POLSKA RAPORT O STANIE GOSPODARKI I RYNKU DRZEWNEGO

Transkrypt

1 EUROPEJSKA KOMISJA GOSPODARCZA KOMITET DRZEWNY 66. SESJA PAŹDZIERNIK 2008 POLSKA RAPORT O STANIE GOSPODARKI I RYNKU DRZEWNEGO Ministerstwo Środowiska

2 1. TENDENCJE OGÓLNOEKONOMICZNE WPŁYWAJĄCE NA POLSKI SEKTOR LEŚNO-DRZEWNY Aktywność gospodarcza mierzona realnym tempem wzrostu Produktu Krajowego Brutto wyniosła w 2007 roku 6,6%. Wysokie tempo wzrostu powinno się utrzymać w najbliższych latach. Czynnikiem wzrostu gospodarczego w Polsce jest głównie popyt krajowy. W 2007 roku wzrósł on realnie o 8,3%, przy wysokim wzroście akumulacji wynoszącym 19,9% i nakładów brutto na środki trwałe o 17,6%. Efektem ożywienia inwestycyjnego jest wzrost nakładów inwestycyjnych o 20,9%. Przewiduje się, że w latach udział inwestycji w PKB wzrośnie z 21,7% do odpowiednio 23,6% i 24,9%. Realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych sprzyja relatywnie dobra sytuacja ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw, rosnąca absorbcja funduszy pomocowych Unii Europejskiej i wysoki napływ kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Środki finansowe kierowane są głównie na poprawę i rozbudowę istniejącej infrastruktury i rozwój budownictwa. W 2007 roku wartość dodana brutto w budownictwie wzrosła o 16,4% i była wyższa niż w całej gospodarce i w przemyśle ogółem odpowiednio o prawie 10 i 9 punktów procentowych. O skali wzrostu zadecydowała dynamika produkcji budowlano-montażowej (12,2% w relacji do roku poprzedniego). Jest on efektem wzrostu popytu inwestycyjnego ze strony gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw i dotyczy zarówno zwiększenia sprzedaży robót o charakterze inwestycyjnym, jak i remontowym. W 2007 roku oddano do użytku 133,7 tys. mieszkań (15,9% więcej niż w 2006 roku), głównie w budownictwie indywidualnym i przeznaczonych na sprzedaż lub wynajem. O dobrej koniunkturze w budownictwie mieszkaniowym, która ma istotne znaczenie również dla rozwoju sektora drzewnego świadczy fakt, że w połowie 2008 roku około 705 tys. mieszkań było w budowie, rozpoczęto budowę 95 tys. nowych mieszkań i wydano pozwolenia na realizację 115 tys. mieszkań. Zakłada się, że tendencje wzrostowe w budownictwie utrzymają się w najbliższych latach wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury w budownictwie jest dodatni. W 2007 roku produkcja sprzedana przemysłu była wyższa o 9,5% niż w 2006 roku (w cenach stałych), a w przetwórstwie przemysłowym o 10,6%. Szybciej niż przemysł ogółem rozwija się produkcja wyrobów z drewna (wzrost produkcji sprzedanej o 11,8%). W przemyśle meblarskim i celulozowo-papierniczym wzrost produkcji sprzedanej był niższy i wyniósł odpowiednio 8,2% i 7,9%. Udział branż drzewnych w produkcji sprzedanej całego przemysłu przekracza 8%, a w przetwórstwie przemysłowym wynosi około 10%. Dotychczasowe wyniki 2008 roku wskazują, że wzrost produkcji sprzedanej przemysłu będzie kontynuowany i w następnych latach wyniesie 8-9%.W sektorze drzewnym dynamika wzrostu produkcji sprzedanej zostanie, jak się przewiduje, wyhamowana do 2-3%. Istotne znaczenie ma w polskim przemyśle stały wzrost wydajności pracy w 2007 roku była ona wyższa o około 6% niż przed rokiem, przy wzroście przeciętnego zatrudnienia o 3,4% i przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (nominalnego) o 8,7%. Wzrasta także wykorzystanie mocy produkcyjnych. W połowie 2008 roku w przetwórstwie przemysłowym wskaźnik wykorzystania zdolności produkcyjnych wynosił 80%. Wysoką dynamiką wzrostu wykorzystania mocy produkcyjnych charakteryzuje się m.in. przemysł celulozowo-papierniczy. Na popyt krajowy w istotnym stopniu wpływa sytuacja na rynku pracy. Rok 2007 był okresem umocnienia się obserwowanych od wstąpienia Polski do Unii Europejskiej pozytywnych tendencji na rynku pracy. Zatrudnienie przeciętne wzrosło w 1

