Syntetyczna informacja o realizacji prac w roku 2015 (lipiec grudzień)

Transkrypt

1 Zał. do zad. 5.2 cel.2 SPRAWOZDANIE KOŃCOWE O STANIE REALIZACJI Zadania 5.2 cel.2 Zadanie 5.2: Ocena wpływu stosowania kwalifikowanego materiału siewnego roślin zbożowych i ziemniaków na integrowana ochronę i produkcje roślin Cel 2. Prowadzenie ogólnokrajowej bazy danych o wartości agrotechnicznej i użytkowej odmian ziemniaka oraz wykorzystaniu postępu biologicznego w integrowanej ochronie i integrowanej produkcji ziemniaka w Polsce. Kierownik celu: dr Wojciech Nowacki Wykonawcy celu 2: IHAR - PIB Oddział w Jadwisinie Zakład Agronomii Ziemniaka: Pracownia Fizjologii Ziemniaka Pracownia Uprawy i Mechanizacji Pracownia Nawożenia i Oceny Jakości Zakład Przechowalnictwa i Przetwórstwa Ziemniaka Syntetyczna informacja o realizacji prac w roku 2015 (lipiec grudzień) Cel realizacji zadania Wartość każdej odmiany jest determinowana genetycznie, ale dla kształtowania wielu cech wysoce istotne jest środowisko przyrodnicze okresu wegetacji oraz warunki uprawy i przechowywania. Zasadniczym celem realizacji prac w Zad. 5.2 cel 2. jest uzyskanie wyników badań i ich przekazanie producentom ziemniaka w kraju w zakresie wartości agrotechnicznej i użytkowej około 50 odmian ziemniaka, a także wskazanie czynników decydujących o wykorzystaniu postępu biologicznego w uprawie ziemniaka. Wyniki badań są obiektywną podstawą doboru odmian ziemniaka do uprawy w różnych systemach i kierunkach produkcji, w różnych warunkach glebowo-klimatycznych, a także dla optymalnego przechowywania i zagospodarowania zbieranego plonu W ramach zadania scharakteryzowano nowo wprowadzone do uprawy odmiany pod kątem: wartości agrotechnicznej (wymagania nawozowe, wodne, porażenie roślin i bulw chorobami, poziom i stabilność plonowania, udział plonu handlowego w plonie ogólnym, przechowywalność bulw, tempo fizjologicznego starzenia się bulw, przydatność odmian do systemów produkcji, itp.); wartości użytkowej (struktura wielkości bulw w plonie, zawartość suchej masy i skrobi, witaminy C, powstawania wad miąższu, cech sensorycznych, zawartość cukrów redukujących i sumy cukrów, kumulacja azotanów, okres spoczynku bulw, przydatność odmian do różnych kierunków przetwarzania. Uzyskane wyniki badań zawierające pełną wiedzę o odmianach ziemniaka są udostępnione szerokiej praktyce w formie opracowania pt. Charakterystyka Krajowego Rejestru Odmian Ziemniaka wydanie XVIII. Jadwisin Poszerzona wiedza oparta o wyniki badań agrotechnicznych i przechowalniczych o odmianach ziemniaka wpisanych przez COBORU do Krajowego Rejestru służy rolnikomproducentom ziemniaka do optymalizacji ich warunków uprawy i przechowywania a odbiorcom i przetwórcom do wyboru danego genotypu do właściwego kierunku ich użytkowania.

2 Zakres merytoryczny metodyka badań Zakres badawczy obejmował: 1. prowadzenie odmianowych doświadczeń polowych (w zakresie prowadzenia obserwacji fenologicznych, oceny zdrowotności roślin oraz zbioru plonu), przechowalniczych (w zakresie założenia doświadczeń dla oceny ubytków naturalnych, okresu spoczynku i porażenia bulw chorobami) oraz laboratoryjnych (w zakresie pozbiorowej jakości bulw frakcje wielkości, wady miąższu, defekty skórki, zawartości skrobi, przydatności odmian do kierunków użytkowania) celem pozyskania danych o wartości agrotechnicznej i użytkowej ziemniaka (I seria zestawu około 50 odmian), 2. założenie i prowadzenie bazy danych ok. 20 wskaźników charakteryzujących wartość badanych odmian oraz ich upowszechnianie poprzez umieszczenie wyników na stronie internetowej IHAR-PIB oraz opracowanie w wersji papierowej, 3. bieżące monitorowanie wykorzystania i poziomu opłacalności stosowania kwalifikowanego materiału sadzeniakowego w różnych kierunkach użytkowania ziemniaka (analiza cen sadzeniaków i ziemniaków towarowych sprzedawanych w różnych kanałach dystrybucyjnych, 4. przeprowadzenie jednego szkolenia dla rolników produkujących ziemniaki, w zakresie promocji stosowania kwalifikowanego materiału sadzeniakowego i wdrażanie postępu biologicznego w hodowli ziemniaka do praktyki rolniczej, 5. opracowanie wyników, podsumowanie prac oraz ich publikacja, 6. w celu prowadzenia ogólnokrajowej bazy danych o wartości agrotechnicznej i użytkowej odmian ziemniaka oraz wykorzystania postępu biologicznego w integrowanej ochronie i integrowanej produkcji ziemniaka w Polsce. W tym celu założono w 2015 roku i przeprowadzono szereg ścisłych doświadczeń polowych (nawozowe, ekologiczne, dotyczące tempa rozwoju roślin i bulw, herbicydowe, z nawadnianiem, z różnymi systemami ochrony odmian) oraz doświadczenia przechowalnicze. Dla oceny parametrów plonu wykonano szereg analiz laboratoryjnych określających strukturę i jakość plonu bulw, ich skład chemiczny oraz przydatność odmian do przetwórstwa spożywczego. Doświadczenia polowe i przechowalnicze oraz analizy laboratoryjne wykonane zostały zgodnie ze sztuką doświadczalnictwa rolniczego (wielkość poletek, wielkość prób, liczba powtórzeń, losowanie bloków i podbloków, metodyka prowadzenia obserwacji i pomiarów w doświadczeniach nad ziemniakiem. Zasadniczym miernikiem realizacji prac w celu 2. przyjęto liczbę odmian uczestniczących w badaniach charakteryzujących parametry wartości agrotechnicznej lub użytkowej odmian. Ilustruje to poniższa tabela. Tabela 1. Mierniki realizacji podzadania długość okresu spoczynku bulw parametry architektury łanu tempo fizjologicznego starzenia się sadzeniaków ziemniaka przydatność odmian do produkcji w systemie ekologicznym wymagania nawozowe odmian wyznaczanie maksymalnej i zalecanej dawki N fazy rozwojowe roślin ziemniaka (od posadzenia do zbioru) tempo szerzenia się zarazy ziemniaka wymagania wodne odmian odporność odmian na metrybuzynę poziom plonu ogólnego udział plonu handlowego w plonie ogólnym struktura wielkości bulw w plonie 2

