MONITORING TŁA ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY W POLSCE DLA POTRZEB EMEP, GAW/WMO I KOMISJI EUROPEJSKIEJ RAPORT SYNTETYCZNY 2014

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "MONITORING TŁA ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY W POLSCE DLA POTRZEB EMEP, GAW/WMO I KOMISJI EUROPEJSKIEJ RAPORT SYNTETYCZNY 2014"

Transkrypt

1 Główny Inspektorat Ochrony Środowiska MONITORING TŁA ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY W POLSCE DLA POTRZEB EMEP, GAW/WMO I KOMISJI EUROPEJSKIEJ RAPORT SYNTETYCZNY Raport opracowano na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska i sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Warszawa, listopad 215 r.

2 Wykonanie: Magdalena Bogucka - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej PIB na podstawie raportów IMGW PIB i IOŚ PIB za rok, wykonanych przez następujących autorów: Magdalena Bogucka Anna Degórska Zdzisław Prządka Krzysztof Skotak Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej PIB Centrum Monitoringu Klimatu Polski Sekcja Badań i Monitoringu Tła Zanieczyszczeń Atmosfery Instytut Ochrony Środowiska PIB Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka Przy cytowaniu danych należy podawać źródło danych: Państwowy Monitoring Środowiska, Inspekcja Ochrony Środowiska

3 Spis treści 1. Wstęp 5 2. Stacje monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce 5 3. Program pomiarowy 7 4. Warunki meteorologiczne w roku na tle wielolecia Zanieczyszczenie powietrza w roku na tle wielolecia Zanieczyszczenie opadów atmosferycznych w roku na tle wielolecia 29 7 Depozycja zanieczyszczeń do podłoża w roku na tle wielolecia Sytuacja Polski na tle Europy Podsumowanie 63 Bibliografia 64 Spis rysunków 66 Spis tabel 68 3

4 4

5 1. Wstęp Program monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce jest realizowany celem wypełnienia jednego ze zobowiązań naszego kraju, wynikających z Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości oraz Protokołu do tej Konwencji w sprawie finansowania EMEP (Co-operative Programme for Monitoring and Evaluation of the Long Range Transmission of Air Pollutants in Europe, roboczo - European Monitoring and Evaluation Programme). Uzyskiwane w ramach programu dane o zanieczyszczeniu atmosfery są przekazywane i zasilają programy GAW/WMO (Global Atmosphere Watch/World Meteorological Organization) i HELCOM Komisji Helsińskiej oraz wykorzystywane są przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska do wspomagania oceny jakości powietrza. Wyniki badań mają być wykorzystywane do oceny działań podejmowanych w Europie oraz w Polsce na rzecz ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego przed zakwaszającymi, utleniającymi i toksycznymi zanieczyszczeniami powietrza. Niniejszy raport przygotowano w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowym Instytucie Badawczym (IMGW-PIB) na podstawie raportów rocznych IMGW- PIB [5] i Instytutu Ochrony Środowiska Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB) [7], wykonanych na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ), na podstawie umów finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Raport obejmuje wyniki pomiarów zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w roku na tle danych wieloletnich od 1994 roku (lub krótszego okresu, w zależności od długości serii pomiarowej). Omówiono również sytuację Polski na tle Europy. W opracowaniu wykorzystano wyniki badań prowadzonych w Polsce na czterech stacjach sieci pomiarowych EMEP oraz GAW/WMO w ramach monitoringu działającego na potrzeby tej sieci oraz na potrzeby Komisji Europejskiej. 2. Stacje monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce Sieć EMEP i GAW/WMO w Polsce obejmuje w chwili obecnej cztery stacje tła zanieczyszczenia atmosfery: Jarczew, Łebę i Śnieżkę, gdzie pomiary prowadzi Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy, oraz Puszczę Borecką (z posterunkiem pomiarowym zlokalizowanym w Diablej Górze), należącą do Instytutu Ochrony Środowiska Państwowego Instytutu Badawczego. Jako pierwsza do sieci włączona została w 1978 r., obsługiwana przez IMGW-PIB, ale niedziałająca już stacja w Suwałkach (zlikwidowana w 1994 r.), a następnie sukcesywnie kolejne stacje: Jarczew (od 1985 r.), Śnieżka (od 1992 r.), Puszcza Borecka (od 1992 r.) oraz Łeba (od 1993 r.). Podstawowe informacje o stacjach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce zamieszczono w tabeli 1, a ich rozmieszczenie zaprezentowano na załączonej mapie (rysunek 1). 5

6 Rysunek 1. Lokalizacja stacji monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce. Tabela 1. Stacje monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce 6

7 3. Program pomiarowy Stacje monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce realizują program stacji regionalnych GAW/WMO oraz większość programu poziomu 1 EMEP. Stacja Puszcza Borecka realizuje dodatkowo pewne elementy programu poziomu 2 EMEP. Ponadto na stacji nadmorskiej w Łebie, oprócz wyżej wymienionych, realizowany jest program BMP/HELCOM (Międzynarodowy Program Monitoringu Bałtyku dla potrzeb Komisji Helsińskiej). W roku program obejmował we wszystkich rejonach badań pomiar gazowych zanieczyszczeń powietrza, aerozoli oraz sum związków gazowych i aerozoli, oraz pomiar składu chemicznego opadów atmosferycznych. Program pomiarowy na stacji Puszcza Borecka obejmował w roku jeszcze dwutlenek węgla, pył zawieszony PM1 i zawarte w nim metale ciężkie oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a także pył zawieszony PM2,5, i analizy składu pyłu zawieszonego PM2,5 na zawartość anionów, kationów oraz węgla organicznego i elementarnego. Na stacji w Łebie program obejmował badanie zawartości metali ciężkich w wodzie opadowej, a na stacji Puszcza Borecka metali ciężkich i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w opadzie całkowitym. Nowe elementy programu zostały wprowadzone na stacji Puszcza Borecka zgodnie z wymaganiami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady /5/WE z dnia 21 maja r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy [9] oraz Dyrektywy /17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu [1], przetransponowanej do polskiego prawa. W tabeli 2 (na stronach 9-1) przedstawiono szczegółowo program pomiarowy realizowany na stacjach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce, oraz metody poboru i oznaczania substancji stosowane na stacjach obu instytucji, uczestniczących w pomiarach. Próbki zanieczyszczeń powietrza na oznaczanie gazów, aerozoli oraz gazów i aerozoli, a także próbki opadów atmosferycznych na oznaczanie makroskładników pobierane były w cyklu doby opadowej. Doba opadowa trwa od godziny 6: UTC danego dnia do godziny 6: UTC dnia następnego, czyli godziny 8: w okresie obowiązywania urzędowego czasu letniego i godziny 7: czasu zimowego. Próbki pobierano codziennie, również w dni ustawowo wolne od pracy. Jedynie ozon i dwutlenek węgla w przyziemnej warstwie atmosfery rejestrowano w trybie ciągłym za pomocą automatycznych analizatorów. W przypadku pyłu doba ekspozycji filtrów obejmowała okres od godziny : do : CET. Metale ciężkie i WWA w pyle PM1 oznaczano w próbkach tygodniowych łączonych z dobowych. Na stacji Puszcza Borecka zawartość rtęci oznaczano w tygodniowych próbkach opadów zbieranych do osobnego kolektora. Próbki opadów całkowitych, do oznaczania pozostałych metali ciężkich i WWA, zbierano w cyklach tygodniowych i zlewano do próbek miesięcznych. Przyjęto, że tydzień pomiarowy trwa od godziny 6: UTC we wtorek do godziny 6: UTC w następny wtorek. Metale ciężkie w opadach na stacji w Łebie oznaczano w próbkach dwutygodniowych. Zgodnie z przyjętą metodyką niektóre wskaźniki oznaczano bezpośrednio na stacjach. Pobrane próbki natomiast analizowano w laboratoriach: Centrum Monitoringu Klimatu Polski IMGW-PIB w Warszawie, Laboratorium Monitoringu Środowiska IOŚ-PIB w Warszawie, laboratoriach IMGW-PIB w Wysokogórskim Obserwatorium Meteorologicznym na Śnieżce, w Zakładzie Ekologii we Wrocławiu, w Zakładzie Chemii Ośrodka Technicznej Kontroli 7

8 Zapór w Warszawie oraz w Ośrodku Oceanografii i Monitoringu Bałtyku w Gdyni. Oznaczenia węgla organicznego i elementarnego w pyle PM2,5 dla IOŚ-PIB wykonano w Instytucie Podstaw Inżynierii Środowiska PAN w Zabrzu. Jakość pracy laboratoriów podlega stałej kontroli ze strony programów międzynarodowych. Laboratoria IMGW-PIB w Warszawie i w Gdyni oraz laboratoria IOŚ- PIB biorą udział w międzylaboratoryjnych badaniach porównawczych oznaczania zanieczyszczeń w powietrzu i w opadach atmosferycznych. Takie porównania są organizowane raz do roku przez Chemiczne Centrum Koordynacyjne EMEP (EMEP/CCC/NILU). Ponadto dwukrotnie w ciągu roku laboratoria IMGW-PIB w Warszawie i na Śnieżce oraz laboratoria IOŚ-PIB uczestniczą w międzylaboratoryjnych badaniach porównawczych oznaczania składników opadu atmosferycznego. Organizuje je Amerykańskie Centrum ds. Zapewnienia Jakości (WMO/QA/SAC). Ponadto raz w roku kalibrator ozonu IMGW-PIB i analizator ozonu IOŚ-PIB są kalibrowane w Czeskim Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym w Pradze, zgodnie ze standardem atestowanym przez National Bureau of Standards (USA). Należy podkreślić, że Stacja KMŚ (Kompleksowego Monitoringu Środowiska) Puszcza Borecka posiada akredytację Polskiego Centrum Akredytacji (nr AB 337) na pobieranie próbek zanieczyszczeń powietrza i opadów atmosferycznych, na pomiar stężenia ozonu oraz na oznaczanie w próbkach wody przewodności elektrolitycznej i wskaźnika ph. Laboratorium Monitoringu Środowiska IOŚ-PIB posiada akredytację PCA (nr certyfikatu AB 336), m.in. na oznaczanie wybranych substancji znajdujących się w powietrzu i opadach atmosferycznych. Szczegóły można odnaleźć w raporcie IOŚ-PIB [7]. 8

9 Tabela 2. Metody pomiarowe stosowane na stacjach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w roku. a) powietrze 9

10 b) opady 1

11 4. Warunki meteorologiczne w roku na tle wielolecia Warunki meteorologiczne scharakteryzowano na podstawie danych meteorologicznych uzyskanych z sieci Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej (PSHM) IMGW- PIB oraz uzupełniono, w miarę możliwości, informacjami z pomiarów meteorologicznych prowadzonych w ramach programu Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w rejonie stacji Puszcza Borecka na posterunku zlokalizowanym w Diablej Górze. Wykorzystano ponadto dane o kierunkach napływu mas powietrza nad obszar Polski i typie cyrkulacji, opracowanych w IMGW-PIB na podstawie klasyfikacji typów cyrkulacji wg J. Lityńskiego [14, 19]. Warunki meteorologiczne w roku odniesiono do przeciętnych warunków z okresu poprzedzającego W roku w Polsce przeważały dni z napływem z sektora południowego łącznie ok. 45% dni, najczęściej z kierunku SE 16,7%, S 15,3% i SW 13,4%. Dwukrotnie mniej było dni z cyrkulacją z sektora północnego; dni z napływem z N i NW występowały z częstością po ok. 8%. Obserwowano znacznie częstszy napływ powietrza z kierunku wschodniego (13,2%) niż z zachodniego (8,5%), co było charakterystyczne również w roku. Rozkład częstości kierunków w roku przedstawiono na rys. 2. NW N 2 15 NE 1 W 5 E SW SE S brak wyraźnego kierunku adwekcji mas powietrza: r.:9,6%, r.:8,5%, 1994-: 9,6% Rys. 2. Rozkład częstości kierunków cyrkulacji atmosferycznej 1 w Polsce w roku na tle wielolecia i w porównaniu do roku. Kierunek SE dominował w roku zwłaszcza w styczniu (58%) i listopadzie (47%). 1 Kierunek napływu mas powietrza oceniano na podstawie dobowych typów cyrkulacji wg J. Lityńskiego (1969). 11

12 godz. godz. godz. godz. W porównaniu do roku w roku znacznie częstszy był napływ z kierunków SE (o 11%) i S (o 6%), natomiast z dużo mniejszą frekwencją niż w roku występował napływ z N i NE (o 5-6% rzadziej). Rozkład kierunków mas powietrza w roku w Polsce, oceniony na podstawie kierunków cyrkulacji wg Lityńskiego, odbiegał od rozkładu średniego wieloletniego 1994-, zwłaszcza z uwagi na wyraźnie znacznie częstszy napływ z sektora południowowschodniego SE, południowego S i wschodniego E w porównaniu z północno-zachodnim NW i północnym N (rys. 2). Roczna suma usłonecznienia w roku wyniosła od 1411 godzin na Śnieżce do 271 godzin w Łebie. Suma usłonecznienia była większa od średniej wieloletniej (1994-) o 214 h (12,5%) w Puszczy Boreckiej, o 213 h (o 11,5%) w Łebie, o 57 h (o 3%) w Jarczewie oraz mniejsza od wieloletniej o 52 h (blisko 4%) na stacji wysokogórskiej na Śnieżce (rys. 3). W roku w porównaniu z rokiem czas trwania usłonecznienia był dłuższy we wszystkich rejonach badań o h (o 5-14%) Łeba Jarczew I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Śnieżka Puszcza Borecka I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rysunek 3. Przebieg roczny miesięcznych sum usłonecznienia na stacjach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w roku na tle przebiegu średniego wieloletniego i w porównaniu do roku. Rozkład usłonecznienia w roku przedstawiono na rysunku 3. W roku najwięcej godzin ze słońcem wystąpiło na stacjach nizinnych w lipcu, co było również charakterystyczne dla poprzedniego roku, a na stacji wysokogórskiej w czerwcu. Na Śnieżce bardzo słoneczny, zwłaszcza w porównaniu do przebiegu wieloletniego, był marzec. W porównaniu z przebiegiem wieloletnim dużo bardziej słoneczny w rejonie Łeby był lipiec, a w rejonie Puszczy Boreckiej kwiecień, lipiec i wrzesień. Mniejsze niż przeciętnie w wieloleciu usłonecznienie obserwowano w Łebie w maju, w Jarczewie w maju i sierpniu, w 12

13 [ C] [ C] [ C] [ C]. Puszczy Boreckiej w czerwcu i sierpniu, a na stacji wysokogórskiej w okresie kwiecieńmaj i w sierpniu. W porównaniu z rokiem poprzednim sumy usłonecznienia w sezonie wegetacyjnym, przyjmowanym a priori jako okres od 1.V. do 31.VII., były nieznacznie wyższe (o 37 h, tj. o 5%) jedynie w rejonie północno-wschodnim (Puszcza Borecka), w pozostałych rejonach zaś nieznacznie niższe o 5-4 h, tj. o 1-5%. Zgodnie z klasyfikacją kwantylową [17], w odniesieniu do średniej wieloletniej temperatury z okresu 1971-, rok na przeważającym obszarze kraju uznano za ekstremalnie ciepły, a w północno-wschodniej części Polski za anomalnie ciepły. Zima / pod względem termicznym była lekko ciepła i ciepła. Według klasyfikacji termicznej H. Lorenc [15], rok zaklasyfikowano na Nizinie Śląskiej i Pogórzu Śląskim jako ekstremalnie ciepły, na Nizinie Szczecińskiej, na Pojezierzu Wielkopolskim oraz w południowej części kraju rok uznano za anomalnie ciepły, a w Polsce północno-wschodniej za ciepły Łeba Jarczew I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII -5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Śnieżka Puszcza Borecka I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 5-5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rysunek 4. Przebieg roczny temperatury powietrza na stacjach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w roku na tle przebiegu średniego wieloletniego i w porównaniu do roku. W analizowanych w niniejszym raporcie rejonach średnia roczna temperatura w roku (rys. 4) wyniosła od 2,7 C na Śnieżce, 8,2 C w Puszczy Boreckiej, 9,1 C w Łebie i 9,5 C w Jarczewie. Rok uznawany jest za jeden z najcieplejszych, o ile nie najcieplejszy w historii badań instrumentalnych w Polsce, czyli od 1781 roku. W porównaniu do poprzedniego rok był cieplejszy: o 1,4 C na Śnieżce, o 1,2 C w Jarczewie, o,9 C w 13