3 gospodarce o 3,4%, a w przemyśle o 3,9%. Najwyższy wzrost zatrudnienia miał miejsce w budownictwie i wyniósł 7,4%. Wzrasta również zatrudnienie w sektorze drzewnym - w 2007 roku w produkcji wyrobów z drewna o 3,1%, w produkcji celulozowopapierniczej o 4,2% a w meblarstwie o 3,7%. Zatrudnieni w sektorze drzewnym stanowią ponad 11% pracujących w przemyśle. Przewiduje się, że w 2008 roku zatrudnienie w całej gospodarce wzrośnie o 3,4%, a w 2009 roku o kolejne 2%. Stopa bezrobocia wynosząca na koniec 2007 roku 11,4% powinna się obniżyć w latach do poziomu odpowiednio 9,2% i 8,1%. Ważnym czynnikiem prorozwojowym polskiej gospodarki jest wymiana handlowa z zagranicą. Eksport świadczy o relatywnie wysokiej konkurencyjności polskiej oferty handlowej na rynkach międzynarodowych. Dotyczy to również drewna i produktów jego przerobu. Import jest wynikiem m.in. poprawy klimatu inwestycyjnego i wzrostu popytu rynku wewnętrznego. W 2007 roku wartość eksportu wyniosła 386,6 mld PLN (138,8 mld USD, 101,8 mld ), przy istotnym wyhamowaniu dynamiki jego wzrostu (w 2007 roku wzrost realny o 9,4%, podczas gdy w 2006 roku było to 16,1%). Około 79% wartości eksportowanych z Polski towarów trafia na rynki Unii Europejskiej, głównie do Niemiec (26% ogółu dostaw). Import wyniósł w 2007 roku 456,8 mld PLN (164,2 mld USD, 120,4 mld ) i był realnie wyższy niż w roku poprzednim o 15,1%. Około 64% importowanych do Polski towarów pochodzi z obszaru Unii Europejskiej. W efekcie szybko rosnącego importu nastąpiło dalsze pogłębienie ujemnego salda obrotów handlu zagranicznego. Prognozuje się, że w latach eksport wzrośnie realnie o 7,4% i 6,7% a import odpowiednio o 10,2% i 7,9%. Surowiec drzewny i produkty jego przerobu stanowią około 11% wartości polskiego eksportu i prawie 5% importu. Odmiennie niż jest to w całym handlu zagranicznym, wyroby drzewne generują dodatnie saldo eksportu i importu. Niepokojącym zjawiskiem jest obecnie wysoka dynamika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Wzrosły one w 2007 roku o 2,5% w relacji do 2006 roku. Na 2008 rok ich średnioroczny wzrost prognozowany jest na poziomie 4,1%, a w 2009 roku przewidywany jest spadek inflacji do 2,9%. Na kształtowanie się procesów inflacyjnych wpływa przede wszystkim silna presja płacowa (w 2007 roku wzrost wynagrodzeń realnych wyniósł 6,3%) i wysoka dynamika cen żywności i nośników energii. 2. INSTRUMENTY POLITYKI PAŃSTWA W LATACH WPŁYWAJĄCE NA RYNEK PRODUKTÓW DRZEWNYCH ORAZ GOSPODARKĘ LEŚNĄ Sposób, zasady i ramy prawne prowadzenia w Polsce polityki rozwoju społeczno-gospodarczego, także w odniesieniu do funkcjonowania sektora leśno-drzewnego, określa Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Wśród strategii i dokumentów programowych nadrzędną rolę wyznacza ona Strategii Rozwoju Kraju Jest to podstawowy dokument określający cele i priorytety rozwoju społecznogospodarczego Polski oraz jego uwarunkowania. Horyzont czasowy Strategii pokrywa się z przyjętym okresem finansowania przez Unię Europejską w latach Z pozostałych dokumentów rządowych wiodące znaczenia ma Narodowa Strategia Spójności wyznaczająca priorytety wykorzystania funduszy unijnych oraz określająca sposób ich wdrażania. Jest ona realizowana za pomocą sześciu Programów Operacyjnych (odnoszących się do podstawowych problemów rozwoju kraju: rozwoju najsłab- 2

4 szych ekonomicznie regionów, rozwoju infrastruktury technicznej, wsparcia wykorzystania potencjału ludzkiego, wzrostu innowacyjności gospodarki, zwiększenia konkurencyjności obszarów przygranicznych) i 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (dotyczących rozwoju poszczególnych regionów, w tym: w zakresie gospodarki leśnej, ochrony przyrody i sektora drzewnego). Istotne znaczenie mają obecnie także takie dokumenty jak: - Program Konwergencji Aktualizacja 2007 wyznaczający kierunki polityki gospodarczej do 2010 roku, umożliwiające uzyskanie wysokiego, długookresowego wzrostu, warunkującego proces konwergencji z krajami Unii Europejskiej; - Krajowy Program Reform na lata na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej wskazujący kierunki działania na lata dla realizacji celów odnowionej Strategii Lizbońskiej; - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata wskazujący cele, kierunki i instrumenty działania w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Program dotyczy także wsparcia dla leśnictwa w zakresie: zwiększania konkurencyjności i dochodowości gospodarstw leśnych przez restrukturyzację