SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. Wspólny plan działania UE-Turcja trzecie sprawozdanie z realizacji

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2016) 144 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Wspólny plan działania UE-Turcja trzecie sprawozdanie z realizacji PL PL

2 Wprowadzenie Wspólny plan działania UE Turcja Trzecie sprawozdanie z realizacji Okres sprawozdawczy: od dnia 1 lutego do dnia 2 marca Dnia 29 listopada 2015 r. w trakcie szczytu UE Turcja uruchomiono wspólny plan działania, uzgodniony ad referendum dnia 15 października 2015 r. Celem wspólnego planu działania jest zacieśnienie współpracy ukierunkowanej na wsparcie uchodźców syryjskich objętych ochroną tymczasową oraz przyjmujących je społeczności w Turcji, a także wzmocnienie współpracy służącej zapobieganiu nielegalnym przepływom migracyjnym do UE. Realizacja wspólnego planu działania powinna zatem pozwolić na uporządkowanie przepływów migracyjnych i pomóc w powstrzymaniu nielegalnej migracji. Niniejszy dokument jest trzecim sprawozdaniem z realizacji wspólnego planu działania obejmującym okres od dnia 1 lutego do dnia 2 marca 1. Jego celem jest przedstawienie informacji na temat działań następczych podjętych przez Turcję i UE w okresie sprawozdawczym, trzy miesiące po uruchomieniu wspólnego planu działania. Sprawozdania z realizacji wspólnego planu działania są częścią ogólnych starań na rzecz uważnego monitorowania sytuacji. 1. Część Dane statystyczne (w UE) Jednym z kluczowych celów wspólnego planu działania jest osiągnięcie założonych wyników, przede wszystkim powstrzymanie napływu nielegalnych migrantów. W celu śledzenia postępów na początku 2016 r. ustanowiono proces gromadzenia danych przez UE i Turcję 2. Liczba osób przybywających nielegalnie do UE z Turcji jest wciąż wysoka, mimo że o tej porze roku z powodu zimowych warunków pogodowych spodziewano się zmniejszenia tej liczby. Ściślej rzecz biorąc, w okresie sprawozdawczym (tj. od dnia 1 lutego do dnia 2 marca): łączna liczba nielegalnych migrantów, którzy dotarli do UE drogą morską i lądową (przez Grecję i Bułgarię) do dnia 29 lutego wyniosła Większość z nich, tj osób (czyli 99 %), przypłynęła przez Morze Egejskie do wysp greckich; średnia dzienna liczba osób przekraczających granicę nielegalnie do dnia 29 lutego wynosiła w Grecji 1 943, w Bułgarii 19, zatem łącznie były to osoby; tygodniowo granicę grecką przekracza nielegalnie średnio osób. W pierwszej połowie lutego odnotowano tendencję spadkową, jednak w drugiej połowie lutego zaobserwowano ponowny wzrost. Porównanie z poprzednimi miesiącami wygląda następująco: 1 W niniejszym sprawozdaniu w niektórych przypadkach odniesiono się także do danych, zmian i decyzji podjętych wcześniej lub w pierwszych dniach marca. 2 W tym kontekście UE i Turcja przygotowały trzy wspólne przeglądy. Po stronie UE w ramach działania w zakresie gromadzenia danych w pełni wykorzystuje się zintegrowane uzgodnienia UE dotyczące reagowania na szczeblu politycznym w sytuacjach kryzysowych (IPCR). 2