14 [mm] [mm] [mm] [mm] Puszczy Boreckiej i o,7 C o Łebie, a w odniesieniu do średniej temperatury okresu rok cieplejszy o 1,-1,4 C (rys.4). Najcieplejszy we wszystkich rejonach badań był lipiec, najchłodniejszy w rejonie Polski nizinnej był styczeń, a w rejonie wysokogórskim grudzień. We wszystkich rejonach badań znacznie cieplejszy niż zazwyczaj był luty i marzec oraz lipiec. Roczne sumy opadów atmosferycznych w roku (rys. 5) wyniosły w rejonach tła zanieczyszczenia atmosfery od 433 mm w Łebie, 59 mm w Puszczy Boreckiej, 588 mm w Jarczewie, do 887 mm w rejonie wysokogórskim. W roku w porównaniu do roku sumy opadu były mniejsze o 37 mm w rejonie nadmorskim (o 42%), o 334 mm (o 27%) w rejonie wysokogórskim i o 277 mm (o 35%) w rejonie północno-wschodnim oraz porównywalne z poprzednim rokiem w Jarczewie (większe o ok. 2%). Biorąc pod uwagę średnie wieloletnie sumy opadów za okres sumy roczne opadów w roku kształtowały się znacznie poniżej średniej we wszystkich rejonach badań i były niższe o 4% w rejonie Jarczewa, o 22% w rejonie wysokogórskim, o 26% w rejonie północno-wschodnim i o blisko 38% w rejonie nadmorskim. Według klasyfikacji Z. Kaczorowskiej [12] oraz kwantylowej klasyfikacji opadowej [16], zgodnie z którymi ocenia się niedobór lub nadmiar opadów w stosunku do normy wieloletniej, rok na przeważającym obszarze kraju był rokiem normalnym. Natomiast na Warmii i Mazurach i na Pobrzeżu Bałtyku rok sklasyfikowano jak suchy bądź bardzo suchy Łeba Jarczew I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 25 Śnieżka Puszcza Borecka I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rysunek 5. Przebieg roczny miesięcznych sum opadów atmosferycznych na stacjach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w roku na tle przebiegu średniego wieloletniego oraz w porównaniu do roku. 14

15 Warto odnotować, że wśród 5 stacji synoptycznych IMGW-PIB (z 54) z najniższym opadem w roku hydrologicznym (w odniesieniu do normy) znalazły się dwie stacje meteorologiczne z województwa pomorskiego (Łeba i Gdańsk) oraz dwie z województwa warmińsko-mazurskiego (Olsztyn i Mikołajki). Dużo niższe od średnich wieloletnich opady odnotowano również na Śnieżce. Rozkład miesięcznych sum opadów w roku przedstawiono na rys. 5. Najwyższe miesięczne sumy opadów w roku wystąpiły w rejonie nadmorskim i środkowowschodnim w grudniu, w rejonie północno-wschodnim w sierpniu; w sierpniu odnotowano drugorzędne maksimum na stacji nadmorskiej, natomiast w grudniu drugorzędne maksimum na stacji w Puszczy Boreckiej. W Jarczewie najwyższe miesięczne sumy opadów odnotowano w czerwcu. Na stacji wysokogórskiej najwięcej opadów spadło w lipcu, prawie tyle samo w grudniu i nieznacznie mniej w maju. Najmniej opadów w rejonie nadmorskim i wysokogórskim spadło w lutym, w Puszczy Boreckiej we wrześniu, a w Jarczewie w październiku. W rejonach badań w roku na stacjach nizinnych wystąpiło dni z opadem (ok. 4% dni w roku) i 259 dni (71% dni w roku) na Śnieżce. W 35-45% przypadków były to dni z małymi dobowymi sumami opadów, tj. o wysokości,1-1, mm, które wniosły od 3 do 6% sumy rocznej. Dni z opadami o dobowej sumie 1, mm wystąpiły natomiast w 7-11% przypadków, wnosząc do podłoża od 3-45% rocznej sumy opadów. W rejonie nadmorskim największe sumy opadów związane były z napływem powietrza z południo-zachodu (17% sumy rocznej), w rejonie Jarczewa i stacji wysokogórskiej z północo-wschodu (odpowiednio 21% i 18% sumy opadu), a rejonie północno-wschodnim z północo-zachodu (z NW, 23%). Najwięcej dni z opadem przypadło na stacji nadmorskiej na dni z cyrkulacją południowo-zachodnią (16% dni w roku), w rejonie północno-wschodnim na dni z napływem z NW i SW (po ok. 15%), a w rejonie środkowo-wschodnim i wysokogórskim - na dni z cyrkulacją południowo-wschodnią (ok. 18% dni w roku). 5. Zanieczyszczenie powietrza w roku na tle wielolecia W raporcie odniesiono się do aktualnie obowiązujących unormowań prawnych, zawartych w ustawie Prawo Ochrony Środowiska oraz w jej aktach wykonawczych, przede wszystkim w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z r., poz. 131) [2], jak również do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady /5/WE z dnia 21 maja r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy [9], oraz do danych literaturowych podających krytyczne poziomy depozycji substancji powodujących zakwaszenie środowiska [2][6]. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z r., poz. 131) [2] określa m.in.: 1) poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; 2) poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; 3) poziomy celów długoterminowych dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; 4) alarmowe poziomy dla niektórych substancji w powietrzu, których nawet krótkotrwałe przekroczenie może powodować zagrożenie dla zdrowia ludzi; 5) poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu. 15

16 W tabeli 3 (na stronie 16) i tabeli 4 (na stronie 17) zestawiono wartości zmierzone na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery, prowadzonych przez IMGW-PIB i IOŚ-PIB, na tle poziomów określonych w obowiązującym Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z r., poz. 131). Tabela 3. Zanieczyszczenie powietrza na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w roku na tle poziomów dopuszczalnych i docelowych. Kryterium: ochrona zdrowia ludzi. Wartości dobowe stężenia dwutlenku siarki SO 2, normowane dla kryterium ochrony zdrowia, nie zostały w roku przekroczone ani razu. Maksymalne dobowe stężenie stanowiło od 3 do 12% poziomu dopuszczalnego, wynoszącego dla czasu uśredniania 24 godziny 125 µg/m 3. Średnie roczne stężenie dwutlenku azotu NO 2 osiągało 8 do 19% wartości dopuszczalnej ze względu na ochronę zdrowia (określonego dla NO 2 jako 4 µg/m 3 ). Przekroczenia wartości 12 µg/m 3 przez maksymalną wartość z 8-godzinnych średnich kroczących stężenia ozonu (poziom docelowy dla roku) wystąpiły w roku na stacjach nizinnych od 6 dni (Jarczew) do 18 dni (Puszcza Borecka) oraz 32 razy na stacji wysokogórskiej na Śnieżce, a w latach - średnio od 4 dni (stacja nadmorska) do 16 dni (Puszcza Borecka) w nizinnych rejonach badań, czyli poniżej liczby dopuszczalnej (25 dni), oraz 38 dni na Śnieżce. Poziomy docelowe dla ozonu w powietrzu dla kryterium ochrony zdrowia ludzi, nie zostały w roku dotrzymane jedynie na Śnieżce. Sytuacja taka utrzymuje się kolejny rok z rzędu. W roku na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery nie odnotowano przekroczenia poziomu alarmowego, tj. wartości jednogodzinnej 24 go 3 /m 3, ani wynoszącej 18 go 3 /m 3 16

17 wartości progowej informowania społeczeństwa o ryzyku przekroczenia poziomu alarmowego dla ozonu w otaczającym powietrzu. Mierzone na stacji Puszcza Borecka stężenie pyłu zawieszonego PM1 normowane jest dla kryterium ochrona zdrowia dla dwóch czasów uśredniania wyników: 24 godzin i roku kalendarzowego. Średnie dobowe stężenie pyłu przekroczyło poziom dopuszczalny w ciągu 8 dni (w poprzednim roku w ciągu 6 dni), przy dopuszczalnej częstości przekroczeń w ciągu roku 35 razy. Średnia roczna wartość stężenia pyłu stanowiła 5% poziomu dopuszczalnego, wynoszącego 4 µg/m 3 (więcej niż w poprzednim roku). Z badanej jedynie na stacji Puszcza Borecka zawartości metali ciężkich w pyle zawieszonym średnie roczne stężenie ołowiu w pyle PM1 osiągnęło,8% poziomu dopuszczalnego (wynoszącego,5 µg/m 3 ). Średnie roczne wartości stężenia w pyle zawieszonym PM1 arsenu, kadmu i niklu stanowiły odpowiednio: 8%, 4% i 4% poziomów docelowych określonych dla tych zanieczyszczeń. Najgorzej sytuacja przedstawiała się dla benzo(a)pirenu średnie roczne stężenie na stacji stanowiło 6% poziomu docelowego określonego dla roku (podobnie jak rok wcześniej). Średnie roczne stężenie pyłu PM2,5 osiągnęło 53% wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji (czyli w roku poziomu równego 26µg/m 3 ) i 55% wartości dopuszczalnej określonej dla roku 215 jako 25 µg/m 3. Tabela 4. Zanieczyszczenie powietrza na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w roku na tle wartości dopuszczalnych i docelowych. Kryterium: ochrona roślin. Normowana ze względu na ochronę roślin wartość stężenia SO 2 stanowiła od 6% (Puszcza Borecka) do 11% (Śnieżka) poziomu dopuszczalnego dla rocznego okresu uśredniania, oraz od 8% (Puszcza Borecka) do 14% (Jarczew) dla okresu zimowego (od 1 października do 31 marca) (w obu przypadkach poziom dopuszczalny wynosi 2 g/m 3 ). Średnie roczne stężenie NO 2 osiągnęło od 11% (Śnieżka) do 25% (Jarczew) dopuszczalnego poziomu ze względu na ochronę roślin (określonego dla NO x jako 3 g/m 3 ). Wartość wskaźnika AOT4 dla okresu wegetacyjnego w okresie od 1 maja do 31 lipca (AOT4 V-VII ) wyrażona w go 3 /m 3 h, wyniosła w roku od 8475 w Jarczewie, 1 8 w Łebie do na Śnieżce, oraz go 3 /m 3 h w Puszczy Boreckiej. W tym ostatnim przypadku była to wartość wyższa od wartości średniej z okresu

18 Poziom docelowy AOT4 uznaje się za osiągnięty, jeżeli nie przekracza go wartość średnia obliczona dla okresów wegetacyjnych z pięciu kolejnych ostatnich lat. Uśredniona dla okresu - wartość wskaźnika AOT4 wyniosła w rejonach nizinnych badań od 7679 do µg/m 3 h, co stanowiło od 43% do 68% poziomu docelowego, natomiast na Śnieżce wyniosła µg/m 3 h, co stanowiło przekroczenie poziomu docelowego o 3%. W chwili obecnej we wszystkich omawianych rejonach badań są przekraczane poziomy celów długoterminowych dla ozonu ze względu na ochronę roślin, ustalonych na rok 22 na poziomie 6 go 3 /m 3 h. Dla pozostałych zanieczyszczeń badanych w rejonach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery Rozporządzenie [2] nie określa dopuszczalnych wartości stężenia w powietrzu. W tabeli 5 na stronach zawarto szczegółowe dane o zanieczyszczeniu powietrza ze wszystkich omawianych w Raporcie rejonów badań tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w okresie 1994-, a przebieg średnich rocznych (arytmetycznych) wartości stężenia zanieczyszczeń powietrza w czterech omawianych stacjach od 1994 roku można prześledzić na rysunku 6 na stronie 19. Stężenie dwutlenku siarki na przestrzeni wielolecia charakteryzuje się tendencją spadkową, wyraźnie większą na początku okresu niż w ciągu ostatnich kilku lat. W stosunku do obserwacji z początku wspólnego okresu badań, tj. roku 1994, zaobserwowano ponad 5% spadek stężenia dwutlenku siarki na wszystkich analizowanych stacjach, najmniejszy wynoszący 54% na Śnieżce, większy - wynoszący 75% - na stacji w Jarczewie i w rejonie Puszczy Boreckiej, największy na stacji nadmorskiej 76%. Średnie stężenie w okresie było najniższe w rejonie Puszczy Boreckiej i wyniosło 1, µgs/m 3, a najwyższe w Jarczewie, gdzie wyniosło 2,4 µgs/m 3. Obecnie stężenie dwutlenku siarki na wszystkich stacjach zbliża się do podobnego poziomu. W roku średnie stężenie S-SO 2 na poszczególnych stacjach wyniosło od,6 µgs/m 3 w rejonie Puszczy Boreckiej i,7 µgs/m 3 w Łebie do 1, µgs/m 3 w Jarczewie oraz 1,1 µgs/m 3 w rejonie wysokogórskim. Stężenie jonu siarczanowego, pochodzącego z przemian dwutlenku siarki, po okresie znaczącego spadku z początku wspólnych obserwacji, utrzymuje się niemal na stałym poziomie - na Śnieżce od roku 1997, w rejonie Puszczy Boreckiej od roku. W Jarczewie obserwuje się sukcesywny spadek wartości od roku do wartości najniższej,99 μgs/m 3 - w roku, oraz nieznaczny wzrost do wartości 1,16 μgs/m 3 w roku. W rejonie nadmorskim po okresie względnej stabilizacji na poziomie ok. 1,27 μgs/m 3 w latach - w roku stężenie S-SO 4 2- zmniejszyło się do wartości,99 μgs/m 3 i na podobnym poziomie utrzymywało się do roku. Zauważalny spadek stężenia S-SO 4-2 w stosunku do poziomu z początku wspólnych obserwacji, czyli od roku 1994, największy jest na Śnieżce o 62%, najmniejszy w Łebie o 41%. Najniższe średnie wieloletnie (1994- ) stężenie jonu siarczanowego obserwowano na stacji Puszcza Borecka (,87μgS/m 3 ) oraz na Śnieżce (,92μgS/m 3 ), zaś najwyższe na stacji w Jarczewie (1,63μgS/m 3 ). 18

19 N-(NH3+NH4) [ g/m 3 ] Cl [ g/m 3 ] N-(HNO3+NO3) [ g/m 3 ] N-NH 4 [ g/m 3 ] N-NO2 [ g/m 3 ] N-NO3 [ g/m 3 ] S-SO2 [ g/m 3 ] S-SO4 [ g/m 3 ] 5, S-SO 2 2,5 S-SO 4-2 4, 2, 3, 2, 1,, 1,5 1,,5, Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka 3,5 3, 2,5 2, N-NO 2 1,,8,6 N-NO 3-1,5 1,,5,4,2,, Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba 1,6 1,4 1,2 1,,8,6,4,2, N-(HNO 3 +NO 3 - ) 2,5 2, 1,5 1,,5, N-NH 4 + Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba N-(NH 3 +NH 4 + ) Cl _ 4, 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1,,5, 1,8 1,6 1,4 1,2 1,,8,6,4,2, Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba O 3 O3 [ g/m 3 ] Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Rysunek 6. Stężenie podstawowych zanieczyszczeń powietrza na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach

