Dr Agnieszka Łakomy Katowice US

Transkrypt

1 Dr Agnieszka Łakomy Katowice US Czasopismo naukowe Nowa Biblioteka geneza, założenia programowe, plany Abstract Nowa Biblioteka ist eine wissenschaftliche Zeitschrift veröffentlicht durch Institut für Bibliotheksund Informationswissenschaft an der Schlesische Universität Katowice. Der Artikel beinhaltet (zawiera) die Geschichte der Zeitschrift, ihre Grundkonzeption und Entwicklungspläne. Insbesonders beschreibt man das Qualitätssicherungsverfahren, das die Erfüllung der durch Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego für wissenschaftlichen Schriften festgelegten Anforderungen ermöglicht Streszczenie Nowa Biblioteka jest czasopismem naukowym wydawanym przez Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W artykule przedstawiono historię powstania pisma, jego założenia programowe oraz plany rozwoju. W szczególności omówiono procedury zapewniania jakości pozwalające na wypełnienie wymogów stawianych przez MNISW pismom naukowym. Czasopisma odgrywają dużą rolę we współczesnym ruchu naukowym. Również w ramach dziedziny bibliologia i informatologia na rynku wydawniczym dostępnych jest wiele periodyków upowszechniających wyniki badań naukowców, ale także doświadczenia zawodowe bibliotekarzy-praktyków. Wśród tytułów obecnych na rynku wyróżnić można więc periodyki naukowe tj. Przegląd Biblioteczny, czy fachowe, go których zalicza się m.in. Poradnik Bibliotekarza, czy Bibliotekarza. Przykładem pisma naukowego, które upowszechnia obok artykułów przedstawiających wyniki badań naukowych także teksty o praktycznej wiedzy bibliotekarskiej, jest publikowane przez Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (IBiIN UŚ) czasopismo Nowa Biblioteka. Za genezę tego tytułu uznać należy studencki ruch naukowy, w którym udział brali studenci kierunku bibliotekoznawstwo i informacja naukowo-techniczna IBiIN UŚ. Powstaniu pisma przyświecał cel stworzenia periodyku, na łamach którego właśnie studenci i doktoranci będą mogli dzielić się zainteresowaniami naukowymi, wykraczającymi poza proces dydaktyczny realizowany na studiach. Założenie to swoje odzwierciedlenie miało Forum Bibl. Med R. 8 nr 1 (15) 303

2 w podtytule czasopisma, który wprost wskazywał na powiązania z kołem naukowym i brzmiał następująco: czasopismo Koła Naukowego Bibliotekoznawców Uniwersytetu Śląskiego. Jednak obok tekstów studentów i doktorantów IBiIN UŚ periodyk otwarty był także na publikacje osób studiujących inne kierunki, pracowników naukowych IBiIN UŚ oraz pracowników bibliotek różnego typu (w tym absolwentów IBiIN UŚ). Redaktorem i opiekunem merytorycznym pisma była ówczesna opiekun koła naukowego Diana Pietruch-Reizes. W jego tworzeniu brali także udział studenci Koła Naukowego Bibliotekoznawców przy IBiIN UŚ (KNB): Anna Górny, Barbara Małysiak, Beata Matysek, Michał Sojka i Mariusz Tomaszewski. Założyciele przyjęli, że będzie on półrocznikiem. Pierwszy numer, za wiosnę/lato, opublikowano w 1998 roku. Jak zaznaczyła w słowie od redakcji D. Pietruch-Reizes, artykuły publikowane na łamach Nowej Biblioteki dotyczyć miały zagadnień związanych z książką, biblioteką, informacją naukową, komunikacją społeczną oraz zagadnień interdyscyplinarnych powstających na pograniczu bibliologii, informacji naukowej i innych nauk humanistycznych. Zawartość poszczególnych numerów podzielono na działy zawierające teksty naukowe: Artykuły i komunikaty, Miscellanea, Materiały, Z archiwum bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Uzupełnieniem były teksty krótsze, często o charakterze popularnonaukowym, umieszczane w następujących sekcjach: Bliskie spotkania z, Sprawozdania, Recenzje i omówienia, Anegdoty ze świata książek i bibliotekarzy oraz Książka w poezji i nie tylko. Nie zdecydowano się na tworzenie zeszytów monograficznych. Wyjątek stanowił numer 1 z 2001 r., który w całości poświęcono zagadnieniom związanym z bibliotekami na kresach wschodnich. W tej postaci ukazało się pięć numerów półrocznika. Łącznie opublikowano 76 tekstów: 17 artykułów i komunikatów, 18 sprawozdań, 13 materiałów, 10 recenzji i omówień, 6 w dziale Bliskie spotkania z..., 4 anegdoty, po 3 w rubrykach Miscellanea i Książka w poezji i nie tylko oraz 2 w dziale Z archiwum bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Od 2002 roku periodyk Nowa Biblioteka uległ zawieszeniu. Członkowie KNB w trakcie zebrań naukowych zwracali jednak uwagę na potrzebę działalności wydawniczej prowadzonej przez Koło. Szczególnie aktywne na tym polu okazały się osoby związane z Sekcją Bibliograficzną KNB, które jednocześnie realizowały specjalizację edytorską w ramach podjętych studiów informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. Prowadzone od 2005 roku rozmowy na temat powrotu do działalności publikacyjnej doprowadziły do powołania do życia kwartalnika popularnonaukowego o tytule Szum Informacyjny. Elektroniczny Biuletyn Sekcji Bibliograficznej Koła Naukowego Bibliotekoznawców przy IBiIN UŚ. Publikowany on był tylko w wersji elektronicznej i obok tematyki związanej z zaintereso- 304 Forum Bibl. Med R. 8 nr 1 (15)

