Współautorstwo wynalazku

Transkrypt

1 Współautorstwo wynalazku dr Justyna Ożegalska-Trybalska XXXII Seminarium Rzeczników Patentowych Szkół Wyższych września 2013 r.

2 Prawne podstawy ochrony autorstwa/współautorstwa wynalazku

3 Autorstwo wynalazku jako prawo twórcy (współtwórcy) wynalazku Art. 8. p.w.p. 1. Na warunkach określonych w ustawie twórcy wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego oraz topografii układu scalonego przysługuje prawo do: 1) uzyskania patentu, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji; 2) wynagrodzenia; 3) wymieniania go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz w innych dokumentach i publikacjach. ( ) 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się także do współtwórcy.

4 Charakterystyka prawa do autorstwa (współautorstwa): prawo podmiotowe wyłączne, niezbywalne charakter prawa do współautorstwa: wspólność prawa osobistego - wielopodmiotowy autor wynalazku (art k.c. współwłasność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika ) (J.Preussner-Zamorska, J. Szwaja) wielość osobistych praw do współautorstwa? (A.Szajkowski, M.du Vall) zakres prawa: możliwość domagania się przez twórcę (współtwórcę) by był: uważany za twórcę oraz wskazywany w publikacjach jako autor

5 Podstawa ochrony praw osobistych twórców (współtwórców): 1) Postępowanie cywilne 284 pkt. 1 p.w.p. ustalenie autorstwa wynalazku (prawa do autorstwa wynalazku) zakres roszczenia: ustalenie własnego autorstwa wynalazku kwestionowanie cudzego autorstwa wynalazku art. 24 k.c. naruszenie dobra osobistego w postaci twórczości wynalazczej ochrona procesu wynalazczego (twórczości wynalazczej w ogólności )? ochrona rezultatu twórczości wynalazczej w postaci konkretnego wynalazku? art. 8 ust. 1 pkt. 3 p.w.p w zw. z art. 23 i 24 k.c. zakres ograniczony tylko do sytuacji, gdy dane rozwiązania można zakwalifikować jako wynalazek Brak w przepisach p.w.p. cywilnoprawnej ochrony, wprost zakazujące przypisywania sobie autorstwa cudzego wynalazku

6 Podstawa ochrony praw osobistych twórców (współtwórców): 2) Postępowanie karne art. 303 p.w.p. wprowadzające w błąd autorstwo wynalazku penalizacja: przypisanie sobie autorstwa i przypisanie współautorstwa cudzego projektu wynalazczego sposób popełnienia czynu: każde zachowanie uzewnętrzniające przez sprawcę w dowolny sposób twierdzenie, że to on jest autorem danego projektu wynalazczego, bez względu czy ono ma publiczny charakter czy też nie relacja między art. 303 p.w.p., a przepisami k.k. art. 303 p.w.p. stanowi lex specialis w stosunku do przepisów k.k. brak możliwości postawienia zarzutu np. dotyczącego oszustwa unormowanego w art. 286 k.k., jeżeli jest ono naturalną konsekwencją popełnienia czynu sankcjonowanego na podstawie art. 303 p.w.p. (wyrok SN z 5 października 2007 r., IV KK 233/07, niepublikowany)

7 Współautorstwo wynalazku (teoria)

8 Brak jednolitej koncepcji współtwórcy w doktrynie prawa (wynalazczego) patentowego Współtwórcą wynalazku jest: osoba, która zainspirowała dokonanie wynalazku (J. Preussner-Zamorska) osoba, która przyczyniła się do uzyskania tego elementu rozwiązania, który decyduje o jego nieoczywistości (S. Sołtysiński, A. Szajkowski) osoba, która przyczyniła się do realizacji wszystkich przesłanek zdolności patentowej (M. Staszków) osoba, której wkład ma odzwierciedlenie w opisie patentowym wynalazku (M. du Vall) osoba, która bezpośrednio brała udział w pracy nad rozwiązaniem tego zagadnienia, które jest przedmiotem zgłoszenia do urzędu patentowego (J. Szwaja) osoba, która twórczo przyczyniła się do dokonania rozwiązania stanowiącego przedmiot wynalazku (A. Szewc)

9 Brak standardów w zakresie oceny współtwórczości w orzecznictwie sądowym Kazuistyczne przykłady działalności pozbawionej charakteru twórczego w orzecznictwie sądowym brak twórczego wkładu osoby, jesli jej współpraca nie ma charakteru twórczego, lecz pomocniczy, chociażby umiejętność wykonywania czynności pomocniczych wymagała wysokiego stopnia wiedzy fachowej, zręczności i inicjatywy osobistej ( , wyrok SN, III CKN 1096/00, Biul. SN 2003/2/10), dana osoba przy tworzeniu dzieła wykonuje tylko czynności techniczne obsługi sprzętu ściśle według wskazówek twórcy ( , wyrok SN, III CKN 1096/00, Biul. SN 2003/2/10).