20 Dwutlenek azotu nie wykazywał tak charakterystycznego, jak w przypadku dwutlenku siarki, spadku stężeń w okresie opisywanego wielolecia. Na względnie niezmienionym poziomie od 21 roku pozostają wartości stężenia tego gazu na Śnieżce, gdzie wykazują najmniejsze zmiany roczne ze wszystkich stacji w okresie wielolecia. W Łebie po roku 21 również nie obserwowano znaczących zmian. Na stacji Puszcza Borecka, po okresie stabilności w latach 21- i utrzymywaniu się wartości na poziomie najniższym spośród analizowanych stacji, następowało w latach - sukcesywne zwiększanie się poziomu N-NO 2, od roku nawet do wartości wyższej niż na Śnieżce, ale wciąż niższej niż w pozostałych rejonach badań. W roku stężenie N-NO 2 w rejonie Puszczy Boreckiej wyniosło 1,4 μgn/m 3, co stanowiło najwyższą wartość średnią roczną dla tej stacji w całym okresie obserwacyjnym, w roku wyższą niż na stacjach wysokogórskiej i nadmorskiej. Średnie wieloletnie stężenie N-NO 2 (1994-) najniższe było w rejonie Puszczy Boreckiej (,91 μg/m 3 ), nieco wyższe (1,1 μg/m 3 ) na Śnieżce, a najwyższe (2,91 μg/m 3 ) w rejonie Jarczewa. Stężenie azotu azotanowego N-NO 3 - (mierzone tylko na stacjach IMGW-PIB) oraz sumy związków azotanowych N-(HNO 3 + NO 3 - ) we wszystkich rejonach badań, poza Śnieżką, wykazywało dużą zmienność z roku na rok. Najniższe wartości średnie roczne notowano na Śnieżce, gdzie po roku obserwowano stały ale systematyczny wzrost poziomu N-NO 3 -, który uległ zahamowaniu w roku. Najwyższe wartości tego elementu notowano w Jarczewie do roku. Po roku znacznie zmalało stężenie tego składnika w Jarczewie, osiągając w roku najniższe wartości od początku pomiarów. Natomiast od roku obserwuje się systematyczny wzrost sumy związków azotanowych N-(HNO 3 +NO 3 - ) na stacji Puszcza Borecka, początkowo słaby, a od roku dość wyraźny. Od roku wartość stężenia sumy związków azotanowych w rejonie Puszczy Boreckiej jest najwyższa spośród wszystkich stacji. W roku obserwowano tam najwyższe średnie roczne stężenie w historii pomiarów, wynoszące 1,37 μgn/m 3. W porównaniu do wartości z początku pomiarów na tej stacji tj. z rokiem 1994 obserwuje się ponad dwukrotny wzrost sumy związków azotanowych na stacji Puszcza Borecka od,5 μgn/m 3 w 1994 roku do 1,37 μgn/m 3 w roku, w pozostałych nizinnych rejonach badań obserwowany był nieznaczny spadek w porównaniu z początkiem pomiarów, wynoszący 9-16 %, na Śnieżce natomiast wzrost o 66 %. Średnie stężenia jonu azotanowego w wieloleciu najniższe były na Śnieżce (,27 μgn/m 3 ), a najwyższe w Jarczewie (,68 μgn/m 3 ), podobnie jak stężenie sumy związków azotanowych najniższe na Śnieżce (,37 μgn/m 3 ), wyższe na stacji nadmorskiej (,62 μgn/m 3 ), najwyższe w rejonie Puszczy Boreckiej (,74 μgn/m 3 ) i w Jarczewie (,82 μgn/m 3 ). Stężenie związków amonowych N-(NH 3 +NH 4 + ) od wielu lat wykazuje bardzo niewielki spadek na stacji wysokogórskiej na Śnieżce. Podobny charakter zmienności mają stężenia roczne na stacji w Łebie. Na stacji Puszcza Borecka, począwszy od roku do roku, obserwowany był ponad dwukrotny wzrost stężenia N-(NH 3 +NH 4 + ) od 1,3 µg/m 3 do 2,47 µg/m 3, po czym w kolejnych dwóch latach wartość zmalała, do 2,3 µg/m 3 w roku, by nieznacznie wzrosnąć w roku do 2,25 µg/m 3, czyli do wartości ponad dwukrotnie wyższej niż na początku wspólnych pomiarów. W Jarczewie utrzymuje się od wielu lat dość wysokie stężenie sumy tych związków (średnia z wielolecia wynosi 2,98 µg/m 3, w porównaniu np. do Śnieżki - 1,11 µg/m 3 ). Podobną zmienność wykazuje stężenie aerozolowego azotu amonowego N-NH 4 +, oznaczanego tylko na stacjach IMGW-PIB, przy czym na Śnieżce wartości stężenia tego składnika utrzymują się na niemal jednakowym poziomie od roku, na stacji nadmorskiej od roku, natomiast w Jarczewie od roku 2

21 zmniejszały się osiągając w roku wartość najniższą w historii pomiarów na tej stacji, tj. 1,2 µg/m 3, co oznacza spadek stężenia od początku wspólnych pomiarów o 49%. Stężenie jonów chlorkowych w aerozolu atmosferycznym, badane jedynie na stacjach IMGW-PIB, wykazuje w przebiegu wieloletnim bardzo słabą tendencję spadkową, wyraźniej zaznaczoną w Jarczewie i w Łebie, słabiej na Śnieżce. W całym okresie średnie stężenie jonu chlorkowego (1994-) na Śnieżce (,52 µg/m 3 ) było ponad dwukrotnie niższe niż w Jarczewie (1,14 µg/m 3 ) i w Łebie (1,19 µg/m 3 ). W roku, podobnie jak w poprzednich latach, średnio największe wartości stężenia ozonu obserwowano na Śnieżce (średnia roczna 82 go 3 /m 3 ), niższe w Łebie (59 go 3 /m 3 ) i Puszczy Boreckiej (58 go 3 /m 3 ), a najniższe w Jarczewie (48 go 3 /m 3 ). Wartości stężenia ozonu wykazują nieznaczne zmiany wieloletnie. W latach - obserwowano wyraźny wzrost stężenia ozonu na Śnieżce (o ponad 31%), przerwany w roku, kiedy to wartości stężenia powróciły do stanu z 23 roku i utrzymywały się na podobnym poziomie do roku. Na pozostałych trzech stacjach przebiegi zmienności stężenia ozonu są bardzo do siebie podobne, z charakterystyczną, obserwowaną również dla stacji wysokogórskiej, ok. 3-4 letnią cyklicznością wahań. Począwszy od roku średnie roczne wartości stężenia na stacjach tła zlokalizowanych w rejonie Polski północnej (Łeba, Puszcza Borecka) są niemal identyczne. 21

22 Tabela 5. Zanieczyszczenie powietrza na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w okresie (wartości średnie arytmetyczne). Objaśnienia: x brak pomiarów 22

23 23

24 21 23 [ppm] Stężenie dwutlenku węgla mierzone jest jedynie na stacji Puszcza Borecka. Pomiary są wykonywane od roku na potrzeby programu GAW/WMO. W początkowym okresie pomiarów (-) stężenie CO 2 wynosiło prawie 4 ppm (tabela 6, rysunek 7). W ciągu następnych dwóch lat spadło do niskiego poziomu 368 ppm. Po tym okresie wykazywało stałą tendencję wzrostową w latach -, a następnie ustabilizowało się na najwyższym poziomie, by w latach -215 osiągnąć stężenie 415 ppm, czyli wartość największą w dotychczasowym okresie badań, znacznie większą od średniej wartości dla okresu - (393 ppm). Przyczyniły się do tego coraz wyższe z roku na rok stężenia zarówno w okresie letnim (V-IX), jak i jesienno-zimowym (X-XII) CO 2 Rysunek 7. Średnie roczne stężenie dwutlenku węgla na stacji Puszcza Borecka w latach -. Tabela 6. Średnie roczne stężenie dwutlenku węgla na stacji Puszcza Borecka w latach - Średnie roczne stężenie rtęci gazowej w powietrzu, mierzone od roku jedynie na stacji Puszcza Borecka, wahało się od,9 ng/m 3 (w roku) do 1,9 ng/m 3 (w roku). W roku wyniosło 1,1 ng/m 3 i była to wartość o 21% (o,3 ng/m 3 ) niższa od średniej z okresu - (rysunek 8, tabela 7). 24

25 [ g/m 3 ] Hg [ng/m 3 ] 2, 1,8 1,6 1,4 1,2 1,,8,6,4,2, Rtęć gazowa Rysunek 8. Średnie roczne stężenie rtęci gazowej na stacji Puszcza Borecka w latach -. Tabela 7. Średnie roczne stężenie rtęci gazowej na stacji Puszcza Borecka w latach -. Badania stężenia pyłu zawieszonego PM1 i PM2,5 prowadzone są również tylko na stacji Puszcza Borecka, przy czym pomiary PM1 rozpoczęto w roku, a PM2,5 w roku. Wartości średnie roczne stężenia pyłu zawieszonego PM1 i PM2,5 przedstawiono na rysunku 9 i w tabeli 8. Od roku wyniki podawano dla warunków otoczenia (wcześniej w odniesieniu do temperatury 293 K (2 C) i ciśnienia atmosferycznego 11,3 kpa.) Pył PM1 i PM2,5 25, 2, 15, 1, 5,, pył PM1 pył PM2,5 Rysunek 9. Średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM1 i PM2,5 na stacji Puszcza Borecka w latach -. Uwaga: W roku, w lutym w okresie występowania największych stężeń pyłu nastąpiła awaria pobornika PM1 25

26 Średnie roczne stężenie pyłu PM1 w roku wyniosło 2 µg/m 3 i było o 16% wyższe od średniej z okresu -, stanowiąc drugą najwyższą wartość od początku pomiarów, po najwyższej z roku. Stężenie pyłu PM2,5 w roku wyniosło 13,8 µg/m 3 i było o 2% wyższe od średniej z okresu -. W latach - średnie roczne wartości stężenia pyłu PM2,5 układały się tak, jak pyłu PM1, poza rokiem, gdy awaria pobornika pyłu PM1 w okresie występowania wysokich stężeń pyłu mogła doprowadzić do zaniżenia wartości średniej rocznej Tabela 8. Średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM1 i PM2,5 na stacji Puszcza Borecka w latach -. Uwaga: W lutym roku, w okresie występowania największych stężeń pyłu nastąpiła awaria pobornika PM1 W pyle PM1 są oznaczane wybrane metale ciężkie: As, Cd, Cr, Cu Ni, Pb, Zn oraz wybrane wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA): benzo(a)antracen, benzo(j)fluoranten, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, benzo(a)piren, dibenzo(a,h)antracen i indeno(1,2,3cd)piren. Zawartość metali ciężkich w pyle PM1 na stacji Puszcza Borecka monitorowana jest od roku. Największe wartości stężenia spośród badanych metali ciężkich przyjmuje cynk 17,3 ng/m 3 (średnia z okresu -), kolejno ołów 5,6 ng/m 3 i miedź 1,2 ng/m 3 (tabela 9, rysunek 1). Mniejsze stężenia są obserwowane dla chromu i niklu, których średnie wieloletnie wartości wyniosły odpowiednio,8 i,9 ng/m 3. Najmniej występowało w pyle arsenu i kadmu (średnio w wieloleciu - odpowiednio,5 i,2 ng/m 3 ). W stosunku do średnich wieloletnich w r. stężenia metali ciężkich w pyle były niższe o 2% w przypadku arsenu, do 26% w przypadku kadmu, ołowiu i cynku, poza miedzią, której stężenie w pyle było o 16% wyższe niż przeciętnie w wieloleciu. Większość badanych metali największe stężenie w pyle osiągnęła w latach i, czyli w latach z jednymi z najwyższych wartości stężenia pyłu zawieszonego. Na ogół stężenie metali jest skorelowane ze stężeniem pyłu. Tabela 9. Średnie roczne stężenie metali ciężkich w pyle PM1 na stacji Puszcza Borecka w latach - 26

27 stężeenie WWA w pyle [ng/m 3 ] stężenie metali [ng/m 3 ] stężenie pyłu [ g/m 3 ] stężenie metali[ng/m 3 ] stężenie pyłu [ g/m 3 ] 1,4 pył PM1 As Cd Cr 25, 3, pył PM1 Cu Ni Pb Zn 25, 1,2 1,,8,6,4,2 2, 15, 1, 5, 25, 2, 15, 1, 5, 2, 15, 1, 5,,,,, Rysunek 1. Średnie roczne stężenie metali ciężkich na tle stężeń pyłu PM1 na stacji Puszcza Borecka w latach -. Stężenie wybranych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w pyle zawieszonym PM1 badane jest na stacji Puszcza Borecka od roku. Uśrednione wartości roczne zaprezentowano na rysunku 11, a dane zawarto w tabeli 1. 1,4 1,2 1,,8,6,4,2, Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w pyle PM1 Rysunek 11. Średnie roczne wartości stężenia wybranych WWA w pyle PM1 na stacji Puszcza Borecka w latach -. Spośród oznaczanych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w roku w największych ilościach występowały w powietrzu benzo(b)fluoranten (średnie roczne stężenie,81 ng/m 3 ), benzo(a)antracen (,64 ng/m 3 ), benzo(a)piren (,61 ng/m 3 ) i indeno(1,2,3-cd)piren (,6 ng/m 3 ). Najmniejszą wartość średniego rocznego stężenia odnotowano w przypadku dibenzo(a,h)antracenu (,6 ng/m 3 ). W stosunku do wartości średniej z sześciu poprzednich lat (-) stężenie sumy WWA było o 21% mniejsze. Odnotowano zmniejszenie średnich rocznych wartości stężenia wszystkich badanych WWA, poza benzo(a)antracenem. Dla wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych charakterystyczna jest ogromna różnica sezonowa wartości stężenia, nie spotykana wśród innych zanieczyszczeń znacząco wyższe wartości notowano w sezonie chłodnym. 27

28 Tabela 1. Średnie roczne stężenie wybranych WWA [ng/m 3 ] w pyle PM1 na stacji Puszcza Borecka w latach -. W pyle PM2,5 ze stacji Puszcza Borecka oznaczano zawartość siarczanów (SO 4 2- ), azotanów (NO 3 - ), chlorków (Cl - ), jonów amonowych (NH 4 + ), sodu (Na + ), potasu (K + ), wapnia (Ca 2+ ) i magnezu (Mg 2+ ) oraz węgla organicznego (OC) i elementarnego (EC). Oznaczenia te prowadzone są od roku. W tabeli 11 przedstawiono średnie roczne stężenia składników badanych w pyle PM2,5 w latach -. W składzie pyłu PM2,5 dominuje węgiel organiczny, a na kolejnych miejscach znajdują się jony siarczanowe, azotanowe i amonowe. Blisko 4% (w odniesieniu do wartości średnich rocznych) przypada na substancje nieoznaczone. Można stwierdzić, że większość składników wykazała w roku wyższe stężenie średnie roczne niż rok wcześniej. Jedynie stężenia węgla organicznego i elementarnego nieznacznie zmalały (odpowiednio o 5 i 7%). Tabela 11. Średnie roczne stężenie składników w pyle PM2,5 na stacji Puszcza Borecka w latach -. W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska pomiary jakości powietrza pod kątem składu pyłu PM1 i PM2,5 na obszarach tła regionalnego są prowadzone jeszcze na stacjach: Osieczów (województwo dolnośląskie) i Zielonka (województwo kujawskopomorskie).dane z pomiarów prowadzonych na tych stacjach odnaleźć można na stronie : 28

29 6. Zanieczyszczenie opadów atmosferycznych w roku na tle wielolecia Jednym z zasadniczych czynników charakteryzujących właściwości zakwaszające opadów atmosferycznych jest obecność i dopływ jonów wodorowych do podłoża. Parametrem określającym odczyn wód opadowych jest wskaźnik ph. Od wielu lat, na skutek obecności substancji zakwaszających w atmosferze, wody opadowe w Polsce są przeciętnie wodami o odczynie kwaśnym (ph poniżej 5,6) 2. W latach 8. XX wieku na niektórych stacjach wartość ph oscylowała poniżej 4. W latach 9., w wyniku zmniejszania emisji gazów zawierających dwutlenek siarki i dwutlenek azotu, wskaźnik ph opadu zaczął powoli, ale bardzo wyraźnie wzrastać. Najwyższe średnie roczne wartości ph na przestrzeni wielolecia, przekraczające ph=5,, odnotowano w Jarczewie w roku (ph = 5,5) i na stacji nadmorskiej w roku (ph=5,11). W rejonach badań w roku średnie roczne wartości ph mieściły się w zakresie od 4,44 na Śnieżce do 4,97 w Łebie i 4,98 w Puszczy Boreckiej, podczas gdy w 1994 roku, czyli na początku wspólnego okresu obserwacji na wszystkich czterech stacjach, wyniosły od 4,3 na Śnieżce do 4,54 w Jarczewie. W rejonach badań tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce przeważnie najmniejszymi wartościami ph charakteryzują się opady na Śnieżce, a największymi w Puszczy Boreckiej, poza rokiem, kiedy najniższe ph obserwowano na stacji Puszcza Borecka, lat -, kiedy najwyższe ph odnotowywano w Jarczewie, roku, kiedy wyższe ph wystąpiło w Łebie, i roku z wyższymi niż w Puszczy Boreckiej wartościami ph w Łebie i w Jarczewie. Mimo przeplatających się okresów niewielkiego wzrostu i spadku z roku na rok wartości ph, zachowana jest tendencja wzrostowa wartości ph w nizinnych rejonach badań tła zanieczyszczenia atmosfery oraz brak takiej tendencji, począwszy od roku, na stacji wysokogórskiej. Odpowiadające wartościom ph stężenia jonów wodorowych w rejonach badań zmniejszyły się na Śnieżce od wartości 5,1 µgh/dm 3 w 1994 roku do wartości najmniejszej 22,6 µgh/dm 3 w roku i do 34,6 µgh/dm 3 w roku, tj. o 31% od początku wspólnych obserwacji, w rejonie Puszczy Boreckiej od 41,7 µgh/dm 3 w 1994 roku do wartości najmniejszej 1,5 µgh/dm 3 w roku, tj. o 75%, na stacji w Łebie od 4, µgh/dm 3 w 1994 roku do wartości najmniejszej 7,8 µgh/dm 3 w roku i do 1,8 µgh/dm 3 w roku, tj. o 73% od początku wspólnych obserwacji, a w Jarczewie od 28,7 µgh/dm 3 w 1994 roku do wartości najmniejszej 8,9 µgh/dm 3 w roku i do 13,2 µgh/dm 3 w roku, czyli o 54% od początku wspólnych obserwacji. W odniesieniu do średniej z wielolecia średnie stężenie jonów wodorowych w roku było mniejsze we wszystkich nizinnych rejonach badań o 35-49%, na stacji wysokogórskiej natomiast porównywalne ze średnią wieloletnią. 2 jako granicę naturalnego zakwaszenia opadów przyjmuje się wartość stężenia jonów wodorowych odpowiadającą ph=5,6 [18] 29