3 plenność odporność bulw na uszkodzenia mechaniczne występowanie ospowatości bulw odporność bulw na występowanie parcha srebrzystego zawartość suchej masy, skrobi, witaminy C, azotanów i glikoalkaloidów zalecana temperatura przechowywania sadzeniaków i dla przetwórstwa spożywczego poziom ubytków naturalnych (transpiracja oraz oddychanie bulw) po długotrwałym przechowaniu 5 0 straty przechowalnicze powodowane przez choroby w 5 0 C przechowywalność w 5 0 C zmiany zawartości skrobi, suchej masy, cukrów redukujących podczas przechowywania w temp. 5 0 i 8 0 C przydatność odmian do przetwórstwa spożywczego podatność bulw na ciemną plamistość miąższu ciemnienie enzymatyczne i nieenzymatyczne Krajowy Rejestr Odmian Ziemniaka, a kryteria doboru odmian do badań agrotechnicznych i użytkowych w ramach Programu Wieloletniego W 2015 roku (stan na 1 luty 2015) na liście Krajowego Rejestru Odmian Ziemniaka w Polsce prowadzonym przez COBORU znajdowało się ogółem 112 genotypów jadalnych, skrobiowych i przeznaczonych do przetwórstwa spożywczego. W KR są wpisane odmiany w różnych grupach wczesności i pochodzące z hodowli polskich i zagranicznych. W każdym roku w KR są wpisywane nowe i skreślane z różnych powodów inne odmiany. W tabeli 2 zilustrowano liczebność aktualnego KR odmian ziemniaka. Obok odmian wpisanych do KR są w kraju od ponad 10 lat uprawiane odmiany z katalogu CCA (UE). Ich liczebność określona na podstawie prowadzonych rozmnożeń w nasiennictwie ziemniaka w Polsce w 2015 roku wynosiła aż 105 odmian. Duża liczba odmian wprowadzonych na polski rynek uzasadnia prowadzenie badań, aby przekazać producentom ziemniaka obiektywną wiedzę o wartości tych odmian. Badania nad wartością agrotechniczną i użytkową odmian prowadzone w IHAR Oddział Jadwisin są uzupełnieniem i poszerzeniem badań rejestrowych prowadzonych przez COBORU oraz określeniem obiektywnej wiedzy o odmianach ziemniaka pochodzących z katalogu CCA. Tabela 2 Liczebność odmian ziemniaka w KR odmian ziemniaka w 2015 roku w Polsce Specyfikacja odmian ogółem w tym hodowli polskiej zagranicznej Odmiany jadalne ogółem: - bardzo wczesne - wczesne - średnio-wczesne - średnio-późne - późne Odmiany skrobiowe ogółem: - wczesne - średnio-wczesne - średnio-późne - późne Ogółem odmian KR

4 Ponieważ najczęściej cykl badawczy w Jadwisinie dotyczący odmian trwa nie mniej niż 3 lata, stąd w badaniach wartości agrotechnicznej i użytkowej odmian uczestniczą odmiany zarejestrowane w latach Często jednak zdarza się, że wskutek braku materiału sadzeniakowego niektórych odmian badania są opóźnione. W niektórych badaniach dla porównania lub wyznaczenia postępu biologicznego w hodowli nowych odmian uczestniczą także odmiany starsze (wcześniej zarejestrowane). Celem nadrzędnym prowadzonych badań jest przekazanie pełnych i wiarygodnych wyników o wartości wszystkich rejestrowanych odmian ziemniaka w kraju a także określenie stabilności badanych parametrów w latach prowadzenia eksperymentów na tle warunków klimatycznych okresu wegetacji. Badania odmian prowadzone są z wykorzystaniem wyłącznie kwalifikowanego materiału sadzeniakowego. W 2015 roku badaniami objęto ogółem 74 odmiany ziemniaka. Warunki klimatyczne i glebowe prowadzenia eksperymentów polowych w sezonie 2015 roku Warunki termiczno-wilgotnościowe okresu wegetacji dla upraw ziemniaka były w sezonie wegetacyjnym 2015 roku bardzo niekorzystne. Sucha jesień, a w okresie zimy niedobór opadów śniegu i deszczu doprowadziły do niskiej retencji wody w glebie w okresie wiosennym i w okresie wegetacji. Kwiecień był miesiącem o niskich opadach atmosferycznych, a także dość ciepłym, co pozwoliło na przygotowanie pól do sadzenia, a następnie zakładania doświadczeń z odmianami ziemniaka, które odbywało się w ostatniej dekadzie kwietnia. Maj był miesiącem chłodnym i dość suchym. Tylko w I dekadzie wystąpiły niewielkie opady deszczu. Wschody roślin ziemniaka wysadzone na przełomie kwietnia i maja z uwagi na niskie temperatury powietrza (ale w dalszym ciągu prawie bez przymrozków) pojawiły się dopiero pod koniec maja. W czerwcu opady atmosferyczne w I dek. miesiąca były bardzo małe, w II i III dek. były także bardzo niskie. To spowodowało bardzo wczesne wystąpienie suszy glebowej w uprawie odmian ziemniaka. Koniec czerwca był z kolei bardzo gorący i z pogłębiającym się deficytem opadów i narastającą suszą glebową. Lipiec był generalnie miesiącem ciepłym, powyżej termicznej normy wielolecia. Pod względem opadowym lipiec był bardzo zróżnicowany. Na przeważającym obszarze Polski opady były poniżej normy wielolecia. Deficyt wody w uprawie ziemniaka w połowie lipca dotyczył prawie całego kraju, ale najgorsza sytuacja pod tym względem była we wschodniej części woj. wielkopolskiego, południowej części kujawsko-pomorskiego, w północnej części łódzkiego i północnej części woj. mazowieckiego, także w IHAR PIB Oddział Jadwisin miejscu prowadzenia doświadczeń polowych z odmianami ziemniaka. W końcu lipca największy deficyt opadów dotyczył województw centralnej i wschodniej części kraju: mazowieckiego (w tym Jadwisina), lubelskiego i podlaskiego. Największa susza w uprawach ziemniaka dotyczyła najsłabszych gleb, a na takich glebach założone zostały doświadczenia odmianowe. W sierpniu wystąpiły bardzo wysokie upały (temperatury powyżej 30 st. C) oraz dalszy deficyt opadów. Taki układ pogody spowodował, że suszą objęty został praktycznie cały kraj. Początek września nie zmienił sytuacji na plantacjach ziemniaka. Brak większych opadów utrzymywał suszę glebową. 4