3 łączna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji wynosiła: we wrześniu 2015 r , w październiku , w listopadzie , w grudniu , w styczniu 2016 r , a w lutym ; w tych samych miesiącach odpowiednie średnie dzienne wynosiły: 4 921, 6 929, 5 146, 3 368, i osoby. Liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji w grudniu, styczniu i lutym została zobrazowana na poniższych wykresach: wykres 1 przedstawia liczbę takich osób dziennie, a wykres 2 tygodniowo 3. Na wykresie 3 przedstawiono liczbę nielegalnych migrantów przybywających co miesiąc z Turcji do Grecji w okresie od września 2015 r. do lutego 2016 r. Wykres 4 przedstawia liczbę nielegalnych migrantów przybyłych w tym samym okresie, tj. od września 2015 r. do lutego 2016 r., w rozbiciu na największe grupy narodowościowe (na podstawie oświadczeń migrantów składanych po przybyciu), czyli Syryjczyków, a w dalszej kolejności Afgańczyków i Irakijczyków. Dane liczbowe przedstawione w rozbiciu pokazują zmniejszający się odsetek Syryjczyków (spadek z 69 do 51 %), natomiast rosnący odsetek Afgańczyków (z 18 do 25 %) i Irakijczyków (z 8 do 17 %) Dzienna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji od dnia 1 grudnia 2015 r. do dnia 2 marca 2016 r gru 6.gru 11.gru 16.gru 21.gru 26.gru 31.gru 5.sty 10.sty 15.sty 20.sty 25.sty 30.sty 4.lut 9.lut 14.lut 19.lut 24.lut 29.lut Wykres 1: Źródło: Frontex, dane sprawozdawcze dotyczące Bałkanów Zachodnich. 3 Podobnie jak miało to miejsce w pierwszym i drugim sprawozdaniu z realizacji wspólnego planu działania, wykresy te przedstawiają jedynie liczbę osób przybywających z Turcji do Grecji, ponieważ stanowią one ponad 99 % ogółu wjazdów. 3

4 Liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji tygodniowo, od grudnia 2015 r. do lutego 2016 r Wejścia Wykres 2: Źródło: Frontex, dane sprawozdawcze dotyczące Bałkanów Zachodnich Liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji miesięcznie, od września 2015 r. do lutego 2016 r Ogółem wrz.15 paź.15 lis.15 gru.15 sty.16 lut.16 Wykres 3: Źródło: Frontex, dane FRAN (2015 r.) i dane sprawozdawcze dotyczące Bałkanów Zachodnich (styczeń luty 2016 r.). 4

5 Wykrywanie przypadków nielegalnego przekraczenia granicy morskiej między Grecją a Turcją według narodowości, od września 2015 r. do lutego 2016 r. Syryjczycy Afgańczycy Irakijczycy ogółem pozostałe narodowości wrz.15 paź.15 lis.15 gru.15 sty.16 lut.16 Wykres 4: Źródło: Frontex, dane FRAN (2015 r.) i dane JORA (styczeń luty 2016 r.) na dzień 2 marca 2016 r. Dane JORA to wstępne dane operacyjne podlegające zmianom. Liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji charakteryzuje się zmiennością; ogólnie od października odnotowywano spadek liczby takich osób, a w styczniu i lutym liczba ta utrzymywała się na stabilnym poziomie (zob. wykresy 1, 2 i 3) i wynosiła dziennie średnio około osób. W dniach 1 i 2 marca liczba ta wyniosła odpowiednio 209 i 2266 osób. Biorąc pod uwagę sezon zimowy, liczby pozostają wysokie jak na tę porę roku od początku tego roku ponad migrantów wkroczyło nielegalnie na teren UE przez granicę grecką. Wydaje się jednak, że środki prawodawcze i operacyjne wprowadzone przez władze tureckie w celu powstrzymania nielegalnej migracji miały pewien początkowy wpływ na przepływy migracyjne. Z pewnością inne zmiany sytuacji politycznej na obszarach dotkniętych konfliktem, w Turcji i w państwach członkowskich UE również miały wpływ na liczbę osób przekraczających nielegalnie granicę Turcji z Grecją (np. nasilenie konfliktu w Syrii; decyzje niektórych państw członkowskich i państw bałkańskich o ograniczeniu liczby migrantów, którzy mogą przekroczyć ich terytorium) Dane statystyczne (w Turcji) W dniu 2 marca br. Turcja dostarczyła nowy pakiet danych dotyczących realizacji wspólnego planu działania zgodnie z ustaleniami w ramach procesu zintegrowanych uzgodnień UE dotyczących reagowania na szczeblu politycznym w sytuacjach kryzysowych (IPCR) oraz w oparciu o standardowy wzór. Proces wspólnego gromadzenia danych przez UE i Turcję jest kontynuowany i ma regularny i konstruktywny charakter. 5