30 SEC [ S/cm] H + [μg/m 3 ] ph 5,2 ph 5 4,8 4,6 4,4 4,2 4 Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka H + obl. Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka przewodność elektrolityczna Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Rysunek 12. Stężenie jonów wodorowych, wskaźnik ph i przewodność elektrolityczna opadów atmosferycznych na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach Na rysunku 12, poza przebiegiem zmienności ph opadów i stężenia jonów wodorowych, przedstawiono również przebieg zmienności przewodności elektrolitycznej właściwej opadów w okresie Wyraźny systematyczny spadek wartości średnich rocznych przewodności elektrolitycznej opadów (SEC), obserwowany we wszystkich rejonach badań, w ostatnich latach głównie w rejonach nizinnych (tabela 13 na stronach 35-38), świadczy o mniejszej mineralizacji opadów, m.in. dzięki mniejszej zawartości np. związków będących prekursorami silnych kwasów. W okresie najniższe wartości SEC obserwowano na stacji Puszcza Borecka, najwyższe na stacji wysokogórskiej. W stosunku do wartości z początku lat 9. XX wieku średnie roczne wartości przewodności elektrolitycznej opadów w roku były mniejsze o 57% w Puszczy Boreckiej, o 51% w Łebie, o 46% w Jarczewie i o 23% na Śnieżce. W r. dobowe próbki opadów w 42-48% przypadków w nizinnych rejonach badań oraz w 1% przypadków na Śnieżce miały ph poniżej 5,. Nie zanotowano dobowych 3

31 Częstość ph [%] Częstość ph [%] Częstość ph [%] próbek opadu o ph poniżej wartości 3,, ani powyżej 7, (rysunek 13, tabela 12 na stronie 32). Od lat najczęściej występują dni z opadami o wartościach ph >4,-5,. W rejonach nizinnych badań tła zanieczyszczenia atmosfery w roku zanotowano je w 42-45% przypadków, na stacji wysokogórskiej w 1% przypadków. W rejonach nizinnych częstość opadów z przedziału 4-5 stale zmniejsza się, na korzyść opadów z przedziału ph 5-6, których częstość z roku na rok się zwiększa. Zauważono również, że o ile na początku okresu, w 1994 roku, odnotowywano na stacjach nizinnych kilkakrotnie, a nawet kilkunastokrotnie więcej opadów z grupy ph 4-5 w stosunku do grupy ph 5-6, to w ostatnich latach wyraźne jest spłycenie różnicy, wręcz wyrównanie częstości opadów z obu grup. Zdarzają się nawet pojedyncze lata z nieznaczną przewagą częstości opadów z grupy ph 5-6 nad opadami o ph 4-5, np. w Jarczewie w roku (o 11% więcej), w Puszczy Boreckiej w i roku (o 4% więcej), czy w Łebie w roku (o 3% więcej). Jest to kolejny wskaźnik, którego zachowanie świadczy o wyraźnym zmniejszaniu się kwasowości opadów w nizinnych rejonach Polski. Podobna tendencja zauważalna jest w przypadku stacji wysokogórskiej, gdzie w ciągu ostatnich trzech lat wszystkie opady znalazły się w jednej grupie ph (4-5), i praktycznie nie obserwuje się już opadów o silnie podwyższonej kwasowości. Opadów z przedziału ph (3-4) nie odnotowano w ciągu ostatnich dwóch lat również na stacji Puszcza Borecka. Częstość ph [%] 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Jarczew 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Śnieżka 3, > 3,-4, > 4,-5, > 5,-6, > 6,-7, > 7, 3, > 3,-4, > 4,-5, > 5,-6, > 6,-7, > 7, 1% 8% 6% 4% 2% % Łeba 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Puszcza Borecka 3, > 3,-4, > 4,-5, > 5,-6, > 6,-7, > 7, 3, > 3,-4, > 4,-5, > 5,-6, > 6,-7, > 7, Rysunek 13. Częstość występowania ph wody opadowej na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach

32 Tabela 12. Częstość występowania ph wody opadowej (%) na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach

33 Z analizy danych o składzie chemicznym opadów w rejonach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce (rysunek 14 na stronie 34, tabela 13 na stronach 35-38) wynika, że stopniowo zmniejsza się zawartość siarczanów w opadach, co uwidacznia się zarówno w przebiegu stężeń jak i ładunków jonu siarczanowego docierających do podłoża. W roku średnie stężenie siarki siarczanowej w opadach wyniosło w rejonach monitoringu od,38-,51 mg/dm 3 w rejonach nizinnych (najmniej w Puszczy Boreckiej) do 1, mg/dm 3 na Śnieżce. W porównaniu do 1994 roku nastąpił spadek zawartości jonów siarczanowych w opadach o 38% na Śnieżce do 63% w rejonie Puszczy Boreckiej. Wieloletnie ciągi pomiarowe uzupełnione o wyniki z roku wskazują na malejącą tendencję średnich rocznych wartości stężenia jonów siarczanowych w stosunku do poziomu z początku badań, ale tylko w przypadku stacji położonych w nizinnych rejonach Polski. Na Śnieżce widoczna jest tendencja spadkowa od początku pomiarów do roku, następnie w latach 21- ustabilizowanie się w granicach,7-,85mg/dm 3 (średnia,75 mg/dm 3 ), po czym po roku nieznaczny wzrost stężeń do poziomu średniego ok.,91 mg/dm 3 w latach -. W przypadku jonów azotanowych w ciągu wielolecia obserwuje się stały, bardzo powolny spadek stężenia i ładunków jonów azotanowych na wszystkich stacjach, poza Śnieżką, gdzie przebieg jest chaotyczny i trudno wychwycić tendencję zmienności. Na stacji wysokogórskiej stężenia N-NO 3 -, ale i ładunki, wykazywały znaczące wahania z roku na rok i w całym okresie od 1994 roku były zawsze znacznie wyższe (,5-1,8 mg/dm 3 ) niż w pozostałych rejonach badań (,32-,59 mg/dm 3 ). W roku średnia roczna wartość stężenia azotu azotanowego w wodach opadowych kształtowała się na stacjach nizinnych w granicach,37-,39 mg/dm 3, natomiast na stacji górskiej wyniosła,81 mg/dm 3. Stężenia jonów amonowych w roku mieściły się w zakresie od,44 w Łebie do,48-,5 mg/dm 3 w pozostałych rejonach badań. Na przestrzeni lat zmienność stężenia jonu amonowego w rejonach badań kształtowała się inaczej niż jonu siarczanowego czy azotanowego. W początkowym okresie na Śnieżce i w rejonie Puszczy Boreckiej zawartość jonów amonowych w wodzie opadowej była większa niż na pozostałych stacjach sieci, ale nieprzerwanie od roku do roku (i w ) największe spośród analizowanych stacji stężenie jonów N-NH 4 + obserwowano w Jarczewie. Od roku obserwujemy na tej stacji coraz niższe poziomy N-NH 4 + w wodzie opadowej. Od dwóch lat średnie roczne wartości stężenia jonu amonowego na wszystkich czterech stacjach są do siebie bardzo zbliżone. W odniesieniu do średniej wieloletniej stężenie jonów amonowych w opadzie kształtowało się w roku w granicach średniej na stacji nadmorskiej oraz na poziomie niższym o 6-24% w pozostałych rejonach badań. Stężenie jonów chlorkowych w roku wynosiło od,35 mg/dm 3 w rejonie Puszczy Boreckiej i,36 mg/dm 3 Jarczewie, i,73 mg/dm 3 na Śnieżce do 1,38 mg/dm 3 w Łebie. Zawartość jonów chlorkowych w wodach opadowych w całym okresie wieloletnim była zdecydowanie najwyższa na stacji w Łebie, co wiąże się z występowaniem w tym rejonie aerozolu pochodzenia morskiego. Stężenie jonów chlorkowych w opadach było tu dwukrotnie większe niż na pozostałych stacjach. Stężenia kationów metali: sodu, magnezu, potasu i wapnia wykazywały na stacjach sieci dużą rozpiętość zarówno w zakresie stężeń jak i ładunków. Kationy charakterystyczne dla środowiska morskiego (sód i magnez) występowały na stacji w Łebie w znacznie większym stężeniu niż na stacjach położonych w głębi kraju. Podobnie na Śnieżce, gdzie występowały one również w większych stężeniach, przynoszone przez niezakłócane na tej 33

34 Mg [mg/dm 3 ] Ca [mg/dm 3 ] Na [mg/dm 3 ] K [mg/dm 3 ] N-NH4 [mg/dm 3 ] Cl [mg/dm 3 ] S-SO4 [mg/dm 3 ] N-NO3 [mg/dm 3 ] wysokości oceaniczne masy powietrza. Najwyższe stężenia kationów: magnezu, potasu i wapnia od lat obserwowane były na stacji wysokogórskiej. Szczegółowo dane o stężeniu składników w wodzie opadowej w rejonach badań można prześledzić w tabeli 13 (na stronach 35-38). 2, 1,5 1,,5 S-SO 4-2 1,2 1,,8,6,4,2 N-NO 3 -,, Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka 1,2 1,,8,6,4,2 N-NH 4 + 3, 2,5 2, 1,5 1,,5 Cl -,, Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka 1,6 1,4 1,2 1,,8,6,4,2, Na + K +,4,3,2,1, Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka,2,16 Mg 2+ 1,,8 Ca 2+,12,8,4,,6,4,2, Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Rysunek 14. Stężenie podstawowych jonów w wodzie opadowej na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach

35 Tabela 13. Stężenie składników wody opadowej i mokra depozycja na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach

36 36

37 37

38 38

39 Wybrane metale ciężkie przez wiele lat były oznaczane w próbkach opadów w ramach sieci EMEP w Polsce jedynie na stacji w Łebie (od 1991 roku), a od 23 roku badania prowadzone są także na stacji Puszcza Borecka. W latach 23- stężenia metali ciężkich oznaczano na stacji Puszcza Borecka w próbkach opadu mokrego, a od roku - w opadzie całkowitym. Przebieg wartości stężenia w poszczególnych latach zilustrowano na rysunku 15 na stronie 4, natomiast dane o stężeniu metali ciężkich oraz ładunkach wprowadzanych do podłoża zawarto w tabeli 14 na stronie 42. Spośród badanych metali ciężkich w największej ilości występują w opadzie cynk, miedź, ołów i nikiel, najmniej jest w wodzie opadowej chromu i kadmu. Stężenia ołowiu na stacji w Łebie po obniżeniu w latach, 1997 i znacznym wzroście w latach - od roku ustabilizowały się na stałym poziomie ok. 1 g/dm 3. Stężenia podobne do tych w Łebie występowały na stacji Puszcza Borecka. Podobny przebieg na obu stacjach przedstawiały ładunki ołowiu wprowadzane do ekosystemu. Na obu stacjach można zauważyć zmniejszanie się poziomu ołowiu w opadzie. Wartości stężenia kadmu na stacji w Łebie zmniejszyły się o ok. 92% w latach z wartości,37 do,3 g/dm 3. W Puszczy Boreckiej notowane były niskie stężenia tego metalu przeważnie na poziomie nieco wyższym niż w Łebie. Na obydwu stacjach po chwilowym wzroście stężeń w roku nastąpił spadek wartości. Stężenie miedzi było dosyć zróżnicowane w kolejnych latach. Po okresie dość znacznych wartości stężenia w Łebie w latach - (3,8 g/dm 3 ), w okresie - stężenie miedzi w opadach ustabilizowało się na poziomie ok. 1 g/dm 3, przy czym najniższe stężenie, wynoszące zaledwie,8 g/dm 3, obserwowano w Łebie w roku. Wyższe stężenia obserwowane były w tym okresie na stacji Puszcza Borecka, natomiast w roku również na tej stacji wartość zbliżyła się do 1 g/dm 3. W roku obserwowano wzrost stężenia do poziomu 1,8 g/dm 3 na stacji Puszcza Borecka, a w spadek, do poziomu 1,2 g/dm 3, podobnego do obserwowanego w Łebie. W roku wartości na obu stacjach jeszcze się zmniejszyły. W roku nieznaczny wzrost stężenia Cu, w porównaniu z poprzednim rokiem, odnotowano tylko na stacji Puszcza Borecka. W roku na obu stacjach stężenie Cu zmniejszyło się, przy czym na stacji Puszcza Borecka do wartości najniższej z dotychczas obserwowanych (,5 g/dm 3 ), o 6% niższej od średniej wieloletniej. W roku w rejonie Puszczy Boreckiej stężenie Cu nieznacznie wzrosło, do wartości zbliżonej do obserwowanej w Łebie. Stężenie cynku na stacji w Łebie w roku (3,77 g/dm 3 ) osiągnęło minimum w wieloleciu i jego poziom był niższy o 84% niż w roku Natomiast w roku znów obserwowano wyższe stężenie dochodzące do 7,72 g/dm 3. Na stacji Puszcza Borecka, po wzroście stężenia Zn w roku, najniższy poziom cynku obserwowano w roku (3,7 g/dm 3 ). Po tym okresie stężenie tego metalu na stacji Puszcza Borecka wzrosło do poziomu najwyższego obserwowanego na tej stacji, wynoszącego w roku 7 g/dm 3, a na stacji nadmorskiej zmalało do poziomu 4,62 g/dm 3. W latach - poziom cynku w wodzie opadowej na stacji Puszcza Borecka był wyższy niż w Łebie, w kolejnym roku niższy, a w roku stężenia metalu na obu stacjach były mniej więcej jednakowe. 39

40 23 [ g/dm 3 ] [ g/dm 3 ] [ g/dm 3 ] [ g/dm 3 ] [ g/dm 3 ] [ g/dm 3 ] [ g/dm 3 ] Pb Cd 6,,4 5, 4,,35,3,25 3,,2 2, 1,,15,1,5,, Łeba Puszcza Borecka Łeba Puszcza Borecka 4, Cu 14, Zn 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1,,5 12, 1, 8, 6, 4, 2,,, Łeba Puszcza Borecka Łeba Puszcza Borecka,28 Cr 1,6 Ni,24,2 1,2,16,12,8,8,4,4,, Łeba Puszcza Borecka Łeba Puszcza Borecka,5 As,4,3,2,1, Rysunek 15. Stężenie metali ciężkich w opadach atmosferycznych w rejonach badań tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach Uwaga: od roku stężenie metali ciężkich na stacji Puszcza Borecka oznaczane jest w opadzie całkowitym. 4

41 Do roku obserwowano spadkową tendencję stężenia chromu na stacjach Łeba i Puszcza Borecka. W latach - poziom chromu w Łebie wynosił ok.,8 μg/dm 3, po czym w r. wzrósł do,17 μg/dm 3, czyli do wartości wyższej niż w r., a następnie zmniejszył się do ok.,1 μg/dm 3. Na stacji Puszcza Borecka w latach - stężenie chromu w opadach nieznacznie wzrosło, po czym zmalało. Począwszy od roku wartości stężenia Cr na stacji nadmorskiej są wyższe niż w rejonie Puszczy Boreckiej. W larach - stężenie Cr w rejonie północno-wschodnim przyjęło wartości najniższe z dotychczas obserwowanych (,4 μg/dm 3 ), niższe od wartości początku pomiarów o ok. 75%. Zawartość niklu w opadach znacznie zmniejszyła się w porównaniu z okresem z początku badań. Stężenie niklu na stacji Puszcza Borecka, przez cały okres badań na tej stacji wyższe od obserwowanego w Łebie, zmniejszyło się od wartości 1,42 μg/dm 3 w 23 roku i do,31 μg/dm 3 w roku i na podobnym poziomie nieco wyższym niż na stacji nadmorskiej - kształtowało się w latach następnych. W Łebie od maksimum w roku, wynoszącego,99 μg/dm 3, stężenie Ni w wodzie opadowej zmniejszyło się w 21 roku i od tej pory przez cały czas, z niewielkimi wahaniami z roku na rok, utrzymuje się na podobnym poziomie, w roku wynoszącym,18 μg/dm 3. Najwyższe stężenie arsenu w wodzie opadowej, z pomiarów prowadzonych tylko na stacji Puszcza Borecka, odnotowano w 23 roku (,42 μg/dm 3 ), czyli w roku rozpoczęcia pomiarów As na tej stacji. Po okresie niższego stężenia w latach -, wynoszącego ok.,2 μg/dm 3, poziom podniósł się w roku (,35 μg/dm 3 ) do wartości z roku, i w kolejnych latach utrzymywał się na poziomie,3-,35 μg/dm 3. Analizując lata -215 należy brać pod uwagę zmianę w pomiarach na stacji Puszcza Borecka. 41

