Budżet państwa. Olga Dzilińska

Transkrypt

1 Budżet państwa Olga Dzilińska

2 Regulacja budżetu państwa: Rozdział X, Finanse publiczne (art ), Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) Dział III, Wieloletni Plan Finansowy Państwa i ustawa budżetowa (art ), Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz ze zm.)

3 Dział III UoFinPubl 1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa (Rozdział 1, art ) 2. Budżet Tryb opracowywania i uchwalania budżetu (Rozdział 4, art ) Ustawa budżetowa (Rozdział 2, art ) Przeznaczenie wydatków budżetu państwa (Rozdział 3, art ) Wykonywanie ustawy budżetowej (Rozdział 5, art ) 3. Rozdziały 6 i 7

4 Wieloletni Plan Finansowy Państwa Reforma zarządzania finansami publicznymi

5 Wieloletni Plan Finansowy Państwa Przejaw zmiany koncepcji zarządzania finansami publicznymi w Polsce mającej na celu: wydłużenie okresu planowania, zapewnienie większej przejrzystości budżetu, łatwiejszego monitorowania skuteczności i efektywności wydatków.

6 Reforma koncepcji zarządzania finansami publicznymi Zarządzanie przez realizację celów Komisja Hoovera: performance budgeting w 1949 r. Zalecenia Komisji Europejskiej, OECD, Banku Światowego i MFW W Polsce proces przechodzenia na budżet zadaniowy został zaplanowany na l

7 Cele reformy zarządzania finansami publicznymi Długofalowe planowanie Czytelna informacja o wydatkach budżetowych i ich hierarchizacji Ułatwianie współpracy między resortowej Ułatwienie dyskusji o priorytetach rządu Ocena skuteczności i efektywności podejmowanych działań Odpowiedzialność dysponenta za realizację zadania (zarządzanie, a nie administrowanie środkami)

8 Reforma koncepcji zarządzania finansami publicznymi Wydatki publiczne powinny być dokonywane: 1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad [ZARZĄDZANIE PRZEZ REALIZACJĘ CELÓW]: a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów [ZASADA SKUTECZNOŚCI] (art. 44 ust. 3)

9 Wieloletni Plan Finansowy Państwa (WPFP) Plan dochodów (wg. głównych kategorii dochodów) i wydatków (w układzie uwzględniającym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji) oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa na 4 lata budżetowe.

10 Układ prognozy wydatków w WPFP (art. 104 ust. 3) Prognozę wydatków ujmuje się w WPFP w układzie uwzględniającym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji. Przejaw koncepcji zarządzania finansami publicznymi w Polsce budżetu zadaniowego.

11 Pożądane cechy mierników stopnia wykonania Precyzyjność i mierzalność Wpływ jednostki odpowiedzialnej na wartość miernika (ale dopuszczalne inne czynniki) Adekwatność powiązanie z celami Wiarygodność (w tym taka konstrukcja, by zrozumienie, co jest obiektem pomiaru, nie wymagało specjalistycznej wiedzy) Łatwość monitorowania Odporność na manipulacje

12 WPFP jest uchwalany Przez Radę Ministrów (RM) (art. 106 ust. 2) Na podstawie projektu przedstawionego RM przez Ministra Finansów (MF) (art. 106 ust. 1) Uchwalony WPFP jest ogłaszany przez RM w Monitorze Polskim i BIP (art. 106 ust. 2).

13 Prognozę dochodów ujmuje się w WPFP (art. 104 ust. 2) Według głównych kategorii dochodów, z wyszczególnieniem: 1) dochodów podatkowych: a) podatków pośrednich, b) podatków bezpośrednich; 2) dochodów niepodatkowych; 3) cła; 4) środków europejskich i innych środków publicznych

14 WPFP obejmuje: 1. Wstępną prognozę podstawowych wielkości makroekonomicznych (art. 103a) 2. Prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa (art. 104 ust. 1 pkt 1) 3. Kwoty wyniku i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich sfinansowania (art. 104 ust. 1 pkt 2) 4. Prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich i wynik budżetu środków europejskich (art. 104 ust. 1 pkt 3 i 4) 5. Prognozę wyniku sektora finansów publicznych (art. 104 ust. 1 pkt 5) 6. Prognozę kwoty państwowego długu publicznego (art. 104 ust. 1 pkt 6)

15 Funkcja WPFP wydłużenie okresu planowania Podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy (art. 105 ust.1).

16 Uszczegółowienie zasady z art. 105 ust.1 Poziom deficytu w projekcie ustawy nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w WPFP (art. 105 ust. 2).