6 W Turcji obecnie przebywa uchodźców z Syrii 4, którym Turcja przyznała status grupy objętej tymczasową ochroną. Uzyskanie tego statusu umożliwia dostęp do usług publicznych, takich jak edukacja i opieka zdrowotna. Od dnia 15 stycznia 2016 r. status ten umożliwia także dostęp do rynku pracy. Do dnia 20 lutego władze tureckie otrzymały 15 wniosków o pozwolenie na pracę złożonych przez uchodźców syryjskich Dnia 15 lutego br Syryjczyków przebywało w obozach dla uchodźców 5, gdzie udzielane jest im różnego rodzaju wsparcie. Z danych przedstawionych dnia 2 marca br. przez władze tureckie na potrzeby IPCR wynika, że: syryjskich dzieci objętych ochroną tymczasową zostało zapisanych do szkół; do dnia 5 lutego w obozach urodziło się dzieci; na dzień 1 lutego Turcja zarejestrowała osób narodowości innej niż syryjska, natomiast w przypadku osób proces rozpatrywania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej jest w toku. Do pięciu głównych narodowości osób wnioskujących o udzielenie ochrony międzynarodowej należą Irakijczycy (51 %), Afgańczycy (25 %), Irańczycy (14 %), Somalijczycy (2,5 %) oraz Palestyńczycy (1 %); w okresie 1 15 lutego na terytorium Turcji wjechało legalnie Syryjczyków, a opuściło Syryjczyków. Liczba Irańczyków wjeżdżających i wyjeżdżających legalnie wyniosła odpowiednio i ; w przypadku Irakijczyków liczby te wyniosły i osób; w przypadku Libańczyków i osób, a w przypadku Jordańczyków i Zależnie od okresu ważności wizy cudzoziemcy mogą pozostać na terytorium Turcji przez okres wynoszący do 90 dni. Cudzoziemcy uprawnieni do bezwizowego wjazdu na teren Turcji mogą pozostać w tym państwie nie dłużej niż przez 90 dni w okresie nieprzekraczającym 180 dni; w dniach 24 i 25 lutego w Ankarze odbyło się posiedzenie tureckich i greckich organów odpowiedzialnych za readmisję w celu rozwiązania problemu zaległości w postaci 864 wniosków o readmisję złożonych przez Grecję. W dniach 1 i 2 marca Turcja dokonała readmisji 267 nielegalnych migrantów; Turcja i Grecja ustanowiły grupę roboczą ds. migracji. Pierwsze posiedzenie grupy roboczej odbyło się w dniu 27 listopada 2015 r. w Ankarze, a drugie posiedzenie w dniu 1 lutego 2016 r. w Atenach; w okresie 1 29 lutego tureckie organy ścigania i służby ochrony granic uniemożliwiły nielegalne opuszczenie terytorium Turcji w kierunku UE w przypadku migrantów na granicy morskiej i na granicy lądowej. Tylko w dniu 15 lutego turecka straż przybrzeżna zatrzymała 985 nielegalnych migrantów w miejscowościach Ayvalık, Çeşme i Bodrum. W szczególności w okresie lutego br. tureckie organy ścigania zatrzymały ponad nielegalnych migrantów; w dniach 1 15 lutego br. turecka straż przybrzeżna, policja i żandarmeria przeprowadziły dziesięć wspólnych operacji specjalnych zmierzających do aresztowania nielegalnych migrantów, pośredników i osób dokonujących przerzutu 4 Liczba zarejestrowanych uchodźców syryjskich podana dnia 2 marca br. przez władze tureckie, stanowiąca sumę osób w ośrodkach ochrony tymczasowej ( ) oraz w społecznościach ( ); w okresie od dnia 1 lutego do dnia 2 marca br. zarejestrowano nowych osób. 5 W odniesieniu do obozów dla uchodźców Turcja stosuje termin ośrodki ochrony tymczasowej. 6

