady roślin okopowych i oleistych uprawianych przez człowieka wymienia rośliny i zwierzęta niepożądane na polu uprawnym; opisuje budowę rośliny nasiennej, wskazuje jej przystosowania do życia w środowisku; podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka. Ocena bardzo dobra podaje przykłady powiązań pomiędzy elementami przyrody; proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnie wpływających na samopoczucie w szkole oraz w domu; wyjaśnia znaczenie odżywiania się i aktywności ruchowej w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu; uzasadnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia; potrafi zachęcić innych do uczenia się, podaje korzyści ze zdobywania wiedzy; wskazuje, jakimi zmysłami prowadzi się różne obserwacje przyrodnicze; uzasadnia, dlaczego obserwator powinien być cierpliwy, dokładny i systematyczny; wykonuje i opisuje proste doświadczenia, dokumentuje ich przebieg, wyciąga wnioski; oblicza powiększenie mikroskopu, opisuje jego budowę; opisuje różne sposoby wyznaczania kierunku północnego; wyjaśnia, dlaczego niektóre przyrządy do pomiaru składników pogody umieszcza się w klatkach meteorologicznych; wymienia i krótko opisuje różne osady i opady atmosferyczne; wykonuje i opisuje proste doświadczenia wykazujące istnienie powietrza i ciśnienia atmosferycznego; opisuje, jak powstaje wiatr, określa kierunek i siłę wiatru, odczytuje z rysunku kierunek wiatru; wyjaśnia pojęcia: kalendarzowe i termiczne pory roku, nazywa je; wyjaśnia, jak rośliny i zwierzęta przystosowały się do zmieniających się warunków pogodowych w różnych porach roku; wyjaśnia, dlaczego drzewa zrzucają liście na okres zimy; uzasadnia, dlaczego roślinę doniczkową należy przesadzać i nawozić, potrafi to wykonać; uzasadnia, dlaczego przed kupnem zwierzęcia lub rośliny należy poznać ich wymagania, pochodzenie, środowisko;

4 wymienia rolę wybranych elementów komórki; wymienia etapy wzrostu i rozwoju organizmów na przykładzie fasoli i psa; podaje różnice pomiędzy rozmnażaniem płciowym i bezpłciowym; w łańcuchach pokarmowych wskazuje producentów, konsumentów i reducentów; wyjaśnia, jaka rolę spełniają producenci i reducenci. rozpoznaje rodzaj mapy, sprawnie odczytuje wszystkie informacje z mapy, posługuje się mapą poziomicową; identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na mapie i w terenie; wyjaśnia, z jakiego powodu ważne jest prawidłowe zorientowanie mapy w terenie; charakteryzuje poszczególne formy terenu; wyjaśnia, jaka jest różnica pomiędzy parowaniem a wrzeniem; wyjaśnia od czego zależy szybkość parowania; wyjaśnia, jakie jest znaczenie krążenia wody w przyrodzie; obserwuje zjawiska zachodzące w cieku wodnym; opisuje warunki życia w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki; omawia, jak zmieniają się warunki życia w jeziorze wraz z głębokością; przedstawia zależności pomiędzy organizmami żyjącymi w środowisku wodnym; charakteryzuje warunki abiotyczne, jakie panują w różnych warstwach lasu; wyjaśnia, dlaczego rośliny runa leśnego zakwitają wczesną wiosną; podaje przykłady roślin zarodnikowych i nasiennych, określa cechy budowy; wyjaśnia, dlaczego rośliny uprawne wymagają specjalnej pielęgnacji; podaje funkcje organów roślin nasiennych; wyjaśnia i podaje przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia grzybów; podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka; wskazuje niebezpieczeństwo wyczerpywania się zasobów naturalnych, przedstawia własne propozycje działań