gospodarstw rolnych, zwiększania obszarów leśnych i rozwoju działalności usługowej dla leśnictwa. W ramach głównych priorytetów polityki gospodarczej państwa reformowane są dotychczasowe i tworzone nowe instrumenty oddziaływania państwa na gospodarkę. Dotyczy to przede wszystkim: - reformy finansów publicznych i systemu fiskalnego, - wzrostu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz wzrostu przedsiębiorczości (poprawa jakości regulacji prawnych, uproszczenie procedur administracyjnych i obniżenie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, dokończenie procesów prywatyzacyjnych, uproszczenie budowlanego procesu inwestycyjnego, wspieranie sfery badawczo-rozwojowej), - wzrostu zatrudnienia i podniesienia jego jakości (obniżenie pozapłacowych kosztów pracy, zwiększenie elastyczności i zróżnicowania form zatrudnienia, aktywizacja osób w wieku przedemerytalnym Program 50+, aktywizacja osób niepełnosprawnych, regulacje prawne umożliwiające zatrudnienie obcokrajowców), - rozwoju i modernizacji infrastruktury. Istotnym elementem polityki gospodarczej jest polityka energetyczna jej założenia są w fazie konkretyzowania w dokumencie Polityka energetyczna Polski Strategia do 2030 roku. Zakłada się w nim szybki rozwój gospodarki, w tym także sektora leśno-drzewnego, który nie będzie powodował wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną. Do 2030 roku planowane jest również obniżenie energochłonności gospodarki do średniego poziomu Unii Europejskiej (UE-15) z 2005 roku oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w bilansie energii finalnej do poziomu 15% w 2020 roku oraz do 20% w 2030 roku. Na rynek drzewny wpływają również w coraz większym stopniu działania podejmowane w zakresie ochrony środowiska, zmierzające do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Zakłada się, że konieczność redukcji emisji CO 2 mimo wielu zagrożeń nie musi oznaczać spadku tempa wzrostu ekonomicznego sektora drzewnego (głównie przemysłu papierniczego i płyt drewnopochodnych). W dłuższej perspektywie, efekty podejmowanych w tym zakresie działań mogą pozytywnie wpływać na ich rozwój. Mimo, że działania te są bardzo kosztowne, mogą też być siłą wymuszającą 3

5 innowacyjność technologiczną i poprawę efektywności gospodarowania zasobami naturalnymi i energią. Minimalizowanie negatywnego wpływu na środowisko naturalne i maksymalizowanie nakładów na jego ochronę staje się dodatkowym czynnikiem otoczenia biznesowego firm drzewnych. Kierunki i zakres podejmowanych działań wyznaczają obszar ich odpowiedzialności korporacyjnej wobec społeczności lokalnej, kraju i świata. Rosnąca presja na ochronę środowiska i związane z tym wyzwania już obecnie determinują, a w przyszłości w coraz większym stopniu będą wyznaczać tempo i kierunki rozwoju sektora drzewnego. Dostosowanie się do wspólnotowych i krajowych regulacji stwarza szansę dynamicznej ekspansji zarówno pojedynczych przedsiębiorstw, jak i całych branż drzewnych. Ocenie rynku podlega bowiem coraz częściej nie tylko wynik ekonomiczny, ale również działalność ekologiczna. Konkurencyjność firm drzewnych na rynku lokalnym, krajowym czy globalnym zależy w coraz większym stopniu od zdolności dostarczania zindywidualizowanej oferty (podaży) materiałów, wyrobów i usług odpowiednio szybko i pożądanej jakości, przy czym integralną częścią tej jakości jest ocena ich wartości środowiskowych. Może być jednak także dla ich dalszego rozwoju poważnym ograniczeniem. Zmiany klimatyczne i kurczące się zasoby surowców energetycznych zmuszają do szukania rozwiązań ekologicznych także w budownictwie, które jest podstawowym stymulatorem rozwoju rynku drzewnego w Polsce (walory drewna i zmiany technologii jego obróbki powodują, że możliwości jego wykorzystania w tym zakresie są coraz większe). Tendencja do budowania domów przyjaznych człowiekowi i środowisku, z ekologicznych materiałów i według energooszczędnych technologii stopniowo zyskuje na znaczeniu również w Polsce. Za główną wadę takiego budownictwa uważa się, jak dotąd wysokie koszty. Pierwszym krokiem w kierunku zielonego budownictwa w Polsce jest wprowadzenie od 2009 roku obowiązku (dla każdego budynku