Zróżnicowanie regionalne w Polsce i krajach Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Zróżnicowanie regionalne w Polsce i krajach Unii Europejskiej dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW

2 Zróżnicowanie regionalne w Polsce Obszary zróżnicowania ekonomicznego i jego podstawowe miary: Poziom dochodu: PKB/wartość dodana brutto per capita Dochód per capita w gospodarstwach domowych Place Sytuacja na rynku pracy: Stopa aktywności zawodowej Stopa zatrudnienia Stopa bezrobocia (rejestrowanego i rzeczywistego) Możliwe poziomy obserwacji: NUTS1 poziom dochodu i rynek pracy NUTS2 poziom dochodu i rynek pracy NUTS3 poziom dochodu i rynek pracy LAU1 (NUTS4) rynek pracy (niektóre zmienne)

3 Klasyfikacja NUTS NUTS klasyfikacja statystyczna przyjęta przez EUROSTAT. Zgodnie z ta klasyfikacja kraje członkowskie zostały podzielone na 5 poziomów. NUTS w Polsce: NUTS1 6 regionów (centralny, południowy, wschodni, północnozachodni, południowo-zachodni i północny) NUTS2 16 województw NUTS3 66 podregionów LAU1 379 powiatów LAU gmin

4

5 Regionalne zróżnicowanie dochoduw Polscena poziomie NUTS2 i NUTS3 NUTS2 PKB per capita w 2013 wahał się pomiędzy 70.7% średniej krajowej w Lubelskim do ponad 160.5% w Mazowieckim stosunek najbogatszego do najbiedniejszego 2.38 W odniesieniu do średniej UE PKB per capita w 2013 roku wahał się pomiędzy 107% w Mazowieckim i 48% w Lubelskim, Podkarpackim i Warmińsko-Mazurskim NUTS3 PKB per capita w 2013 wahał się pomiędzy 53.6% średniej krajowej w podregionie przemyskim do prawie 300% w m.st. Warszawa stosunek najbogatszego do najbiedniejszego 5.46

6 Regionalne PKB per capita na poziomie NUTS2 w 2013

7 Regionalne PKB per capita na poziomie NUTS3 w 2013

8 Heterogeniczność regionów miasto vs. wieś (Mazowieckie) Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności w 2009 roku Udział osób z przynajmniej średnim wykształceniem w ogóle populacji w wieku 13 lat i więcej w roku 2002

9 Regionalne zróżnicowanie dochodu w Europie Country Number of regions The richest/the poorest ratio European Union (27 countries) Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Germany Ireland Regionalne PKB per capita (w PPS) na poziomie NUTS2 wahało siępomiędzy 29% (Nord-Est Romania) a 332% (Inner London) średniej EU27 w 2009 Greece Spain France Italy Hungary Netherlands Austria (2.13) Regionalne PKB per capita (w PPS) na poziomie NUTS3 wahało się pomiędzy 22% (Silistra, Sliven - Bułgaria, Vaslui - Rumunia) a 596% (Inner London -West) średniej EU27 w 2009 Poland Portugal Romania Slovakia Finland Sweden United Kingdom (2.78)

10 Regionalne zróżnicowanie dochodu - wnioski Poziom regionalnego zróżnicowania dochodu w Polsce (mierzony jako PKB per capita) mniejszy niż w większości NMS ale większy niż w większości państw dawnej UE15 Zróżnicowanie mierzone wysokością płac mniejsze niż zróżnicowanie mierzone wielkością PKB per capita Zróżnicowanie znacznie większe na poziomie NUTS3 niż na poziomie NUTS2 Wysoki poziom heterogeniczności polskich województw trudno o prowadzenie skutecznej polityki regionalnej na poziomie NUTS2