5 Opady (mm) i temperatura ( C) Wyszczególnienie Średnia temp. pow. ( o C) Suma opadów (mm) Warunki pogodowe w okresie wegetacji 2015 roku w IHAR PIB Oddział w Jadwisinie Tabela 3 Miesiąc / dekada IV V VI VII VIII IX ,5 8,3 12,0 12,4 13,0 13,2 18,5 17,1 16,9 21,1 18,9 19,0 24,5 22,7 20,4 15,4 17,0 12,9 9,0 2,3 16,5 25,0 5,4 9,1 0,4 10,5 4,5 12,7 35,3 14,6 2,6 0 6,0 19,6 8,9 8, opady K = 0,0-0,5 susza K = 0,6-1,0 posucha K > 1,0 wilgotno temperatura IV V VI VII VIII IX 27,8 39,5 15,4 62,6 8,6 36,6 Σ opadów 8,3 12,9 17,5 19,6 22,5 15,1 średnia temp. miesiąca opady - norma -9,2-16,5-59,6-13,4-51,4-11,4 odchylenie od normy 7,9 13,6 16,5 18,5 17,9 13,1 temperatura - norma 0,4-0,7 1 1,1 4,6 2 odchylenie od normy 1,12 0,99 0,29 1,02 0,12 0,8 współczynnik Sielianinowa IV V VI VII VIII IX Miesiące Rys. 1. Przebieg pogody w okresie wegetacji w 2015 roku. IHAR - PIB Jadwisin Taki przebieg pogody spowodował zakłócenia w stabilnym wzroście bulw, które są podstawą oceny wartości agrotechnicznej a tym bardziej użytkowej poszczególnych odmian ziemniaka. Pomimo trudności wszystkie planowane do realizacji eksperymenty polowe z odmianami zostały wykonane w całości. W doświadczenia z nawadnianiem (IP i ekologia) przeprowadzono zabieg 4-krotnego deszczowania lub nawadniania kroplującego na przełomie czerwca i lipca w następujących terminach: mm wody, mm wody, mm wody i mm wody. Łącznie zaaplikowano 80 mm wody dla łagodzenia deficytu opadów. Doświadczenia prowadzone w ramach PW Zadanie 5.2. cel.2 w IHAR PIB Oddział Jadwisin były w bieżącym sezonie skutecznie chronione przed zarazą ziemniaka i wpływ wystąpienia tej choroby na uzyskane wyniki doświadczeń oraz prowadzonych badań nad jakością plonów jest bardzo mały i traktowany jako nieistotny (z wyjątkiem doświadczenia celowego dotyczącego skuteczności ochrony odmian przeciwko Ph. infestans). 5

6 Obok doświadczeń polowych, z których pochodził badany materiał w ramach badań PW zad.5.2 cel. 2, założono także doświadczenia przechowalnicze określając na próbach badanych odmian, parametry wartości użytkowej i agrotechnicznej. Doświadczenia przechowalnicze są prowadzone w eksperymentalnej przechowalni o regulowanym mikroklimacie w komorach do przechowywania bulw ziemniaka. Wyniki badań laboratoryjnych pochodzą z własnych laboratoriów Zakładu Agronomii Ziemniaka i Zakładu Przechowalnictwa i Przetwórstwa Ziemniaka. W ramach podzadania przebadano odmiany ziemniaka jadalnego i skrobiowego należące do wszystkich grup wczesności z KR i z Katalogu CCA. Zestaw odmian ilustruje tabela 4 Tabela 4 Zestaw odmian ziemniaka objętych badaniami w ramach PW podzad w 2015 roku. Odmiany bardzo wczesne (10) Agata, Arielle, Denar, Gala, Impala, Ingrid, Lord, Miłek, Riviera, Viviana Odmiany wczesne (18) Adora, Altesse, Bellarosa, Bohun, Carrera, Cyprian, Gwiazda, Hubal, Ignacy, Lilly, Lady Rosetta, Madeleine, Michalina, Oman, Owacja,, Wendy, Verdi, Vineta Odmiany średnio wczesne (32) Bellini, Belmonda, Bogatka, Boryna, Etiuda, Finezja, Gawin, Glada, Harpun, Honorata, Jubilat, Jurata, Jurek, Kaszub, Laskara, Lawinia, Malaga, Mazur, Melody, Mieszko, Monitou, Oberon, Orchestra, Omega, Otolia, Rumpel, Satina, Stasia, Tajfun, Taurus, Tetyda, VR 808, Zuzanna Odmiany późniejsze (13) Cekin, Challenger, Danuta, Eurostar, Gustaw, Hinga, Inwestor, Jelly, Kuras, Mondeo, Pasja Pomorska, Syrena, Zenia, Uzyskane wyniki badań 1. Długość okresu spoczynku bulw W celu 2. określano długość okresu spoczynku bulw nowych odmian. Za koniec fizjologicznego spoczynku przyjmowano datę, kiedy 80% bulw w próbie wytworzyło kiełki długości 2 mm. Długość spoczynku oceniano w skali 9-cio stopniowej, gdzie 1 oznacza spoczynek najkrótszy, 9-spoczynek najdłuższy. Badano 20 odmian z różnych grup wczesności. Spośród 15 odmian poddanych badaniom na długość spoczynku 9 z nich zakończyło tę fazę fizjologiczną do końca listopada. Pozostałe 6 odmian jest w stanie uśpienia. Wśród odmian, które zakończyły spoczynek 5 charakteryzowało się krótkim uśpienie. Są to odmiany: Bogatka, Honorata, Ignacy, Malaga i Riviera. Średni spoczynek miały odmiany Jurata, Kaszub, Laskara i Riviera. Odmiana Riviera miała najkrótszy spoczynek i kończyła go już pod koniec września (tab. 1.1). Należy zauważyć, że w roku sprawozdawczym wszystkie odmiany charakteryzowały się krótszym spoczynkiem niż w roku ubiegłym. Przyczyniły się do tego warunki klimatyczne panujące w okresie wegetacji, a głównie bardzo wysokie temperatury powietrza. Krótki spoczynek nie jest cechą pożądaną w uprawie i przechowalnictwie ziemniaka. Odmiany o dłuższym spoczynku mogą być przechowywane bez stosowania środków ograniczających kiełkowanie albo stosowanie ich może być zmniejszone, co nie jest bez znaczenia w integrowanej produkcji. 6