oddawanego do użytku, podlegającego zbyciu lub wynajmowi) posiadania certyfikatu energetycznego (o ważności 10 lat). Poświadczona świadectwem klasa energetyczna określa jakość energetyczną nieruchomości i zawierać będzie wskazówki dotyczące możliwości inwestycyjnych w tym zakresie (co umożliwi oszacowanie wielkości kosztów eksploatacyjnych). Założeniem polityki państwa jest również transformacja w kierunku gospodarki opartej na wiedzy. Wiąże się to z zwiększaniem roli nauki w rozwoju gospodarczym i wspieraniem sfery badawczo-rozwojowej, m.in. poprzez zatwierdzony do realizacji w 2007 roku Program Innowacyjna Gospodarka. Promowane i wspomagane jest uczestnictwo polskich naukowców w 7. Programie Ramowym Unii Europejskiej, także w zakresie zagadnień związanych z sektorem leśno-drzewnym. W europejski nurt badawczy aktywnie włącza się utworzona w 2005 roku Polska Platforma Technologiczna Sektora Leśno-Drzewnego. Jej zadaniem jest wspieranie innowacyjności w sektorze drzewnym, stymulowanie konkurencyjności firm i branż drzewnym na rynku lokalnym, europejskim i światowym, dostosowywanie priorytetów badawczych do potrzeb przemysłu. 3. STYMULATORY RYNKU DRZEWNEGO W POLSCE Rynek drzewny w Polsce funkcjonuje przede wszystkim w oparciu o dostępną, krajową bazę surowcową. Polska dysponuje zasobami drzewnymi jednymi z najwięk- 4

6 szych w Europie i do niedawna była krajem samowystarczalnym pod względem zaopatrzenia w drewno. Jednak dobra koniunktura w gospodarce, i tym samym w sektorze drzewnym, oraz konkurencja o surowiec drzewny ze strony sektora energetycznego spowodowały, że w ostatnich latach występują jego niedobory. Ten okresowy deficyt drewna sprzyja tendencji do wzrostu jego cen, co ostatecznie pogarsza warunki działania firm drzewnych. Rozpatrywane są zatem możliwości zwiększenia podaży drewna (wzrost pozyskania, import) i wzrostu efektywności jego wykorzystania. Rynek drzewny w Polsce kształtują obecnie zarówno czynniki zewnętrzne związane z sytuacją w gospodarce światowej, jak również stan i dynamika rozwoju gospodarki krajowej. Uwarunkowania zewnętrzne wydają się umiarkowanie optymistyczne, mimo pogorszenia koniunktury i spowolnienia gospodarki USA, problemów na międzynarodowych rynkach finansowych, pogłębienia dekoniunktury na rynkach nieruchomości oraz znaczącego wzrostu cen surowców naturalnych. Gospodarka krajowa znajduje się natomiast w fazie ożywienia. Istotne znaczenie dla rynku drewna i produktów jego przerobu ma zwłaszcza wzrastająca aktywność sektora budowlanego jako bezpośredniego odbiorcy materiałów drzewnych i jednocześnie kreatora popytu na drzewne wyroby finalne. Duże znaczenie dla rozwoju sektora leśno-drzewnego mają ponadto: - możliwość wykorzystania dostępnych funduszy pomocowych Unii Europejskiej, - kapitał zagraniczny w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (głównie w przemyśle płyt drewnopochodnych, meblarskim i papierniczym), - wymiana handlowa z zagranicą, zwłaszcza eksport. Instrumenty te stymulują wzrost zatrudnienia i efektywności produkcji, podnoszą nowoczesność stosowanych technik i technologii, sprzyjają wzrostowi konkurencyjności i innowacyjności. Na dotychczasową wysoką dynamikę eksportu materiałów i wyrobów drzewnych negatywnie wpływają jednak aktualne relacje kursowe - rekordowy kurs złotówki wobec euro i dolara. Drewno i produkty jego przerobu mają znaczącą pozycję w polskim eksporcie. Podobnie jak w całej gospodarce, na rynku pracy w sektorze leśno-drzewnym uwidacznia się obecnie nowe zjawisko, jakim jest deficyt siły roboczej (mimo nadal relatywnie wysokiej stopy bezrobocia). Przy ewentualnym utrzymaniu się dotychczasowych tendencji migracyjnych, brak siły roboczej o odpowiednich kwalifikacjach może stać się w przyszłości silnym destymulatorem rozwoju sektora. Aktualnie natomiast większe znaczenie ma transgraniczna wymiana pracowników, szczególnie na obszarze graniczącym z Niemcami, ze względu na tradycyjnie silne związki gospodarcze oraz wysoką stopę bezrobocia w tym regionie. 4. ROZWÓJ RYNKU DREWNA I PRODUKTÓW DRZEWNYCH W POLSCE 4.1. (A) Rynek surowca drzewnego W 2007 roku pozyskano w Polsce 35,9 mln m 3 surowca drzewnego. Było to 3,6 mln m 3 więcej (11%) niż w 2006 roku. Drewno iglaste stanowi w tym 76%. Wzrost pozyskania dotyczył jednak tylko drewna iglastego, pozyskanie drewna liściastego spadło natomiast o 315 tys. m 3. W strukturze pozyskania dominuje drewno średniowymiarowe, stanowiąc 51%; udział drewna wielkowymiarowego wynosi 44%, a ma- 5

