I. WYKONANIE BUDŻETÓW JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO 1. DOCHODY Ogólna charakterystyka dochodów jednostek samorządu terytorialnego

Transkrypt

1 I. WYKONANIE BUDŻETÓW JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO 1. DOCHODY 1.1. Ogólna charakterystyka dochodów jednostek samorządu terytorialnego Źródła dochodów jst określa zarówno art. 167 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 16 jak i ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego 17. Zgodnie z ustawą dochody jst dzielą się na: dochody własne - dochody uzyskane z tytułu podatków i opłat lokalnych, udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, dochody z mienia komunalnego (najem, dzierżawa), ze sprzedaży majątku, spadki, zapisy, darowizny oraz wpłaty od samorządowych zakładów budżetowych, a także inne wskazane w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego; subwencja ogólna środki finansowe z budżetu państwa dla jednostek samorządu terytorialnego, z podziałem na część oświatową i wyrównawczą, z uwzględnieniem części równoważącej i regionalnej; dotacje celowe środki finansowe przeznaczone na ściśle określone cele. Dochody własne gmin definiowane są jako dochody związane z budżetami lokalnymi w sposób trwały, pochodzą z podatków i opłat, na które znaczący wpływ mają organy ustalające wysokość stawek podatków i opłat lokalnych a także udzielające ulgi. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego zalicza również do dochodów własnych jst udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych. Zgodnie z art. 3 ww. ustawy dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być również środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi i środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej. Stosownie do postanowień art. 235 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych w planie dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego wyszczególnia się, w układzie działów klasyfikacji budżetowej, planowane kwoty dochodów bieżących i dochodów majątkowych według ich źródeł, w tym w szczególności z tytułu dotacji i środków na finansowanie wydatków na realizację zadań finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 (środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa 16 Dz. U. Nr 78 poz. 483 z późn. zm. 17 Dz. U. z 2010 r. Nr 80 poz. 526 z późn. zm. 9

2 członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi), przy czym do dochodów majątkowych zalicza się: 1) dotacje i środki otrzymane na inwestycje; 2) dochody ze sprzedaży majątku; 3) dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Przez dochody bieżące budżetu jednostki samorządu terytorialnego rozumie się dochody budżetowe niebędące dochodami majątkowymi. Stosownie do art. 212 ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych uchwała budżetowa określa łączną kwotę planowanych dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z wyodrębnieniem dochodów bieżących i majątkowych Wykonanie dochodów ogółem Dochody ogółem łącznie wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa wielkopolskiego w 2011 roku zostały zrealizowane w wysokości tys. zł, co w stosunku do założonego planu ( tys. zł) wyniosło 97,64%. W porównaniu do 2010 roku wykonane dochody wzrosły o 6,96%, tj. o kwotę tys. zł. Tabela Nr 1 Realizacja i struktura dochodów ogółem w jednostkach samorządu terytorialnego Jednostki samorządu terytorialnego województwa wielkopolskiego Wykonanie 2009 rok Wykonanie 2010 rok Plan 2011 (po zmianach) (w tys. zł) Wskaźnik (w %) Wykonanie 2011 (5:2) (5:3) (5:4) Województwo samorządowe ,25 117,36 98,72 Powiaty ,78 105,55 98,97 Miasta na prawach powiatu ,57 101,88 96,28 Gminy ,66 108,34 97,72 Dochody ogółem ,93 106,96 97,64 Podobnie jak w latach ubiegłych, zmiany planu dochodów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego związane były przede wszystkim z urealnieniem wpływów z tych źródeł, które na etapie planowania przyjęto w kwotach szacunkowych, a zmiany w kwotach dotacji i subwencji zgodnie z zawiadomieniami dysponentów środków. 10

3 Z tabeli nr 1 wynika, że jednostki samorządu terytorialnego żadnego stopnia nie zrealizowały zaplanowanych dochodów. Wykonanie dochodów ogółem kształtowało się na poziomie poniżej kwot planowanych tj. od 96,28% w miastach na prawach powiatu do 98,97% w powiatach ziemskich. Wykres Nr 1 Wykonanie dochodów ogółem w jednostkach samorządu terytorialnego województwa wielkopolskiego w latach (w tys. zł) Województwo samorządowe Powiaty Miasta na prawach powiatu Gminy Analizując wysokość zrealizowanych dochodów ogółem w 2011 roku w odniesieniu do wykonanych dochodów w latach 2009 i 2010 można stwierdzić wzrost dochodów jednostek samorządu terytorialnego wszystkich stopni z wyjątkiem samorządu województwa na przełomie lat 2009/2010. Wzrost dochodów miast na prawach powiatu i powiatów w 2011 roku związany był m.in. z likwidacją z dniem 1 stycznia 2011 r. funduszy gospodarki zasobem geodezyjnym i kartograficznym, dzięki czemu miasta na prawach powiatu i powiaty uzyskały nowe źródło dochodów, jakim są dochody ze sprzedaży map, danych z ewidencji gruntów i budynków oraz innych materiałów i informacji z zasobów powiatowych, a także z opłat za czynności związane z prowadzeniem tych zasobów i uzgadnianiem usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu. Najwyższy wzrost dochodów odnotowano w gminach, gdzie wystąpił wzrost dochodów ogółem w porównaniu z latami 2010 i 2009, odpowiednio o 8,34% i 16,66%, co spowodowane było m.in. wyższymi dochodami z tytułu dotacji celowych. Znaczący wzrost dochodów ogółem wystąpił również w powiatach, gdzie wyniósł 5,55% w stosunku do 2010 roku i 16,78% w stosunku do 2009 roku. W przypadku miast na prawach powiatu dochody ogółem w porównaniu z rokiem 2010 wzrosły o 1,88% natomiast o 6,57% w porównaniu z rokiem