42 Tabela 14. Stężenie i mokra depozycja metali ciężkich w wodzie opadowej na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Łebie i Puszczy Boreckiej w latach Objaśnienia: x brak pomiarów, - - niepełna seria roczna (<75% wartości), uniemożliwiająca wyliczenie średniej. Objaśnienia: Wartość średnia roczna jest obliczona jako średnia arytmetyczna ważona, gdzie wagą jest miesięczna suma opadów; na stacji w Łebie od roku: próbki półmiesięczne, średnie miesięczne stężenie jest obliczone jako wartość średnia arytmetyczna ważona, gdzie wagą jest suma opadów w okresie poboru próbki. * na stacji Puszcza Borecka od roku stężenie metali ciężkich oznaczane jest w opadzie całkowitym. 42

43 7. Depozycja zanieczyszczeń do podłoża w roku na tle wielolecia Wielkość suchej depozycji tlenowych związków siarki: dwutlenku siarki i siarczanów w aerozolu, tlenowych związków azotu: dwutlenku azotu i azotanów w aerozolu obliczano, wykorzystując wielkość stężenia tych związków oraz współczynniki osiadania danej substancji [13]. Oszacowano również roczną suchą depozycję jonu wodorowego związaną z depozycją dwutlenku siarki. Wielkość depozycji mokrej obliczano wykorzystując wartości stężenia poszczególnych substancji w próbach opadów oraz wysokość opadu w danym okresie pomiarowym. Mokrą depozycję jonu wodorowego obliczano na podstawie wartości ph opadów. Jak wspomniano w rozdziale 4 na stronach 14-15, w porównaniu do średniej z okresu sumy roczne opadów w roku kształtowały się znacznie poniżej średniej z wielolecia we wszystkich rejonach badań i były niższe o 4% w rejonie Jarczewa, o 22% w rejonie wysokogórskim, o 26% w rejonie północno-wschodnim i o blisko 38% w rejonie nadmorskim. O ile na przeważającym obszarze kraju rok sklasyfikowano jako normalny pod względem sumy opadu, w rejonie nadmorskim (Łeba), pojeziernym (Puszcza Borecka) i wysokogórskim (Śnieżka) rok uznano za suchy lub bardzo suchy (por. w rozdz. 4 na stronach 14-15). W związku z powyższym można się było spodziewać dużo mniejszej depozycji mokrej niż w latach poprzednich. Na rysunku 16 zilustrowano przebieg wieloletni podstawowych ładunków dostarczanych do podłoża z wodą opadową w rejonach monitoringu EMEP w Polsce w okresie Roczne wartości mokrego ładunku jonu wodorowego (rysunek 16; tabela 15 na stronie 46) wyniosły od 4,7 mgh + /m 2 w Łebie, 5,4 mgh + /m 2 na stacji Puszcza Borecka, 7,8 mgh + /m 2 w Jarczewie i, do 32,3 mgh + /m 2 na stacji wysokogórskiej. W stosunku do wartości z poprzedniego roku roczny ładunek jonu wodorowego był we wszystkich rejonach badań mniejszy: o 14% w Jarczewie, o 19% na stacji wysokogórskiej, o 46% w rejonie Puszczy Boreckiej i o 54% na stacji nadmorskiej. Jedynie na stacji wysokogórskiej roczny mokry ładunek jonu wodorowego, podobnie jak w poprzednich latach, przekroczył krytyczny poziom 2 mgh + /m 2, powyżej którego wg naukowców następuje degradowanie gleb wrażliwych na zakwaszenie. Po uwzględnieniu depozycji suchej wartość krytyczna 2 mgh + /m 2 rok została przekroczona tylko na Śnieżce W roku mokra depozycja siarki siarczanowej, kolejnego składnika mającego istotny wpływ na zakwaszenie podłoża, wyniosła od,18 (Łeba) i,19 (Puszcza Borecka) do,89 gs/m 2 rok (Śnieżka), azotu azotanowego od,17 (Łeba) do,72 gn/m 2 rok (Śnieżka), azotu amonowego od,19 (Łeba) do,44 gn/m 2 rok (Śnieżka), jonu chlorkowego od,18 (Puszcza Borecka) do,6 g/m 2 rok (Łeba) oraz,65 g/m 2 rok (Śnieżka). Średnie roczne wartości mokrych ładunków jonu siarczanowego w porównaniu z rokiem poprzednim były niższe o 32% na stacji nadmorskiej, o 27% w rejonie Puszczy Boreckiej, o 1% na stacji wysokogórskiej, oraz wyższe o 16% w Jarczewie. Mokre ładunki jonu azotanowego były niższe niż w roku o 2% na stacji wysokogórskiej, o 34% na stacji Puszcza Borecka i o 4% w Łebie, oraz wyższe w Jarczewie o 3%. 43

44 Cl [mg/m 2 ] N-NO3[mg/m 2 ] N-NH4 [mg/m 2 ] H + obl.[mg/m 2 ] S-SO4 [mg/m 2 ] H + obl. S-SO Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka N-NO 3 N-NH Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Cl Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Rysunek 16. Mokra depozycja jonów wodorowych, siarki siarczanowej, związków azotu i jonów chlorkowych na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach

45 Mg [mg/m 2 ] Ca [mg/m 2 ] Na [mg/m 2 ] K [mg/m 2 ] 12 Na + 5 K Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka 25 Mg 2+ 1 Ca Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Jarczew Śnieżka Łeba Puszcza Borecka Rysunek 17. Mokra depozycja kationów na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach

46 Tabela 15. Stężenie i depozycja mokra jonów wodorowych na stacjach tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach Uwaga: wartość średnią roczną wyznaczono ze średniego rocznego stężenia jonów wodorowych obliczonego jako średnia arytmetyczna ważona z dobowych obliczeniowych stężeń jonów wodorowych - wagą dobowa suma opadów; ph= logch, gdzie: ch - stężenie jonów wodorowych. Mokra depozycja jonów wodorowych, siarczanowych i azotanowych we wszystkich rejonach badań była w roku niższa niż w wieloleciu (1994-). Przebieg zmienności depozycji pozostałych kationów w rejonach badań w okresie przedstawiono na rysunku 17. W rejonach badania tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w roku wartości depozycji całkowitej wyniosły: depozycji siarki w związkach tlenowych [gs/m 2. rok]: od,3 (Puszcza Borecka), do 1,15 (Śnieżka), depozycji azotu w związkach tlenowych [gn/m 2. rok]: od,35 (Łeba) do,89 (Śnieżka), depozycji jonu wodorowego [mgh + /m 2. rok]: od (Puszcza Borecka, Łeba) do 44 (Śnieżka). Jak w poprzednich latach mokra depozycja siarki w związkach tlenowych przeważała nad suchą we wszystkich rejonach badań. Depozycja mokra nad suchą przeważała również w przypadku azotu w związkach tlenowych oraz jonu wodorowego na stacji wysokogórskiej. W rejonie środkowo-wschodnim (Jarczew) zarówno tlenowe związki azotu, jak i jony wodorowe były dostarczane do podłoża pod postacią suchej depozycji. W rejonach badań zlokalizowanych w Polsce północnej w roku tlenowe związki azotu, po raz pierwszy od rozpoczęcia badań na tych stacjach, dostarczane były przede wszystkim pod postacią suchej depozycji. Jony wodorowe na stacji nadmorskiej przeważały jako depozycja sucha, a na stacji Puszcza Borecka połowa jonów wodorowych dostała się do podłoża w wyniku suchej depozycji SO 2. 46

47 W tabeli 16 (na stronach 51-53) zamieszczono dane o rocznych wartościach suchej, mokrej i całkowitej depozycji siarki, azotu tlenowego i jonów wodorowych w latach 1994-, zilustrowane również na wykresach. Na rysunku 18 (na stronie 49) przedstawiono bezwzględne wartości suchej i mokrej depozycji tlenowych związków siarki i azotu oraz jonu wodorowego, a na rysunku 19 (na stronie 5) - udziały suchej i mokrej depozycji związków zakwaszających w depozycji całkowitej we wszystkich rejonach badań tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w kolejnych latach monitoringu. W Jarczewie miał miejsce powolny spadek obu rodzajów depozycji tlenowych związków siarki oraz jonu wodorowego. Dostawa tlenowych związków azotu w postaci suchej depozycji była w okresie wielolecia prawie niezmienna, natomiast bardzo nieznacznie zmniejszała się mokra depozycja tego składnika. Na Śnieżce w okresie nastąpił spadek mokrego ładunku związków siarki oraz jonu wodorowego. Następnie obserwowano powolny wzrost do roku, w roku spadek i w roku nieznaczny wzrost. Sucha depozycja związków siarki, azotu i jonu wodorowego powoli, ale konsekwentnie malała. Mokra depozycja związków azotu wykazywała przez wiele lat znaczną zmienność przy lekkiej tendencji spadkowej w skali wielolecia Na przestrzeni ostatnich trzech lat wartości zarówno mokrej jak i suchej depozycji tlenowych związków siarki i azotu wykazywały bardzo nieznaczną zmienność z roku na rok i utrzymywały się na w miarę stabilnym poziomie. Na stacji nadmorskiej (Łeba) depozycja sucha i mokra związków siarki i jonu wodorowego w ciągu wielolecia nieznacznie, ale konsekwentnie malała. Mokra depozycja związków azotu była zmienna z roku na rok, wykazując w całym okresie badań tendencję malejącą, natomiast sucha depozycja tlenowych związków azotu pozostawała niemal niezmienna. W roku obserwowano najniższe na tej stacji roczne wartości depozycji mokrej i depozycji całkowitej tych trzech zanieczyszczeń. Na stacji Puszcza Borecka największe zmiany obserwowano na początku wielolecia w przypadku wszystkich trzech zanieczyszczeń w latach W następnych latach występowała bardzo nieznaczna zmienność z roku na rok, nie pozwalająca na uchwycenie jednoznacznej tendencji. Intensywniejszy spadek depozycji mokrej wszystkich trzech elementów obserwowano w okresie ostatnich trzech lat -, w roku do wartości najniższych z obserwowanych. Depozycja sucha tlenowych związków siarki i analogiczniejonów wodorowych pochodzących z suchej depozycji SO 2, bardzo nieznacznie malała na przestrzeni wielolecia, do wartości najniższej w roku w przypadku jonów wodorowych, a do jednej z najniższych w wieloleciu w przypadku siarki siarczanowej. Z kolei sucha depozycja jonów azotanowych od kilku lat nieznacznie się zwiększa, co jest wynikiem wzrostu stężenia związków azotu w powietrzu. W roku udziały mokrej depozycji w depozycji całkowitej były następujące: siarki w związkach tlenowych - od 55% w Łebie i 59% w Jarczewie do 64% w Puszczy Boreckiej i 81% na Śnieżce, azotu w związkach tlenowych - od 41 % w Jarczewie, 47% w Puszczy Boreckiej i 48% w Łebie do 84% na Śnieżce, natomiast depozycja mokra jonu wodorowego stanowiła od 39% całkowitej depozycji w Łebie, 41% w Jarczewie, 5% na stacji Puszcza Borecka do 73% depozycji całkowitej na stacji wysokogórskiej. Na przestrzeni kolejnych lat w Jarczewie udziały suchej i mokrej depozycji siarki w depozycji całkowitej siarki (rysunek 19) wynosiły ok. 5%. Podobne jak w Jarczewie udziały suchej i mokrej depozycji siarki w depozycji całkowitej obserwowano na stacji w Łebie. Tutaj jednak niewielką przewagę miała depozycja mokra nad suchą (ok. 55%). Zdecydowana przewaga depozycji mokrej związków siarki nad depozycją suchą występowała w okresie wielolecia na stacjach: Puszcza Borecka oraz szczególnie na Śnieżce. Na tej ostatniej stacji przeważnie ponad 8% związków siarki docierało do podłoża z opadem atmosferycznym. 47

48 Tlenowe związki azotu docierały do podłoża na stacji w Jarczewie przede wszystkim jako sucha depozycja. Na stacji w Łebie w okresie wielolecia udział suchej i mokrej depozycji tych związków w depozycji całkowitej był prawie równy, z niewielką przewagą depozycji mokrej nad suchą, a w ostatnim roku z niewielką przewagą depozycji suchej nad mokrą. Zdecydowana przewaga depozycji mokrej nad suchą, wynosząca 6-8%, przez wiele lat występowała na stacji Puszcza Borecka, co podobnie jak w Łebie - uległo zmianie w roku. Na Śnieżce tlenowe związki azotu docierały przez cały okres badawczy głównie w postaci depozycji mokrej, stanowiącej przeszło 8% depozycji całkowitej. Jony wodorowe docierały do podłoża przeważnie w postaci suchej depozycji (ok. 7% depozycji całkowitej) na stacji w Jarczewie. Na stacjach w Łebie i w Puszczy Boreckiej depozycja jonu wodorowego rozłożona była mniej więcej po połowie na suchą i mokrą. Podobnie jak w przypadku związków siarki i azotu, na Śnieżce jony wodorowe dostarczane były średnio w 75% w postaci depozycji mokrej. Na żadnej stacji sieci, poza Śnieżką, mokra depozycja jonów wodorowych nie przekracza obecnie granicy 2 mg/m 2 rok, stanowiącej wg naukowców o degradowaniu gleb wrażliwych na zakwaszanie [2][6]. Zaobserwowano, że na Śnieżce, po zdecydowanym spadku ładunku jonów wodorowych w okresie do wartości 17,8 mg/m 2 rok, nastąpił wzrost do wartości 42,2 mg/m 2 rok w roku (czyli o 237%) oraz ponowny spadek w roku do wartości 27,3 mg/m 2 rok, a następnie wzrost do 41,7 mg/m 2 rok, spadek, wzrost i niewielki spadek, do 32,3 mg/m 2 rok w roku. Po uwzględnieniu depozycji suchej, roczne wartości depozycji całkowitej jonu wodorowego w roku tylko na Śnieżce przekraczały wyznaczony próg krytyczny, wynoszący 2 mgh + /m 2. Należy zaznaczyć, że w rejonie Puszczy Boreckiej praktycznie już od 21 roku całkowita depozycja jonu wodorowego mieści się poniżej wartości progowej, w Łebie praktycznie od roku, a w Jarczewie od. Analiza danych od 1994 roku pozwala stwierdzić, że w okresie tym krytyczny poziom całkowitej depozycji jonu wodorowego, wynoszący 6 mgh + /m 2. rok, powyżej którego powstaje zagrożenie degradacji mchów epifitycznych [2][6], nie został przekroczony w Łebie i w rejonie Puszczy Boreckiej w żadnym roku, natomiast w Jarczewie od, a na Śnieżce od roku, choć na stacji wysokogórskiej w roku roczna wartość depozycji całkowitej wyniosła 53 mg/m 2, czyli niebezpiecznie zbliżyła się do tej granicy. Poza Śnieżką wartości roczne mokrych ładunków jonów siarczanowych dostarczanych do podłoża mieszczą się poniżej wartości,5 g/m 2, której przekroczenie może prowadzić do zakwaszenia wód powierzchniowych. Po uwzględnieniu depozycji suchej ta wartość krytyczna została przekroczona w roku również w Jarczewie. Należy wspomnieć, że na stacji Puszcza Borecka wartość ta nie była przekraczana praktycznie od 21 roku, a w Łebie od roku. Najwyższa depozycja mokra siarki tlenowej, azotu tlenowego i jonów wodorowych w roku związana była w rejonie nadmorskim przede wszystkim z napływem z południa, w rejonie Jarczewa z południo-zachodu, a na Śnieżce z północo-wschodu, natomiast w rejonie Puszczy Boreckiej najwyższą depozycją mokrą związków siarki odnotowano przy napływie z południo-zachodu i zachodu, tlenowych związków azotu z zachodu, a jonów wodorowych z północo-zachodu. 48

49 Depozycja siarki Depozycja azotu tlenowego Depozycja jonów wodorowych 25 Jarczew 12 Jarczew 8 Jarczew mg/m mg/m mg/m Śnieżka 12 Śnieżka 8 Śnieżka mg/m mg/m mg/m Łeba 12 Łeba 8 Łeba mg/m mg/m mg/m mg/m 2 Puszcza Borecka mg/m 2 Puszcza Borecka mg/m 2 Puszcza Borecka sucha* mokra sucha** mokra z suchej S-SO2*** mokra Rysunek 18. Sucha i mokra depozycja siarki, azotu tlenowego i jonów wodorowych w rejonach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach Objaśnienia: * S-SO 2 oraz S-SO 4 2- (aerozol), ** N-NO 2 oraz N-NO 3 - (aerozol), *** z depozycji SO 2. 49