7 łowymiarowego 5%. Około 90% pozyskiwanego surowca drzewnego ma przeznaczenie produkcyjne. W wypadku drewna iglastego jest to 93%, a liściastego 81%. W 2007 roku pozyskano 15,8 mln m 3 drewna tartacznego (wzrost o 20% w stosunku do 2006 roku) i 14,8 mln m 3 papierówki (wzrost o 9%). Pozyskano również 3,5 mln m 3 drewna opałowego, tj. 4% mniej niż w 2006 roku. Eksport surowca drzewnego wykazuje tendencje spadkowe. W 2007 roku wyeksportowano z Polski 0,4 mln m 3 drewna (1% wielkości pozyskania). Około 87% eksportu stanowiło drewno o charakterze produkcyjnym. Eksport drewna opałowego wyniósł 51,5 tys. m 3 i był niższy niż w 2006 roku o 34%. W eksportowanym surowcu do przerobu przemysłowego 79% stanowi drewno iglaste, głównie jest to sosna. Import drewna stanowi około 6% poziomu pozyskania. W 2007 roku sprowadzono do Polski 2,1 mln m 3 drewna, w tym tylko 3,5 tys. m 3 drewna opałowego (0,2%). W strukturze importowanego drewna przeważają gatunki liściaste (51%) jest to przede wszystkim papierówka brzozowa. W 2007 roku znacząco wzrósł jednak import papierówki iglastej (o 62% w stosunku do 2006 roku). W najbliższych latach przewiduje się wzrost pozyskania surowca drzewnego o 2-3% rocznie do poziomu 37,8 mln m 3 w 2009 roku. Najszybciej powinno wzrastać pozyskanie drewna iglastego tartacznego i papierówki. W handlu zagranicznym surowcem drzewnym prognozuje się utrzymanie dotychczasowych tendencji. Zarówno eksport, jak i import powinny utrzymać się na poziomie zbliżonym do wielkości z 2007 roku (B) Energia z biomasy drzewnej, promocja energii odnawialnej z drewna Produkcja energii odnawialnej w produkcji energii ogółem stanowi w Polsce 6,47%, a w zużyciu 5,01% (2006 rok). Ważnym jej źródłem jest biomasa. W warunkach polskich, ze względu na położenie i ukształtowanie terenu (i ograniczoną możliwość wykorzystania energii wodnej czy siły wiatru), biomasa stanowi około 91% (4,6 mln toe - ton oleju umownego) produkcji energii odnawialnej (5 mln toe w 2006 roku). W latach pozyskanie biomasy wzrosło o 28%. W krajowym zużyciu finalnym biomasy przemysł papierniczy ma udział w wysokości 17,8%, przemysł drzewny 4,7%, a rolnictwo i leśnictwo 11,7% (największym konsumentem biomasy (61%) są gospodarstwa domowe). Przeważająca część tej biomasy pochodzi dotychczas z drewna. Zgodnie jednak z założeniami polityki gospodarczej kraju, udział biomasy leśnej (pochodzącej bezpośrednio z drewna, z odpadów leśnych czy przemysłowych) w łącznej masie biomasy wykorzystywanej w procesach współspalania (elektrownie o mocy powyżej 5 MW) ma się zmniejszyć w nadchodzących latach z 95% w 2008 roku do 75% w 2010 roku i 100% w 2015 roku. Wprowadzone aktualnie w Polsce ograniczenia wykorzystania surowca drzewnego na cele energetyczne uzasadniane są jego niedoborem dla celów produkcyjnych (przyjmuje się bezwzględny priorytet materiałowego wykorzystania drewna w każdej postaci) oraz koniecznością ochrony środowiska. Ocenia się, że zaspokojenie popytu na biomasę rolniczą wymagać będzie zwiększenia areału celowych upraw na potrzeby energetyki z obecnych 10 tys. ha do 0,5 mln ha w 2015 roku. Należy pamiętać, że rynki biomasy tworzą się stosunkowo wolno - pełne plonowanie wierzby ma miejsce po 3 latach, topoli po 7-8 latach. Konieczne jest zatem znaczne przyspieszenie ich rozwoju i promowanie nowych odmian szybkorosnących roślin energetycznych (m.in. wierzba krzewiasta, miskantus, róża 6