11 Regionalne zróżnicowanie rynku pracy na poziomie NUTS2 i NUTS3 NUTS2 Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2014 wynosiła od 7.6% w Wielkopolskim do 18.7% w Warmińsko-Mazurskim Wskaźnik zatrudnienia w 2014 wynosił od 61.4% w Warmińsko- Mazurskim do 73.9% w Mazowieckim. Współczynnik aktywności zawodowej w 2014 był najniższy Warmińsko-Mazurskim (68.8%), a najwyższy w Mazowieckim (79.7%). NUTS3 Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2014 wynosiła od 3.1% w m. Poznań do 22.7% w podregionie ełckim Wskaźnik zatrudnienia brak danych Współczynnik aktywności zawodowej brak danych

12 Regionalne zróżnicowanie rynku pracy w Europie NUTS2 W 2011 stopa bezrobocia wahała się pomiędzy 2.5% (Salzburg i Tirol) a 30.4% (Andalucia). W tym samym roku stopa zatrudnienia wynosiła od 39.4% (Campania) do 78.5% (Âland). Równie duże zróżnicowanie w stopę aktywności zawodowej najniższa w Campanii (46.7%), najwyższa w Stoskholm (82.4%). NUTS3 Stopa bezrobocia w 2008 wynosiła od 0.0% (Delfzijl en omgeving oraz Zuidwest- Friesland) do 24.4% (Reunion) Stopa zatrudnienia brak danych Stopa aktywności zawodowej brak danych

13 Regionalne zróżnicowanie rynku pracy w Europie w 2014 Rozproszenie regionalnych stóp zatrudnienia i bezrobocia w krajach Unii Europejskiej na poziomie NUTS2 (Eurostat) European Union (28 countries) Belgium Bulgaria Czech Republic Germany stopa zatrudnienia stopa bezrobocia Greece Spain France Italy Hungary Netherlands Austria Poland Portugal Romania Slovakia Finland Sweden United Kingdom

14 Regionalne zróżnicowanie rynku pracy - wnioski Poziom zróżnicowania regionalnych rynków pracy w Polsce na tle innych krajów członkowskich UE w stosunkowo niski w przypadku stopy zatrudnienia i przeciętny w przypadku stopy bezrobocia Podobnie jak w przypadku zróżnicowania dochodu, poziom zróżnicowania rynku pracy większy w przypadku NUTS3 niż NUTS2 Duże problemy z danymi na poziomie niższym niz NUTS2 Ponownie duży poziom heterogeniczności regionów na poziomie NUTS2 co powoduje, iż polityka prowadzona na tym szczeblu będzie mało skuteczna

15 Ewolucja zróżnicowania regionalnego w Polsce i UE Pytania badawcze: Czy regionalne zróżnicowanie dochodu w Polsce ulega zmniejszeniu czy zwiększeniu? Jak wygląda sytuacja w przypadku ewolucji zróżnicowania na regionalnych rynkach pracy? Jaka jest zależność pomiędzy zróżnicowaniem dochodu, a zróżnicowaniem rynków pracy? CzyewolucjanapoziomieNUTS2 jest taka samajaknapoziomienuts3? Jak wygląda ewolucja wewnętrznego zróżnicowania dochodu w kontekście wzrostu dochodu na poziomie kraju? Jak wygląda ewolucja regionalnego zróżnicowania dochodu w Polsce na tle innych krajów UE?

16 Koncepcja konwergencji Konwergencja jest koncepcją wyprowadzoną w oparciu o neoklasyczny model wzrostu Swan-Solow. Zasadniczo wyróżniamy 2 podstawowe miary konwergencji: konwergencję beta i konwergencję sigma Konwergencja beta regiony o wyższym poziomie rozwoju gospodarczego powinny rozwijać się wolniej Konwergencja sigma pokazuje zmianę rozproszenia dochodu w czasie Zależność pomiędzy konwergencją beta i konwergencją sigma konwergencja beta warunkiem koniecznym ale nie wystarczającym do występowania konwergencji sigma Konwergencja warunkowa i absolutna Metody nieparametryczne (np. kernel density plots)