zapobiegających tym zjawiskom. Ocena celująca Uczeń: twórczo i samodzielnie rozwiązuje problemy; planuje i przeprowadza doświadczenia, prowadzi analizę, wyciąga trafne wnioski z prowadzonych obserwacji; przyporządkowuje organizmy do odpowiednich grup; wykazuje duże zainteresowanie przedmiotem, bierze udział w konkursach o tematyce przyrodniczej; poszukuje dodatkowych informacji korzystając z różnych źródeł, dzieli się zdobytą wiedzą; Jego wiedza wykracza poza podstawę programową etapu nauczania w klasie czwartej. Wymagania edukacyjne PRZYRODA klasa V Ocena dopuszczająca podaje nazwy układów narządów budujących organizm człowieka, wskazuje je na planszy; wymienia główne narządy układu pokarmowego, oddechowego, krwionośnego, rozrodczego; wymienia etapy rozwoju człowieka ( prenatalnego oraz etapy po urodzeniu); opisuje proces spalania, wie, że tlen jest czynnikiem niezbędnym do spalania i do oddychania; wymienia zmysły, które służą do odbierania wrażeń ze środowiska zewnętrznego; przyporządkowuje właściwe narządy do właściwych zmysłów; wie, co może być niebezpieczne dla narządów wzroku i słuchu; wie, jak rozchodzi się światło i dźwięk, wymienia źródła światła i dźwięku; podaje i stosuje zasady dbałości o własne ciało, wymienia 2 zasady prawidłowego odżywiania się; wskazuje na rolę ruchu i ćwiczeń fizycznych w utrzymaniu zdrowia; podaje przykłady właściwego spędzania wolnego czasu; zna zasady bezpieczeństwa podczas zabaw oraz poruszania się po drodze;

5 opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach (np. skaleczeniach, stłuczeniach, użądleniach), potrafi wezwać pomoc w różnych sytuacjach, zna numery alarmowe ; podaje przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka; wymienia zasady bezpiecznego zachowania się w domu (korzystania z urządzeń elektrycznych, gazu); wymienia substancje (alkohol, nikotyna, narkotyki), które mają negatywny wpływ na organizm człowieka; wymienia zasady zdrowego stylu życia; wymienia zmiany zachodzące w organizmach podczas dojrzewania, zna stosuje zasady higieny; podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków organizmów na zdrowie człowieka; wymienia choroby zakaźne wieku dziecięcego, wie, jak uniknąć zakażenia; wymienia zasady przechowywania i przygotowywania posiłków; zna znaczenie symboli ostrzegawczych; wymienia siły działające w przyrodzie, podaje różne rodzaje ruchu; podaje przykłady oddziaływania magnetycznego i elektrostatycznego; podaje przykłady maszyn prostych, wyjaśnia w jakim celu ich się używa; wymienia znane właściwości substancji, np. wody, cukru, soli kuchennej; wymienia przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, sprężystych, plastycznych; podaje przykłady ciał stałych, cieczy, gazów, wie, że są zbudowane z rożnego rodzaju drobin; podaje przykłady (z życia codziennego), które potwierdzają zjawisko rozszerzalności temperaturowej; wymienia przykłady metali i niemetali. wyjaśnia pojęcie: mieszanina, podaje przykłady mieszanin występujących w jego otoczeniu; podaje przykład oddzielenia od siebie składników mieszaniny; przygotowuje według instrukcji roztwór wodny, np. woda z solą lub cukrem; wie, na czym polega zjawisko korozji, podaje 2 sposoby zabezpieczenia przed korozją; wskazuje na mapie Europy Polskę oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice; podaje nazwę województwa, powiatu, gminy, w której mieszka i jest położona szkoła; wskazuje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny, góry, główne rzeki, jeziora, najważniejsze