8 bezkolcowa, ślazowiec pensylwański, topola, robinia akacjowa). Takie plantacje traktowane mogą być jako nowa dziedzina produkcji rolniczej, dodatkowe źródło dochodów i efektywne wykorzystanie przez rolników nieuprawianej ziemi. Ich prowadzenie jest objęte unijnym dopłatami w ramach systemu jednolitej płatności obszarowej (C) Certyfikacja gospodarki leśnej i wyrobów drzewnych w Polsce Proces certyfikacji lasów rozpoczął się w Polsce w 1996 roku na obszarach Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Certyfikacji lasów w systemie FSC (Forest Stewardship Council) typu FM (Forest Management) poddało się dotąd 16 z 17 Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych obejmujących zasięgiem swojego działania blisko 77% powierzchni lasów w Polsce. W połowie 2008 roku, certyfikacją objęte było 5,2 mln ha lasów. Jest to 9% powierzchni lasów certyfikowanych w Europie według standardów FSC. Polska, podobnie jak kraje o zbliżonym, istotnym znaczeniu sektora leśnodrzewnego w gospodarce, dąży również do wprowadzenia krajowego systemu certyfikacji PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification). Lasy certyfikowane dotąd w systemie FSC w przyszłości mają podlegać certyfikacji zgodnie ze standardami narodowymi opracowanymi w ramach systemu PEFC. Dla przedsiębiorstw przerabiających surowiec drzewny, jego pochodzenie z dobrze zarządzanych lasów jest coraz ważniejszym instrumentem wytyczania i realizacji własnych strategii rozwojowych. Certyfikat kontroli pochodzenia produktu CoC (Chain of Custody) dokumentujący, że produkcja materiałów i wyrobów drzewnych oparta jest na surowcu pochodzącym z certyfikowanych lasów, ma istotne znaczenie zwłaszcza dla firm eksportujących wyroby na rynki zagraniczne. W kontaktach gospodarczych firma z certyfikatem jest postrzegana jako partner o niższym potencjale ryzyka. W Polsce, w połowie 2008 roku certyfikat kontroli pochodzenia produktu FSC CoC posiadały 399 firmy (łącznie z oddziałami było ich 450), z tego 364 certyfikaty były aktywne (35 certyfikatów zostało czasowo zawieszonych). Około 79% (289 firm) to drzewne firmy produkcyjne, a pozostałe miały charakter nieprodukcyjny (firmy handlowe, usługowe, importowo-eksportowe, doradcze). Wśród firm certyfikowanych dominują producenci materiałów tartych i wyrobów małej architektury drewnianej (60% ogółu certyfikowanych firm), po 8% stanowią producenci mebli i wyrobów stolarki budowlanej, a 6% - płyt drewnopochodnych. Certyfikat CoC posiadają aktualnie wszyscy polscy producenci płyt MDF, OSB oraz płyt pilśniowych twardych i porowatych, a także większość producentów płyt wiórowych oraz sklejek. Polskie przedsiębiorstwa posiadające certyfikat kontroli pochodzenia produktu zgodny ze standardami FSC stanowią 8% wszystkich firm dysponujących tym certyfikatem w Europie, a 3,9% - w świecie. Z polskich firm drzewnych certyfikowanych według standardu FSC-STD dziesięć posiada również certyfikat drewna kontrolowanego FSC CW (Controlled Wood) dla producentów przerabiających także niecertyfikowany surowiec drzewny. Oznacza to dokonanie weryfikacji źródeł pochodzenia tego drewna zgodnie ze standardem FSC-STD (D) Wyroby drzewne o wyższym stopniu przetworzenia W grupie wysoko przetworzonych wyrobów drzewnych w Polsce najważniejsze 7

9 są meble. W 2007 roku ich produkcja wyniosła 23,5 mld PLN (8,5 mld USD) i była wyższa niż rok wcześniej o 11,7% (w cenach stałych). Meble drewniane stanowiły w tym 65%. Około 84% wyprodukowanych w Polsce mebli zostało wyeksportowane. Było to 9% więcej niż w 2006 roku. Meble to podstawowa grupa towarowa w całym polskim eksporcie (5,1% jego wartości ogółem). Około 86% dostaw za granicę trafiło na rynki krajów Unii Europejskiej, głównie do Niemiec. Meble drewniane stanowiły w eksporcie ogółem mebli 55%. W 2007 roku sprowadzono natomiast do Polski meble o wartości 3,6 mld PLN (1,3 mld USD), co w relacji do produkcji stanowi 15%. W stosunku do 2006 roku import mebli był większy o ponad 19%. Meble te pochodziły głównie z obszaru Unii Europejskiej (72%). W wartości mebli z importu 25% stanowiły meble z drewna. Duże znaczenie na rynku wysoko przetworzonych wyrobów drzewnych w Polsce mają także wyroby drewnianej stolarki budowlanej. W 2007 roku produkcja tej branży była wyższa niż w 2006 roku o ponad 13% (w cenach stałych) i osiągnęła wartość 5,2 mld PLN (1,9 mld USD). Wyprodukowano m.in. 12,9 mln m 2 drewnianych okien i drzwi. Ponad 42% wyrobów tej branży trafiło na eksport. Import w relacji do produkcji stanowił 8%. Odrębną grupę wyrobów drzewnych o relatywnie dużej wartości dodanej, tworzą produkty wtórnego przerobu papieru i