7 przez granicę oraz uniemożliwienia nielegalnego wyjazdu. W rezultacie zatrzymano 97 nielegalnych migrantów oraz 308 pośredników i osób dokonujących przerzutu przez granicę (w tym 11 na granicy morskiej i 297 na granicy lądowej). Ponadto w okresie lutego br. tureckie organy ścigania zatrzymały 391 pośredników i osób dokonujących przerzutu przez granicę; w styczniu turecka żandarmeria i policja przejęły osiem vanów, jedną łódź, jedenaście minibusów, trzy autobusy, 15 samochodów i dziewięć statków; w styczniu turecka straż przybrzeżna, policja i żandarmeria odbyły szereg szkoleń w celu zwiększenia zdolności w zakresie zwalczania nielegalnej migracji. Turecka straż przybrzeżna, policja i żandarmeria odgrywają kluczową rolę w zatrzymywaniu nielegalnych migrantów i osób dokonujących przerzutu przez granicę. Część 2: Realizacja tureckich zobowiązań w ramach wspólnego planu działania UE Turcja Z informacji przedstawionych przez Turcję w ramach dialogu dotyczącego liberalizacji reżimu wizowego wynika, co następuje: w dniu 1 lutego 2016 r. odbyło się posiedzenie Rady Ministrów, na którym omówiono sposoby ulepszenia procesu reagowania przez Turcję na zjawisko nielegalnej migracji. Rada Ministrów podkreśliła determinację Turcji w odniesieniu do zwalczania nielegalnej migracji i podjęła decyzję o: wzmocnieniu kontroli granicznych; rozszerzeniu współpracy między organami ścigania; ustanowieniu w ramach tureckiej policji jednostki specjalnej ds. przemytu migrantów; zaostrzeniu kar dla osób dokonujących przerzutu migrantów przez granicę; uruchomieniu nowych operacji służących rozbiciu sieci przemytu migrantów; zwiększeniu zdolności zatrzymywania osób przez turecką straż przybrzeżną; zwiększeniu zdolności ośrodków detencyjnych w Turcji. Na spotkaniu w grudniu 2015 r. żandarmeria podjęła decyzję o zintensyfikowaniu swoich działań patrolowych na wschodniej, południowo-wschodniej i zachodniej granicy państwa. W tym kontekście jako główne miejsca wzmocnionych działań patrolowych zidentyfikowano sześć prowincji na granicy wschodniej i południowo-wschodniej oraz osiem prowincji na granicy zachodniej. Od dnia 14 stycznia 2016 r. turecka straż przybrzeżna uzyskała dostęp do systemu rejestru statków ustanowionego przez Ministerstwo Transportu; rejestrowane są w nim wszystkie procedury kupna, sprzedaży i wycofania z użytku. Ponadto Turcja prowadzi prace w celu uzyskania dostępu do baz danych Interpolu dotyczących skradzionych statków zagranicznych. Turcja ratyfikowała umowę trójstronną z Grecją i Bułgarią. Umowa wejdzie w życie po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Republiki Turcji. Turcja poczyniła znaczne postępy w odniesieniu do wypełniania swoich zobowiązań w zakresie readmisji uzgodnionych z Grecją. W dniach 24 i 25 lutego w Ankarze odbyło się 7

8 posiedzenie delegacji tureckiej i greckiej w celu rozwiązania problemu zaległości w postaci 864 wniosków o readmisję. W dniu 26 lutego Turcja zatwierdziła 859 z tych wniosków. W Grecji w ośrodkach detencyjnych przebywało nadal 308 nielegalnych migrantów i w dniu 1 i 2 marca przeprowadzono niezwłoczne przekazanie autobusem osób powracających. Co więcej, Turcja i Grecja poczyniły postępy w dyskusjach dotyczących ustanowienia skuteczniejszych procedur readmisji, w tym dotyczących skierowania tureckich oficerów łącznikowych do pięciu punktów szybkiej rejestracji migrantów, tzw. hotspotów, (zaczynając od Lesbos) w celu ułatwienia powrotu migrantów ekonomicznych. Grecja i Turcja uzgodniły również, że co dwa tygodnie będą organizować wideokonferencje, aby wymieniać się informacjami oraz udoskonalać współpracę operacyjną. Państwa te zgodziły się także wzmocnić współpracę operacyjną w zakresie powrotów przy wsparciu ze strony UE i Fronteksu, w tym organizację wspólnych lotów powrotowych. Ponadto Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych prowadziły konsultacje w odniesieniu do wniosku Grecji o zwiększenie w Turcji