3 waniami naukowymi członków Koła, czyli bibliologią i informatologią, poruszał zagadnienia społeczno-kulturalne. Ostatni, dziesiąty zeszyt Szumu Informacyjnego wyszedł w drugim kwartale 2010 roku. Likwidacja tytułu wiązała się przede wszystkim z reaktywowaniem Nowej Biblioteki czasopisma naukowego, wydawanego pod auspicjami Koła Naukowego Bibliotekoznawców. Prace nad reaktywacją Nowej Biblioteki rozpoczęto już w 2009 roku, kiedy to ukonstytuowano pierwszą redakcję pisma. Redaktorem naczelnym została Agnieszka Bajor, opiekun KNB, jej zastępcą Izabela Swoboda pracownik IBiIN UŚ, z kolei jako sekretarza powołano Dominikę Paleczną, która w tamtym okresie pełniła funkcję Przewodniczącej KNB. Publikowanie czasopisma naukowego wymagało także powołania Rady Naukowej, której członkami zostały: prof. dr hab. Elżbieta Gondek (IBiIN UŚ), prof. UŚ dr hab. Mariola Jarczykowa (Zakład Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki UŚ) oraz dr hab. Diana Pietruch-Reizes (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie). Prace przygotowawcze przed ponownym wydawaniem tytułu dotyczyły także ustalenia głównych zadań pisma. Założyciele chcieli stworzyć miejsce, w którym artykuły mogliby publikować studenci i doktoranci IBiIN UŚ, ale także osoby reprezentujące inne kierunki i ośrodki naukowe w Polsce. Zaproponowano, że będzie się ono ukazywało jako rocznik lub półrocznik doktorantów, magistrantów i studentów kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo. Dyskusji poddano również zawartość pisma. Zespół pracujący w ramach Sekcji Bibliograficznej KNB nad tym zagadnieniem zaproponował, aby czasopismo składało się z następujących stałych rubryk: Od Redakcji; Artykuły i rozprawy; Materiały (źródła, przyczynki, bibliografie, wywiady); Sprawozdania (z konferencji, festiwali nauki, wycieczek naukowych, targów książki, wystaw, jubileuszy bibliotek); Recenzje i przeglądy piśmiennictwa; Z życia Uczelni (np. zestawienia prac licencjackich i magisterskich IBiIN UŚ, informacje o planowanych obronach prac doktorskich itp.). Jednak ostatecznie zadecydowano o półrocznym ukazywaniu się pisma i podziale tekstów na następujące rubryki: Artykuły i rozprawy; Materiały; Sprawozdania; Recenzje i przeglądy piśmiennictwa; Wydarzenia. W stosunku do wstępnych założeń zrezygnowano ze słowa wstępnego przygotowywanego przez redakcję pisma publikuje się je tylko wyjątkowo oraz zmieniono nazwę ostatniego działu 1. Ważnym założeniem, które przyświecało reaktywacji pisma, było to, aby każdy z numerów miał charakter monograficzny był poświęcony starannie dobranemu zagadnieniu w ramach dyscypliny bibliologia i informatologia. W związku z tak przyjętym profilem, każdy numer redagowany jest przez inną osobę, w której kręgu zainteresowań naukowych znajduje się to zagadnienie. Poruszana była już problematyka z zakresu 1 Ze względu na częstotliwość ukazywania się Nowej Biblioteki opisy w ostatnim dziale publikowane były z opóźnieniem, dlatego w 2014 roku dział Wydarzenia uległ likwidacji. Forum Bibl. Med R. 8 nr 1 (15) 305