miasta Polski; wymienia typowe skały dla miejsca zamieszkania, podaje 2 przykłady np. glina, piaskowiec; podaje nazwy rodzajów gleb w Polsce, podaje jeden lub dwa przykłady; wymienia rodzaje lasów liściastych i iglastych występujących w Polsce, rozpoznaje 2-4 gatunki drzew; nazywa i wskazuje na mapie parki narodowe, pomniki przyrody leżące w pobliżu miejsca zamieszkania; wskazuje na mapie pobrzeża, pojezierza, podaje po 2 elementy charakterystyczne dla krajobrazu; podaje przykłady organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim; wskazuje na mapie niziny środkowopolskie, wymienia nazwy nizin odnajduje największe miasta; wskazuje Wyżynę Śląską i wymienia antropogeniczne elementy krajobrazu tej wyżyny; wskazuje na mapie i wymienia elementy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej i Krakowsko-Częstochowskiej; wskazuje na mapie i odczytuje wysokość najwyższych szczytów Gór Świętokrzyskich, Sudetów, Tatr; podaje po jednym przykładzie krainy geograficznej przekształconej rolniczo, przemysłowo; wymienia nazwy różnych form ochrony przyrody w Polsce. Ocena dostateczna wymienia układy narządów budujących ciało człowieka, przyporządkowuje narządy do układów; podaje funkcje układów, wskazuje położenie; serca, płuc, żołądka, mózgu, rdzenia kręgowego; wymienia 4 zasady prawidłowego odżywiania; wyjaśnia, na czym polega oddychanie wewnątrzkomórkowe; podaje przykłady wypoczynku człowieka; wymienia przykłady najczęściej występujących urazów, potrafi udzielić pierwszej pomocy; wie, jakie funkcje pełnią: oko, ucho, nos, język, skóra; wie, jaką rolę pełnią komórki rozrodcze i gdzie powstają;

6 definiuje proces zapłodnienia, wie, jak długo trwa ciąża u człowieka; opisuje etapy rozwoju człowieka, opisuje zmiany zachodzące w okresie dojrzewania płciowego; wymienia różne rodzaje dojrzałości człowieka; podaje krótkie definicje zdrowia i choroby; podaje po 3-4 przykłady chorób zakaźnych oraz takich, którymi nie można się zarazić; podaje po 2 przykłady pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych człowieka; wymienia drogi wnikania czynników chorobotwórczych do organizmu człowieka; podaje 5 sposobów zdrowego stylu życia; wymienia zasady, którymi należy się kierować kupując produkty żywnościowe; opisuje siłę grawitacji i siłę tarcia; wyjaśnia, na czym polega zjawisko ruchu, wymienia wielkości, za pomocą których opisuje się ruch; wymienia elementy wchodzące w skład obwodu elektrycznego, podaje, kiedy w obwodzie płynie prąd; opisuje, na czym polegają oddziaływania magnetyczne i elektrostatyczne; opisuje skutki przepływu prądu w domowych urządzeniach elektrycznych; podaje sposoby oszczędzania energii elektrycznej; podaje przykłady zastosowania maszyn prostych w życiu człowieka; opisuje właściwości oraz drobinową budowę ciał stałych, cieczy, gazów (prezentuje na modelu/schemacie); podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku; wyjaśnia, na czym polega zjawisko rozszerzalności temperaturowej ciał; podaje właściwości metali i niemetali. podaje przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, wyjaśnia różnicę między nimi; opisuje powietrze jako mieszaninę gazów, wskazuje na rolę tlenu w przebiegu różnych procesów; sprawdza doświadczalnie czynniki wpływające na rozpuszczanie substancji w rozpuszczalniku; wyjaśnia, że Polska leży w Europie Środkowej, pokazuje granice, przedstawia podział administracyjny; wymienia i określa położenie krainy geograficzne pobrzeży, pojezierzy, nizin, wyżyn, gór, główne