tektury. W 2007 roku ich produkcja wyniosła 17 mld zł (6,1 mld USD) i była wyższa niż rok wcześniej o 16% (w cenach stałych). W jej strukturze wartościowej z udziałem wynoszącym 36% dominują papier i tektura faliste oraz opakowania z papieru i tektury; udział przetworów papierniczych do celów domowych i sanitarnych wynosi 24%, a 30% stanowią książki, gazety i podobne druki. Na rynki zagraniczne trafiły przetwory papiernicze wartości 6,9 mld PLN (2,5 mld USD), co oznaczało wzrost w stosunku do 2006 roku o 10%. Były to głównie przetwory papiernicze do celów domowych i sanitarnych (38%) i wyroby poligraficzne (26%). Sprowadzone w 2007 roku do Polski wyroby wtórnego przerobu papieru i tektury miały wartość 4,1 mld PLN (1,2 mld USD). Były to przede wszystkim opakowania z papieru i tektury (26%), wyroby poligraficzne (22%) i przetwory papiernicze do celów domowych i sanitarnych (18%). Ocenia się, że dotychczasowa wysoka dynamika rozwoju polskiego rynku wysoko przetworzonych wyrobów drzewnych zostanie zachowana również w najbliższych latach (E) Rynek materiałów tartych iglastych W 2007 roku wyprodukowano w Polsce 2,8 mln m 3 tarcicy iglastej (bez półfabrykatów tartych). W relacji do roku poprzedniego było to 6% mniej. Eksport wzrósł natomiast o 8% i wyniósł 0,5 mln m 3 (łącznie z półfabrykatami tartymi). W dostawach za granicę dominowały materiały tarte sosnowe (58%). Do Polski sprowadzono w 2007 roku 0,5 mln m 3 iglastych materiałów tartych i był to wzrost o 79% w stosunku do roku poprzedniego. W 34% były to materiały tarte sosnowe, a 19% stanowiły materiały świerkowe i jodłowe. Prognozuje się, że w najbliższych latach rynek tarcicy iglastej w Polsce ulegnie ożywieniu. Produkcja powinna wzrosnąć do poziomu 3,3 mln m 3 w 2009 roku. Eksport utrzyma się prawdopodobnie na poziomie zbliżonym do 2007 roku (0,5 mln m 3 w 2009 roku). Import może wykazywać tendencję do niewielkiego wzrostu (w 2009 roku 0,5 mln m 3 ). 8

10 4.6. (F) Rynek materiałów tartych liściastych W 2007 roku produkcja tarcicy liściastej obniżyła się w Polsce do niecałych 0,5 mln m 3 (bez półfabrykatów tartych), tj. do 78% poziomu z 2006 roku. Spadł także o 11% eksport materiałów tartych liściastych (łącznie z półfabrykatami tartymi wyniósł 0,1 mln m 3 ). Były to przede wszystkim materiały dębowe (51%) i bukowe (22%). Z importu trafiło na polski rynek 0,3 mln m 3 liściastych materiałów tartych (22% więcej niż rok wcześniej). Podobnie jak w eksporcie, również w imporcie przeważają materiały dębowe (50%), duże znaczenie mają również materiały bukowe (21%). Szacuje się, że w latach wzrośnie również produkcja tarcicy liściastej do 0,6 mln m 3. Eksport powinien wzrastać o 7-8% rocznie (do 0,2 mln m 3 w 2009 roku), a import utrzyma się na zbliżonym poziomie 0,3-0,4 mln m (G) Rynek płyt drewnopochodnych Produkcja płyt drewnopochodnych wyniosła w 2007 roku 8,5 mln m 3. W strukturze asortymentowej produkcji dominują płyty wiórowe z udziałem 63% (5,3 mln m 3 ), ważne są także płyty pilśniowe ich udział wynosi ponad 31% (2,7 mln m 3 ). Około 5% produkcji płyt drewnopochodnych stanowią sklejki (łącznie z płytami stolarskimi i podobnymi płytami warstwowymi 0,4 mln m 3 ), a 1% to produkcja fornirów (łącznie z okleinami i obłogami 89 tys. m 3 ). Około 11% produkcji płyt wiórowych stanowią płyty ze zorientowanym wiórem OSB. W produkcji płyt pilśniowych dominują z udziałem w wysokości 65% płyty produkowane metodą suchą (HDF, MDF i LDF). Dynamicznie wzrasta w ostatnich latach produkcja płyt pilśniowych porowatych (w 2007 roku o ponad 10% w stosunku do 2006 roku, gdy wzrost ten wyniósł 15%), co wynika głownie z ekologicznego charakteru tego materiału izolacyjnego. W 2007 roku 2,3 mln m 3 27% wyprodukowanych w Polsce płyt drewnopochodnych zostało skierowane na eksport. Były to głównie płyty pilśniowe (1,2 mln m 3 ), w tym 43% stanowiły płyty pilśniowe mokroformowane porowate, a 36% suchoformowane (typu HDF, MDF i LDF). W 2007 roku wyeksportowano także 26 tys. m 3 fornirów i 148 tys. m 3 sklejek. Rynek płyt drewnopochodnych w Polsce wspomagał dodatkowo import w wysokości 1,7 mln m 3 (w relacji do produkcji import stanowił 20%). Był on o 9% większy niż w 