4 informacji naukowej (1/ Użytkownik w erze informacji; 2/2013 Oblicza informacji), bibliologii (2/2010 Z dziejów bibliologii ; 1/2013 Metodologia bibliologiczna), bibliotekoznawstwa (2/2012 Użytkownicy jak ich łapać i zatrzymywać?; 1/2014 Bariery w bibliotece), czytelnictwa (2/2011 Kultura czytelnicza; 2/2014 Czytelnictwo oblicze nowe i dawne), prasoznawstwa (1/2012 Czasopisma, prasa i prasoznawstwo), edytorstwa (1/2015 Elektroniczne publikowanie) i historii książki i bibliotek (1/2011 Historia bibliotek). Plany na najbliższe lata z kolei obejmują zagadnienia technologii informacyjnej (3/2015 Nowoczesne technologie w kulturze, nauce i dydaktyce), bibliotekarstwa (4/2015 Tradycja, metody i rezultaty badań bibliotek za granicą; do publikacji w 2016 r. Międzynarodowe aspekty bibliotekarstwa; Współczesne biblioteki europejskie i amerykańskie), historii książki i bibliotek (do publikacji w 2016 r. Materialne i niematerialne dziedzictwo wczoraj i dziś, Historia książki dla dzieci i młodzieży) oraz problematykę związaną z programem Erasmus dla studentów, doktorantów i pracowników (2/2015). Do numeru 1 z 2015 roku opublikowano łącznie 265 tekstów: 93 artykuły i komunikaty, 11 materiałów, 2 prace drobne, 62 sprawozdania, 21 recenzji i omówień, 76 wydarzeń 2. Kolejne zmiany, przede wszystkim w składzie zespołu redakcyjnego i Rady Naukowej, związane były z koniecznością podnoszenia jakości pracy i dostosowaniem się do wymogów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. I tak w 2011 roku powołano nowego sekretarza, którym została Agnieszka Łakomy oraz redaktora językowego odpowiedzialnego za poprawność abstraktów, spisów treści i słów kluczowych w języku angielskim Jacka Tomaszczyka. Z kolei w 2012 r. funkcję redaktora językowego dla tekstów w języku polskim objęła Barbara Pytlos, wiele lat związana zawodowo z Wydawnictwem Uniwersytetu Śląskiego a następnie IBiIN UŚ. Podjęto także prace nad poszerzeniem Rady Naukowej, włączając w jej prace przedstawicieli bibliologii i informatologii reprezentujących zagraniczne ośrodki naukowe. W 2014 roku do Rady dołączyli dr. philol. Baiba Holma (Informācijas un bibliotēku studiju nodaļas Sociālo zinātņu fakultātes, Latvijas Universitāte) oraz prof. Gregory Hadley (Niigata University of International and Information Studies). Troska o jakość naukową Nowej Biblioteki wyraża się także w doborze tekstów do publikacji oraz przyjętej procedurze recenzowania. Przyjmowane są tylko artykuły, będące oryginalną twórczością autora i nie były wcześniej publikowane ani skierowane do druku. Nie mogą one także naruszać praw osób trzecich. Gdy tekst spełnia 2 Szczegółową analizę bibliometryczną przeprowadziła Agnieszka Bajor. Por. Agnieszka Bajor: Nowa Biblioteka. Zeszyty Monograficzne Koła Naukowego Bibliotekoznawców Uniwersytetu Śląskiego ( ) [online] // W: W kierunku gospodarki elektronicznej wyzwania, narzędzia, dobre praktyki. T. 2: Publikacje elektroniczne w nauce i praktyce / red. nauk. B. M. Powichrowska. Białystok: Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, s Dostępny w www: A08683_w_kierunku_gospodarki_ Forum Bibl. Med R. 8 nr 1 (15)