4 W przypadku województwa samorządowego w porównaniu z rokiem 2009 nastąpił spadek o 34,75% ( tys. zł w 2011 r. przy tys. zł w 2009 r.). Powyższe spowodowane było obowiązującymi od 2010 r. zmianami dotyczącymi gospodarki finansowej. Zapisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wyodrębniły w budżecie państwa budżet środków europejskich i zlikwidowały dotacje rozwojowe, co spowodowało zmianę w zakresie przepływu środków finansowych na projekty współfinansowane ze środków zagranicznych. Od 2010 r. w budżecie województwa zaplanowane zostały wyłącznie środki z budżetu środków europejskich na realizację projektów własnych województwa oraz dotacje celowe z budżetu państwa na pomoc techniczną i współfinansowanie części krajowej. Tabela Nr 2 Dochody budżetowe w jednostkach województwa wielkopolskiego w podziale na dochody bieżące i majątkowe (w tys. zł) Wyszczególnienie Wykonanie Wykonanie Plan Wykonanie Wskaźnik (w %) 2009 rok 2010 rok 2011 rok 2011 rok (5:2) (5:3) (5:4) DOCHODY OGÓŁEM z tego: ,93 106,96 97,64 Dochody bieżące: ,58 106,17 100,31 Województwo samorządowe ,27 111,63 100,23 Powiaty ,43 107,55 100,47 Miasta na prawach powiatu ,20 104,96 100,71 Gminy ,33 105,70 100,07 Dochody majątkowe: ,53 114,30 79,45 Województwo samorządowe ,84 132,37 95,53 Powiaty ,47 88,39 85,57 Miasta na prawach powiatu ,79 72,61 59,97 Gminy ,65 143,73 79,26 Realizacja dochodów bieżących na wszystkich stopniach jednostek samorządu terytorialnego województwa wielkopolskiego wzrosła w porównaniu do 2010 roku o 6,17% i wyniosła tys. zł, (100,31% planu) tj. 89,57% dochodów ogółem. Najwyższy udział w wykonaniu dochodów bieżących ogółem uzyskany został przez gminy 52,41% oraz miasta na prawach powiatu 25,37% dochodów bieżących ogółem. 12

5 Dochody majątkowe w 2011 roku wzrosły o 14,30% w porównaniu do 2010 roku i wyniosły tys. zł, (79,45% planu) tj. 10,43% dochodów ogółem. Najwyższy udział w wykonaniu dochodów majątkowych uzyskały gminy 45,53%. Tabela Nr 3 Dochody budżetowe w jednostkach województwa wielkopolskiego w podziale na dochody własne, subwencje i dotacje (w tys. zł) Wyszczególnienie Wykonanie Wykonanie Plan Wykonanie Wskaźnik (w %) 2009 rok 2010 rok 2011 rok 2011 rok (5:2) (5:3) (5:4) DOCHODY OGÓŁEM z tego: ,93 106,96 97,64 Dochody własne ,17 106,90 98,30 Województwo samorządowe ,54 124,78 103,21 Powiaty ,12 102,69 101,59 Miasta na prawach powiatu ,86 100,60 96,46 Gminy ,79 109,16 98,06 Subwencja ogólna ,22 104, Województwo samorządowe ,66 82, Powiaty ,39 105, Miasta na prawach powiatu ,51 107, Gminy ,32 103, Dotacje celowe ,32 111,18 92,90 Województwo samorządowe ,30 116,35 93,31 Powiaty ,95 108,74 94,28 Miasta na prawach powiatu ,66 97,73 87,81 Gminy ,18 114,38 93,63 Analiza dochodów budżetowych w jednostkach województwa wielkopolskiego w podziale wynikającym z ustawy o dochodach jst wykazała, że w 2011 roku: dochody własne, decydujące o stopniu samodzielności ekonomicznej, zostały zrealizowane w wysokości tys. zł, tj. 98,30% planu. W stosunku do 2010 roku dochody te wzrosły o 6,90% (tj. o kwotę tys. zł) a do 2009 roku wzrosły o 12,17% (czyli o kwotę tys. zł). Najwyższe wykonanie dochodów własnych miało 13

6 miejsce w województwie samorządowym 103,21%, nieznacznie niższe w powiatach 101,59%, następnie w gminach 98,06%. Najniższe wykonanie wystąpiło w miastach na prawach powiatu 96,46%. Analiza dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego z obszaru województwa wielkopolskiego według źródeł ich pochodzenia wykazała, że najwyższe dochody jst uzyskały z tytułu udziału w podatku dochodowym tys. zł, tj. 43,97% dochodów własnych ogółem, z tego: tys. zł z podatku dochodowego od osób fizycznych i tys. zł z podatku dochodowego od osób prawnych. Nieznacznie mniejszy udział osiągnęły jst z wpływów z tytułu podatków i opłat 32,93%, tj tys. zł. Z kolei dochody z majątku jst stanowiły 5,62% całości dochodów własnych, tj tys. zł. subwencja ogólna (łącznie ze środkami pochodzącymi z rezerwy subwencji ogólnej) w całym województwie wielkopolskim wyniosła tys. zł. W porównaniu do 2010 roku nastąpił wzrost kwoty subwencji o 4,31% (tj. o kwotę tys. zł) a do 2009 roku o 7,22% (tj. o kwotę tys. zł). Wzrost wystąpił na wszystkich stopniach samorządu za wyjątkiem województwa samorządowego. Realizacja dochodów z tytułu subwencji we wszystkich jednostkach województwa wielkopolskiego ukształtowała się na poziomie 100%, jedynie w gminach dochody te zostały zrealizowane minimalnie poniżej planu (w wysokości tys. zł przy planie tys. zł). Część oświatowa subwencji ogólnej przekazana w kwocie tys. zł stanowiła ponad 80% wszystkich środków otrzymanych przez jst z tytułu subwencji ogólnej. Część wyrównawcza, związana ze stopniem zróżnicowania dochodów jst poszczególnych typów, została zrealizowana w wysokości tys. zł a część równoważąca w wysokości tys. zł, co stanowi odpowiednio 13,99% i 3,03% subwencji ogółem. W ujęciu kwotowym największa część środków z tytułu subwencji ogólnej przypadła gminom tys. zł, z kolei najmniejsza województwu samorządowemu tys. zł. dotacje celowe (łącznie dotacje z budżetu państwa i pozostałe dotacje) zostały wykonane w kwocie tys. zł, tj. 92,90% planu po zmianach i wzrosły w stosunku do 2010 roku o 11,18%, tj. o tys. zł, a w stosunku do 2009 roku zmalały o 4,68%, tj. o tys. zł. Najwyższy wskaźnik realizacji dotacji celowych wystąpił w powiatach 94,28%, z kolei najniższy w miastach na prawach powiatu 87,81%.W strukturze dotacji celowych udział dotacji na zadania własne wyniósł 43,99%, tj tys. zł (z czego tys. zł, tj. 62,16% dotacji celowych na zadania własne, to dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy o finansach publicznych, lub płatności w ramach budżetu środków europejskich). 61,60% dotacji na zadania własne, tj tys. zł, stanowiły dotacje inwestycyjne. Największą część dotacji celowych ogółem stanowiły dotacje na zadania zlecone 51,30%, tj tys. zł, z których 4,66%, tj tys. zł to dotacje na 14