17 Wyjątek i luki zasady z art. 105 ust. 2 Szczególnie uzasadnione przypadki: RM musi przedstawić Sejmowi szczegółowe wyjaśnienie przekroczenia poziomu deficytu z WPFP (art. 105 ust. 3). Aktualizowany przez RM do 30 IV (art. 107): doprowadzenie do zgodności z budżetem korekta w celu zapewnienia zgodności z kierunkami polityki społeczno-gospodarczej i średniookresową strategią rozwoju kraju

18 Kontrola wykonania WPFP Ministrowie do dnia 15 IV przedkładają MF informacje o realizacji WPFP, w tym o stopniu realizacji celów (art. 108 ust. 1). MF łącznie ze sprawozdaniem z wykonania ustawy budżetowej przedkłada RM informację o przebiegu wykonania WPFP (art. 108 ust. 2) RM ogłasza w Monitorze Polskim i BIP (art. 108 ust. 3)

19 Budżet państwa Ustawa budżetowa zakres, części i zasady dotyczące wydatków

20 Ustawa budżetowa Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym (art. 109 ust. 1). Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy (art. 109 ust. 4). Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy (art. 109 ust. 5).

21 Ustawa budżetowa Ustawa budżetowa składa się z (art. 109 ust. 2): 1) budżetu państwa; 2) załączników; 3) postanowień, których obowiązek zamieszczenia w ustawie budżetowej wynika z UoFinPubl lub z odrębnych ustaw.

22 Budżet państwa określa (art. 110) 1) łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa; 2) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu państwa; 3) kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia; 4) łączną kwotę prognozowanych dochodów budżetu środków europejskich; 5) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich;

23 Budżet państwa określa (art. 110) c.d. 6) wynik budżetu środków europejskich; 7) łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa; 8) łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa; 9) planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa; 10) limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych.

24 Dochody budżetu Dochody podatkowe i niepodatkowe budżetu państwa określa art Mieszczą się w pojęciu dochodów publicznych (art. 5 ust. 2). Zakres pojęcia krzyżuje się z daninami publicznymi (art. 5 ust. 2 pkt. 1)

25 Daniny publiczne (art. 5 ust. 2 pkt 1) Podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw.

26 Dochody budżetu obejmują m. in. (art. 111 pkt 1 i 3): 1) podatki i opłaty, w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych; ( ); 3) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa

27 Sposób prezentacji dochodów w załączniku (art. 116 ust. 1): Podatkowe i niepodatkowe dochody budżetu państwa ujmuje się w załączniku do ustawy budżetowej według: 1) źródeł dochodów; 2) części i działów klasyfikacji budżetowej.

28 Przeznaczenie wydatków budżetu państwa (art. 112 ust. 1) 1) funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów; 2) zadania wykonywane przez administrację rządową; 3) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego; 4) dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego; 5) wpłaty do budżetu Unii Europejskiej; 6) subwencje dla partii politycznych; 7) dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami; 8) obsługę długu publicznego; 9) wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich

29 Przeznaczenie wydatków budżetu państwa c.d. 10) Zadanie określone w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych (art. 112 ust. 2) nieenumeratywny charakter wyliczenia w ust. 1. W zakresie ustalonym w ustawie budżetowej z budżetu państwa mogą być udzielane (co do zasady oprocentowane) pożyczki i kredyty wynikające z (art. 115): 11) umów międzynarodowych, 12) ustaw innych niż budżetowa.

30 Ograniczenia wydatków budżetu Przekroczenie przez wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do PKB progu 50% (art. 86 ust. 1 pkt 1) lub 55% (art. 86 ust. 1 pkt 2 i 3, ust. 2, art. 87). Wejście Polski w procedurę nadmiernego deficytu (art. 112a-112c)

31 Art. 112a ust. 1 ograniczenie wydatków Kwota wydatków budżetu państwa na zadania publiczne nie może być większa niż kwota środków planowanych na ich realizację w roku poprzednim powiększona w stopniu odpowiadającym prognozie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych na dany rok budżetowy, przyjętego w założeniach stanowiących podstawę do prac nad projektem ustawy budżetowej, zgodnie z ustawą z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, powiększonego o punkt procentowy.