5 wyżej wymienione wymogi oceniana jest zgodność tematyki tekstu z profilem danego tomu oraz jego poziom merytoryczny. Decyduje o tym Redaktor naczelny oraz powołany Redaktor tomu 3. W wypadku, gdy ujawniona zostanie nierzetelność naukowa, a w szczególności ghostwriting i guest authorship, tekst nie zostaje przez redakcję przyjęty do publikacji. Drugim przypadkiem, w którym Redakcja rezygnuje z wydania nadesłanego tekstu jest brak zgody autora na wprowadzenie poprawek sugerowanych przez recenzenta i recenzję. Tekst, który pozytywnie przeszedł wstępną kwalifikację przekazywany jest recenzentowi z zachowaniem zasady poufności. Na recenzentów powoływani są pracownicy naukowi, nienależący do redakcji pisma oraz niezatrudnieni w IBiIN UŚ. Na początku wydawania pisma powoływany był jeden recenzent dla wszystkich tekstów proponowanych do danego tomu, jednak od 2014 r. redakcja zdecydowała o powołaniu odrębnego komitetu recenzyjnego, w skład którego wchodzą pracownicy naukowi na stałe współpracujący z pismem jako recenzenci. Nazwiska recenzentów nie są ujawniane w poszczególnych numerach, podaje się je w postaci zbiorczego, rocznego wykazu publikowanego na stronie WWW pisma. Początkowo recenzji poddawano treść całego numeru. Obecnie recenzowane są tylko teksty zakwalifikowane do trzech działów Artykuły i komunikaty, Prace drobne i Materiały. Redakcja dba także o rozpowszechnianie pisma oraz informacji bibliograficznej o nim. Egzemplarze drukowane pisma są nieodpłatnie przekazywane zainteresowanym bibliotekom oraz ośrodkom kształcącym bibliotekarzy. Każdy numer pisma publikowany jest także w wersji elektronicznej na stronie www tytułu4. Czasopismo rejestrowane jest też w następujących bazach danych: Arianta, CYTBIN, Index Copernicus, Polska Bibliografia Bibliologiczna, Polska Bibliografia Literacka, Zeitschriftendatenbank (ZDB), Elektronische Zeitschriftenbibliothek oraz Library and Information Science Abstracts (LISA). Wszystkie wysiłki Redakcji dotyczące zapewnienia najwyższej jakości naukowej pisma zostały docenione. W ostatniej ankiecie parametrycznej czasopism naukowych, którą przeprowadziło Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2012 r., Nowa Biblioteka otrzymała 2 punkty i znalazła się w Części B Wykazu. Redakcja nieustannie myśli o rozwoju pisma, ciągłym podnoszeniu wartości naukowej oraz ugruntowaniu na rynku jego pozycji. Ze względu na duże zainteresowanie autorów publikowaniem własnych tekstów w Nowej Bibliotece i dużą liczbą tekstów przekazywanych do Redakcji, na przełomie 2014/2015 roku zapadła decyzja o zmianie częstotliwości ukazywania się pisma z półrocznej na kwartalną. Da to możliwość opublikowania większości tekstów bez potrzeby oczekiwania przez autorów na publikację przez kilka lat. Idąc za rozwo- 3 Redaktorami są przede wszystkim pracownicy naukowi IBiIN UŚ. 4 Stroną WWW czasopisma i przygotowaniem materiałów do składu zajmuje się Małgorzata Caban. W latach obowiązki te przejęła Agnieszka Hasik. Forum Bibl. Med R. 8 nr 1 (15) 307

6 jem technologicznym, również w dziedzinie wydawniczej, zmieniono także wersję referencyjną periodyku z drukowanej na elektroniczną. Najważniejsza jednak zmiana, obrazująca kierunek, w którym redakcja chce podążać, to zmiana podtytułu. Krok ten podyktowany był analizą bibliometryczą, którą przeprowadzono w drugim kwartale 2014 roku. W wyniku analiz okazało się, że większość publikujących na łamach Nowej Biblioteki autorów tekstów naukowych to bibliotekarze-praktycy i doktoranci. Studenci nie są już tak aktywną grupą jak na początku funkcjonowania pisma, rezygnują z przygotowywania dłuższych tekstów na rzecz sprawozdań i recenzji. Chcąc podkreślić, że pismo skierowane jest do szerokiego grona autorów, zrezygnowano z odwołania do koła naukowego w podtytule, który od 1 numeru 2015 roku brzmi: Usługi, technologie informacyjne i media. Jednak Redakcja nie chce zapomnieć o korzeniach pisma stworzono nowy dział o tytule Prace drobne, w którym publikowane będą przede wszystkim teksty debiutujących naukowców. Od numeru tego zdecydowano także o częstszym pozyskiwaniu tekstów naukowców, bibliotekarzy, doktorantów i studentów zagranicznych. Do 2014 roku większość tekstów była autorstwa osób związanych z lokalnym środowiskiem naukowym i bibliotekarzypraktyków. Redakcji zależy jednak na prezentacji zagadnień bibliologii i informatologii światowej. Umożliwi to nie tylko wymianę doświadczeń i podpatrzenie ciekawych rozwiązań praktyki bibliotekarskiej, ale także zapoznanie się z najnowszymi wynikami badań naukowych, prowadzonych za granicą. 308 Forum Bibl. Med R. 8 nr 1 (15)