7 finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych. Z kolei dotacje z państwowych funduszy celowych jst województwa wielkopolskiego otrzymały w wysokości tys. zł, co stanowi 1,27% dotacji celowych ogółem (dotacje inwestycyjne 63,29%, tj tys. zł). Pozostałe 3,44%, tj tys. zł, to dotacje celowe na zadania realizowane na podstawie porozumień z administracją rządową oraz innymi jst (dotacje inwestycyjne 17,37% tj tys. zł). Największą część środków z tytułu dotacji celowych otrzymały gminy tys. zł (tj. 50,73%), natomiast najmniejszą miasta na prawach powiatu tys. zł (tj. 12,89%). Wysoki udział gmin w dochodach uzyskanych w formie dotacji celowych, który w stosunku do roku ubiegłego wzrósł o 1,42 punku procentowego, świadczy o wysokim obciążeniu gmin zadaniami zleconymi lub przyjętymi w drodze porozumień (dotacje na zadania własne stanowiły 35,61% dochodów gmin). Wykonanie dotacji celowych z budżetu państwa przedstawiono po uwzględnieniu zwrotów przekazanych do dnia 31 stycznia 2012 r. zgodnie z art. 251 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Należy tutaj jednak podkreślić, iż udział dotacji celowych w dochodach ogółem jednostek samorządu terytorialnego jest różny i zależy od charakteru jednostki samorządowej, a także od zakresu zadań, które zostały przyjęte do realizacji przez poszczególne jst. Tabela Nr 4 Struktura zrealizowanych dochodów w latach (w tys. zł) Lp. Dochody jednostek samorządu terytorialnego Wykonanie 2009 rok Wykonanie 2010 rok Wykonanie 2011 rok Dochody własne 48,51 50,91 50,89 2 Subwencja ogólna 28,85 29,67 28,93 3 Dotacje 22,64 19,42 20,18 z tego: Dotacje z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej 9,80 11,16 10,38 Dotacje z budżetu państwa na zadania własne 2,71 2,87 2,73 Dotacje pozostałe 10,13 5,39 7,07 4 Dochody ogółem (1+2+3) 100% 100% 100% W 2011 roku największy udział w strukturze wykonanych dochodów ogółem wszystkich jednostek samorządu terytorialnego stanowiły dochody własne 50,89% następnie subwencja ogólna 28,93% i dotacje celowe 20,18%. Wśród dotacji dominowały dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej. W grupie dotacji pozostałych ujęto w szczególności dotacje otrzymane od innych jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz na zadania z udziałem środków UE. 15

8 Struktura dochodów w latach nie uległa znaczącym zmianom. Wykres Nr 2 Struktura zrealizowanych dochodów w latach % 50% 40% 30% 20% 10% 0% Dochody własne Subwencja ogólna Dotacje celowe Szczegółowa analiza źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego wykazała, że na 258 jednostek samorządu terytorialnego województwa wielkopolskiego, 123 jednostki zrealizowały dochody własne w wysokości niższej niż zaplanowane, co stanowi o 41 mniej jednostek niż w 2010 roku. Spowodowane to było m.in. niższymi od planowanych wpływami z tytułu udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych. Natomiast 9 jednostek wykonało w 100% plan dochodów z tytułu dotacji, co spowodowane było m.in. uzyskanymi zwrotami dotacji celowych z budżetu państwa, które dokonywano w okresie od 1 stycznia do 31 stycznia 2012 r. W przypadku realizacji subwencji ogólnej na 258 jednostek samorządu terytorialnego 3 nie wykonały planu Miasto i Gmina Zbąszyń (wykonanie ,00 zł przy planie ,00 zł), a także w nieznacznej wysokości Powiat Średzki (wykonanie ,00 zł przy planie ,00 zł) oraz Powiat Obornicki (wykonanie ,00 zł przy planie ,00 zł). Niewykonanie planu subwencji ogólnej spowodowane było niedostosowaniem wysokości jej planu do informacji dysponenta Wykonanie dochodów w województwie samorządowym W województwie samorządowym dochody ogółem zostały zrealizowane w kwocie tys. zł, co stanowiło 98,72% założonego planu na 2011 rok, z tego 68,84% to dochody bieżące 16

9 wykonane w kwocie tys. zł, oraz 31,16% dochody majątkowe w kwocie tys. zł. W porównaniu do 2010 roku dochody bieżące wzrosły o 11,63%, a dochody majątkowe wzrosły o 32,37%. Tabela Nr 5 Wykonanie dochodów w województwie samorządowym (w tys. zł) Lp. Dochody województwa Wykonanie Wykonanie Plan 2011 rok Wykonanie Wskaźnik (w %) samorządowego 2009 rok 2010 rok (po zmianach) 2011 rok (6:3) (6:4) (6:5) Dochody własne ,54 124,78 103,21 2 Subwencje ,66 82,50 100,00 3 Dotacje celowe ,30 116,35 93,31 z tego: Dotacje z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej ,93 105,93 93,09 Dotacje z budżetu państwa na zadania własne ,36 100,42 100,00 Dotacje pozostałe ,26 121,98 93,25 4 Dochody ogółem (1+2+3) ,25 117,36 98,72 Z przeprowadzonej analizy wynika, iż głównym źródłem dochodów uzyskiwanych przez województwo samorządowe w 2011 roku były dochody własne, które stanowiły 52,56% dochodów ogółem, tj. o 3,13 punktów procentowych więcej niż w 2010 roku i aż o 23,63 punktów procentowych więcej niż w 2009 roku (co spowodowane było znacznym spadkiem dochodów ogółem zrealizowanych przez samorząd województwa w 2010 roku w porównaniu do 2009 roku, w wyniku ponad dwukrotnego zmniejszenia się środków otrzymanych z tytułu dotacji celowych). Najważniejszym źródłem dochodów własnych samorządu województwa były udziały w podatkach dochodowych stanowiących dochody budżetu państwa wpływy z tego tytułu wyniosły tys. zł (76,15% dochodów własnych ogółem), z tego: 83,07%, tj tys. zł stanowiły wpływy z udziału w podatku dochodowym od osób prawnych, i 16,93%, tj tys. zł w podatku dochodowym od osób fizycznych. Udział wpływów z tego tytułu w dochodach własnych ogółem województwa samorządowego był mniejszy niż w 2010 roku o 15,08 punktów procentowych. Dochody z podatków i opłat stanowiły 5,06% (tj tys. zł) dochodów własnych ogółem, a uzyskane z majątku 0,56% (tj tys. zł). Drugim znaczącym źródłem dochodów województwa były dotacje celowe, które stanowiły 40,88% dochodów ogółem. Należy wskazać, że w porównaniu do 2009 roku wpływy z tego źródła zmalały o kwotę tys. zł, czyli aż o 59,70%, natomiast w porównaniu z rokiem 2010 wzrosły o 17