miasta; podaje przykłady zastosowań różnych skał; opisuje glebę, jako zbiór składników nieżywionych i ożywionych, podaje przykłady gleb o różnej żyzności; wskazuje na mapie obszary o największej i najmniejszej lesistości, wymienia przyczyny wycinania lasów; wskazuje na mapie rzeki dopływy Wisły i Odry, wymienia rzeki główne oraz typy jezior; wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie zalicza się do mórz śródziemnych, płytkich, średniej wielkości, słonawych; opisuje typy wybrzeży: niskie i wysokie; rozróżnia glony jednokomórkowe i wielokomórkowe występujące w wodach Bałtyku i w jeziorach; podaje nazwy, wskazuje na mapie i określa położenie gór niskich, średnich oraz wysokich; opisuje krajobraz i pogodę Tatr Wysokich, wymienia piętra roślinności w górach; podaje cechy budowy roślin i zwierząt, które są przystosowaniem do trudnych warunków życia w górach; wymienia przykłady roślin i zwierzą chronionych w Polsce, wymienia parki narodowe leżące na południu. Ocena dobra wyjaśnia rolę warzyw i owoców w codziennej diecie; omawia rolę poszczególnych odcinków układu pokarmowego w trawieniu pokarmu; rozróżnia procesy wymiany gazowej i oddychania komórkowego; wyjaśnia, na czym polega odpoczynek bierny i czynny; wymienia kolejność działań przy udzielaniu pierwszej pomocy; wie, jak należy pomóc osobie z poparzeniami, odmrożeniami, przy krwotokach; bada powstanie obrazu widzianego przez lupę i podaje przykłady zastosowania lupy; bada rozchodzenie się dźwięków w powietrzu i ciałach stałych; opisuje budowę oka i ucha; wymienia części układu rozrodczego człowieka;

7 podaje cechy poszczególnych etapów rozwoju człowieka; wymienia zagrożenia okresu dojrzewania, szczególnie niebezpieczeństwa związane z uzależnieniami; wymienia objawy chorobowe, wymienia działania profilaktyczne mające na celu zapobieganie chorobom; buduje prosty obwód elektryczny i wykorzystuje go do sprawdzenia przewodzenia prądu elektrycznego; potrafi dobrać odbiornik do właściwego źródła prądu uwzględniając napięcie elektryczne; uzasadnia potrzebę oszczędzania energii elektrycznej; wymienia podstawowe zasady korzystania z gazu i wody; uzasadnia konieczność stosowania zasad zdrowego stylu życia; interpretuje prędkość jako drogę przebytą w jednostce czasu; przeprowadza doświadczenie potwierdzające istnienie siły tarcia, podaje przykłady zmniejszania i zwiększania siły tarcia; bada i opisuje właściwości magnesów; wyjaśnia na przykładzie, jak działa równia pochyła; podaje podstawowe różnice między ciałami stałymi, gazami, cieczami, prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (kształt i ściśliwość); podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku; na podstawie instrukcji, doświadczalnie wykazuje rozszerzalność cieplną ciał stałych, cieczy, gazów; wskazuje substancje dobrze i źle przewodzące ciepło oraz izolatory i przewodniki prądu elektrycznego. wyjaśnia znaczenie roztworów wodnych w środowisku przyrodniczym; wykazuje doświadczalnie wpływ różnych substancji i ich mieszanin na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje; wyjaśnia różnice między spalaniem a utlenianiem; odczytuje dane liczbowe, przedstawione w postaci diagramu słupkowego i kołowego; wskazuje na mapie hipsometrycznej Europy góry, niziny, wyżyny; wskazuje na mapie Europy i podaje po 2 cechy krajobrazu alpejskiego i śródziemnomorskiego; wyjaśnia, na czym polega trójstopniowy podział administracyjny w Polsce; wyjaśnia proces tworzenia się gleb, procesy niszczenia