liczby miejsc na potrzeby readmisji nielegalnych migrantów w uzupełnieniu do już istniejących lokalizacji w Dikili (na wybrzeżu Morza Egejskiego, w prowincji İzmir) oraz w miejscowości Ipsala (na granicy lądowej między Turcją a Grecją). W dniu 5 lutego Turcja zmieniła swoją politykę wizową w odniesieniu do Irakijczyków. Zgodnie z nowymi zasadami od dnia 10 lutego br. obywatele Iraku nie mogą już uzyskać wizy na granicy. Aby wjechać na teren Turcji, obywatele Iraku muszą złożyć wniosek w tureckich misjach dyplomatycznych za granicą lub ubiegać się o wydanie wizy elektronicznej. Ponadto od dnia 5 lutego procedura wydawania wizy elektronicznej została ograniczona i obecnie mają do niej dostęp wyłącznie posiadacze ważnych wiz/dokumentów pobytowych Schengen, Stanów Zjednoczonych, Zjednoczonego Królestwa bądź Irlandii. Turcja zaproponowała negocjacje w sprawie dwustronnych umów o readmisji 14 państwom, w tym państwom będącym źródłem nielegalnej migracji do UE przez Turcję. Rozpoczęła również prace przygotowawcze w celu ustanowienia zasady, zgodnie z którą obywatele 18 państw uznawanych za potencjalne źródło nielegalnej migracji powinni w trakcie pobytu w międzynarodowej strefie tranzytowej w Turcji posiadać tranzytową wizę lotniskową. W dniu 8 lutego, w związku z planowanym wejściem w życie umowy o readmisji UE Turcja w dniu 1 czerwca, władze tureckie odbyły wizytę studyjną w Gruzji w celu zapoznania się z funkcjonowaniem tamtejszego krajowego systemu elektronicznego w zakresie funkcji dotyczących readmisji. Turcja przeprowadza obecnie ocenę systemu i w nadchodzących tygodniach podejmie stosowne decyzje. Turcja zgodziła się z Europolem w sprawie projektu umowy dotyczącej oddelegowania do Europolu tureckiego funkcjonariusza policji w charakterze oficera łącznikowego. Wspomniany projekt należy jak najszybciej podpisać. Turecki Parlament rozpoczął debatę nad projektem przepisów dotyczących ochrony danych osobowych; niektóre z artykułów zostały już przyjęte. Nadal istnieją jednak w projekcie ustawy niezgodności w stosunku do standardów europejskich, przede wszystkim pod względem niezależności organu ochrony danych oraz wyłączenia spod zakresu stosowania ustawy organów ścigania i organów wywiadowczych. Przyjęcie przepisów dotyczących ochrony danych, które będą zgodne ze standardami europejskimi, ma kluczowe znaczenie, ponieważ umożliwi Turcji ściślejszą współpracę z Europolem, Eurojustem i organami ścigania z państw członkowskich. 8

9 W dniu 26 lutego DGMM (dyrekcja generalna ds. zarządzania migracją) odbyła drugie spotkanie z oficerami łącznikowymi państw członkowskich UE oddelegowanymi do Turcji celem wzmocnienia współpracy w dziedzinie migracji. Część 3: Realizacja unijnych zobowiązań w ramach wspólnego planu działania UE Turcja W wyniku porozumienia politycznego co do źródeł finansowania i zasad funkcjonowania Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji ( instrumentu ), które zostało osiągnięte przez państwa członkowskie dnia 3 lutego br., w dniu 17 lutego odbyło się pierwsze spotkanie komitetu sterującego. Komitet podjął decyzję o jak najszybszym rozpoczęciu przekazywania pomocy, której głównym celem jest zaspokajanie potrzeb humanitarnych populacji uchodźców żyjących w Turcji oraz zapewnienie dzieciom syryjskim dostępu do edukacji. Obecnie około dzieci syryjskich nie może uczęszczać do szkół. Jest to ważny czynnik wypychający nie tylko obciążający ich życie codzienne, ale też zmniejszający ich szanse na lepszą przyszłość. W reakcji na wspomnianą decyzję komitetu sterującego Komisja przydzieliła