17 Dotychczasowe wyniki badań dotyczących konwergencji Pionierskie badania przeprowadzone przez Barro and Sala-i-Martin (1991 and 1992)wskazują na negatywną zależność pomiędzy stopą wzrostu gospodarczego, a początkowym poziomem dochodu zarówno w przypadku amerykańskich stanów jak i europejskich regionów NUTS2. Zgodnie z szacunkami Barro and Sala-i-Martin (1991, 1992) tempo konwergencji absolutnej jest podobne we wszystkich analizowanych przypadkach i wynosi ok. 2% rocznie. Wiele innych późniejszych prac wskazuje jednak, że tempo konwergencji zależy od metodologii przyjętej w badaniu (e.g. Abreu et al., 2005; Arbia et al., 2008; Mur et al., 2010). W przypadku UE okazuje się, że występuje konwergencja na poziomie Wspólnoty podczas gdy regionalne zróżnicowanie dochodu wewnątrz poszczególnych państw niekoniecznie ulega zmniejszeniu.

18 Badanie konwergencji beta w Polsce PKB per capita Badanie konwergencji polskich województw dla lat Sprawdzamy czy w powyższym okresie występowała konwergencja absolutna Wyniki wskazują nie tylko na brak konwergencji ale na występowanie dywergencji w poziomie dochodu (1/T)log(y it /y i,t -T ) = a -[log(y i,t -T )](1 -e -βt)(1/t) Country log GDP t R 2 β N Poland 0.020* % 160

19 Badanie konwergencji beta w Polsce PKB per capita(2) annual growth rate R 2 = log per capita GDP in 1995

20 Badanie konwergencji sigma w Polsce dla NUTS2 PKB per capita σ it = [(1 / n) [log(y it ) -µ t ] 2 ] 1/2 gdzie µ t jest średnią z próby log(y it )

21 Badanie konwergencji beta na poziomie NUTS2 przeciętne płace Badanie dla lat Brak konwergencji absolutnej w latach (model 1) ale występuje konwergencja warunkowa (model 2) Konwergencja absolutna w latach (model 3) Brak konwergencji absolutnej w latach (model 4) ale występuje konwergencja warunkowa (model 5) Zmiana systemu polityczno-gospodarczego zmiana wzorca konwergencji? (1) (2) (3) (4) (5) VARIABLES Log płace *** -0.03** *** (0.008) (0.016) (0.017) (0.009) (0.024) Constant *** 0.28** *** (0.055) (0.116) (0.117) (0.065) (0.181) Region dummies no yes no no yes Observations R-squared Adj. R-squared

22 Badanie konwergencji sigma na poziomie NUTS2 przeciętne płace

23 Regionalne deflatory cen i ich wpływ na badania konwergencji Regional per capita GDP in 2011 at the NUTS2 level in Poland Region Nominal per capita GDP Nominal per capita GDP Poland = 100 Real per capita GDP Real per capita GDP Poland = 100 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Poland

24 Regionalne deflatory cen i ich wpływ na badania konwergencji (2) Badania konwergencji nie uwzględniające regionalnego zróżnicowania cen obarczone są błędem. Przeszacowują one dochód w regionach lepiej rozwiniętych i nie doszacowują dochodu w regionach słabiej rozwiniętych. The results of the β-convergence analysis for Polish NUTS2 regions (1) (2) (3) (4) (5) (6) Variables Model Model Model Model Model Model Nominal per capita GDP 0.011* *** (0.006) (0.006) (0.067) Real per capita GDP *** (0.008) (0.008) (0.064) Lambda (0.329) (0.317) Rho (0.324) (0.316) Constant *** 3.101*** (0.060) (0.078) (0.062) (0.074) (0.665) (0.633) Time dummies Region dummies Yes No Yes No Yes No Yes No Yes Yes Yes Yes Observations Log likelihood OLS estimation (Models 1-2 and 5-6), LM estimation (Models 3-4). Robust standard errors in parentheses, *** p<0.01, ** p<0.05, * p<0.1.