i zanieczyszczenia gleb; wskazuje odcinki rzeki, wyjaśnia dlaczego w dolnym biegu panują najlepsze warunki życia; charakteryzuje krajobraz wybrzeża Bałtyku, Pojezierza Mazurskiego, Niziny Śląskiej, Mazowieckiej, Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Lubelskiej, Śląskiej, Tatr, Sudetów, Gór Świętokrzyskich; wymienia najważniejsze zabytki Krakowa, Warszawy, Wrocławia i Gdańska; uzasadnia stosowanie form ochrony przyrody w celu ratowania środowiska przyrodniczego. Ocena bardzo dobra I półrocze uczeń: wyjaśnia zależności między wybranymi układami, np. w procesie oddychania komórkowego; wymienia produkty, których powinno się unikać w codziennej diecie, uzasadnia wybór; wyjaśnia na czym polega trawienie pokarmów, na czym polega wymiana gazowa w płucach; uzasadnia konieczność stosowania zarówno wypoczynku biernego jak i czynnego; umie samodzielnie podjąć działania mające na celu skuteczną pomoc osobie poszkodowanej w wypadku; przedstawia sposób udzielania pierwszej pomocy osobie mającej różne urazy; porównuje prędkość rozchodzenia się dźwięku, światła na podstawie obserwacji zjawisk przyrodniczych; wyjaśnia proces widzenia i słyszenia dźwięków; bada doświadczalnie rozchodzenie się dźwięków i prostoliniowe rozchodzenie się światła; uzasadnia, że pełną informację o otaczającym się świecie uzyskujemy dzięki współdziałaniu zmysłów; uzasadnia (podaje przykłady), że na różne etapy życia człowieka wpływają różne czynniki; określa różne potrzeby ludzi w różnych okresach życia, omawia okres dojrzewania; podaje przyczyny chorób, wymienia zwierzęta z otoczenia, które mogą przenosić choroby; wyjaśnia, że niebezpieczny dla zdrowia może być kontakt z nieznanymi zwierzętami;

8 wyjaśnia związek przyczynowo skutkowy między jakością spożywanych posiłków a zdrowiem człowieka; rozumie i wyjaśnia znaczenie profilaktyki w życiu człowieka; podaje propozycje asertywnych zachowań w przypadku presji otoczenia w różnych sytuacjach; bada doświadczalnie siłę tarcia i oporu powietrza, określa czynniki od których te siły zależą; wyznacza doświadczalnie prędkość swojego ruchu, np. marsz lub biegu; wyjaśnia znaczenie siły tarcia podczas ruchu, kiedy ta siła przeszkadza, a kiedy pomaga w ruchu; udowadnia, że cały świat zbudowany jest z różnych substancji, podaje przykłady; opisuje bezpieczne sposoby sprawdzania właściwości substancji; podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzji) oraz przedstawia te zjawiska na rysunku; wyjaśnia zjawisko rozszerzalności temperaturowej oraz zasadę działania termometru cieczowego; podaje przykłady zastosowania metali i niemetali. proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; bada doświadczalnie czynniki wpływające na rozpuszczenie substancji (temperatura, mieszanie); odróżnia pojęcia: rozpuszczanie i topnienie; podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące topnienie i krzepnięcie, parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, wielkość powierzchni, rodzaj cieczy); opisuje krajobraz alpejski i śródziemnomorski; analizuje dane liczbowe, przedstawione w postaci diagramu słupkowego i kołowego; wskazuje na związek pomiędzy żyznością gleby a grubością próchnicy; charakteryzuje typy lasów, podaje gatunku roślin występujące w różnych lasach; wyjaśnia związek pomiędzy występowaniem jezior a okresem zlodowacenia na obszarze polski; wymienia czynniki wpływające na słabe lub mocne przekształcenie (rolnicze, przemysłowe) przez człowieka obszarów, wymienia krainy geograficzne