10 kwotę tys. zł, tj. o 16,35%. Wśród dotacji celowych przekazanych województwu samorządowemu w 2011 r. dotacje z budżetu państwa na zadania zlecone wyniosły tys. zł, co stanowi 29,57%, a na zadania własne tys. zł, tj. 1,67% dotacji celowych ogółem. Pozostałe dotacje stanowiły kwotę tys. zł 68,76% dotacji celowych ogółem w tym tys. zł to dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy o finansach publicznych, lub płatności w ramach budżetu środków europejskich. Subwencja ogólna została zrealizowana zgodnie z planem i wyniosła tys. zł. W porównaniu do lat roku wystąpił jej spadek odpowiednio o 12,34% i 17,50%. W strukturze dochodów ogółem udział subwencji ogólnej, w porównaniu z rokiem ubiegłym zmalał o 2,77 punkty procentowe i wyniósł 6,57%. Część oświatowa subwencji ogólnej stanowiła kwotę tys. zł, tj. 63,12% udziału w wykonanej subwencji ogólnej oraz 4,14% w dochodach województwa ogółem. Część regionalna subwencji ogólnej tys. zł, tj. 36,82% subwencji ogólnej oraz 2,42% dochodów województwa ogółem. W 2011 roku województwo samorządowe nie otrzymało części wyrównawczej subwencji ogólnej, otrzymało natomiast uzupełnienie subwencji ogólnej w wysokości 46 tys. zł Wykonanie dochodów w powiatach W powiatach dochody ogółem zrealizowane zostały w wysokości tys. zł, tj. 98,97% planu. Udział dochodów bieżących i majątkowych w dochodach ogółem w 2011 roku przedstawiał się następująco: dochody bieżące 91,29% dochody majątkowe 8,71% Uzyskane w 2011 roku dochody bieżące w porównaniu do 2010 roku wzrosły o 7,55% i stanowiły kwotę tys. zł. Największy udział w dochodach bieżących ogółem uzyskał Powiat Poznański 9,22% dochodów bieżących ogółem, Pilski 6,47%, Ostrowski 6,19% i Gnieźnieński 5,88%. Dochody majątkowe zrealizowano w kwocie tys. zł, co stanowi spadek o 11,61% w porównaniu do 2010 roku. Największy udział uzyskał Powiat Kościański 8,99% dochodów majątkowych ogółem, Poznański 8,32%, Pleszewski 6,51%, Ostrowski 6,21%, Jarociński 5,62%, Słupecki 5,61% oraz Gostyński 5,26%. 18

11 Tabela Nr 6 Wykonanie dochodów w powiatach Lp. Dochody powiatów Wykonanie 2009 rok Wykonanie 2010 rok Plan 2011 rok (po zmianach) (w tys. zł) Wskaźnik (w %) Wykonanie 2011 rok (6:3) (6:4) (6:5) Dochody własne ,12 102,69 101,59 2 Subwencje ,39 105, Dotacje celowe ,95 108,74 94,28 z tego: Dotacje z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej ,39 106,34 99,23 Dotacje z budżetu państwa na zadania własne ,26 95,65 96,20 Dotacje pozostałe ,94 120,88 88,45 4 Dochody ogółem (1+2+3) ,78 105,55 98,97 Głównym źródłem dochodów powiatów w latach była subwencja ogólna. Powiaty w 2011 roku uzyskały z tego tytułu środki finansowe w łącznej kwocie tys. zł, realizując w 100% plan. W stosunku do 2010 roku subwencja ogólna zwiększyła się o 5,82%. W strukturze subwencji ogólnej przekazanej powiatom w 2011 roku dominowała subwencja oświatowa wykonana w wysokości tys. zł (tj. 82,25% subwencji ogólnej). Subwencja wyrównawcza wpłynęła do budżetów wszystkich powiatów z wyjątkiem Powiatu Poznańskiego w łącznej kwocie tys. zł (tj. 11,34% subwencji ogólnej), natomiast subwencja równoważąca w wysokości tys. zł (tj. 4,88% subwencji ogólnej). W 2011 roku wszystkie powiaty za wyjątkiem Powiatu Kaliskiego i Powiatu Średzkiego otrzymały uzupełnienie subwencji ogólnej z przeznaczeniem na wydatki bieżące w łącznej kwocie tys. zł. Poza tym powiaty: Gostyński, Kościański, Leszczyński, Poznański, Rawicki i Wolsztyński uzyskały środki na inwestycje na drogach publicznych powiatowych i wojewódzkich oraz na drogach powiatowych, wojewódzkich i krajowych w granicach miast na prawach powiatu w łącznej kwocie tys. zł. Ogółem środki na uzupełnienie subwencji ogólnej stanowiły 1,53% subwencji (tj tys. zł). Udział subwencji ogólnej w dochodach powiatów ogółem wzrósł w stosunku do roku ubiegłego o 0,12 punktu procentowego i wyniósł 44,74%. W poszczególnych powiatach udział ten ukształtował się od 22,26% w Powiecie Poznańskim do 57,84% w Powiecie Wągrowieckim, 57,92% w Powiecie Gnieźnieńskim i 58,67% w Powiecie Złotowskim. 19

12 W porównaniu do lat 2009 i 2010 wystąpił wzrost dochodów własnych powiatów odpowiednio o kwotę tys. zł tj. o 11,12% i tys. zł tj. o 2,69%. Realizacja dochodów własnych wyniosła 101,59% planu założonego na 2011 rok. Najwyższe wykonanie w stosunku do planu wykazał Powiat Pilski 108,65%, a najniższe Powiat Ostrzeszowski 87,82%. W strukturze dochodów udział dochodów własnych wyniósł 30,34%, co stanowi o 0,84 punktu procentowego mniej niż w roku ubiegłym. Najniższy udział dochodów własnych w dochodach ogółem zanotował Powiat Jarociński - 21,39%, a najwyższy Powiat Poznański 54,65%. Największe znaczenie wśród dochodów własnych miały wpływy z udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych, które stanowiły 53,43% dochodów własnych ogółem i wyniosły odpowiednio tys. zł oraz tys. zł. Dochody z tytułu opłat (m.in. opłaty komunikacyjnej, opłaty za wydane koncesje i licencje, wpływy od rodziców z tytułu odpłatności za utrzymanie dzieci w placówkach opiekuńczo - wychowawczych i w rodzinach zastępczych) wyniosły tys. zł, co daje 15,05% udziału w dochodach własnych ogółem. Natomiast wpływy z majątku powiatów zrealizowane w wysokości tys. zł, stanowiły 3,51% wszystkich dochodów własnych. Pozostałe 28,01% to głównie środki na dofinansowanie własnych zadań bieżących i inwestycji powiatów uzyskane z innych źródeł, dochody związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, środki z Funduszu Pracy na finansowanie kosztów wynagrodzenia i składek na ubezpieczenia społeczne pracowników powiatowego urzędu pracy, a także dochody z usług. Najniższy poziom wykonania wystąpił w dotacjach celowych i wyniósł 94,28% planu. Jedynie Powiat Pilski zrealizował dochody z tego źródła ponad planowaną wysokość (102,51% planu), co spowodowane było uzyskaniem nieplanowanych w budżecie dochodów z tytułu dotacji celowych w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz środków o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy o finansach publicznych lub płatności w ramach środków europejskich. Najniższe wykonanie wystąpiło w przypadku Powiatu Nowotomyskiego (73,65%), Kaliskiego (75,64%) oraz Wolsztyńskiego (79,01%). Realizacja dochodów z tytułu dotacji celowych w 2011 roku w porównaniu do lat roku wykazuje tendencję wzrostową - o 42,95% (tj. o tys. zł) do 2009 roku oraz o 8,74% (tj. o tys. zł) do 2010 roku. Tendencję wzrostową wykazuje również udział dotacji celowych w dochodach ogółem, który wyniósł 24,93%, przy 20,36% w 2009 roku i 24,20% w 2010 roku. Najwyższy udział dotacji celowych w wykonanych dochodach ogółem wystąpił w Powiecie Pleszewskim 37,73%, a najniższy w Powiecie Gnieźnieńskim 17,38%. W strukturze dotacji celowych zrealizowanych przez powiaty w 2011 r. największy udział przypadł dotacjom z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej, które zostały wykonane w kwocie tys. zł, tj. 41,45% dotacji celowych powiatów ogółem. Dotacje celowe na zadania własne, zostały wykonane w wysokości tys. zł, co daje 20,82% dotacji celowych ogółem. Pozostałe dotacje zostały wykonane w kwocie tys. zł. 37,73% dotacji celowych powiatów ogółem, w tym tys. zł to dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem 20