7 Długość okresu spoczynku bulw nowych odmian w sezonie 2015/2016 Odmiana Grupa wczesności Data zakończenia spoczynku Długość spoczynku bulw w skali 9-stopniowej Określenie spoczynku Bogatka średnio wczesna krótki Boryna średnio wczesna Gala wczesna Gwiazda wczesna Honorata średnio wczesna krótki Ignacy wczesna krótki Jurata średnio wczesna średni Kaszub wczesna średni Laskara średnio wczesna średni Malaga średnio wczesna krótki Mieszko średnio wczesna Mondeo średnio późna średni Oberon średnio wczesna Riviera bardzo wczesna krótki Wendy wczesna Tabela Parametry architektury łanu Określono zależność między wielkością sadzeniaków (bulwy od najmniejszych do 200 g), a liczbą oczek na bulwie i liczbą łodyg w roślinie. Wyliczono również procentowy udział oczek wyrastających w łodygi. Przebadano 10 nowych odmian ziemniaka. Dane te służą do prawidłowego kształtowania architektury łanu dla różnych kierunków produkcji, co jest jednym z elementów integrowanej produkcji ziemniaka. Badane odmiany różniły się w sposób znaczący pod względem cech fizjologicznych determinujących parametry architektury łanu. Liczba oczek na bulwie najmniejszej (20 g) kształtowała się od 3,4 u odmiany Danuta do 5,8 u odmiany Ingrid, przy średniej z 10 odmian wynoszącej 4,5. Liczba oczek na bulwie 200 g wynosiła od 6,7 u odmiany Etiuda do 9,9 u odmiany Jurata. Średnia dla wszystkich badanych odmian to 8,5. Przyrost liczby oczek na 20g masy bulwy wahał się w zakresie od 0,22 u odmiany Ingrid do 0,59 u odmiany Jurata. Liczba wytwarzanych łodyg na bulwach najmniejszych kształtowała się w granicach 1,7 u odmian etiuda, Honorata 2,8 u odmiany Ingrid. W przypadku bulw największych tj 200 g liczba ta wynosiła od 4,0 u odmiany Honorata do 8,5 u odmiany Jurata przy średniej wynoszącej 7,0. Przyrost liczby łodyg na 20 g masy bulwy matecznej wahał się od 0,23 u odmiany Honorata do 0,65Jurata. Zróżnicowany był również udział oczek kiełkujących i wyrastających w łodygi. Najmniejszy procent łodyg wyrastających z bulw najmniejszych odnotowano u odmiany Malaga, największy u odmiany Danuta. W przypadku bulw o największej masie tj. 200g zakres kiełkujących oczek wynosił od 46% u odmiany Honorata do 100 % u odmiany Etiuda ( tab. 2.1). Prawidłowe kształtowanie architektury łanu jest jednym z elementów integrowanej produkcji ziemniaka. 7

8 Tabela 2.1 Parametry architektury łanu dla nowych odmian ziemniaka. Liczba oczek Liczba łodyg w roślinie Procent kiełkujących Odmiana oczek na bulwie na bulwie przyrost z bulwy z bulwy przyrost na bulwie na bulwie 20 g 200 g na 20 g 20 g 200 g na 20 g 20 g 200g Altesse 5,0 8,8 0,35 1,8 7,8 0,60 36,0 88,6 Bogatka 4,9 8,5 0,36 2,1 7,5 0,54 43,0 88,2 Danuta 3,4 8,4 0,50 2,8 7,6 0,48 84,4 90,5 Etiuda 3,9 6,7 0,31 1,7 6,7 0,56 43,6 100 Honorata 4,8 8,7 0,39 1,7 4,0 0,23 35,4 46,0 Ignacy 4,4 9,3 0,54 2,2 7,2 0,56 35,4 46,0 Ingrid 5,8 8,0 0,22 2,8 7,0 0,42 48,3 87,5 Jurata 4,0 9,9 0,59 2,0 8,5 0,65 50,0 85,9 Malaga 5,0 8,2 0,32 2,0 7,5 0,59 53,7 93,8 Mondeo 4,1 8,0 0,43 2,2 7,5 0,59 53,7 93,8 Średnio 4,5 8,5 0,40 2,1 7,0 0,51 48,2 83,7 3. Tempo fizjologicznego starzenia się sadzeniaków ziemniaka W badaniach określano reakcję badanych odmian na warunki sprzyjające fizjologicznemu starzeniu się sadzeniaków przechowywanych w ciemności. Zgodnie z przyjętą metodyką (Rykaczewska K Assessment of Potato Mother Tubers Vigour Using the Method of Accelerated Ageing. Plant Production Science, vol.16 (2): ) uzyskane wyniki przedstawiono w skali 1-9, gdzie wartość 1 została przypisana odmianie o najszybszym tempie fizjologicznego starzenia się sadzeniaków, a wartość 9 odmianie o najwolniejszym tempie tego fizjologicznego procesu. Wyniki zamieszczono w tabeli 3.1. Tabela 3.1 Tempo fizjologicznego starzenia się sadzeniaków badanych odmian w skali 1-9 Odmiana Viviana Bohun Bogatka Honorata Laskara Lawinia Malaga Otolia Tempo 1 8 4/ Przydatność odmian do produkcji w systemie ekologicznym W doświadczeniu założonym na ekologicznym, certyfikowanym polu doświadczalnym IHAR-PIB w Jadwisinie, prowadzono badania z 8 odmianami ziemniaka różnej wczesności i odporności na zarazę ziemniaka i wirusy: Lord (bardzo wczesna), Cyprian, Ignacy, Michalina (wczesne), Bogatka, Jurata, Malaga, Oberon (średnio wczesne). Podstawowym kryterium przydatności badanych odmian do produkcji ekologicznej był poziom plonowania oraz jakość plonu. Doświadczenie założono na 2 podblokach: z nawadnianiem (system kropelkowy) stosowanym przy niedoborze opadów oraz bez nawadniania. W badanym roku (2015) odnotowano długie okresy bez opadów lub z bardzo małą ich ilością, wobec czego zastosowano 4 zabiegi nawadniania w łącznej ilości 70 mm. Wyniki badań Niekorzystne warunki pogodowe sezonu wegetacji 2015 r. (niedobór opadów w całym okresie wegetacji oraz wysokie temperatury lipca i sierpnia) wpłynęły na znaczne obniżenie plonów oraz pogorszenie jakości bulw (głównie przez wysokie porażenie parchem zwykłym). W takich warunkach odnotowano wysoką efektywność zabiegów nawadniania przeciętny dla odmian przyrost plonu rzędu 35%. Najkorzystniej prezentowała się odmiana 8