pierwszą kwotę środków w wysokości 90 mln EUR z budżetu humanitarnego UE; działania finansowane z tych środków będą realizowane przez szereg akredytowanych partnerskich organizacji humanitarnych. Środki są obecnie przydzielane w celu szybkiego zwiększenia wsparcia humanitarnego, w tym w zakresie żywności, produktów niespożywczych, opieki zdrowotnej, wody i infrastruktury sanitarnej oraz ochrony w Turcji. UE przygotowuje także pierwszy środek w ramach instrumentu, aby zapewnić ponad dzieci syryjskich w wieku szkolnym, które żyją poza obozami w Turcji, dostęp do kształcenia formalnego. Realizacja tego środka powinna się rozpocząć w najbliższym czasie. W tym zakresie w reakcji na kryzys syryjski w nadchodzącym tygodniu z instrumentu przekazana zostanie kwota55 mln EUR na potrzeby unijnego funduszu powierniczego. Ponadto UE zgodziła się sfinansować w ramach Instrumentu na rzecz przyczyniania się do Stabilności i Pokoju projekt o wartości 20 mln EUR ukierunkowany na zwiększenie zdolności patrolowych i obserwacyjnych tureckiej straży przybrzeżnej. Ocena potrzeb uchodźców syryjskich w Turcji, którą przeprowadza Komisja wraz z władzami tureckimi, jest w toku i oczekuje się, że pierwszy przegląd zostanie przedstawiony w połowie marca, natomiast całe badanie zostanie zakończone pod koniec kwietnia, pod warunkiem że w najbliższym czasie Turcja udostępni swój wkład. Ocena potrzeb pomoże określić projekty, które mają zostać sfinansowane za pośrednictwem instrumentu. W międzyczasie Komisja wskazała już obszary priorytetowe, które wymagają natychmiastowego wsparcia, a którymi są: edukacja oraz zwiększenie możliwości zatrudnienia uchodźców syryjskich. Zgodnie z obecnym wstępnym oszacowaniem potrzeby humanitarne prawdopodobnie pochłoną jedną trzecią pomocy, natomiast dwie trzecie mogą zostać przeznaczone na dostęp do edukacji (ważny punkt), infrastrukturę lokalną i możliwości zatrudnienia. W okresie sprawozdawczym UE przeprowadziła z Turcją rozmowy w celu: przyspieszenia przygotowań do pełnego wdrożenia, od dnia 1 czerwca br., umowy o readmisji zawartej między UE a Turcją; 9

10 znacznej poprawy wykonania dwustronnego protokołu o readmisji zawartego między Turcją a Grecją, który przyczynił się do nadrobienia zaległości w rozpatrywaniu wniosków o readmisję i przekazywaniu osób powracających; prowadzenia dalszych prac technicznych nad systemem dobrowolnego przyjmowania ze względów humanitarnych; przyspieszenia wykonania wspólnego planu działania (np. poprzez omawianie i wdrażanie konkretnych środków, które przyczyniają się do zdecydowanego i ukierunkowanego wykonania tego planu). Komisja i Turcja kontynuują rozmowy na temat priorytetów programu na 2016 r. w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA), koncentrując się wyraźnie na zwiększeniu pomocy finansowej, tak aby wesprzeć Turcję w spełnieniu wymogów planu działania na rzecz liberalizacji reżimu wizowego. Wsparcie koordynowane za pośrednictwem Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji będzie stanowić uzupełnienie wsparcia UE, które już jest zapewniane Turcji w celu bezpośredniego wsparcia uchodźców syryjskich i tureckich społeczności przyjmujących. Od początku kryzysu na wspomniany cel przekazano z budżetu UE ponad 350 mln EUR. Z tej kwoty 71 mln EUR zostało jak dotąd przeznaczone na pomoc humanitarną udzielaną za pośrednictwem odpowiednich organizacji humanitarnych, przede wszystkim pomoc dla uchodźców w Turcji. Ponadto pierwszy program pomocy w ramach IPA, o wartości 18 mln EUR, który został zatwierdzony w maju 2015 r. przez zarząd unijnego