10 Kazuistyczne przykłady prac pozbawionych charakteru twórczego inicjatywa dokonania wynalazku opracowanie naukowej koncepcji stanowiącej podstawę dokonania wynalazku pomysł na przeprowadzenie badań nieujęty w żadną konkretną formę przekazanie wiedzy fachowej wykonywanie czynności mechanicznych zgodnie z poleceniami innej osoby wniesienie poprawek do procesu badawczego niemających charakteru merytorycznego, a jedynie będących poprawkami technicznymi lub organizacyjnymi sprawdzenie pracy zespołu badawczego kierowanie zespołem badawczym zebranie danych wykorzystanych przy tworzeniu wynalazku przygotowanie urządzeń i/lub infrastruktury umożliwiającej dokonanie wynalazku przeprowadzenie badań laboratoryjnych, testów sprawdzających działanie wynalazku dokonywanie czynności pomocniczych

11 Określanie statusu współautora wynalazku (praktyka)

12 Problemy 1. Jakie kryterium jest (kryteria są) rozstrzygające dla uznania określonej osoby za współtwórcę wynalazku? 2. Jaki charakter musi mieć wkład poszczególnego współtwórcy, aby mógł stanowić wystarczający element współdziałania prawnie istotnego, tzn. wpółdziałania twórczego, prowadzącego do stworzenia nowego rozwiązania. 2. Czy ustalenie, że dana osoba uczestniczyła w procesie wynalazczym, w tym wykonywała jakiekolwiek prace twórcze jest wystarczające dla stwierdzenia, że jest ona współautorem wynalazku (czy każda wkład twórczy skutkuje uzyskaniem statusu współtwórcy wynalazku?) 3. Jaki czasokres z punktu widzenia całego procesu wynalazczego powinien być miarodajny dla oceny istnienia współautorstwa wynalazku? 4. Czy dla zaistnienia współautorstwa wynalazku konieczne jest równoległa praca nad wynalazkiem oraz/lub porozumienie między współtwórcami?

13 Kryterium uznania danej osoby za współtwórcę wynalazku Prawo do autorstwa dotyczy ściśle określonego wynalazku zarówno jeśli chodzi o jego charakterystykę techniczną, jak podstawę faktyczną prawa (dokonanie wynalazku w ściśle określonej sytuacji faktycznej) jedyne i rozstrzygające kryterium - twórczy wkład danej osoby w rozwiązanie problemu technicznego stanowiącego istotę wynalazku wniesienie wkładu twórczego zdarzenie faktyczne okoliczności faktyczne konkretnej sprawy jedyne kryterium oceny, czy dana osoba jest współtwórcą wynalazku

14 Błędne kryteria stosowane przy wykazywaniu istnienia współautorstwa wynalazku powoływanie się na domniemanie autorstwa z prawa autorskiego albo konstruowanie domniemanie autorstwa wynalazku, na zasadzie analogii, z prawa autorskiego jako rozstrzygający dowód na bycie współautorem wskazuje się fakt, że nazwisko danej osoby wymienione jest wśród współautorów w zgłoszeniu patentowym, sprawozdaniach z prac badawczych itp. Brak podstaw do automatycznego przenoszenia konstrukcji z prawa autorskiego do prawa patentowego - tożsamość nazw instytucji autorstwa nie uzasadnia stosowania związków treściowych miedzy instytucjami - zasadniczo różne przedmioty prawa (utwór wynalazek) - twórczość w rozumieniu prawa patentowego to nie to samo co twórczość wynalazcza (techniczna)

15 Błędne kryteria stosowane przy wykazywaniu istnienia współautorstwa wynalazku wywodzenie faktu bycia współautorem wynalazku: - z umów dotyczących wspólności prawa do wynalazku, lub - z umów o wspólności prawa z patentu Współautorstwo wynalazku to kwestia faktu, nie prawa (dokonanie wynalazku jest zdarzeniem faktycznym, z którym łączone jest powstanie skutków prawnych) - rolą umów o wspólności patentu nie jest kreowanie wspólności prawa, ale modyfikowanie zgodnie z wolą stron istniejącego, określonego przepisami prawa stanu, w którym prawo do określonego dobra niematerialnego przysługuje więcej niż jednej osobie (A. Szewc) -prawo do współautorstwa dla swojego powstania nie wymaga aktów woli i wiedzy twórcy. W konsekwencji umowy regulujące kwestię autorstwa odmiennie od rzeczywistego stanu rzeczy, uznające za autora osobę, która nim nie jest są ex lege nieważne (M.du Vall)

16 Błędne kryteria stosowane przy wykazywaniu braku istnienia współautorstwa wynalazku Kwestionowanie statusu współtwórcy wynalazku w oparciu o fakt, że: dana osoba nie miała w zakresie swoich kompetencji obowiązku prowadzenia prac wynalazczych (badawczych, wdrożeniowych) dana osoba nie miała prawa/uprawnień do prowadzenia prac badawczych lub też nie miała zgody zwierzchników/uprawnionych podmiotów do prowadzenia prac badawczych dana osoba prowadziła badania z naruszeniem określonych przepisów, postanowień umownych itp. Okoliczności mające znaczenie przy określaniu podmiotu, któremu przysługuje prawo do uzyskania patentu na wynalazek stworzony w ramach obowiązków pracowniczych zgodnie z art. 11 p.w.p., nie mają rozstrzygającego znaczenia dla kwestii współautorstwa wynalazku