13 środków europejskich oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy o finansach publicznych, lub płatności w ramach budżetu środków europejskich 1.5. Wykonanie dochodów w miastach na prawach powiatu W świetle przepisów ustrojowych miasta na prawach powiatu, to gminy wykonujące zadania określone ustawą o samorządzie gminnym, jak i ustawą o samorządzie powiatowym. Na terenie województwa wielkopolskiego funkcjonują 4 miasta na prawach powiatu: Kalisz, Konin, Leszno i Poznań. W 2011 roku miasta na prawach powiatu zrealizowały dochody ogółem w wysokości tys. zł, czyli w 96,28% planu. Najwyższy poziom dochodów ogółem w relacji do planu osiągnęły Miasto Kalisz (100,20%) a najniższy Miasto Poznań (95,34%). Szczegółowe dane przedstawia tabela Nr 7 Wykonanie dochodów w miastach na prawach powiatu. W porównaniu do 2010 roku dochody bieżące wzrosły o 4,96% i wynoszą tys. zł, tj. 93,22% dochodów ogółem, z czego 70,54% dochodów bieżących ogółem to dochody Miasta Poznania. Natomiast dochody majątkowe, po wzroście w 2010 roku aż o 78,75% w porównaniu do 2009 roku, zmalały w 2011 roku o 27,39% w porównaniu do 2010 roku i wynoszą tys. zł tj. 6,78% dochodów ogółem. Najwyższy udział w dochodach majątkowych ogółem tj. 65,38% stanowią dochody majątkowe Miasta Poznania. Tabela Nr 7 Wykonanie dochodów w miastach na prawach powiatu (w tys. zł) Lp. Plan 2011 Wskaźnik (w %) Dochody miast na prawach Wykonanie Wykonanie Wykonanie rok (po powiatu 2009 rok 2010 rok 2011 rok (6:3) (6:4) (6:5) zmianach) Dochody własne ,86 100,60 96,46 2 Subwencje ,51 107, Dotacje celowe ,66 97,73 87,81 z tego: Dotacje z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej ,70 93,20 99,58 Dotacje z budżetu państwa na zadania własne ,58 100,04 97,76 Dotacje pozostałe ,63 107,85 66,24 4 Dochody ogółem (1+2+3), z tego: ,57 101,88 96,28 Kalisz ,04 99,09 100,20 Konin ,61 108,13 98,49 Leszno ,53 104,25 96,29 Poznań ,18 101,19 95,34 21

14 W analizowanych latach, tj miasta na prawach powiatu najwięcej środków finansowych uzyskiwały z dochodów własnych, które stanowiły średnio 66,11% wszystkich dochodów. W poszczególnych miastach na prawach powiatu udział dochodów własnych wynosił od 48,94% w Kaliszu do 70,32% w Poznaniu. Dochody własne kształtowały się w tym okresie na podobnym poziomie. W porównaniu do 2010 roku nastąpił nieznaczny wzrost dochodów własnych, który wyniósł 0,60%, do 2009 roku niewielki wzrost o 2,86%. Na wysokie wykonanie tej grupy źródeł dochodów było m.in. wysokie wykonanie dochodów z tyt. udziału w podatku dochodowych od osób fizycznych oraz od osób prawnych, które stanowiły 46,16% (tj tys. zł) dochodów własnych ogółem. Znaczące dochody 29,10% udziału w dochodach własnych - miasta na prawach powiatów uzyskały z tytułu podatków i opłat, przede wszystkim z podatku od nieruchomości ( tys. zł), od czynności cywilnoprawnych ( tys. zł) i od środków transportowych ( tys. zł) oraz wpływów z opłaty skarbowej ( tys. zł), komunikacyjnej ( tys. zł), za wydawanie zezwoleń na sprzedaż alkoholu ( tys. zł) i innych lokalnych opłat pobieranych przez jst na podstawie odrębnych ustaw ( tys. zł). Dochody z majątku jednostek wyniosły tys. zł, co stanowi 6,14% dochodów własnych ogółem. Najwyższa realizacja dochodów własnych w stosunku do planu wystąpiła w Kaliszu i wyniosła 101,07% planu, następnie w Koninie 98,90% planu, Lesznie 97,24% planu i Poznaniu 95,61% planu. W 2011 roku wszystkie miasta na prawach powiatu otrzymały subwencję ogólną w wysokości 100,00% planu ( tys. zł) wyższą niż w 2010 roku o 7,57%, tj. o tys. zł. Struktura subwencji ogólnej charakteryzowała się wysokim udziałem części oświatowej 93,70% (tj tys. zł). Udział subwencji równoważącej wynosił 5,25%, tj tys. zł (z czego tys. zł część powiatowa subwencji równoważącej i tys. zł część gminna subwencji równoważącej). Ponadto Miasto Kalisz uzyskało uzupełnienie subwencji ogólnej w łącznej kwocie tys. zł, w tym 152 tys. zł na zadania bieżące a tys. zł z przeznaczeniem na inwestycje na drogach publicznych powiatowych i wojewódzkich oraz na drogach powiatowych, wojewódzkich i krajowych w granicach miast na prawach powiatu. Środki na inwestycje na drogach publicznych otrzymało również Miasto Poznań w kwocie tys. zł. Udział subwencji ogólnej w dochodach ogółem w porównaniu z 2010 rokiem zwiększył się o 1,28 punktu procentowego i wyniósł 24,26% - od 21,11% w Mieście Poznaniu do 33,12% w Mieście Kaliszu. Realizacja dotacji celowych wyniosła łącznie tys. zł, tj. 87,81% planu. Z 4 miast na prawach powiatu żadne nie zrealizowało w pełni zaplanowanych dotacji celowych, przy czym najniższe wykonanie wykazało Miasto Poznań (83,73%), a najwyższe Miasto Kalisz (98,27%). W 2011 roku w porównaniu do 2009 roku wystąpił wzrost środków finansowych uzyskanych przez miasta na prawach powiatu z tytułu dotacji celowych o 26,66%, natomiast w porównaniu do 2010 roku wystąpił niewielki spadek o 2,27%. Podobnie w udziale dotacji celowych w dochodach ogółem w porównaniu z rokiem 2009 zanotowano wzrost o 1,69 punktu procentowego, a w porównaniu z rokiem 2010 spadek o 0,45 punktu procentowego. 22