32 Uzupełnienie ograniczenia wydatków w art. 112c Rada Ministrów nie może przyjmować projektów ustaw: 1) określających zwolnienia, ulgi i obniżki, których skutkiem finansowym może być zmniejszenie dochodów jednostek sektora finansów publicznych w stosunku do wielkości wynikających z obowiązujących przepisów; 2) powodujących zwiększenie wydatków, wyłączonych z ograniczenia, wynikających z obowiązujących przepisów.

33 Wyjątek od ograniczenia wydatków w art. 112a ust. 2 wydatki na: 1) obsługę długu publicznego; 2) środki własne UE oraz obligatoryjnych składek wpłacanych do organizacji międzynarodowych; 3) realizację programów finansowanych z udziałem bezzwrotnych środków zagranicznych 4) wypłaty i obsługę świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz finansowania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy;

34 Wyjątek od ograniczenia wydatków w art. 112a ust. 2 wydatki na c.d.: 5) składek na ubezpieczenie społeczne za osoby przebywające na urlopach wychowawczych i macierzyńskich oraz za osoby niepełnosprawne; 6) świadczeń emerytalno-rentowych funkcjonariuszy i uprawnionych członków ich rodzin oraz uposażeń sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku; 7) dotacji dla FUS, Funduszu Emerytur Pomostowych i Funduszu Emerytalno-Rentowego KRUS na sfinansowanie wypłat świadczeń emerytalnorentowych gwarantowanych przez państwo.

35 Sytuacyjne wyjątki od ograniczania wydatków budżetowych W przypadku wprowadzenia (art. 88 i 112d): 1) stanu wojennego; 2) stanu wyjątkowego na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 3) stanu klęski żywiołowej na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

36 Sposób prezentacji wydatków w załączniku (art. 116 ust. 2): W podziale na części, działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej wydatków oraz grupy wydatków, z wyodrębnieniem wydatków przeznaczonych na : 1) realizację projektów pomocy technicznej programów finansowanych m. in. z udziałem środków europejskich; 2) współfinansowanie realizacji programów finansowanych m. in. z udziałem środków europejskich.

37 Dochody wydatki Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu państwa albo deficyt budżetu państwa (art. 113 ust. 1). Deficyt budżetu środków europejskich albo nadwyżka środków europejskich nie są wliczane do, odpowiednio, deficytu albo nadwyżki budżetu państwa (art. 118 ust. 2)

38 Finansowanie deficytu i innych potrzeb pożyczkowych państwa (art. 113 ust. 1) Przychodami pochodzącymi z: 1) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych; 2) kredytów zaciąganych w bankach; 3) pożyczek; 4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa; 5) kwot pochodzących ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek;

39 Finansowanie deficytu i innych potrzeb pożyczkowych państwa c.d. 6) nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych; 7) nadwyżki budżetu środków europejskich, z zastrzeżeniem, że może być źródłem spłaty zobowiązań budżetu zaciągniętych na pokrycie deficytu budżetu środków europejskich (art. 118 ust. 4); 8) innych operacji finansowych. Deficyt budżetu środków europejskich jest finansowany w ramach potrzeb pożyczkowych budżetu państwa (art. 118 ust. 3).

40 Zasada konstrukcji budżetu (art. 114 ust. 1): Budżet państwa składa się z części odpowiadających organom władzy publicznej, kontroli państwowej, sądom, trybunałom i innym organom, administracji rządowej, przy czym dla poszczególnych działów administracji rządowej oraz dla urzędów nadzorowanych przez Prezesa RM ustala się odpowiednio odrębne części budżetu.

41 Odrębne części budżetu (art. 114 ust. 2): 1) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego; 2) rezerwę ogólną; 3) rezerwy celowe; 4) obsługę długu Skarbu Państwa; 5) środki własne Unii Europejskiej; 6) przychody i rozchody związane z finansowaniem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa; 7) m. in. środki europejskie.

42 Załączniki do budżetu zawierają: 1) Wydatki w podziale na części, działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej wydatków oraz grupy wydatków (art. 116 ust. 1); 2) Podatkowe i niepodatkowe dochody budżetu państwa według źródeł dochodów oraz części i działów klasyfikacji budżetowej (art. 116 ust. 2); 3) Programy finansowane z udziałem środków europejskich (art. 121).