9 Jurata, która nawet w warunkach suszy glebowej plonowała na poziomie 26 ton z 1 ha. Wyróżniała się również odmiana Oberon, która plonowała niżej, jednakże charakteryzowała się niskim porażeniem bulw parchem zwykłym (wyższa jakość plonu). Główną przyczyną niskiego plonu odmiany Bogatka była zła jakość zakupionych sadzeniaków (wysoki procent niewschodów). Z kolei odmianę Michalina mimo wysokich plonów dyskredytuje zła jakość plonu spowodowana bardzo wysokim porażeniem bulw parchem zwykłym. Najniższy plon (poza Bogatką) o miernej jakości stwierdzono u wczesnej odmiany Cyprian. Podsumowanie Przy znacznym niedoborze opadów sezonu 2015, do uprawy ekologicznej można szczególnie polecać odmianę Jurata (duża tolerancja na suszę) oraz odmianę Oberon ze względu na dobrą jakość plonu. Uwzględniając niekorzystne warunki pogodowe badanego roku, godne uwagi wydają się być również odmiany Lord, Ignacy oraz Malaga. Plon ogólny oraz plon frakcji bulw 3,5-6,0 cm odmian ziemniaka uprawianych w systemie ekologicznym. Jadwisin 2015 r. Plon ogólny (t/ha) Plon frakcji 3,5-6,0 cm (t/ha) przyrost bez bez nawadn. średnio plonu nawadn. średnio nawadn. nawadn. (%) Odmiana Lord Cyprian Ignacy Michalina Bogatka Jurata Malaga Oberon 30,4 22,8 30,2 31,7 14,4 31,3 23,9 26,7 18,4 12,8 17,2 20,7 9,3 26,0 15,9 17,3 24,4 17,8 23,7 26,2 11,8 28,6 19,9 22,0 39,5 43,9 43,0 44,7 35,4 16,9 33,5 35,2 28,1 14,6 27,7 24,0 12,8 29,1 21,4 22,7 17,2 11,1 15,8 16,8 8,4 22,4 13,8 16,0 22,6 12,8 21,8 20,4 10,6 25,8 17,6 19,4 Tabela 4.1 przyrost plonu (%) Średnio 26,4 17,2 34,8 22,5 15,2 32,4 NIR dla odmian: NIR dla nawadniania: NIR dla współdz.: 1,4 2,8 4,0 1,7 3,5 4,9 38,8 24,0 43,0 30,0 34,4 23,0 35,5 29,5 Tabela 4.2 Odnotowane w badaniach ważniejsze wady jakościowe bulw. Jadwisin Obiekt nawadniany Obiekt nienawadniany Odmiana Udział procentowy bulw wadliwych w plonie parch defor- spękania ospowa- parch defor- spęka- ospowazwykły macje tość zwykły macje nia tość Lord Cyprian Ignacy Michalina Bogatka Jurata Malaga Oberon 72,7 47,8 71,0 98,2 56,8 44,0 66,8 21,2 5,4 9,0 4,0 5,7 8,4 7,8 6,0 3,7 2,4 3,6 1,5 2,0 5,8 2,3 5,9 1,6 3,2 5,3 1,6 3,6 2,4 9,0 9,4 9,0 46,9 31,5 33,8 77,4 49,0 47,6 40,4 9,6 4,8 10,0 2,9 4,0 7,4 7,8 7,6 8,9 1,6 3,8 1,2 1,2 6,4 3,8 2,9 1,8 2,0 0,7 4,4 2,2 8,2 10,2 2,6 5,5 Średnio 59,8 6,2 3,1 5,4 42,0 6,7 2,8 4,5 9

10 5. Wymagania nawozowe odmian - wymagania nawozowe odmian na wczesny zbiór, po 75 dniach od posadzenia. Wymagania nawozowe ziemniaków młodych, zbieranych po 75 dniach od posadzenia w integrowanej produkcji podzielono na trzy grupy: małe, średnie i duże. Zalecana dawka azotu mineralnego dla odmian o wymaganiach małych wynosi 50 kg, średnich 70 kg, a dużych 90 kg ha -1 N. Wykazano, że dwie odmiany wczesne: Ignacy i Viviana charakteryzowały się małymi wymaganiami w odniesieniu do zalecanej dawki azotu, a cztery odmiany: Carrera, Gala, Ingrid i Riviera średnimi (tabela 5.1). Tabela 5.1 Wymagania nawozowe odmian na wczesny zbiór, po 75 dniach od posadzenia dla systemu integrowanej produkcji ziemniaka. Wykaz odmian o wymaganiach: małych 50 kg ha -1 N średnich 70 kg ha -1 N dużych - 90 kg ha -1 N Ignacy Viviana Carrera Gala Ingrid Riviera - wymagania nawozowe odmian zbieranych po zakończeniu wegetacji. Do ustalenia wymagań nawozowych w odniesieniu do zalecanej dawki azotu mineralnego w systemie integrowanej produkcji ziemniaka stosuje się podział odmian na 3 grupy: o małych, średnich i dużych wymaganiach. Dla odmian zbieranych po zakończeniu wegetacji roślin ziemniaka wielkości zalecanych dawek azotu wynoszą: o małych potrzebach kg, średnich kg i dużych kg ha -1 N. Wykazano, że 11 odmian charakteryzowało się małymi wymaganiami w odniesieniu do zalecanej dla tego systemu dawki azotu, a tylko w przypadku odmian: Ignacy i Malaga wykazano wymagania średnie (tabela 5.2). Tabela 5.2 Wymagania nawozowe odmian w integrowanej produkcji ziemniaka, zbieranych po zakończeniu wegetacji roślin. Wykaz odmian o wymaganiach: małych 100 kg ha -1 N średnich 120 kg ha -1 N dużych 140 kg ha -1 N Bogatka, Boryna, Carrera Ignacy, Malaga Gala, Ingrid, Jurata Jubilat, Laskara, Kaszub Riviera, Viviana Podsumowanie Przy zbiorze bulw niedojrzałych, po 75 dniach od posadzenia dla większości odmian uprawianych w systemie integrowanej produkcji stwierdzono średnie wymagania odnośnie zalecanej dawki azotu mineralnego, natomiast przy zbiorze bulw po zakończeniu wegetacji roślin większość odmian charakteryzowała się wymaganiami małymi. 10