25 Regionalne deflatory cen i ich wpływ na badania konwergencji (3) Zróżnicowanie dochodu mierzone za pomocą konwergencji sigma jest znacząco mniejsze w przypadku zastosowania regionalnych deflatorów cen.

26 Badanie konwergencji dochodowej na poziomie NUTS2 podsumowanie Najważniejsze wnioski: Poziom regionalnego zróżnicowania dochodu w Polsce niższy niż w wielu krajach UE ale systematycznie rośnie w ostatnich latach Wzrost zróżnicowania widoczny zarówno w przypadku badania konwergencji beta jak i konwergencji sigma, chociaż najnowsze badania wskazują na brak procesu dywergencji w okresie ostatniej dekady Zróżnicowanie dochodu wyrażanego poziomem płac mniejsze niż dochodu wyrażanego jako PKB per capita Zróżnicowanie dochodu maleje w momencie gdy uwzględniamy regionalne deflatory cen.

27 Ewolucja regionalnego zróżnicowania dochodu w UE Country log GDP t R 2 β N EU *** % 2477 Badanie konwergencji absolutnej dla lat na poziomie NUTS2 EU15 EU10 Belgium *** % 0.1% -0.3% Konwergencjaw UE25 iue15 Czech Republic Germany 0.028*** ** % 0.7% Greece % 130 Brak konwergencji w grupie NMS Spain ** % 170 France % 260 Konwergencja wewnętrzna w Austrii, Hiszpanii, Niemczech i Włoszech Italy Hungary Netherlands Austria *** 0.026** *** % -2.6% -0.7% 1.5% Dywergencja w Czechach, Polsce, Słowacji i na Węgrzech Poland Portugal Slovakia 0.020* ** % 0.2% -1.9% Finland % 50 Sweden % 80 United Kingdom % 350

28 Ewolucja regionalnego zróżnicowania dochodu w UE NUTS annual growth rate R² = log per capita GDP in 1995

29 Ewolucja regionalnego zróżnicowania dochodu w UE konwergencja sigma regionów NUTS EU25 EU15 Belgium Bulgaria Czech Republic Germany Ireland Greece Spain France Italy Hungary Netherlands Austria Poland Portugal Slovakia Finland Sw eden United Kingdom

30 Ewolucja regionalnego zróżnicowania dochodu NUTS3 Poziom regionalnego zróżnicowania dochodu w Polsce na poziomie NUTS3 jest znacznie wyższy niż na poziomie NUTS2

31 Ewolucja regionalnego zróżnicowania dochodu w UE NUTS3 Badanie Paas and Schlitte (2007) na poziomie NUTS3 pokazuje podobną ewolucję do tej zaobserwowanej na poziomie NUTS2

32 Metody nieparametryczne Kernel density plot pokazuje jak zmienia się dystrybucja relatywnego dochodu pomiędzy okresem t oraz t+5. Koncentracja wykresu wzdłuż przekątnej wskazuje na niską mobilność dochodu w ramach analizowanej dystrybucji w przypadku Polski w latach NUTS2 NUTS3

33 Ewolucja regionalnego zróżnicowania dochodu w UE - podsumowanie Najważniejsze wnioski: Wzrost regionalnego zróżnicowania dochodu nie jest polskim fenomenem Spadek zróżnicowania dochodu na poziomie UE25 i UE15 ale brak konwergencji beta na poziomie poszczególnych krajów (nieliczne wyjątki) Dywergencja w grupie nowych państw członkowskich Badanie konwergencji sigma pokazuje wzrost wewnętrznego zróżnicowania w prawie wszystkich krajach członkowskich UE Obserwacje na poziomie NUTS2 znajdują swoje odbicie również na poziomie NUTS3