funduszu powierniczego w reakcji na kryzys syryjski, jest już wdrażany w terenie w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb uchodźców syryjskich w Turcji w zakresie edukacji i bezpieczeństwa żywnościowego w drodze porozumień z organizacjami UNICEF i WFP podpisanych we wrześniu 2015 r. Na koniec 2015 r. na realizację projektów w Turcji przyznano funduszowi powierniczemu 165 mln EUR ze środków IPA na 2012 r., które mogły zostać umorzone, w tym 25 mln EUR przekazane przez Turcję w ramach współfinansowania, a także kolejne 15 mln EUR ze środków IPA na 2013 r. i 2015 r. UE w dalszym ciągu zapewnia znaczącą pomoc uchodźcom syryjskim przebywającym w Libanie, Jordanii i Iraku, a także Syryjczykom przesiedlonym wewnątrz Syrii. UE zakończyła procedurę rekrutacji i wstępne szkolenie oficera łącznikowego Fronteksu, który wkrótce zostanie skierowany do Turcji. Część 4 Wnioski i zalecenia Od października 2015 r. liczba nielegalnych migrantów wjeżdżających do UE z Turcji charakteryzuje się ogólnie tendencją spadkową, jednak w ostatnich dwóch tygodniach lutego zaczęła ponownie rosnąć i pozostaje na wysokim poziomie, biorąc pod uwagę porę roku. Jak wskazano powyżej, Turcja podjęła szereg działań w celu wykonania wspólnego planu działania, jednak wspomniane wspólne wysiłki nie przekładają się jeszcze na wystarczające lub trwałe ograniczenie napływu migrantów. Jeśli Turcja chce zaradzić temu niepokojącemu zjawisku zbyt wysokiego napływu, musi jak najszybciej poczynić dalsze znaczne postępy w zapobieganiu nielegalnym wyjazdom migrantów i uchodźców ze swojego terytorium oraz w zintensyfikowaniu walki z osobami dokonującymi przerzutu przez granicę. W tym względzie kluczowe znaczenie ma przede wszystkim nasilenie działań na lądzie, aby zapobiec 10

11 nielegalnym wyjazdom, oraz zwiększenie krajowych i międzynarodowych starań w celu bardziej skutecznego zwalczania przemytu migrantów. W ciągu ostatnich miesięcy odnotowano zmiany w trendach migracyjnych: w lutym niemal 50 % całkowitej liczby migrantów, którzy dotarli do UE, było narodowości innej niż syryjska (byli to np. Afgańczycy, Irakijczycy, Pakistańczycy, Irańczycy, Marokańczycy, Banglijczycy, Palestyńczycy, Algierczycy). W celu uwzględnienia tego zjawiska zachęca się Turcję do sprawnego wynegocjowania oraz zawarcia umów o readmisji z odpowiednimi państwami trzecimi, w szczególności z państwami, które są źródłem nielegalnej migracji do UE, oraz do przyspieszenia ratyfikacji tych umów, które już zostały podpisane, ale jeszcze nie weszły w życie. Turcja musi zapewnić, zgodnie z prawodawstwem krajowym, sprawny przebieg obowiązujących procedur przyznawania statusu ochrony międzynarodowej, które to procedury powinny kończyć się albo wyraźnym przyznaniem statusu uchodźcy, albo odrzuceniem wniosku. Turcja musi także zapewnić, że nielegalni migranci, którzy zostali zaklasyfikowani jako niepotrzebujący ochrony międzynarodowej, nie będą mieli możliwości nielegalnego przedostania się do UE. Jednym z największych osiągnięć tego okresu sprawozdawczego są znaczne postępy poczynione przez Turcję i Grecję w wykonaniu zawartego przez te państwa dwustronnego protokołu o readmisji. Ma to szczególne znaczenie, ponieważ zapewnia podstawę rozszerzonego wykonania umowy o readmisji UE Turcja i przybliża perspektywę osiągnięcia sytuacji, w której możliwe jest rzeczywiste zapewnienie powrotu do Turcji w krótkim terminie wszystkich migrantów ekonomicznych oraz migrantów, których wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej zostaną odrzucone. Obecnie należy zintensyfikować