17 Prace twórcze w rozumieniu prawa patentowego - prace, których efektem jest rozwiązanie będące jednocześnie rozwiązaniem o charakterze podmiotowo twórczym (koncepcyjnym), jak i rozwiązaniem nieznanym - prace, które prowadzące do stworzenia wynalazku spełniającego cechy patentowalności (udzielenie patentu dowód, że prace miały charakter prac wynalazczych)

18 Prace twórcze w procesie wynalazczym Podział procesu dokonywania wynalazku na poszczególne etapy (J. Preussner-Zamorska): Etap I Etap II Etap III postawienie problemu do rozwiązania (sprecyzowanie pożądanego efektu pracy twórczej), przedstawienie pewnego ogólnego pomysłu, zainicjowanie procesu twórczego) stworzenie koncepcji wynalazku, na którą składa się zarówno metoda rozwiązania danego zagadnienia, jak i samo rozwiązanie ( akt erudycji i oceny oraz umiejętności ) rzeczywiste rozwiązanie problemu (nie wystarczy tutaj podanie opisu rozwiązania problemu, np. przedstawienie opisu prototypu, ale konkretne wcielenie wynalazku) dokonanie opisu, skonstruowanie modelu, prototypu czynności, pozwalające lepiej zrozumieć istotę wynalazku, które również mogą być pomoce w procesie uzyskiwania ochrony patentowej. Prace nietwórcze Prace twórcze Prace nietwórcze Etap IV? Wdrożenie wynalazku

19 Czy prace współtwórcze muszą być prowadzone jednocześnie, we współdziałaniu? wnoszenie twórczego wkładu przez każdego ze współtwórców nie musi: następować jednocześnie wynikać z porozumienia odnośnie współdziałania następować za wiedzą i zgodą twórcy w przypadku rozwijania lub udoskonalenia rozwiązania /elementu stworzonego wcześniej. Współautorami mogą być osoby pracujące oddzielnie - warunek: w procesie rozwiązywania zagadnienia technicznego istnieje możliwość obiektywnego powiązania prac danych osób (jedna osoba korzysta z pracy drugiej osoby, praca jednej jest niezbędna do kontynuowania prac przez inną osobę)

20 Metodologia badania współtwórczości w zakresie tworzenia wynalazku Krok. 1. Identyfikacja prac danej osoby Krok. 2 Ocena, czy dane prace oznaczają się pewnym zakresem swobody, determinującym możliwość działań koncepcyjnych/twórczych Krok 3. Ustalenie, czy aktywność danej osoby (uwagi, interpretacje, badania) mają istotne znaczenie dla dokonania wynalazku, w tym sensie, że bez nich wynalazek by nie powstał, Krok 4. Stwierdzenie, że rezultat prac został wykorzystany w projekcie będącym podstawą zgłoszenia wynalazku, co łącznie z pracami innych członków zespołu badawczego stanowił o spełnieniu wymogu zupełności rozwiązania (wynalazku) Krok 5. Czasowe umiejscowienie prac danej osoby w procesie wynalazczym ustalenie, że udział danej osoby w procesie wynalazczym miał miejsce przed zgłoszeniem wynalazku na etapie weryfikacji jego przemysłowej zastosowalności, czy po zgłoszeniu na etapie jego wdrożenia

21 Metodologia badania współtwórczości w zakresie tworzenia wynalazku Krok 1 Stwierdzenie, że dana osoba w ogóle uczestniczyła w procesie wynalazczym Krok 2 Ocena, czy dane prace oznaczają się pewnym zakresem swobody, determinującym możliwość działań koncepcyjnych/twórczych Krok 3 Ustalenie, czy aktywność danej osoby (uwagi, interpretacje, badania) mają istotne znaczenie dla dokonania wynalazku, w tym sensie, że bez nich wynalazek by nie powstał,

22 Metodologia badania współtwórczości w zakresie tworzenia wynalazku Krok 4 Stwierdzenie, że rezultat prac został wykorzystany w projekcie będącym podstawą zgłoszenia wynalazku, co łącznie z pracami innych członków zespołu badawczego stanowił o spełnieniu wymogu zupełności rozwiązania (wynalazku) Krok 5 Czasowe umiejscowienie prac danej osoby w procesie wynalazczym ustalenie, że udział danej osoby w procesie wynalazczym miał miejsce przed zgłoszeniem wynalazku na etapie weryfikacji jego przemysłowej zastosowalności, czy po zgłoszeniu na etapie jego wdrożenia Krok 6 Ewentualne ustalenie wielkości: wkładu twórczego danej osoby, przy założeniu, że rozmiar i nasilenie aktywności twórczej danej osoby w procesie wynalazczym nie ma rozstrzygającego znaczenia dla uzyskania statusu współtwórcy