15 W strukturze dotacji celowych 57,83% stanowiły dotacje z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej, które miasta na prawach powiatu otrzymały w wysokości tys. zł. Dotacje na zadania własne zostały zrealizowane w kwocie tys. zł i wynosiły 16,15% dotacji celowych miast na prawach powiatu ogółem. Pozostałe dotacje zostały wykonane w kwocie tys. zł co stanowi 26,02% dotacji ogółem w tym tys. zł to dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy o finansach publicznych, lub płatności w ramach budżetu środków europejskich Wykonanie dochodów w gminach Gminy zrealizowały dochody ogółem w kwocie tys. zł, tj. 97,72% planu. Dochody bieżące gmin wyniosły tys. zł tj. 90,82% dochodów ogółem i wzrosły o 5,70% w porównaniu do 2010 roku. Struktura dochodów bieżących gmin kształtuje się następująco: 49,21% dochodów bieżących ogółem to dochody gmin miejsko wiejskich, 35,91% dochodów bieżących ogółem to dochody gmin wiejskich, 14,88% dochodów bieżących ogółem to dochody gmin miejskich. Dochody majątkowe gmin wzrosły ponad dwukrotnie w porównaniu do 2009, z kolei w porównaniu do 2010 roku o 43,73% i zostały zrealizowane w kwocie tys. zł tj. 9,18% dochodów ogółem, z czego 50,47% to dochody majątkowe gmin miejsko wiejskich, 36,46% dochody majątkowe gmin wiejskich oraz 13,07% to dochody majątkowe gmin miejskich. Tabela Nr 8 Wykonanie dochodów w gminach Lp. Dochody gmin Wykonanie 2009 rok Wykonanie 2010 rok Plan 2011 rok (po zmianach) (w tys. zł) Wskaźnik (w %) Wykonanie 2011 rok (6:3) (6:4) (6:5) Dochody własne ,79 109,16 98,06 2 Subwencje ,32 103, Dotacje celowe ,18 114,38 93,63 Z tego: Dotacje z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej ,52 98,45 98,50 Dotacje z budżetu państwa na zadania własne ,82 106,15 93,82 Dotacje pozostałe ,78 205,89 83,36 4 Dochody ogółem ,66 108,34 97,72 23

16 Gminy najwięcej środków finansowych w latach gromadziły z dochodów własnych (49,72%) i subwencji ogólnej (31,58%). W 2011 roku dochody własne wykonane zostały na poziomie 98,06% planu i w porównaniu do lat wzrosły odpowiednio o 17,79%, tj. o kwotę tys. zł oraz o 9,16%, tj. o kwotę tys. zł. Realizacja tych dochodów kształtowała się w sposób zróżnicowany, a skrajne wielkości wykonania planu to od 69,44% w Gminie Odolanów do 115,74% w Gminie Grzegorzew. W 115 jednostkach (51,80% gmin województwa wielkopolskiego) nie wykonano w pełni dochodów własnych, a ponadplanowe dochody własne uzyskało 107 gmin, tj. o 29 gmin więcej niż w 2010 r. Największy wpływ na wysokość zrealizowanych przez gminy dochodów własnych miały dochody z tytułu podatków i opłat, stanowiące 43,38% dochodów własnych ogółem, a przede wszystkim wpływy z podatku od nieruchomości wykonane w wysokości tys. zł, jak również z podatku rolnego tys. zł, od czynności cywilnoprawnych tys. zł i od środków transportowych tys. zł oraz wpływy z opłat za wydawanie zezwoleń na sprzedaż alkoholu tys. zł. Znaczące były również wpływy z tytułu udziału w podatku PIT i CIT, które łącznie stanowiły 35,27% dochodów własnych i wyniosły odpowiednio tys. zł i tys. zł. Z kolei dochody z majątku jst osiągnęły kwotę tys. zł (tj. 6,56% dochodów własnych ogółem). Pozostałe 14,79% dochodów własnych to w głównej mierze środki na dofinansowanie własnych zadań bieżących oraz inwestycji i zakupów inwestycyjnych uzyskane z innych źródeł, wpływy z usług oraz środki finansowe należne gminom na podstawie innych ustaw. Największy udział dochodów własnych w zrealizowanych dochodach ogółem wystąpił w: Gminie Suchy Las 83,15%, Gminie Tarnowo Podgórne 82,14%, Gminie Komorniki 80,14%, Mieście i Gminie Kórnik 79,58%, Gminie Przykona 78,48%, Mieście Puszczykowo 76,86%. W ww. jednostkach tak wysoki udział dochodów własnych spowodowany był wysokim wykonaniem m. in. dochodów z tytułu podatku od nieruchomości, związanego z działalnością firm i uruchamianiem nowych, oddawaniem do użytku nowych budowli i lokali zajmowanych na działalność gospodarczą. Kolejnym, wysokim pod względem wykonania, źródłem dochodów były udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych, zależne od liczby i dochodów podatników zamieszkałych na terenie gminy, oraz od osób prawnych, w znacznym stopniu uzależnione od koniunktury gospodarczej oraz liczebności i wielkości firm zlokalizowanych na terenie danej gminy, jak również posiadających na terenie gminy swoje filie czy oddziały. 24