50 Depozycja siarki Depozycja azotu tlenowego Depozycja jonów wodorowych Jarczew Jarczew Jarczew 1% 8% 6% 4% 2% % % 8% 6% 4% 2% % % 8% 6% 4% 2% % 1994 Śnieżka Śnieżka Śnieżka 1% 8% 6% 4% 2% % % 8% 6% 4% 2% % % 8% 6% 4% 2% % 1994 Łeba Łeba Łeba 1% 8% 6% 4% 2% % % 8% 6% 4% 2% % % 8% 6% 4% 2% % 1994 Puszcza Borecka Puszcza Borecka Puszcza Borecka 1% 8% 6% 4% 2% % % 8% 6% 4% 2% % % 8% 6% 4% 2% % 1994 mokra sucha* mokra sucha** mokra z suchej S-SO2*** Rysunek 19. Udział suchej i mokrej depozycji w depozycji całkowitej w rejonach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach Objaśnienia: * S-SO 2 oraz S-SO 4 2- (aerozol), ** N-NO 2 oraz N-NO 3 - (aerozol), *** z depozycji SO 2. 5

51 Tabela 16. Depozycja tlenowych związków siarki, tlenowych związków azotu i jonów wodorowych w rejonach monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce w latach Objaśnienia: * S-SO 2 oraz S-SO 4 2- (aerozol), ** N-NO 2 oraz N-NO 3 - (aerozol), *** z depozycji SO 2. Uwaga: Depozycja roczna jest obliczana jako suma wartości miesięcznych. W tabeli zacieniono wartości krytyczne depozycji: siarki, wynoszącej,5 gs/m 2. rok, powyżej której następuje zakwaszenie wód powierzchniowych (kolor żółty), jonów wodorowych, wynoszącej 2 mgh + /m 2. rok, której przekroczenie prowadzi do degradacji gleb wrażliwych na zakwaszenie (kolor jasnoniebieski) oraz wynoszącej 6 mgh + /m 2. rok, której przekroczenie prowadzi do degradacji mchów epifitycznych (kolor ciemnoniebieski). 51

52 52

53 53

54 8. Sytuacja Polski na tle Europy Polskie stacje, o których mowa w niniejszym Raporcie, funkcjonują w ramach europejskiej sieci EMEP. Szczegółową analizę przebiegów stężeń większości analizowanych w niniejszym raporcie substancji w wieloleciu zawarto w opracowaniu Monitoring tła zanieczyszczenia atmosfery w Polsce dla potrzeb EMEP, GAW/WMO i Komisji Europejskiej; Raport syntetyczny [3], zamieszczonym na stronie internetowej GIOŚ pod adresem: W niniejszym Raporcie pominięto aspekt przebiegu zmienności stężeń substancji w wieloleciu, skupiono się natomiast na rozkładzie przestrzennym wartości w Europie w roku. Prezentację wyników pomiarów wybranych zanieczyszczeń powietrza i opadów atmosferycznych na stacjach EMEP oparto na raportach Chemicznego Centrum Koordynacyjnego CCC EMEP, gromadzących dane za rok : Data Report Particulate matter, carbonaceous and inorganic compounds Anne-Gunn Hjellbrekke EMEP/CCC-Report 1/215 [11]; oraz Heavy metals and POP measurements, Wenche Aas and Pernilla Bohlin Nizzetto EMEP/CCC-Report 3/215 [1]. Szczegóły dotyczące działalności EMEP w poszczególnych krajach można natomiast znaleźć na stronie internetowej EMEP pod adresem: Najmniejsze stężenia dwutlenku siarki na obszarach pozamiejskich w Europie (reprezentowanych przez stacje EMEP) w roku, odnotowano, podobnie jak w latach poprzednich [3, 8, 22] w Skandynawii, Islandii i Grenlandii, w północnej części Wysp Brytyjskich, a także na Półwyspie Apenińskim, i w północnej Francji, i nie przekraczały one wartości,2 µgs/m 3. Nieco wyższe wartości (,2-,5 µgs/m 3 ) notowano na Półwyspie Iberyjskim, w pozostałych rejonach Francji, w północnych Niemczech. Najwyższe wartości notowano na Bałkanach (>2 µgs/m 3 ). Na stacjach położonych skrajnie na wschodzie Europy stężenia były podobnie niskie jak na jej krańcach północnych i zachodnich. W Polsce wyniosły od,5 do 1,1 µgs/m 3 i wartości nie odbiegały od wartości notowanych na innych stacjach sieci EMEP położonych w środkowej Europie, zwłaszcza na stacjach niemieckich (rys. 2 a). Stężenia siarczanów w aerozolu w roku najmniejsze były w Skandynawii (<,2,,2-,5 µgs/m 3 ) oraz na północnych krańcach Wysp Brytyjskich (,2-,5 µgs/m 3 ) i na Półwyspie Iberyjskim. Wyższe wartości notowano w pasie ciągnącym się przez środek Europy od Francji po krańce wschodnie (,5-,8 i,8-1, µgs/m 3 ) i wśród tych stacji znajdowały się również wszystkie stacje polskie. Najwyższe wartości stężenia siarczanów odnotowano w roku na Węgrzech (1,-1,2 µgs/m 3 ) i na Cyprze (>1,2 µgs/m 3 ). 54

55 Dwutlenek siarki SO 2 Siarczany SO 4 2- Rysunek 2. Rozkład przestrzenny wartości stężenia tlenowych związków siarki w powietrzu [ g S/m 3 ] na stacjach EMEP w roku. Źródło: [11]. Do najważniejszych składników aerozolu atmosferycznego, poza jonami siarczanowymi, należą jony azotanowe. Podobnie jak jony siarczanowe, jony azotanowe tworzą się w wyniku utleniania swych gazowych prekursorów, w tym wypadku NO x. Dwutlenek azotu NO 2 Rysunek 21. Rozkład przestrzenny wartości stężenia dwutlenku azotu w powietrzu [ g N/m 3 ] na stacjach EMEP w roku. Źródło: [11]. Najniższe stężenia dwutlenku azotu w powietrzu obserwowano, jak w latach poprzednich, na stacjach skandynawskich (,2-,5 µgn/m 3 ), oraz na Cyprze. Zasadniczo wyższe stężenia notowane są przez stacje zlokalizowane na zachodzie i południu Europy. 55

56 Jeszcze wyższe wartości (2,-5, µgn/m 3 ) wystąpiły na stacjach holenderskich, niemieckich i na stacjach położonych w południowych rejonach Wysp Brytyjskich, a najwyższe (>5 µgn/m 3 ) odnotowano na dwóch stacjach holenderskich i w jednej włoskiej (IT4 Ispra). Wartości na polskich stacjach EMEP wyniosły w roku od,9 (Śnieżka) do 2,9 µgn/m 3 (Jarczew). PM1 PM2,5 Rysunek 22. Rozkład przestrzenny stężenia pyłu zawieszonego PM1 i PM2,5 w powietrzu [ g/m 3 ] na stacjach EMEP w roku. Źródło: [11]. Największe stężenia pyłu zawieszonego PM1 na obszarach pozamiejskich (rys. 22) rejestrowano na stacjach EMEP w Mołdawii, we Włoszech i na Cyprze (>25 μg/m 3 ), a także w Austrii, Niemczech, Holandii, Macedonii i na Węgrzech (2-25 μg/m 3 ). Puszcza Borecka mieści się w grupie stacji o stężeniach przeciętnych - rzędu 15-2µg/m 3. Podobne jak w Polsce stężenia PM1 odnotowano w roku także na stacjach Beneluksu, oraz położonych na północy Niemiec i Francji. Najniższe wartości rejestrowane są na północy Europy w krajach skandynawskich, gdzie średnie roczne nie przekraczają 5µg/m 3 oraz w północnej części Wysp Brytyjskich. Kraje skandynawskie są w dużym stopniu chronione przed napływem PM znad kontynentu. Największe stężenia pyłu PM2,5 (>16 μg/m 3 ) w rejonach badań EMEP zmierzono na stacjach: niemieckiej, włoskiej i węgierskiej, oraz austriackiej, czeskiej i holenderskiej (13-16 μg/m 3 ). Rozkład przestrzenny pozostałych stężeń był podobny jak pyłu PM1 najniższe wartości występowały w krajach skandynawskich (<4 μg/m 3 ), na Półwyspie Iberyjskim i Wyspach Brytyjskich (4-7 μg/m 3 ). Puszcza Borecka (z wartością 12,8 μg/m 3 ) mieściła się w zakresie stężeń średnich, podobnych do obserwowanych w północnych rejonach Niemiec, Francji i Beneluksu i zlokalizowanych na Cyprze i w Słowenii. Stężenie węgla organicznego i węgla elementarnego w pyle zawieszonym PM2,5 mierzono na nielicznych stacjach EMEP. Najniższe wartości stężenia (dla OC < 1, g/m 3 ) obserwowano na Półwyspie Skandynawskim. Wartość rejestrowana w roku na stacji Puszcza Borecka (wynosząca 3,4 g/m 3 ) należała do najwyższych w Europie, podobnie jak w Czechach, Niemczech i Słowenii, choć na stacji włoskiej odnotowano w roku stężenie przekraczające nawet 6 g/m 3. Zbliżony przestrzennie rozkład wartości obserwowano dla węgla elementarnego EC. Najniższe wartości (<,1 g/m 3 ) zmierzono na Półwyspie 56

57 Skandynawskim, na Półwyspie Iberyjskim i we Francji, natomiast najwyższe przekraczające,4 g/m 3 na stacji szwajcarskiej, czeskiej, niemieckiej i polskiej (Puszcza Borecka,51 g/m 3 ). Węgiel organiczny OC Węgiel elementarny EC Rysunek 23. Rozkład przestrzenny stężenia węgla organicznego OC i węgla elementarnego EC [ g/m 3 ] w pyle zawieszonym PM2,5 na stacjach EMEP w roku. Źródło: [11]. Pomiary zawartości metali ciężkich w powietrzu i opadach atmosferycznych włączono do programu EMEP w roku. Najniższe stężenia większości elementów zarówno w powietrzu jak i w opadzie występują w północnej Skandynawii. Przyrost wartości zasadniczo następuje w kierunku południowo-wschodnim, ale stężenia nie są rozłożone równomiernie i dla poszczególnych elementów zaznaczają się obszary z większymi wartościami, jak np. w przypadku stężenia w pyle zawieszonym ołowiu i kadmu w krajach Beneluksu. Rozkład stężenia ołowiu w pyle zawieszonym w roku przedstawiono na rysunku 24. Najniższe wartości poniżej 1, ng Pb/m 3 obserwuje się w rejonie Arktyki i na Półwyspie Skandynawskim oraz lokalnie w Hiszpanii i w Rumunii, a najwyższe stężenia (pomiędzy 6 a 7 ng Pb/m 3 ) w krajach Beneluksu i na Węgrzech. Stężenie ołowiu w pyle PM1 w roku na stacji Puszcza Borecka, jedynej stacji tłowej mierzącej zawartość metali ciężkich w pyle spośród polskich stacji działających w systemie EMEP, wynosiło 3,53 ngpb/m 3 i mieściło się wśród wartości przeciętnych dla rejonu środkowej Europy. Należy zauważyć, że Cypr w tym ujęciu przestrzennym znajduje się poza domeną mapy, dlatego został przedstawiony w innym niż w rzeczywistości miejscu, na południe od Turcji. 57

58 Ołów Pb Kadm Cd Rysunek 24. Rozkład przestrzenny stężenia metali ciężkich w pyle zawieszonym [ng/m 3 ] na stacjach EMEP w roku. Źródło: [1]. Według badań z roku (rys. 24) najniższe wartości stężenia kadmu w aerozolu (poniżej,1 ng Cd/m 3 ) są rejestrowane w krajach skandynawskich i w Grenlandii. Najwyższe poziomy (około,2 ng Cd/m 3 ) obserwuje się na stacjach Beneluksu, Rumunii i Węgier. W tej grupie stacji znajduje się również Polska, z pomiarami wykonywanymi na stacji Puszcza Borecka (,164 ngcd/m 3 ). W roku w ramach sieci EMEP funkcjonowało 29 punktów prowadzących pomiary rtęci, przy czym w 13 z nich mierzono stężenie rtęci zarówno w powietrzu (i/lub w aerozolu), jak i w opadzie. Rtęć Hg Rysunek 25. Rozkład przestrzenny stężenia rtęci w powietrzu [ng/m 3 ] na stacjach EMEP w roku. Źródło: [1]. 58

59 Rozkład stężenia rtęci w powietrzu w Europie (rys. 25) nie wykazuje żadnej prawidłowości przestrzennej; najwyższe wartości obserwowano w Niemczech (1,6-1,7 ng/m 3 ), najniższe w Hiszpanii i Wielkiej Brytanii (odpowiednio,46 i,9 ng/m 3 ). Wśród punktów pomiarowych znajduje się również polska stacja Puszcza Borecka, gdzie stężenie rtęci w roku wyniosło 1,59 ng/m 3 i kształtowało się na poziomie średnim w domenie EMEP. Benzo(a)piren stanowi produkt uboczny procesów niecałkowitego spalania. Zawartość substancji w powietrzu jest monitorowana zgodnie z wymaganiami dyrektyw unijnych dotyczących jakości powietrza w Europie [9] [1]. Benzo-a-piren Rysunek 26. Rozkład przestrzenny stężenia benzo(a)pirenu w powietrzu [ng/m 3 ] na stacjach EMEP w roku. Źródło: [1]. W roku największe stężenia benzo(a)pirenu w powietrzu (rys. 26) odnotowano w Polsce (,62 ng/m 3 ) i w Czechach (,7 ng/m 3 ). Niższe stężenia rejestrowane były w miarę oddalania się na zachód, północny-zachód i północ Europy. Najniższe wartości (<,1 ng/m 3 ) wystąpiły w Arktyce. Na rysunku 27 przedstawiono rozkład ph opadów atmosferycznych w europejskich rejonach EMEP. W najniższe wartości ph (ph<4,7) obserwowano na stacji wysokogórskiej na Śnieżce (4,49), stacji hiszpańskiej Niembro (Wybrzeże Kantabryjskie) oraz estońskiej stacji Lahemaa (zlokalizowanej w basenie Morza Bałtyckiego). Pozostałe stacje polskie EMEP charakteryzowały się opadami o przeciętnej kwasowości od 4,82 (Jarczew) do 4,92 (Puszcza Borecka) i nie odbiegały wartościami od pozostałych stacji w regionie. Najmniej kwaśne opady (ph powyżej 5,6) obserwowane były w większości stacji Półwyspu Iberyjskiego, we Francji, na stacjach zlokalizowanych w basenie Morza Śródziemnego oraz na wschodnich krańcach domeny EMEP. 59

STAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI

STAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI Dr Robert Kruszyk Instytut Badań Czwartorzędu i Geoekologii, WNGiG Uniwersytet im. A. Mickiewicza Fredry 10, 61-701 Poznań rlk@main.amu.edu.pl STAN GEOEKOSYSTEMÓW POLSKI W 2002 ROKU CHEMIZM POWIETRZA PROGRAM

Bardziej szczegółowo

Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka

Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka IOŚ PIB Raport U Thanta potoczna nazwa dokumentu Rady Ekonomiczno-Społecznej Organizacji Narodów Zjednoczonych pt. The problems of human environment

Bardziej szczegółowo

ZADANIA INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE MONITOROWANIA JAKOŚCI POWITRZA

ZADANIA INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE MONITOROWANIA JAKOŚCI POWITRZA ZADANIA INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE MONITOROWANIA JAKOŚCI POWITRZA Beata Michalak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie Model systemu zarządzania jakością powietrza Obowiązkowy

Bardziej szczegółowo

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano w oparciu o zlecone

Bardziej szczegółowo

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano w oparciu o zlecone

Bardziej szczegółowo

VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA VII. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA Monitoring of rainfall chemistry and of the deposition of pollutants to the ground Przygotowano na podstawie zleconych

Bardziej szczegółowo

4. Depozycja atmosferyczna

4. Depozycja atmosferyczna 4. DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA Jednym z podstawowych czynników, które mają wpływ na obieg materii w geoekosystemie jest depozycja atmosferyczna. Powietrze ulega silnemu zanieczyszczeniu. Związki powodujące

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 18 września 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 24 sierpnia 2012 r.

Warszawa, dnia 18 września 2012 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 24 sierpnia 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 18 września 2012 r. Poz. 1031 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych 2) Na podstawie art.