11 6. Wyznaczanie maksymalnej i zalecanej dawki N Z zależności pomiędzy wielkością plonu bulw a zróżnicowanym poziomem nawożenia azotem: 0, 50, 100, 150 kg ha -1 N dla odmian wczesnego zbioru i 0, 50, 100, 150, 200 kg.ha - 1 N dla odmian zbieranych po zakończeniu wegetacji określa się dawki azotu mineralnego zalecane w integrowanej produkcji ziemniaka. Na podstawie parametrów funkcji kwadratowej Y= a + bx + cx 2, gdzie Y= plon bulw; X= dawka azotu; a= plon przy dawce 0 kg. ha -1 N; b= przyrost plonu na 1 kg dawki N; c= współczynnik zmniejszającego się przyrostu plonu, wyznacza się wielkość maksymalnej dawki azotu X max = -b/2c. Następnie wylicza plon bulw dla maksymalnej dawki azotu Y max = (a b 2 )/4c oraz efektywność agronomiczną maksymalnej dawki azotu E A = (Y N Y 0 )/N, gdzie Y N = plon bulw przy maksymalnej dawce azotu; Y 0 = plon bulw na obiekcie bez azotu; N = dawka azotu. Natomiast wielkość zalecanej dawki azotu mineralnego dla systemu integrowanej produkcji określa wykres przebiegu prostej, stycznej do linii wzrostu plonu bulw do maksymalnego dla poszczególnych odmian. Plon ziemniaków młodych przy zalecanej dla tego systemu dawce azotu wynosił średnio 19,3 t ha -1. Większy plon uzyskano w odniesieniu do odmian: Viviana 22,4 t ha -1, Carrera 20,8 t ha -1 i Riviera 20,5 t ha -1, niż w przypadku odmian: Gala 16,2; Ingrid 17,4 i Ignacy 18,5 t ha -1. Efektywność nawożenia wyrażona przyrostem plonu bulw na 1 kg azotu zastosowanego w nawozach u odmian: Ingrid i Viviana była największa i wynosiła kg, a namniejsza u odmiany Ignacy 18 kg bulw (tabela 6.1). Tabela 6.1 Parametry równań określające wielkość maksymalnej i zalecanej dawki azotu dla odmian uprawianych w systemie integrowanej produkcji i zbieranych po 75 dniach od posadzenia. Odmiana Parametry równań Wielkość maksym. dawki N (kg.ha -1 ) Wielkość zalecanej dawki N (kg.ha -1 ) Plon przy zalecanej dawce N (t.ha -1 ) Efektywność zalecanej dawki N (kg bulw na 1 kg N) a b c Carrera 17,8 0,0727-0, ,8 42 Gala 13,0 0,0786-0, ,2 48 Ignacy 17,7 0,0264-0, ,5 18 Ingrid 13,0 0,1089-0, ,4 63 Riviera 18,0 0,0662-0, ,7 46 Viviana 18,7 0,1026-0, ,4 64 średnia ,3 47 Po zakończeniu wegetacji największym plonem bulw uzyskanym przy maksymalnej dawce azotu charakteryzowały się odmiany Jurata i Ignacy (około 50 t z ha). Z kolei najmniejszy plon bulw pod wpływem maksymalnej dawki azotu uzyskano w przypadku odmiany Ingrid (25,2 t z ha). W odniesieniu do wielkości dawki azotu i uzyskanego plonu bulw stwierdzono również zróżnicowaną efektywność nawożenia. Największą masę bulw na 1 kg zastosowanego azotu uzyskano dla odmiany Riviera, a najmniejszą efektywnością charakteryzowała się odmiana Ingrid (tabela 6.2). 11

12 Tabela 6.2 Parametry równań określające wielkość maksymalnej i zalecanej dawki azotu dla odmian uprawianych w systemie integrowanej produkcji i zbieranych po zakończeniu wegetacji. Odmiana Parametry równań a b c Wielkość maksym. dawki N (kg.ha -1 ) 12 Plon przy maksym. dawce N (t.ha -1 ) Efektywność agronom. maksym. dawki N (kg bulw na 1 kg N) Zalecana dawka N (kg.ha -1 ) Bogatka 33,1 0,0959 0, , Boryna 37,8 0,1164 0, , Carrera 32,6 0,1070-0, , Gala 26,8 0,0765-0, , Ignacy 37,8 0,1605-0, , Ingrid 23,4 0,0374-0, , Jubilat 35,5 0,0778 0, , Jurata 46,4 0,0800 0, , Kaszub 38,2 0,0769 0, , Laskara 40,3 0,0611 0, , Malaga 36,3 0,1372 0, , Riviera 28,1 0,1514-0, , Viviana 33,0 0,1274-0, , Podsumowanie Wielkość maksymalnej dawki azotu dla odmian zbieranych po 75 dniach od posadzenia wahała się od 70 do 90 kg ha -1, natomiast po zakończeniu wegetacji od 100 do 140 kg ha -1. Dążąc do uzyskania jak największej efektywności poziom nawożenia opierać należy na dawkach zalecanych, które dla badanych odmian w systemie integrowanej produkcji, przy zbiorze bulw po 75 dniach od posadzenia wyniosły od 50 do 70 kg ha -1, a w odniesieniu do bulw odmian zbieranych po dojrzeniu od 90 do 120 kg ha -1 N. 7. Fazy rozwojowe roślin ziemniaka (od posadzenia do zbioru) Istotnym elementem w integrowanej uprawie ziemniaka jest właściwy dobór odmiany do uprawy. Odmiany różnią się długością okresu wegetacji, ale też występowaniem i długotrwałością każdej z faz rozwoju. Najważniejszymi fazami fenologicznymi w rozwoju ziemniaka są: wschody, wzrost elongacyjny, kwitnienie i dojrzewanie. Określona długotrwałość fenofaz odmian różnej wczesności pozwala na odpowiednie zakwalifikowanie ocenianej odmiany do stosowniej grupy. Umiejętność rozpoznania i określenie odpowiedniego stadium rozwojowego pozwala na właściwe wykorzystanie postępu biologicznego w integrowanej produkcji ziemniaka. Ułatwia podejmowanie decyzji i precyzuje terminy stosowania zabiegów agrotechnicznych oraz zwiększa ich efektywność. Ocenę odmianowego zróżnicowania rozwoju roślin prowadzono w oparciu o dane obserwacyjne dotyczące występowania początku, pełni i końca głównych etapów rozwoju roślin: wschodów, kwitnienia i zasychania. Odnotowano terminy każdego z wymienionych etapów, które służyły do wyliczenia długotrwałości fenofaz. Termin sadzenia przyjęto jako punkt zerowy ( ) taki sam dla wszystkich odmian. Wyniki Dane obserwacyjne zgromadzone w sezonie wegetacyjnym 2015 wskazują, że w warunkach meteorologicznych omawianego roku wschody ziemniaka charakteryzował