prace nad zapewnieniem terminowego przekazywania osób powracających; uzgodnieniem zakresu zadań w ramach wspólnych prac; wprowadzeniem procedur przyspieszonych; skierowaniem oficerów łącznikowych na pięć stosownych wysp; skuteczną komunikacją na temat procesu readmisji w celu zniechęcania do nielegalnej migracji; oraz nad dalszym rozwojem zdolności Grecji w celu zapewnienia takich powrotów. Turcję wzywa się do wzmocnienia działań przeciwko przemytowi migrantów, w szczególności poprzez zacieśnienie współpracy z podmiotami z UE i państw członkowskich. Ściślej rzecz biorąc, wzywa się Turcję do podjęcia zdecydowanych działań przeciwko przemytowi migrantów; do dalszego zwiększania starań w celu zapobiegania nielegalnemu przekraczaniu granicy Turcji z UE, zwłaszcza poprzez nasilenie działań organów ścigania na lądzie; do dalszego zintensyfikowania starań straży przybrzeżnej i innych organów ścigania w odniesieniu do przeprowadzania wspólnych operacji; do nasilenia wymiany informacji na temat przemytu migrantów między tureckimi organami ścigania a podmiotami z UE i państw członkowskich, a także ułatwienia współpracy w ramach operacji NATO na Morzu Egejskim. Zachęca się ją również do przyspieszenia przygotowań do wdrożenia od dnia 1 czerwca 2016 r. zawartej między UE a Turcją umowy o readmisji w celu readmisji obywateli państw trzecich. W tym względzie kluczowe jest jak najszybsze przyjęcie przez Radę stanowiska, jakie UE ma zająć w ramach Wspólnego Komitetu ds. Readmisji w odniesieniu do decyzji tego Komitetu o umożliwieniu stosowania od dnia 1 czerwca 2016 r. postanowień umowy o readmisji obywateli państw trzecich zawartej między UE a Turcją 6. 6 COM(2016) 72 final 2016/0044 (NLE). 11

12 Turcja powinna także zintensyfikować swoją współpracę z UE w zakresie oceny potrzeb uchodźców syryjskich, co będzie pomocne w zaplanowaniu wsparcia w ramach Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji. W związku z zawarciem umowy o Instrumencie Pomocy dla Uchodźców w Turcji UE musi ze swojej strony przyspieszyć przekazywanie pomocy w odpowiedzi na potrzeby uchodźców za pośrednictwem tego instrumentu. Zidentyfikowanymi sektorami priorytetowymi, jeśli chodzi o pomoc finansową dla uchodźców w Turcji, są: pomoc humanitarna, edukacja, integracja na rynku pracy, opieka zdrowotna i włączenie społeczne, infrastruktura gminna i wsparcie zarządzania przepływami migracyjnymi. Prowadzona obecnie ocena potrzeb pozwoli szczegółowo przeanalizować niedobory finansowania i określić priorytetowe potrzeby finansowe we wszystkich sektorach. Komitet sterujący instrumentu zapewni strategiczne wytyczne i zdecyduje o konkretnych działaniach, kwotach i o wyborze optymalnych instrumentów finansowych. Komisja zwoła drugie posiedzenie komitetu sterującego, gdy tylko udostępniony zostanie pierwszy przegląd oceny potrzeb. Turcja i UE muszą kontynuować realizację swoich prac w zakresie zdecydowanego i ukierunkowanego wykonania wspólnego planu działania. Ważne jest, aby takie wspólne działania przyniosły szybko odpowiednie efekty w terenie, zwłaszcza w postaci ograniczenia napływu nielegalnych migrantów. Podsumowując, Turcja pomyślnie rozpoczęła realizację wspólnego planu działania; apeluje się do niej o kontynuowanie i o nasilenie starań na rzecz szybkiej i skutecznej realizacji tego planu. Komisja będzie ze swej strony dalej zwiększać starania, aby zapewnić szybką i skuteczną realizację wspólnego planu działania UE Turcja. Komisja będzie też nadal uważnie monitorować wspólny plan działania i regularnie składać sprawozdania z jego realizacji. 12