słabo i mocno przekształcone; wyjaśnia zależności między rodzajem skały, gleby, warunkami klimatycznymi a cechami krajobrazu obszaru; porównuje krajobrazy Tatr Wysokich z krajobrazami Gór Świętokrzyskich i Sudetów; porównuje krajobrazy nizin, wyżyn, gór; wyjaśnia i rozumie konieczność tworzenia form ochrony przyrody. Ocena celująca Uczeń: twórczo i samodzielnie rozwiązuje problemy; planuje i przeprowadza doświadczenia, prowadzi analizę, wyciąga trafne wnioski z prowadzonych obserwacji; przyporządkowuje organizmy do odpowiednich grup; wykazuje duże zainteresowanie przedmiotem, bierze udział w konkursach o tematyce przyrodniczej; poszukuje dodatkowych informacji korzystając z różnych źródeł, dzieli się zdobytą wiedzą; Jego wiedza wykracza poza podstawę programową etapu nauczania w klasie piątej. Wymagania edukacyjne PRZYRODA - klasa VI Ocena dopuszczająca I półrocze Uczeń: wymienia ciała niebieskie oraz nazwy planet Układu Słonecznego; podaje przykłady zastosowania sztucznych satelitów; wie kim był Mikołaj Kopernik, potrafi ogólnie opisać jego odkrycie; wymienia źródła światła, wie, jak światło rozchodzi się; potrafi wskazać przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych; wie jak należy się zachować podczas burzy; wymienia źródła prądu elektrycznego, zna zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń elektrycznych; wskazuje źródła dźwięku, wie, że dźwięki rozchodzą się w różnych ośrodkach z różną prędkością; nazywa narządy zmysłów wzroku i słuchu;

9 wie, że globus jest modelem Ziemi, pokazuje bieguny geograficzne N i S; wskazuje na globusie i mapie południki, równoleżniki, równik, południk 0, kontynenty i oceany; opisuje rzeczywisty kształt Ziemi, zna jej rzeczywiste wymiary (obwód); wyjaśnia, prezentuje ruch obrotowy i obiegowy Ziemi, zjawisko dnia i nocy, zmiany pór roku; wie, jakich odkryć geograficznych dokonał Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan; opisuje warunki życia w oceanie i w jeziorze, podaje przykłady organizmów tam żyjących; opisuje budowę zewnętrzną pantofelka, stułbi, chełbi, homara, ryby; wymienia korzyści, jakie człowiek czerpie człowiek z mórz i oceanów; podaje przykłady zwierząt lądowych, przedstawicieli: pierścienic, ślimaków, owadów, płazów, gadów, ptaków, ssaków; wskazuje gatunki chronione; nazywa i wskazuje na mapie strefy klimatyczne oraz strefy krajobrazowe Ziemi; potrafi korzystając z diagramu opadów oraz wykresu temperatur odczytać ich wartości; podaje przykłady roślin i zwierząt z różnych stref krajobrazowych; wymienia zasoby przyrody dzieląc je na odnawialne i nieodnawialne; podaje globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego. Ocena dostateczna wymienia nazwy planet Układu Słonecznego, porządkuje je według odległości od Słońca; wskazuje, czym różni się planeta od gwiazdy; podaje założenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika; wskazuje istnienie pola grawitacyjnego i magnetycznego Ziemi; podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie; wie na czym polega oddziaływanie grawitacyjne, magnetyczne, elektrostatyczne; wymienia naturalne i sztuczne źródła światła; wskazuje występowanie w przyrodzie zjawisk odbicia, załamania i rozszczepienia światła; podaje przykłady stosowania elementów odblaskowych dla bezpieczeństwa; określa warunki jakie muszą być spełnione, aby płynął prąd elektryczny oraz aby powstał dźwięk; wie, jak zbudować prosty obwód elektryczny; wyjaśnia pojęcia: izolator, przewodnik prądu elektrycznego, ciało