13 istotny dłuższy okres rozwoju kiełków (tab. 7.1). W uprawie z sadzeniaków podkiełkowanych wyróżniły się odmiany: Vineta i Arielle rozpoczynające wschody najwcześniej po 17 i 18 dniach od sadzenia. Spośród porównywanych odmian o krótszym okresie wegetacji u której wschody nastąpiły dopiero po 24 dniach sadzenia była Wendy. Wśród odmian późniejszych, uprawianych z sadzeniaków niepodkiełkowanych najdłuższym okresem od posadzenia do wschodów, trwającym 33 i 34 dni, charakteryzowały się odmiany: Bogatka i Jelly. Zróżnicowanie długotrwałości wzrostu elongacyjnego w omawianym sezonie oceniono jako duże oraz długotrwałość wymienionej fazy była znacznie dłuższa niż w latach poprzednich. Różnice zmienności tego okresu wyniosły od 11 do 41 dni. Odmiany o najkrócej trwającym wzroście elongacyjnym to: Gwiazda i Bogatka. Najdłuższy okres wzrostu elongacyjnego odnotowano u odmiany skrobiowej Gawin (tab. 7.1). Występujące w okresie wegetacji roślin ziemniaka skrajne wartości poziomu czynników meteorologicznych niedobór opadów w czerwcu, wysokie temperatury i niedobór opadów w sierpniu oraz deszcze we wrześniu (rys. 1 ), miały istotny wpływ na długotrwałość fazy kwitnienia i pełnego rozwoju roślin. Wymienione czynniki meteorologiczne w różnym stopniu oddziaływały na poszczególne odmiany ziemniaka. Występowanie suszy w czerwcu spowodowało skrócenie fazy kwitnienia np.: zasychanie kwiatków lub brak występowania zjawiska u odmiany Harpun. Odmiany o najkrótszej fazie kwitnienia 6-8 dni to: Jelly, Miłek, Tetyda. Odmiany o najdłuższej fazie kwitnienia w omawianych warunkach rozwoju to wczesne - Gwiazda i Michalina - odpowiednio 28 i 33 dni, w grupie odmian o dłuższym okresie wegetacji Satina 48 dni. W dniu 13 lipca notowano intensywny opad deszczu, który spowodował strącenie większości kwiatów u odmian na późniejszy zbiór (średnio wczesne, średnio późne i późne). Trudne warunki podczas okresu wegetacji, spowodowały skrócenie długotrwałość pełnego rozwoju odmian na wczesny zbiór: Viviana, Vineta, Miłek, Arielle, Impala w porównaniu do lat o korzystnym rozkładzie opadów. Reakcja odmian średnio wczesnych, średnio późnych i późnych na skrajny układ warunków meteorologicznych przejawiał się adaptacją roślin do warunków suszy. Powolne przechodzenie w fazę zasychania, następnie kontynuacja rozwoju po wystąpieniu korzystnych warunków wilgotnościowych. Zakończenie rozwoju roślin tych odmian zostało wymuszone terminem zbioru (tab. 7.1). Tabela 7.1 Rozwój roślin ziemniaka długotrwałość występowania faz fenologicznych Rozwój Wzrost Pełny okres Kwitnienie L.p. Odmiana kiełków elongacyjny rozwoju liczba dni Bardzo wczesne 1 Arielle Denar Impala Lord Miłek Riviera Viviana NIR P=0,05 * * * 13

14 Wczesne 8 Altesse Bellarosa Gala Gwiazda Ignacy Michalina Oman Owacja Wendy Vineta NIR P=0,05 * * * Średnio wczesne jadalne 18 Bogatka Finezja brak końca 20 Gawin brak końca 21 Honorata Laskara Malaga Oberon brak końca 25 Satina Stasia Tajfun brak końca 28 Tetyda brak końca Średnio wczesne skrobiowe 29 Boryna brak końca 30 Glada brak końca 31 Harpun Jubilat brak końca 33 Kaszub brak końca 34 Mieszko brak końca 35 Rumpel Zuzanna NIR P=0,05 * * * Średnio późne jadalne 37 Jelly brak końca 38 Mondeo brak końca 39 Syrena Średnio późne skrobiowe 40 Pasja pomorska brak końca NIR P=0,05 * Późne skrobiowe 41 Hinga brak końca 42 Inwestor brak końca 43 Kuras brak końca NIR P=0,05 * * Objaśnienia: * - różnice istotne statystycznie 14

15 8. Tempo szerzenia się zarazy ziemniaka W badaniu brało udział 11 odmian ziemniaka (tab. 8.1). Na trzech poletkach doświadczalnych zakładano zastosowanie dwóch wariantów ochrony roślin przed zarazą ziemniaka oraz na jednym z poletek nie stosowanie żadnej ochrony chemicznej (tab. 8.2). Na poletku z pierwszym wariantem ochrony wykonano zabieg profilaktyczny, przed wystąpieniem zarazy ziemniaka w polu, po 49 dniach od sadzenia ziemniaków, a następnie kontynuowano opryski fungicydami zgodnie z zaleceniami producentów środków, co 7-14 dni. Na poletku z drugim wariantem ochrony zakładano wykonanie pierwszego zabiegu chemicznego po stwierdzeniu objawów zarazy ziemniaka w polu. Na poletkach doświadczalnych zastosowano kilkakrotnie nawadnianie, w łącznej dawce 80 mm. Obserwacje występowania objawów choroby na roślinach rozpoczęto 10 czerwca i kontynuowano przez cały okres wegetacji. Tabela 8.1 Odmiany biorące udział w badaniu. Jadwisin 2015 r. Odmiana Grupa wczesności Odporność roślin na Phytophthora infestans* Irys bardzo wczesna 2 Lord bardzo wczesna 3 Ignacy wczesna 3 Vineta wczesna 4 Michalina wczesna 3 Oberon średnio wczesna 3,5 Jurata średnio wczesna 4 Malaga średnio wczesna 3,5 Ametyst średnio wczesna 6 Gustaw średnio późna 5 Jelly średnio późna 5 * Skala 9-stopniowa: 9 odporność najwyższa, 1 odporność najniższa Tabela 8.2 Schemat chemicznej ochrony prowadzonej w roku Wariant ochrony Terminy zabiegów Fungicyd Dawka Brak ochrony Ochrona rozpoczęta wykonaniem zabiegu profilaktycznego (po 49 dniach od sadzenia ziemniaków) Ridomil Gold Ridomil Gold Pyton Consento Pyton Consento Revus 2,5 kg/ha 2,0 kg/ha 2l/ha 2l/ha 0,6 l/ha Ochrona rozpoczęta po stwierdzeniu objawów zarazy ziemniaka w polu Wyniki badań Sezon wegetacyjny roślin ziemniaka 2015 roku cechował duży niedobór opadów utrzymujący się od połowy maja, przez cały czerwiec, do połowy lipca. Susza ponownie wystąpiła również w sierpniu. W całym okresie wegetacji roślin odnotowano opady niższe od średniej z wielolecia o 161,5 mm. Okres wegetacji charakteryzował się podwyższoną 15