Bardziej szczegółowo

ANALIZA STANU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA TLE KRAJU WG OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA 2015 ROK

ANALIZA STANU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA TLE KRAJU WG OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA 2015 ROK ANALIZA STANU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA TLE KRAJU WG OCENY JAKOŚCI POWIETRZA ZA 2015 ROK Renata Pałyska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie 1. 2. 3. 4. 5.

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE

JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE Badania przeprowadzone w Warszawie wykazały, że w latach 1990-2007 w mieście stołecznym nastąpił wzrost emisji całkowitej gazów cieplarnianych o około 18%, co przekłada się

Bardziej szczegółowo

Jakość powietrza na obszarze podkarpackich uzdrowisk w 2016 roku w zakresie SO 2, NO 2, PM10, PM2,5, b(a)p i ozonu SPIS TREŚCI WPROWADZENIE...

Jakość powietrza na obszarze podkarpackich uzdrowisk w 2016 roku w zakresie SO 2, NO 2, PM10, PM2,5, b(a)p i ozonu SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... Jakość powietrza na obszarze podkarpackich uzdrowisk w 216 roku w zakresie SO 2, NO 2, PM1, PM2,5, b(a)p i ozonu SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 1 1. OCENA JAKOŚCI POWIETRZA NA OBSZARZE PODKARPACKICH UZDROWISK...

Bardziej szczegółowo

Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim - stan w 2014 roku

Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim - stan w 2014 roku Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim - stan w 2014 roku Adam Zarembski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku WYDZIAŁ MONITORINGU www.gdansk.wios.gov.pl Pomorski Wojewódzki

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Rzeszów, czerwiec 2015 r. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA W 2014 ROKU Pomiary wykonywane

Bardziej szczegółowo

Jakość powietrza w Polsce na tle Europy

Jakość powietrza w Polsce na tle Europy Monitoring jakości powietrza w systemie Państwowego Monitoringu Środowiska Jakość powietrza w Polsce na tle Europy PODSYSTEMY: 1. Monitoring jakości powietrza 2. Monitoring jakości wód 3. Monitoring jakości

Bardziej szczegółowo

Pomiary jakości powietrza w Mielcu

Pomiary jakości powietrza w Mielcu Pomiary jakości powietrza w Mielcu Beata Michalak Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Rzeszowie Tomasz Frączkowski Krajowe Laboratorium Referencyjne do spraw jakości powietrza atmosferycznego Podstawy

Bardziej szczegółowo

DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA

DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA Do podstawowych czynników które decydują o obiegu materii w geoekosystemie należy zaliczyć ilość i jakość depozycji atmosferycznej. Powietrze jest jednym z elementów środowiska

Bardziej szczegółowo

DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA

DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA Powietrze jest jednym z elementów środowiska przyrodniczego, który podlega silnej antropopresji. Zawarte w nim substancje i związki wskutek depozycji mokrej i suchej są wchłaniane

Bardziej szczegółowo

3. Warunki hydrometeorologiczne

3. Warunki hydrometeorologiczne 3. WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE Monitoring zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych jest jednym z najważniejszych zadań realizowanych w ramach ZMŚP. Właściwe rozpoznanie warunków hydrometeorologicznych

Bardziej szczegółowo

Rozdział 9 stanowi podsumowanie pracy oraz zawiera wnioski końcowe z przeprowadzonej oceny jakości powietrza w regionie. W 10 rozdziale zestawiono

Rozdział 9 stanowi podsumowanie pracy oraz zawiera wnioski końcowe z przeprowadzonej oceny jakości powietrza w regionie. W 10 rozdziale zestawiono Spis treści 1.Wstęp... 2 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza... 4 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza za rok 214... 6 3.1. Kryteria dla SO 2, NO 2, CO, benzenu,

Bardziej szczegółowo

Rozdział 9 stanowi podsumowanie pracy oraz zawiera wnioski końcowe z przeprowadzonej oceny jakości powietrza w regionie. W 10 rozdziale zestawiono

Rozdział 9 stanowi podsumowanie pracy oraz zawiera wnioski końcowe z przeprowadzonej oceny jakości powietrza w regionie. W 10 rozdziale zestawiono Spis treści 1.Wstęp... 2 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza... 4 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza za rok 13... 6 3.1. Kryteria dla SO 2, NO 2, CO, benzenu,

Bardziej szczegółowo

Państwowy Monitoring Środowiska. System Monitoringu Jakości Powietrza w Polsce

Państwowy Monitoring Środowiska. System Monitoringu Jakości Powietrza w Polsce Państwowy Monitoring Środowiska System Monitoringu Jakości Powietrza w Polsce na przykładzie województwa dolnośląskiego Departamentu Monitoringu Środowiska Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Roczne oceny jakości powietrza w woj. mazowieckim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie

Roczne oceny jakości powietrza w woj. mazowieckim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Roczne oceny jakości powietrza w woj. mazowieckim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Warszawa 2013 r. Roczna Ocena Jakości Powietrza Cele przeprowadzania rocznej oceny: klasyfikacja

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Rzeszów, wrzesień 2015 r. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA W 2014 ROKU Pomiary wykonywane

Bardziej szczegółowo

Monitoring jakości powietrza. Włodarczyk Natalia

Monitoring jakości powietrza. Włodarczyk Natalia Monitoring jakości powietrza Włodarczyk Natalia Łódź 2014 2 Plan Prezentacji Uregulowania prawne systemu oceny jakości powietrza Rozporządzenie MŚ z 24.08.2012r. Poziomy dopuszczalne Poziomy docelowe Poziomy

Bardziej szczegółowo

Problemy zanieczyszczenia powietrza w Polsce i innych krajach europejskich

Problemy zanieczyszczenia powietrza w Polsce i innych krajach europejskich Problemy zanieczyszczenia powietrza w Polsce i innych krajach europejskich Barbara Toczko Departament Monitoringu i Informacji o Środowisku Główny Inspektorat Ochrony Środowiska 15 listopada 2012 r. Wyniki

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH

JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W LATACH 2009-2013 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie Rzeszów, wrzesień 2014 r. Monitoring

Bardziej szczegółowo

RAPORT O STANIE SANITARNYM POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2009 ROKU

RAPORT O STANIE SANITARNYM POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2009 ROKU WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W KATOWICACH 40-957 Katowice, ul. Raciborska 39, tel. (32) 351 23 00, fax. (32) 351 23 18 RAPORT O STANIE SANITARNYM POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2009

Bardziej szczegółowo

Monitoring i ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie

Monitoring i ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie Monitoring i ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie KROSNO listopad 2016 Monitoring jakości powietrza Wojewódzki inspektor ochrony środowiska

Bardziej szczegółowo

KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE

KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCENA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W KIELCACH W 2011 ROKU NA PODSTAWIE BIOMONITORINGU JAKO ELEMENTU MONITORINGU PRZYRODNICZEGO W REALIZACJI EKOROZWOJU ORAZ ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM

Bardziej szczegółowo

TARGI POL-ECO-SYSTEM 2015 strefa ograniczania niskiej emisji 27-29 października 2015 r., Poznań

TARGI POL-ECO-SYSTEM 2015 strefa ograniczania niskiej emisji 27-29 października 2015 r., Poznań Anna Chlebowska-Styś Wydział Monitoringu Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu 1. Struktura Państwowego Monitoringu Środowiska. 2. Podstawy prawne monitoringu powietrza w Polsce.

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z badań jakości powietrza wykonanych ambulansem pomiarowym w Tarnowskich Górach w dzielnicy Osada Jana w dniach

Sprawozdanie z badań jakości powietrza wykonanych ambulansem pomiarowym w Tarnowskich Górach w dzielnicy Osada Jana w dniach WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KATOWICACH DELEGATURA W CZĘSTOCHOWIE ul. Rząsawska 24/28 tel. (34) 369 41 20, (34) 364-35-12 42-200 Częstochowa tel./fax (34) 360-42-80 e-mail: czestochowa@katowice.wios.gov.pl

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W 2009 ROKU

SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W 2009 ROKU WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE DELEGATURA W JAŚLE SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W 2009 ROKU Stanowisko pomiarowe: ŻYDOWSKIE Jasło, luty 2010 r. 1. Położenie i najbliższe

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2011

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2011 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2011 wykonana zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska z uwzględnieniem

Bardziej szczegółowo

Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku

Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU Wyniki pomiarów jakości powietrza prowadzonych metodą pasywną w Kolonowskiem w 2014 roku Opole, luty 2015 r. 1. Podstawy formalne Niniejsze opracowanie

Bardziej szczegółowo

WYNIKI POMIARÓW UZYSKANYCH W 2016 ROKU NA STACJACH MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM

WYNIKI POMIARÓW UZYSKANYCH W 2016 ROKU NA STACJACH MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM WYNIKI POMIARÓW UZYSKANYCH W 2016 ROKU NA STACJACH MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM 1. Zanieczyszczenia gazowe Zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki dla kryterium ochrony zdrowia

Bardziej szczegółowo

Monitoring powietrza w Szczecinie

Monitoring powietrza w Szczecinie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie Monitoring powietrza w Szczecinie Marta Bursztynowicz Szczecin, 15 luty 2018 r. Roczna ocena jakości powietrza Substancje podlegające ocenie Ocena

Bardziej szczegółowo

AUTORZY / WYKONAWCY. mgr inż. Ewa Liana mgr inż. Michał Pobudejski st. sam. tech. Wiesława Rawa

AUTORZY / WYKONAWCY. mgr inż. Ewa Liana mgr inż. Michał Pobudejski st. sam. tech. Wiesława Rawa AUTORZY / WYKONAWCY mgr inż. Ewa Liana mgr inż. Michał Pobudejski st. sam. tech. Wiesława Rawa oraz: Zakład Badań Regionalnych, Sekcja Ekologii IMGW-PIB OWr, Biuro Prognoz IMGW-PIB OWr, Laboratorium Zakładu

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W 2013 ROKU Z UWZGLĘDNIENIEM POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO

JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W 2013 ROKU Z UWZGLĘDNIENIEM POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W 2013 ROKU Z UWZGLĘDNIENIEM POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO dr inż. Ewa J. Lipińska Podkarpacki Wojewódzki Inspektor

Bardziej szczegółowo

ZANIECZYSZCZENIE OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH

ZANIECZYSZCZENIE OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH AUTORZY / WYKONAWCY mgr inż. Ewa Liana dr inż. Mariusz Adynkiewicz dr Jan Błachuta dr inż. Agnieszka Kolanek mgr Ewa Terlecka mgr inż. Michał Pobudejski dr Bartłomiej Miszuk dr Irena Otop mgr Michał Mazurek

Bardziej szczegółowo

POWIETRZE. 1. Presja POWIETRZE

POWIETRZE. 1. Presja POWIETRZE 9 1. Presja Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest emisja antropogeniczna, na którą składa się emisja z działalności przemysłowej, z sektora bytowego oraz emisja komunikacyjna. W strukturze całkowitej

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ POWIETRZA W MIEŚCIE RZESZÓW W ASPEKCIE WPŁYWU WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH NA ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZANIECZYSZCZEŃ

JAKOŚĆ POWIETRZA W MIEŚCIE RZESZÓW W ASPEKCIE WPŁYWU WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH NA ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZANIECZYSZCZEŃ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie JAKOŚĆ POWIETRZA W MIEŚCIE RZESZÓW W ASPEKCIE WPŁYWU WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH NA ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZANIECZYSZCZEŃ Rzeszów, październik 217 r.

Bardziej szczegółowo

2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza

2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Spis treści 1.Wstęp... 2 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza... 3 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza... 5 3.1. Kryteria dla SO 2, NO 2, CO, benzenu, pyłu PM1,

Bardziej szczegółowo

2. CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W ROKU 2006

2. CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W ROKU 2006 Powietrze 17 2. CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W ROKU 2006 Charakterystykę warunków meteorologicznych województwa małopolskiego w roku 2006 przedstawiono na podstawie

Bardziej szczegółowo

Roczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM10 dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice

Roczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM10 dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice Roczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice Spis treści 1. Charakterystyka gminy oraz lokalizacja czujników... 3 2. Dopuszczalne

Bardziej szczegółowo

Analiza wyników otrzymanych ze stacji monitorowania jakości powietrza zlokalizowanych na terenie Mielca. Pył zawieszony PM10 LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2018

Analiza wyników otrzymanych ze stacji monitorowania jakości powietrza zlokalizowanych na terenie Mielca. Pył zawieszony PM10 LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2018 Analiza wyników otrzymanych ze stacji monitorowania jakości powietrza zlokalizowanych na terenie Mielca. Pył zawieszony PM10 LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2018 dr Jakub Nowak 31.01.2019 Lokalizacja stacji Przeprowadzona

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU PIĘCIOLETNIA OCENA JAKOŚCI POWIETRZA POD KĄTEM JEGO ZANIECZYSZCZENIA: SO 2, NO 2, NO x, CO, C 6 H 6, O 3, pyłem PM, pyłem PM2,5 oraz As, Cd, Ni, Pb i B(a)P

Bardziej szczegółowo

WYNIKI POMIARÓW W ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W OTOCZENIU STACJI TECHNICZNO-POSTOJOWEJ KABATY

WYNIKI POMIARÓW W ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W OTOCZENIU STACJI TECHNICZNO-POSTOJOWEJ KABATY WYNIKI POMIARÓW W ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W OTOCZENIU STACJI TECHNICZNO-POSTOJOWEJ KABATY POMIARY WYKONANE NA KABATACH 1. POMIARY PASYWNE FENOLI WYKONANE ZA POMOCĄ PRÓBNIKÓW RADIELLO ROZMIESZCZONYCH

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM Renata Rewaj Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie Międzyzdroje, 6.09 7.09. 2007 r. Ocena jakości powietrza w strefach według

Bardziej szczegółowo

2. Informacje ogólne o województwie lubelskim

2. Informacje ogólne o województwie lubelskim 1. Wstęp Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska opracował kolejną, trzynastą już, roczną ocenę jakości powietrza w województwie lubelskim sporządzoną na podstawie art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia

Bardziej szczegółowo

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie INFORMACJA O WYNIKACH BADAŃ PMŚ ZREALIZOWANYCH NA TERENIE MIASTA MIELCA W 2016 R

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie INFORMACJA O WYNIKACH BADAŃ PMŚ ZREALIZOWANYCH NA TERENIE MIASTA MIELCA W 2016 R Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie INFORMACJA O WYNIKACH BADAŃ PMŚ ZREALIZOWANYCH NA TERENIE MIASTA MIELCA W 216 R Mielec, listopad 216 Oceny jakości powietrza atmosferycznego w ramach

Bardziej szczegółowo

System pomiarów jakości powietrza w Polsce

System pomiarów jakości powietrza w Polsce System pomiarów jakości powietrza w Polsce Pomiary i oceny jakości powietrza Podstawa prawna: Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska oraz rozporządzenia wykonawcze określają system prawny w jakim funkcjonuje

Bardziej szczegółowo

Spis treści 1. Wstęp Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości

Spis treści 1. Wstęp Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości Spis treści 1. Wstęp... 1 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza... 3 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza... 4 3.1. Kryteria dla SO 2, NO 2, CO, benzenu, pyłu

Bardziej szczegółowo

Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego 79

Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego 79 7 Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego 79 Stacja Bazowa Różany Strumień 7.1. Położenie stacji 7.. Stan geoekosystemu zlewni Różanego Strumienia w roku hydrologicznym 17 81 81 7..1. Realizowane

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE JAKOŚĆ POWIETRZA NA TERENIE UZDROWISKA HORYNIEC-ZDRÓJ... 4

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE JAKOŚĆ POWIETRZA NA TERENIE UZDROWISKA HORYNIEC-ZDRÓJ... 4 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 2 1. JAKOŚĆ POWIETRZA NA TERENIE UZDROWISKA HORYNIEC-ZDRÓJ... 4 Emisja zanieczyszczeń do powietrza... 4 Ocena jakości powietrza... 4 2. JAKOŚĆ POWIETRZA NA TERENIE UZDROWISKA

Bardziej szczegółowo

Sytuacja z 21/22 września 2016 r. Płock, październik 2016 r.