17 Najniższy udział dochodów własnych w zrealizowanych dochodach ogółem wystąpił w: Gmina Gizałki 16,40%, Gminie Skulsk 17,89%, Gminie Grodziec 18,31%, Gminie Kawęczyn 19,14%, Mieście i Gminie Pyzdry 19,47%, Mieście i Gminie Tuliszków 19,74%. Wysoki udział w dochodach ogółem stanowią subwencje (54,37% - Skulsk, 52,49% - Kawęczyn, 50,56% - Gizałki, 47,54% - Tuliszków, 46,08% - Pyzdry, 45,20 - Grodziec) oraz dość wysoki dotacje celowe (od 27,73% w Gminie Skulsk do 36,49% w Gminie Grodziec), stąd niższy udział dochodów własnych w ogólnej kwocie dochodów. Dochody z tytułu subwencji ogólnej w gminach zrealizowane zostały minimalnie poniżej planu w wysokości tys. zł (przy planie tys. zł). W odniesieniu do lat dochody z tego tytułu wzrosły odpowiednio o 6,32% i 3,46%. Najwyższą kwotę subwencji otrzymały gminy miejsko-wiejskie ( tys. zł) oraz gminy wiejskie ( tys. zł), natomiast najniższą gminy miejskie ( tys. zł). Największy udział w subwencji ogólnej stanowiła jej część oświatowa, która wyniosła 77,15% (tj tys. zł). Część wyrównawcza wyniosła 20,96% (tj tys. zł) a część równoważąca 1,48% ( tys. zł). W skali województwa wielkopolskiego 38 gmin otrzymało uzupełnienie subwencji ogólnej w łącznej kwocie tys. zł. Z kolei udział subwencji ogólnej w dochodach uzyskanych przez gminy ogółem zmniejszył się w stosunku do roku ubiegłego o 1,42 punktu procentowego i wyniósł 30,20%, a w poszczególnych gminach kształtował się od 11,30% (w Mieście i Gminie Kórnik) do 57,80% (w Gminie Mycielin). Dotacje celowe gminy otrzymały w wysokości tys. zł, tj. 93,63% planu. W porównaniu do 2010 roku wystąpił wzrost kwoty dotacji celowych o tys. zł, tj. o 14,38% a do 2009 roku dotacje wzrosły o kwotę tys. zł, tj. aż o 33,18%. Realizacja dochodów z tego tytułu wahała się od 32,28% w Mieście i Gminie Mikstat do 106,17% w Mieście i Gminie Trzemeszno. Najniższy udział dochodów z tytułu dotacji celowych w dochodach ogółem odnotowały: Gmina Tarnowo Podgórne 4,31%, Gmina Suchy Las 4,56%, Gmina Czerwonak 6,25%, Najwyższy z kolei: Gmina Wapno 49,24%, Mieście Sulmierzyce 49,01%, 25

18 Gmina Miasteczko Krajeńskie 43,47%. W strukturze dotacji celowych otrzymanych przez gminy w 2011 r. dominowały dotacje na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, które stanowiły 61,02% dotacji celowych ogółem, tj tys. zł. Dotacje na zadania własne wykonane zostały w wysokości tys. zł, co daje 14,28% udziału i ponad czterokrotnie mniej środków finansowych niż na zadania zlecone. 24,70% dotacji celowych stanowią pozostałe dotacje wykonane w kwocie tys. zł w tym tys. zł to dotacje celowe w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy o finansach publicznych, lub płatności w ramach budżetu środków europejskich. Reasumując w ogólnej kwocie dochodów jednostek samorządu terytorialnego z obszaru województwa wielkopolskiego największy udział miały dochody własne, w tym udziały w podatkach dochodowych, uzyskiwane z podatków i opłat wymierzanych i ściąganych przez jst (głównie z podatków od nieruchomości i od środków transportowych), oraz dochody uzyskiwane z majątku jst. Wysoki udział w ogólnej kwocie dochodów jednostek miały także dochody przekazane z budżetu państwa, a w szczególności subwencja ogólna, która w 2011 roku została przekazana w kwocie tys. zł, co stanowi 28,93% zrealizowanych dochodów ogółem Obniżenie górnych stawek podatków oraz udzielenie ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień z poboru podatków i opłat Na poziom realizacji dochodów własnych zasadniczy wpływ mają organy gmin i miast na prawach powiatu, gdyż zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi organ stanowiący i organ wykonawczy decyduje odpowiednio: o wysokości obowiązujących w danej gminie i mieście na prawach powiatu stawkach podatkowych oraz o wielkości udzielonych ulg, zwolnień, odroczeń, umorzeń w podatkach stanowiących dochód gminy i miasta na prawach powiatu, nie będących ulgami ustawowymi. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, do udzielania ulg podatkowych, umarzania, rozkładania na raty i odraczania terminów płatności z tytułu podatków i opłat stanowiących dochody jednostek samorządu terytorialnego, a także zwalniania z obowiązku pobrania, bądź ograniczenia poboru tych należności, przez gminy oraz miasta na prawach powiatu, mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa 18. Stosownie do art. 18 ust. 2 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, w przypadku pobieranych przez urząd skarbowy podatków i opłat stanowiących w całości dochody jednostek 18 tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm. 26

19 samorządu terytorialnego (np. podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek dochodowy od osób fizycznych opłacany w formie karty podatkowej), naczelnik tego urzędu może umarzać, odraczać termin zapłaty lub rozkładać na raty należności oraz zwalniać płatnika z obowiązku pobrania, bądź ograniczać pobór należności wyłącznie na wniosek lub za zgodą przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego, którym w rozumieniu ustawy - jest wójt, burmistrz (prezydent miasta). W takich przypadkach zgodnie z przepisem art. 18 ust. 4 ustawy naczelnik urzędu skarbowego przekazuje jednostce samorządu terytorialnego informacje o wydanych decyzjach w terminie 10 dni po upływie każdego kwartału. Organy gmin i miast na prawach powiatu korzystając z uprawnień ustawowych - mając możliwość obniżania górnych stawek podatków a także udzielania ulg i zwolnień, umorzeń, odroczenia terminu płatności i rozkładania na raty - korzystały z tych uprawnień i tak jak w latach poprzednich podejmowały stosowne uchwały oraz wydawały decyzje. Zgodnie z danymi wykazanymi w sprawozdaniu z wykonania dochodów podatkowych za 2011 rok, obniżenie górnych stawek podatków oraz udzielenie ulg i zwolnień, umorzeń, rozłożenia na raty i odroczenia terminu płatności w podatkach ukształtowało się na następującym poziomie: w gminach skutki obniżenia górnych stawek podatków wyniosły tys. zł, skutki udzielonych ulg i zwolnień tys. zł, umorzeń tys. zł, a rozłożenia na raty i odroczenia terminu płatności tys. zł. Procentowy udział skutków obniżenia górnych stawek podatków oraz udzielenia ulg i zwolnień, umorzeń, rozłożenia na raty i odroczenia terminu płatności w podatkach i opłatach w stosunku do wykonanych dochodów ogółem wyniósł 4,45%, a do wykonanych dochodów własnych wyniósł 8,91%. w miastach na prawach powiatu skutki obniżenia górnych stawek podatkowych wyniosły tys. zł, skutki udzielonych ulg i zwolnień tys. zł, umorzeń tys. zł, a rozłożenia na raty i odroczenia terminu płatności tys. zł. Procentowy udział kwoty wynikającej z obniżenia górnych stawek podatków oraz udzielenia ulg i zwolnień, umorzeń, rozłożenia na raty i odroczenia terminu płatności w podatkach i opłatach w stosunku do wykonanych dochodów ogółem wyniósł 1,20%, a do wykonanych dochodów własnych wyniósł 1,85%. Z porównania do 2010 roku wynika, iż w gminach oraz miastach na prawach powiatu: kwota wynikająca z obniżenia górnych stawek podatkowych wzrosła o 16,91% (tj. o tys. zł), kwota wynikająca z udzielonych ulg i zwolnień, umorzeń, rozłożenia na raty i odroczenia terminu płatności wzrosła o 6,71% (tj. o tys. zł). Uchwały organów stanowiących i decyzji organów podatkowych gmin powodują, że przeciętnie jednostki te uzyskują dochody budżetowe o 3,41% niższe od możliwych do uzyskania przy stosowaniu górnych stawek podatkowych oraz przy rezygnacji z umarzania zaległości podatkowych, rozkładania na 27