43 Załączniki do budżetu zawierają też (art. 122): 1) plany finansowe: a) agencji wykonawczych, b) instytucji gospodarki budżetowej, c) państwowych funduszy celowych, d) państwowych osób prawnych; 2) wykaz: a) jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i celowe oraz kwoty dotacji, b) programów finansowanych z udziałem bezzwrotnych środków zagranicznych wraz z limitami wydatków budżetu państwa przeznaczonych na finansowanie tych programów, c) wieloletnich limitów zobowiązań w kolejnych latach realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich wraz z wykazem wieloletnich limitów wydatków realizowanych w ich

44 Załączniki do budżetu c.d.: 3) plan wydatków budżetu państwa na: a) realizację projektów pomocy technicznej programów finansowanych z udziałem m. in. środków europejskich b) realizację programów współfinansowanych z udziałem m. in. środków europejskich, 4) zestawienie programów wieloletnich w układzie zadaniowym; 5) zestawienie zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego odrębnymi ustawami; 6) zakres i kwoty dotacji przedmiotowych i podmiotowych; 7) plan przychodów i rozchodów budżetu państwa.

45 Ustawa budżetowa Tryb uchwalania i kontrola wykonania

46 Przygotowanie projektu (art. 138) MF przedstawia RM założenia projektu budżetu, uwzględniające ustalenia przyjęte w WPFP Materiały do projektu opracowują i przedstawiają MF w trybie i terminach określonych rozporządzeniem MF dysponenci części budżetowych w zakresie programów finansowanych m. in. z udziałem środków europejskich minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego w zakresie środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz środków na realizację Wspólnej Polityki Rolnej odpowiednio minister właściwy do spraw rybołówstwa lub minister właściwy do spraw rozwoju wsi

47 Przygotowanie projektu c.d. MF włącza do projektu dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z wojewódzkimi sądami administracyjnymi, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego i Państwowej Inspekcji Pracy (art. 139 ust. 2)

48 Przedstawienie projektu RM MF przedstawia RM projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem. Materiały do projektu opracowują i przedstawiają MF w trybie i terminach określonych rozporządzeniem MF dysponenci części budżetowych w zakresie programów finansowanych m. in. z udziałem środków europejskich minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego w zakresie środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz środków na realizację Wspólnej Polityki Rolnej odpowiednio minister właściwy do spraw rybołówstwa lub minister właściwy do spraw rozwoju wsi

49 Przedłożenie projektu Sejmowi MF przedstawia RM projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem (art. 139 ust. 1). RM uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedkłada go Sejmowi w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy (art. 141). <= RM przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny (art. 222 Konstytucji)

50 Specyfika ustawy budżetowej 1. Wyłączność RM w zakresie inicjatywy ustawodawczej (art. 221 Konst.) 2. Tryb uchwalania, podpisania i kontroli konstytucyjnej określony w art Konst. 3. Ograniczenie kompetencji Sejmu: nie może zmienić projektu w sposób powodujący zwiększenie deficytu ponad przewidziany w projekcie RM (art. 220 ust. 1 Konst.) nieprzedstawienie do podpisu Prezydentowi w ciągu 4 m- cy od przedłożenia projektu Sejmowi, skutkuje uprawnieniem Prezydenta do rozwiązania Sejmu (art. 225 Konst.)

51 Tryb uchwalania Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu, a nie - komisji (art. 37 ust. 2 Regulaminu Sejmu). Drugie i trzecie też, zgodnie z Regulaminem (odpowiednio art i 48-49) Senat ma 20 dni na uchwalenie poprawek (art. 223 Konst.) Prezydent podpisuje ustaw budżetową w ciągu 7 dni (art. 224 ust. 1 Konst.). Trybunał Konstytucyjny ma 2 m-ce od dnia złożenia wniosku Prezydenta na ewentualną kontrolę konstytucyjną (art. 224 ust. 2 Konst.)

52 Kontrola wykonania budżetu Ogólną kontrolę nad wykonaniem budżetu sprawuje RM. Szczególne zadania kontroli budżetu ma MF. Sejm kontroluje wykonanie budżetu przez RM, z pomocą NIK (art. 225 Konstytucji): RM przedstawia sejmowej komisji właściwej do spraw budżetu i NIK półroczne sprawozdanie z wykonania budżetu w terminie do 10 X (art. 183 UoFinPubl). RM przedstawia Sejmowi i NIK roczne sprawozdanie z wykonania budżetu w terminie do 31 V roku następnego (art. 182 ust. 2 UoFinPubl).