Sytuacja z 21/22 września 2016 r. Płock, październik 2016 r. Sytuacja z 21/22 września 2016 r. Płock, październik 2016 r. Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska bada stan środowiska w ramach programu Państwowego Monitoringu Środowiska oraz zapewnia dostęp do informacji

Bardziej szczegółowo

3. Warunki hydrometeorologiczne

3. Warunki hydrometeorologiczne 3. WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE Monitoring zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych jest jednym z najważniejszych zadań realizowanych w ramach ZMŚP. Właściwe rozpoznanie warunków hydrometeorologicznych

Bardziej szczegółowo

Ocena jakości powietrza w Polsce dziś i jutro

Ocena jakości powietrza w Polsce dziś i jutro Ocena jakości powietrza w Polsce dziś i jutro Barbara Toczko Departament Monitoringu, Ocen i Prognoz Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Białystok, 5 grudnia 2006 r. System oceny jakosci powietrza w

Bardziej szczegółowo

DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ (1971-1995)

DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ (1971-1995) Słupskie Prace Geograficzne 2 2005 Dariusz Baranowski Instytut Geografii Pomorska Akademia Pedagogiczna Słupsk DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ

Bardziej szczegółowo

Miesięczna analiza ryzyka przekroczeń poziomów substancji w powietrzu

Miesięczna analiza ryzyka przekroczeń poziomów substancji w powietrzu Miesięczna analiza ryzyka przekroczeń poziomów substancji w powietrzu Bieżąca analiza ryzyka przekroczeń dopuszczalnych i docelowych poziomów substancji w powietrzu wykonywana jest na podstawie zapisów

Bardziej szczegółowo

Danuta Krysiak Nowy Tomyśl, wrzesień 2016

Danuta Krysiak Nowy Tomyśl, wrzesień 2016 Państwowy Monitoring Środowiska Monitoring jakości powietrza Danuta Krysiak Nowy Tomyśl, wrzesień 216 Zakres prezentacji 1. Państwowy Monitoring Środowiska 2. Wielkopolska sieć monitoringu jakości powietrza

Bardziej szczegółowo

Miesięczna analiza ryzyka przekroczeń poziomów substancji w powietrzu

Miesięczna analiza ryzyka przekroczeń poziomów substancji w powietrzu Łódź, dnia 21.06.2017 r. Miesięczna analiza ryzyka przekroczeń poziomów substancji w powietrzu Bieżąca analiza ryzyka przekroczeń poziomów substancji w powietrzu wykonywana jest przez Wojewódzki Inspektorat

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie nr 08/2017

Sprawozdanie nr 08/2017 Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Krajowe Laboratorium Referencyjne i Wzorcujące ul. Półłanki 76E, 30-740 Kraków Sprawozdanie z wykonania pomiarów stężeń pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu

Bardziej szczegółowo

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie PROCEDURY WDRAŻANIA STANÓW ALARMOWYCH W SYTUACJI PRZEKROCZENIA STANDARDÓW JAKOŚCI POWIETRZA

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie PROCEDURY WDRAŻANIA STANÓW ALARMOWYCH W SYTUACJI PRZEKROCZENIA STANDARDÓW JAKOŚCI POWIETRZA Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie PROCEDURY WDRAŻANIA STANÓW ALARMOWYCH W SYTUACJI PRZEKROCZENIA STANDARDÓW JAKOŚCI POWIETRZA Rzeszów, grudzień 2013 Określanie ryzyka przekroczenia

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. 1. Wstęp Informacje ogólne o województwie lubelskim Opis systemu oceny... 7

SPIS TREŚCI. 1. Wstęp Informacje ogólne o województwie lubelskim Opis systemu oceny... 7 SPIS TREŚCI 1. Wstęp... 1 2. Informacje ogólne o województwie lubelskim... 3 3. Opis systemu oceny... 7 4. Klasy stref i wymagane działania wynikające z oceny. 9 5. Wyniki oceny i klasyfikacji stref według

Bardziej szczegółowo

Spis treści 1. Wstęp Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości

Spis treści 1. Wstęp Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości Spis treści 1. Wstęp... 2 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza... 3 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza... 5 3.1. Kryteria dla SO 2, NO 2, O, benzenu, pyłu PM1,

Bardziej szczegółowo

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Źródło: http://wios.warszawa.pl/pl/aktualnosci-i-komunika/aktualnosci/1176,aktualnosci-z-31032016-r-informacja-dot-zakupu-przez-s amorzady-nowych-stacji-pom.html

Bardziej szczegółowo

5.1. Stan czystości powietrza wg pomiarów Fundacji Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej.

5.1. Stan czystości powietrza wg pomiarów Fundacji Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej. 5. Stan powietrza Jakość powietrza atmosferycznego Główne źródła zanieczyszczeń do powietrza na terenie Gdańska: - komunikacja - ruch pojazdów (emisja liniowa), - ogrzewanie indywidualne (emisja powierzchniowa),

Bardziej szczegółowo

ROCZNA OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM RAPORT ZA ROK 2012

ROCZNA OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM RAPORT ZA ROK 2012 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie 00-716 WARSZAWA fax: 22 651 06 76 ul. Bartycka 110A e-mail: warszawa@wios.warszawa.pl tel. 22 651 07 07; 22 651 06 60 http://www.wios.warszawa.pl ROCZNA

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA O POMIARACH ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO w Rumi Październik Grudzień 2015

INFORMACJA O POMIARACH ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO w Rumi Październik Grudzień 2015 FUNDACJA AGENCJA REGIONALNEGO MONITORINGU ATMOSFERY AGLOMERACJI GDAŃSKIEJ 80-243 Gdańsk ul. Brzozowa 15 A tel.+58 301 48 84, fax +58 301 48 84 (wewn.33) e-mail: info@armaag.gda.pl; www.armaag.gda.pl INFORMACJA

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W LATACH

JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W LATACH JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W LATACH 2010-2015 Prezentacja przygotowana w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Katowicach, na posiedzenie Zespołu ds. uchwały antysmogowej w woj. śląskim.

Bardziej szczegółowo

Walory klimatyczne Kościerzyny i powiatu kościerskiego na tle uwarunkowań prawnych dotyczących gmin uzdrowiskowych

Walory klimatyczne Kościerzyny i powiatu kościerskiego na tle uwarunkowań prawnych dotyczących gmin uzdrowiskowych Walory klimatyczne Kościerzyny i powiatu kościerskiego na tle uwarunkowań prawnych dotyczących gmin uzdrowiskowych Leszek Ośródka Kościerzyna, 13 stycznia 214 r. Uzdrowiska w Polsce 2 Lokalizacja miejscowości

Bardziej szczegółowo

Spis treści 1.WSTĘP INFORMACJE OGÓLNE O WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM 2 3. OGÓLNE ZASADY I KRYTERIA PIĘCIOLETNIEJ OCENY JAKOŚCI

Spis treści 1.WSTĘP INFORMACJE OGÓLNE O WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM 2 3. OGÓLNE ZASADY I KRYTERIA PIĘCIOLETNIEJ OCENY JAKOŚCI Spis treści 1.WSTĘP... 2 2. INFORMACJE OGÓLNE O WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM 2 3. OGÓLNE ZASADY I KRYTERIA PIĘCIOLETNIEJ OCENY JAKOŚCI POWIETRZA... 3 4. KLASYFIKACJA STREF, ZE WZGLĘDU NA OCHRONĘ ZDROWIA

Bardziej szczegółowo

Obieg materii w skali zlewni rzecznej

Obieg materii w skali zlewni rzecznej WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią nie tylko formę retencji wody w zlewni, ale równocześnie uczestniczą w procesach przemieszczania rozpuszczonej materii w zlewni. W ramach ZMŚP na Stacjach Bazowych

Bardziej szczegółowo

Jakość powietrza w województwie lubuskim na podstawie badań WIOŚ

Jakość powietrza w województwie lubuskim na podstawie badań WIOŚ Jakość powietrza w województwie lubuskim na podstawie badań WIOŚ Zielona Góra, 4 października 2016 r. jest częścią rządowej administracji zespolonej Wojewody Lubuskiego na obszarze województwa lubuskiego.

Bardziej szczegółowo

ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody

ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody ANEKS 5 Ocena poprawności analiz próbek wody Bilans jonów Zasady ogólne Kontroli jakości danych dokonuje się wykonując bilans jonów. Bilans jonów jest podstawowym testem poprawności wyników analiz chemicznych

Bardziej szczegółowo

Strona znajduje się w archiwum.

Strona znajduje się w archiwum. Strona znajduje się w archiwum. Komunikat o zanieczyszczeniu powietrza w Warszawie w okresie 1.09.02 r.- 8.09.02 r. W związku z zanieczyszczeniem powietrza (zadymienie) w dniach: 3.09.02 r. - 4.09.02 r.

Bardziej szczegółowo

Susza meteorologiczna w 2015 roku na tle wielolecia

Susza meteorologiczna w 2015 roku na tle wielolecia Susza meteorologiczna w 2015 roku na tle wielolecia Irena Otop IMGW-PIB Warszawa, 24.02.2016 r. Seminarium PK GWP PLAN PREZENTACJI 1. Wprowadzenia: definicja suszy i fazy rozwoju suszy 2. Czynniki cyrkulacyjne

Bardziej szczegółowo

ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM

ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM Joanna Jędras Wydział Monitoringu Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach 1 marca 2017 roku Plan prezentacji Państwowy

Bardziej szczegółowo

Opracował: Beata Michalak Wydział Monitoringu Środowiska. Renata Jaroń-Warszyńska Naczelnik Wydziału Monitoringu Środowiska

Opracował: Beata Michalak Wydział Monitoringu Środowiska. Renata Jaroń-Warszyńska Naczelnik Wydziału Monitoringu Środowiska Opracował: Beata Michalak Wydział Monitoringu Środowiska Akceptował: Renata Jaroń-Warszyńska Naczelnik Wydziału Monitoringu Środowiska Zatwierdził: 1 SPIS TREŚCI 1. Wstęp...3 2. Zakres oceny...4 3. Kryteria

Bardziej szczegółowo

7. Stan powietrza Jakość powietrza atmosferycznego

7. Stan powietrza Jakość powietrza atmosferycznego 7. Stan powietrza 7.1. Jakość powietrza atmosferycznego Głównymi źródłami zanieczyszczeń do powietrza na terenie Gdańska są: - komunikacja - ruch pojazdów (emisja liniowa), - ogrzewanie indywidualne (emisja

Bardziej szczegółowo

ZMIENNOŚĆ NAJWYŻSZYCH DOBOWYCH i MIESIĘCZNYCH OPADÓW W KOMPLEKSIE LEŚNYM W STRÓŻY W OKRESIE V-IX ( )

ZMIENNOŚĆ NAJWYŻSZYCH DOBOWYCH i MIESIĘCZNYCH OPADÓW W KOMPLEKSIE LEŚNYM W STRÓŻY W OKRESIE V-IX ( ) ZMIENNOŚĆ NAJWYŻSZYCH DOBOWYCH i MIESIĘCZNYCH OPADÓW W KOMPLEKSIE LEŚNYM W STRÓŻY W OKRESIE V-IX (1982-2006) Marta CEBULSKA Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej Politechnika Krakowska Cel: określenie

Bardziej szczegółowo

I. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W opracowaniu przedstawiono stan jakości powietrza w województwie

I. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W opracowaniu przedstawiono stan jakości powietrza w województwie I. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W opracowaniu przedstawiono stan jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim na podstawie danych z 211 r., uzyskany

Bardziej szczegółowo

Danuta Krysiak Poznań 2016

Danuta Krysiak Poznań 2016 Jakość powietrza w województwie wielkopolskim na podstawie danych WIOŚ Poznań Danuta Krysiak Poznań 2016 Zakres prezentacji 1. Państwowy Monitoring Środowiska 2. Wielkopolska sieć monitoringu jakości powietrza

Bardziej szczegółowo

5. Stan powietrza Jakość powietrza atmosferycznego

5. Stan powietrza Jakość powietrza atmosferycznego 5. Stan powietrza 5.1. Jakość powietrza atmosferycznego Głównymi źródłami zanieczyszczeń do powietrza na terenie a są: - komunikacja - ruch pojazdów (emisja liniowa), - ogrzewanie indywidualne (emisja

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdański Nr 19 (68) STYCZEŃ 2012 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2017

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2017 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2017 wykonana zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Opole,

Bardziej szczegółowo

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2016

OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2016 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W OPOLU OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE OPOLSKIM ZA ROK 2016 wykonana zgodnie z art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Opole,

Bardziej szczegółowo

Wstępna ocena jakości powietrza pod kątem As, Cd, Ni i B(a)P w PM10 w woj. pomorskim

Wstępna ocena jakości powietrza pod kątem As, Cd, Ni i B(a)P w PM10 w woj. pomorskim WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU Wstępna ocena jakości powietrza pod kątem arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i benzo-a-pirenu (B(a)P) w pyle zawieszonym PM 10 w województwie pomorskim

Bardziej szczegółowo

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 11 stycznia 2018 r. Poz. 88 USTAWA z dnia 14 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz ustawy Prawo ochrony środowiska

Bardziej szczegółowo

2. POWIETRZE EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA (Jolanta Ciba) Powietrze

2. POWIETRZE EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA (Jolanta Ciba) Powietrze 2. POWIETRZE 2.1. EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA (Jolanta Ciba) Zgodnie z ustawą z Prawo ochrony środowiska (21) emisja to wprowadzanie bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka,

Bardziej szczegółowo

Monitoring jakości powietrza realizowany przez WIOŚ we Wrocławiu współfinansowany jest przez:

Monitoring jakości powietrza realizowany przez WIOŚ we Wrocławiu współfinansowany jest przez: Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2016 rok 2 Monitoring jakości powietrza realizowany przez WIOŚ we Wrocławiu współfinansowany jest przez:

Bardziej szczegółowo

WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE

WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE METEOROLOGIA Warunki hydrometeorologiczne stanowią podstawę rozpoznania uwarunkowań funkcjonowania i przemian geoekosystemów. Dlatego jednym z podstawowych zadań realizowanych

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI 1.WSTĘP 2.PODSTAWY PRAWNE PRZEPROWADZANIA OCENY 3.INFORMACJE OGÓLNE O WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO MAZURSKIM 4.

SPIS TREŚCI 1.WSTĘP 2.PODSTAWY PRAWNE PRZEPROWADZANIA OCENY 3.INFORMACJE OGÓLNE O WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO MAZURSKIM 4. SPIS TREŚCI 1.WSTĘP... 4 2.PODSTAWY PRAWNE PRZEPROWADZANIA OCENY... 4 3.INFORMACJE OGÓLNE O WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO MAZURSKIM... 4 4.OPIS SYSTEMU OCENY... 5 4.1.Zasady i kryteria przeprowadzania rocznej

Bardziej szczegółowo

Monitoring i ocena środowiska

Monitoring i ocena środowiska Monitoring i ocena środowiska Monika Roszkowska Łódź, dn. 12. 03. 2014r. Plan prezentacji: Źródła zanieczyszczeń Poziomy dopuszczalne Ocena jakości powietrza w Gdańsku, Gdyni i Sopocie Parametry normowane

Bardziej szczegółowo

Międzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r.

Międzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r. Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, dr inż. Agnieszka Kolanek mgr inż. Barbara Marchlewska-Knych dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas Założenia projektu w zakresie

Bardziej szczegółowo

2. Informacje ogólne o województwie lubelskim

2. Informacje ogólne o województwie lubelskim 1. Wstęp Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska przedstawia dwunastą roczną ocenę jakości powietrza w województwie lubelskim sporządzoną na podstawie art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r.

Bardziej szczegółowo

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny

Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Uniwersytecki Biuletyn Meteorologiczny Borucino-Kościerzyna-Ostrzyce KATEDRA METEOROLOGII I KLIMATOLOGII Instytut Geografii, Uniwersytet Gdaoski Nr 1 (50) Lipiec 2010 ISSN 2081-884X Od Redakcji: Opracowanie

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI Zbiorcze zestawienie klas stref dla poszczególnych zanieczyszczeń - ochrona zdrowia... 19

SPIS TREŚCI Zbiorcze zestawienie klas stref dla poszczególnych zanieczyszczeń - ochrona zdrowia... 19 SPIS TREŚCI 1. Wstęp... 1 2. Informacje ogólne o województwie lubelskim... 3 3. Opis systemu oceny... 7 4. Klasy stref i wymagane działania wynikające z oceny. 9 5. Wyniki oceny i klasyfikacji stref według

Bardziej szczegółowo

Jakość powietrza w Polsce - ze szczególnym uwzględnieniem województw śląskiego, dolnośląskiego i opolskiego

Jakość powietrza w Polsce - ze szczególnym uwzględnieniem województw śląskiego, dolnośląskiego i opolskiego Jakość powietrza w Polsce - ze szczególnym uwzględnieniem województw śląskiego, dolnośląskiego i opolskiego Barbara Toczko Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Bielsko-Biała 17-18 sierpnia 2015 r. Monitoring

Bardziej szczegółowo

2

2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Średnia liczba dni z opadem 30 mm w województwie pomorskim wynosi w półroczu ciepłym od 0,5 w części południowej i wschodniej województwa do 1,5 w części zachodniej. Najwięcej takich

Bardziej szczegółowo