20 raty i odraczania terminów płatności. W wielkości skutków prowadzonej polityki podatkowej nie ma wyraźnych różnic między gminami miejskimi, wiejskimi i miejsko-wiejskimi (średnio 4,29% możliwych do uzyskania dochodów), jedynie miasta na prawach powiatu w znacznie mniejszym stopniu korzystają z przysługujących im uprawnień w tym zakresie - utrata dochodów z tego tytułu sięga tam tylko 1,20% możliwych do uzyskania dochodów (od 0,68% w Poznaniu do 2,55% w Kaliszu). Najbardziej korzystną dla swoich mieszkańców i przedsiębiorców politykę podatkową prowadziła w 2011 roku Gmina Suchy Las, gdzie udział skutków obniżenia górnych stawek podatków, udzielonych ulg i zwolnień oraz umorzeń, rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności stanowi 16,89% możliwych do uzyskania dochodów tj tys. zł, z kolei najbardziej restrykcyjną politykę podatkową w tym zakresie prowadzi Miasto Poznań gdzie wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 0,68%. Zauważyć należy, że łagodna polityka podatkowa może zachęcać do podejmowania działalności i osiedlania się na terenie gminy, jednak powoduje to nierekompensowaną w żaden sposób utratę dochodów, ograniczając finansowe możliwości inwestowania w rozwój infrastruktury; zaniedbania w tej dziedzinie mogą działać zniechęcająco na inwestorów. W ogólnych kwotach skutków polityki podatkowej dominują skutki obniżenia stawek podatków i opłat stanowiących dochód gmin. W gminach miejskich 86,57%, w gminach miejsko-wiejskich 82,91%, a w gminach wiejskich 80,58%. W miastach na prawach powiatu udział skutków obniżenia stawek podatków i opłat był nieco niższy i wyniósł 70,22%. Przeprowadzona analiza wskazuje, iż gminy i miasta na prawach powiatu korzystają z możliwości obniżenia górnych stawek podatkowych oraz udzielania ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień Dochody przeznaczone na realizację programów i projektów finansowanych i współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, EFTA i innych środków zagranicznych Rok 2011 był kolejnym rokiem, w którym jednostki samorządu terytorialnego korzystały ze środków pochodzących z Unii Europejskiej, EFTA i innych środków zagranicznych na dofinansowanie realizowanych zadań, w tym przede wszystkim inwestycji. Wpływy budżetowe we wszystkich jednostkach samorządu terytorialnego województwa wielkopolskiego z tego tytułu zostały wykonane w kwocie tys. zł, co stanowi 8,08% ogółu zrealizowanych dochodów (przy 5,90% zrealizowanych dochodów w 2010 roku i 10,55% w 2009 roku). Największe dochody z tego źródła w stosunku do wykonanych dochodów ogółem zrealizowało województwo samorządowe 38,89%. Kwotowo (poza województwem samorządowym) największe dochody uzyskało Miasto Poznań tys. zł, co stanowi spadek w porównaniu do 2010 roku o tys. zł, a do 2009 roku o tys. zł. Biorąc z kolei pod uwagę udział w dochodach ogółem najwyższy wskaźnik wystąpił w Gminie Miasteczko Krajeńskie, w której dochody pochodzące z Unii Europejskiej stanowiły 35,13% dochodów ogółem. 28

21 Szczegółowa analiza źródeł dochodów jst pozwala stwierdzić, że na 258 jednostek samorządu terytorialnego województwa wielkopolskiego około 48% (123 jednostki) nie zrealizowało w 100% zaplanowanych dochodów własnych, a około 97% (249 jednostki) nie wykonało w pełni dotacji celowych. Niepełne wykonanie dochodów własnych związane było częściowo z sytuacją gospodarczą kraju i powodowało zwiększone korzystanie z przychodów, w tym z tytułu kredytów, pożyczek i obligacji. Na wysokość uzyskiwanych dochodów własnych znaczący wpływ ma poziom rozwoju gospodarczego. W lepszej sytuacji znajdują się jednostki samorządu terytorialnego, na obszarze których mieszka wielu podatników podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) i zlokalizowanych jest wiele siedzib płatników podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Niższy poziom rozwoju gospodarczego rzutuje również na wysokość udziałów w dochodach gmin i miast na prawach powiatu dochodów z podatków i opłat stanowiących w całości dochód gmin oraz na wysokość udziału dochodów z majątku. O silnym związku poziomu rozwoju gospodarczego z efektywnością poszczególnych źródeł dochodów własnych świadczą również różnice w strukturze dochodów gmin miejskich, miejsko-wiejskich i wiejskich. Gminy wiejskie w porównaniu z miastami znacznie mniejszą część dochodów uzyskują zarówno z udziałów w podatkach dochodowych, jak i z podatków i opłat lokalnych oraz z majątku. Wyjątek stanowią gminy wiejskie zlokalizowane w pobliżu centrum gospodarczego województwa jakie stanowi Miasto Poznań. 2. WYDATKI 2.1. Ogólna charakterystyka wydatków jednostek samorządu terytorialnego Stosownie do treści art. 216 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wydatki jednostek samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w ustawach, w szczególności na: - zadania własne jednostek samorządu terytorialnego; - zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami; - zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia; - zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego; - pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego; - programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 (środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej 29