przezroczyste i nieprzezroczyste; wskazuje na schemacie elementy budowy oka i ucha; wyjaśnia, jak powstaje echo; przedstawia globus, jako model Ziemi; zna rzeczywiste wymiary (obwód, powierzchnię, średni promień) i kształt Ziemi ; wskazuje bieguny magnetyczne i geograficzne Ziemi; buduje prosty kompas; określa położenie kontynentów i oceanów na półkulach oraz względem równika i południka 0 ; wyjaśnia, na czym polega ruch obrotowy i obiegowy Ziemi; opisuje przebieg wypraw odkrywczych Krzysztofa Kolumba i Ferdynanda Magellana; wskazuje na mapie/globusie bieguny, równoleżniki, południki, zwrotniki i koła podbiegunowe; wymienia i wskazuje na mapie 3 strefy oświetlenia Ziemi; wymienia 3 strefy życia w ocenie oraz podaje po 2 przykłady organizmów z każdej strefy; opisuje przystosowania w budowie zewnętrznej zwierząt do życia w wodzie; podaje przedstawicieli różnych grup zwierząt żyjących w oceanie i w jeziorze. posługując się ilustracjami/schematami wymienia charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej: pierścienic, ślimaków, pajęczaków, owadów, płazów, gadów, ptaków, ssaków; podaje po 2 przykłady zwierząt z każdej grupy; wykonuje analizę wykresu temperatur i diagramu opadów danej strefy klimatycznej; wymienia i opisuje strefy klimatyczne i krajobrazowe Ziemi, wskazuje na związek pomiędzy nimi; opisuje krajobrazy świata, rozpoznaje je na ilustracjach, wymienia organizmy zamieszkujące je; rozpoznaje charakterystyczne dla wymienionych krajobrazów zwierzęta i rośliny, wskazuje ich przystosowania do warunków życia; wymienia zasoby przyrody wyczerpywane i niewyczerpywane, odnawialne i nieodnawialne; wymienia przyczyny i skutki globalnych zagrożeń dla środowiska przyrodniczego.

10 Ocena dobra wymienia i opisuje ciała niebieskie znajdujące się we Wszechświecie, opisuje Układ Słoneczny; opisuje zasługi Mikołaja Kopernika, wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej; wyjaśnia pojęcia: pola grawitacyjnego i pola magnetycznego, rysuje linie pola magnetycznego; bada prostoliniowe rozchodzenie się światła i jego konsekwencje (powstanie cienia); opisuje zjawiska świetlne (odbicie, załamanie, rozszczepienie światła); rysuje bieg promieni świetlnych po odbiciu od różnych powierzchni oraz po przejściu przez ciało przezroczyste (załamanie światła); opisuje budowę oka i ucha; wyjaśnia, na czym polega widzenie barw; wskazuje zależność między ruchem obrotowym a zmianą dnia i nocy oraz między ruchem obiegowym a zmianami pór roku; wskazuje na globusie/mapie południki i równoleżniki oraz podaje ich cechy; wymienia strefy oświetlenia Ziemi; określa za pomocą mapy położenie oceanów i kontynentów, porównuje ich powierzchnię; podaje przyczyny i skutki odkryć geograficznych; opisuje budowę komórki zwierzęcej; wymienia rodzaje ruchów wód oceanicznych; wymienia i opisuje strefy życia w oceanie i jeziorze; podaje cechy budowy organizmów występujących w różnych strefach życia w oceanach i jeziorach; opisuje znaczenie oceanów. omawia przystosowania zwierząt lądowych do życia w środowisku; wyjaśnia znaczenie zwierząt dla środowiska przyrodniczego oraz w gospodarce człowieka; potrafi określić strefę klimatyczną analizując dany wykres temperatur i diagram opadów; podaje przykłady wpływu elementów klimatu na rozmieszczenie roślin i zwierząt; wymienia charakterystyczne cechy poszczególnych stref geograficznych Ziemi; porównuje warunki przyrodnicze różnych rejonów geograficznych; podaje przykłady wpływu klimatu na życie