2006 roku. W dostawach na polski rynek przeważają płyty wiórowe (1 mln m 3, 59%) i płyty pilśniowe (0,5 mln m 3, 29%). Sprowadzono także do Polski 40 tys. m 3 fornirów i 162 tys. m 3 sklejek. Przewiduje się, że w latach rynek płyt drewnopochodnych będzie stabilny, z tendencjami do niewielkiego wzrostu produkcji wszystkich rodzajów płyt. Nadal największą dynamiką wzrostu powinna się charakteryzować produkcja płyt pilśniowych suchoformowanych i mokroformowanych porowatych. W handlu zagranicznym utrzymają się dotychczasowe tendencje. Wielkość eksportu i importu będzie prawdopodobnie zbliżona do poziomu z 2007 roku (z wyjątkiem malejącego eksportu płyt wiórowych i dalszego spadku importu płyt pilśniowych mokroformowanych porowatych) (H) Rynek mas włóknistych oraz papieru i tektury W 2007 roku wyprodukowano w Polsce 1,1 mln ton mas włóknistych i był to poziom zbliżony do roku poprzedniego. Zachowana została dotychczasowa struktura 9

11 asortymentowa produkcji. Dominuje produkcja celulozy (0,8 mln ton, 77%), która jednak spadła o 1% w stosunku do 2006 roku. Ścier drzewny stanowi w wolumenie produkcji mas włóknistych 6% (65 tys. ton), a 17% to produkcja mas półchemicznych (0,2 mln ton). Specyfiką polskiego rynku mas włóknistych jest ich duży import. W 2007 roku wyniósł on 0,5 mln ton i stanowił 47% poziomu produkcji. Natomiast eksport był nadal bardzo mały - 18 tys. ton (w relacji do produkcji było to niecałe 2%). Rynek mas włóknistych zmienia się bardzo wolno. Dlatego też nie zakłada się, że w najbliższych latach wystąpią nowe trendy. Przewiduje się jedynie, że ze względu na wzrastające zapotrzebowanie nadal utrzyma się wysoka dynamika importu mas włóknistych. W 2007 roku wyprodukowano również 3 mln ton papieru i tektury, tj. o 5% więcej niż w 2006 roku. Były to głównie papiery opakowaniowe (52%) i graficzne (34%), w tym 20% stanowił papier gazetowy. Blisko 52% produkcji papieru i tektury jest eksportowane w 2007 roku eksport wyniósł 1,6 mln ton i był o 6% większy niż w roku poprzednim. Na rynki zagraniczne trafiły głównie papiery opakowaniowe (1 mln ton) i graficzne (0,5 mln ton). Nadal rośnie również import papieru i tektury. W 2007 roku sprowadzono na polski rynek 2,8 mln ton, co oznaczało wzrost importu o 10% w stosunku do 2006 roku. Podobnie jak w eksporcie, w strukturze importu przeważają papiery opakowaniowe (55%) i graficzne (42%). Polski rynek papieru i tektury powinien nadal rozwijać się dynamicznie. Zakłada się, że do 2009 roku produkcja wzrośnie o 7% (w stosunku do 2007 roku). Oferta polskich producentów w dużym stopniu uzupełniana będzie importem (wzrost o 4% w relacji do 2007 roku). Wysoką dynamiką (6%) może charakteryzować się również eksport, nadal stanowić powinien ponad 50% wolumenu produkcji. 10

12 Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Tabela 1 Wyszczególnienie zmiany w stosunku do roku poprzedniego w % Produkt krajowy brutto 107,0 104,3 103,9 105,3 103,6 106,2 106,6 Produkcja sprzedana przemysłu 109,7 106,7 108,3 112,6 103,7 111,2 109,5 Produkcja budowlano-montażowa 108,1 101,4 101,6 101,8 108,0 115,9 112,2 Mieszkania oddane do użytku 88,2 107,1 166,7 66,5 105,5 101,1 115,9 Mieszkania w budowie 105,5 105,7 88,5 99,0 98,7 103,7 108,2 Zatrudnienie przeciętne - ogółem 102,8 97,1 99,0 99,9 101,7 101,7 103,4 - w sektorze przedsiębiorstw 101,0 96,7 96,2 99,1 101,9 103,0 104,7 Stopa bezrobocia rejestrowanego (w końcu roku) 1 14,9 15,1 20,0 19,0 17,6 14,8 11,4 Miesięczne realne wynagrodzenia brutto - ogółem 102,8 101,0 103,4 100,7 101,8 104,0 106,3 - w sektorze przedsiębiorstw 103,2 101,3 102,0 100,8 101,2 104,2 106,7 Ceny towarów i usług konsumpcyjnych (inflacja) 127,8 110,1 100,8 103,5 102,1 101,0 102,5 Nakłady inwestycyjne 117,1 101,4 100,6 106,5 107,7 116,8 120,9 Handel zagraniczny mln PLN, ceny bieżące Eksport , , , , , , ,6 Import , , , , , , ,4 Saldo (eksport import) , , , , , , ,8 mln USD, ceny bieżące Eksport , , , , , , ,0 Import , , , , , , ,5 Saldo (eksport import) , , , , , , ,5 mln EUR, ceny bieżące Eksport , , , , , ,7 Import , , , , , ,5 Saldo (eksport import) , , , , , ,8 1 udział zarejestrowanych bezrobotnych w cywilnej ludności aktywnej zawodowo 11