ludzi; wyjaśnia przyczyny powstawania zanieczyszczenia powietrza, wody, gleby; podaje przykłady organizacji międzynarodowych działających w celu ochrony przyrody. Ocena bardzo dobra wskazuje miejsce Ziemi we Wszechświecie; podaje różnice pomiędzy ciałami niebieskimi; wyjaśnia, jakie warunki panujące na Ziemi sprzyjają istnieniu życia; porównuje teorię geocentryczną i heliocentryczną; wymienia najważniejsze wydarzenia z historii badania przestrzeni kosmicznej; wyjaśnia od czego zależy siła grawitacji; omawia związek pomiędzy siłą grawitacji, ciężarem i masą ciała; wykaże doświadczalnie istnienie pola grawitacji i pola magnetycznego; potrafi udowodnić, że wokół Ziemi istnieje pole magnetyczne; opisuje, co dzieje się z promieniami świetlnym gdy dotrą do ciał nieprzezroczystych gładkich, chropowatych oraz do ciał przezroczystych; wykazuje, że światło białe jest mieszaniną świateł barwnych; tłumaczy zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca; opisuje budowę oka, wyjaśnia, jak powstaje obraz w oku; opisuje budowę ucha i opisuje, jak odbieramy dźwięki ; wyjaśnia, jak ustawiona jest os Ziemi względem płaszczyzny orbity; wyjaśnia przyczynę różnic długości dnia i nocy oraz zmian pór roku; wie, jak określić położenie geograficzne, do czego służą południki i równoleżniki; wyjaśnia, co to jest siatka kartograficzna i geograficzna; charakteryzuje poszczególne strefy oświetleniowe Ziemi; zna powierzchnię kontynentów i ich rozmieszczenie; wymienia nazwy oceanów, wskazuje je na mapie; wymienia typy mórz, wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie zalicza się do mórz śródziemnych;

11 wymienia różne formy ukształtowania dna oceanicznego opisuje, jak zmieniają się warunki życia w wodach przy zmianie głębokości; porównuje warunki życia w wodach oceanów i jezior wyjaśnia przyczyny ruchów wód oceanicznych; wskazuje na cechy budowy zwierząt, które umożliwią im życie w wodzie; analizuje skutki korzystania z zasobów morskich przez człowieka; wyjaśnia, dlaczego w wodach żyją głównie zwierzęta zmiennocieplne. podaje cechy budowy dżdżownicy, które są przystosowaniem do życia w glebie; przedstawia na wybranych przykładach zróżnicowania owadów ze względu na różny tryb życia porównuje czynności życiowe różnych grup zwierząt; wyjaśnia potrzebę ochrony gatunkowej zwierząt, podaje przykłady ochrony; na podstawie analizy danych dotyczących rozkładu temperatur i ilości opadów porównuje klimaty różnych rejonów geograficznych; wyjaśnia rozmieszczenie stref krajobrazowych na kuli ziemskiej; wskazuje na związki pomiędzy warunkami klimatycznymi a cechami budowy organizmów występujących w danej strefie krajobrazowej Ziemi; opisuje, jak klimat i warunki przyrodnicze wpływają na życie ludzi zamieszkujących różne strefy krajobrazowe; przewiduje zmiany, jakie mogą zachodzić w środowisku na skutek eksploatacji bogactw naturalnych; przewiduje skutki niekontrolowanego składowania opadów niebezpiecznych; podaje przykłady międzynarodowej współpracy w celu ochrony przyrody. Ocena celująca Uczeń: twórczo i samodzielnie rozwiązuje problemy; planuje i przeprowadza doświadczenia, prowadzi analizę, wyciąga trafne wnioski z prowadzonych obserwacji; przyporządkowuje organizmy do odpowiednich grup; wykazuje duże zainteresowanie przedmiotem, bierze udział w konkursach o tematyce przyrodniczej; poszukuje dodatkowych informacji korzystając z różnych źródeł, dzieli się zdobytą wiedzą; jego wiedza wykracza poza podstawę programową etapu nauczania w klasie szóstej.