16 temperaturą powietrza, wyższą od średniej z wielolecia o 8,4 o C (rys. 8.1). W warunkach pogodowych bieżącego roku, nie stwierdzono występowania zarazy ziemniaka w polu. Zastosowane nawadnianie w postaci deszczowania roślin, mimo zwiększenia wilgotności w łanie, nie wpłynęło na pojawienie się infekcji wywołanej przez Phytophtora infestans i jej dalszy rozwój. rys Klimatogram okresu wegetacji ziemniaka. Jadwisin 2015 r. Alternarioza Podwyższona temperatura powietrza występująca od początku czerwca oraz okresy suszy przerywane umiarkowanymi opadami deszczu sprzyjały pojawieniu się na roślinach ziemniaka charakterystycznych objawów innej choroby grzybowej - alternariozy (Alternaria spp) (rys.8.1). Jej rozwój oceniano wg 9-stopniowej skali porażenia roślin, w której 1 oznacza całkowite zniszczenie roślin ziemniaka przez chorobę, a 9 brak objawów porażenia. Pierwsze objawy choroby stwierdzono 22 czerwca na wszystkich roślinach wczesnej odmiany Michalina. Objawy choroby na niechronionych roślinach pozostałych odmian obserwowano 2 tyg. później, natomiast objawy porażenia roślin chronionych preparatami fungicydowymi odnotowano 4 tyg. później. Odmiany były istotnie zróżnicowane pod względem porażenia przez alternariozę. Porażenie roślin na poletku z prowadzoną ochroną było istotnie niższe niż roślin niechronionych. W terminie obserwacji jednakowym dla wszystkich roślin tj. 27 lipca, stopień porażenia alternariozą roślin z poletka bez stosowanej ochrony mieścił się w zakresie 6,5-8,5, zaś dla roślin chronionych wynosił od 7,5 do 8,5. U roślin chronionych, 7/11 odmian wykazywało minimalne objawy porażenia (8,5 stopnia w skali porażenia roślin). W tym okresie, najsilniej porażonymi alternariozą były niechronione rośliny odmian Vineta i Jurata, zaś najmniej rośliny odmian Lord i Ametyst. W ostatnim terminie obserwacji roślin, przed zasychaniem, zróżnicowanie porażenia roślin poszczególnych odmian było większe. Porażenie roślin odmiany Irys, Lord, Ignacy pod 16

17 koniec wegetacji było na tym samym poziomie u roślin chronionych i niechronionych. Odmiany Jurata, Oberon, Michalina i Vineta były najbardziej podatne na porażenie, ale też bardzo pozytywnie zareagowały na zastosowaną ochronę. Pod koniec wegetacji roślin zaobserwowano, że u odmian wczesnych choroba występowała w mniejszym nasileniu, z racji wcześniejszego zasychania, natomiast na roślinach odmian średnio wczesnych, zasychających później szerzyła się dalej w efekcie czego ich porażenie było wyższe (tab.8.3). Tabela 8.3 Wpływ stosowania zabiegów ochronnych na porażenie roślin alternariozą. Jadwisin 2015 r. Odmiana Rośliny niechronione Porażenie alternariozą* przed zasychaniem Rośliny Rośliny chronione Rośliny chronione Średnio (5 zabiegów niechronione (5 zabiegów fungicydowych) fungicydowych) Średnio Irys 8 8,5 8, ,0 Lord 8,5 8 8, ,0 Ignacy 8 8 8, ,0 Vineta 6,5 7,5 7,0 5,5 7 6,3 Michalina 7,5 8,5 8,3 5 7,5 6,3 Oberon 8 8,5 7,5 5 7,5 5,5 Jurata 7 8 8,0 4,5 6,5 6,3 Malaga 8 8,5 8,3 6 6,5 6,3 Ametyst 8,5 8,5 8,5 8 7,5 7,8 Gustaw 7,5 8,5 8, ,5 Jelly 8 8,5 8,3 7 7,5 7,3 Średnio 7,8 8,3 x 6,2 7,1 x NIR P=0,05 0,2 0,4 0,4 * 9 brak objawów porażenia, 1 całkowite zniszczenie roślin ziemniaka 0,9 Nie wykazano różnicy istotnej statystycznie w polnie uzyskanym przez rośliny chronione zabiegami fungicydowymi i niechronione. Większość badanych odmian zareagowała jednak wzrostem plonu na zastosowaną ochronę. Najwyższy wzrost plonu odnotowano w przypadku roślin odmiany Vineta, równy 9,8 t/ha. W przypadku czterech odmian: Oberon, Ametyst, Gustaw i Jelly plony uzyskane na poletku kontrolnym były średnio 1,5 t/ha wyższe niż plony na poletkach z zastosowaną ochroną chemiczną (tab. 8.4.). Podsumowanie 1. Warunki metorologiczne sezonu wegetacyjnego 2015 roku nie sprzyjały zakażeniu roślin przez Phytophtora infestans. 2. Na plantacji obserwowano rozwój innej choroby grzybowej ziemniaka: alternariozy (Alternaria spp). Presja tego patogena w bieżącym roku była niska. 3. Odmiany były istotnie zróżnicowane pod względem porażenia roślin przez alternariozę. 4. Porażenie alternariozą roślin odmian wcześniejszych, z wyjątkiem odmiany Vineta i Michalina, było krótkotrwałe i o mniejszym nasileniu, w porównaniu do odmian średnio wczesnych. 5. Efektem zastosowania ochrony chemicznej fungicydami, rozpoczętej po 49 od sadzenia ziemniaków, był istotnie niższy stopień porażenia roślin przez alternariozę w porównaniu do obiektu, na którym nie stosowano ochrony. 6. Stosowanie zabiegów ochronnych nie wpłynęło na zgromadzenie istotnie wyższego plonu, w porównaniu do obiektu, na którym nie zwalczano patogena. 17

18 7. Uzyskane wyniki wskazują, że w warunkach o niskiej presji patogena, można ograniczyć liczbę ochronnych zabiegów chemicznych, a nawet całkowicie z nich zrezygnować, jednocześnie uzyskując zadowalający plon. Wyniki te odpowiadają założeniom Integrowanej Produkcji i Integrowanej Ochrony Ziemniaka. Tabela 8.4 Wpływ ochrony chemicznej roślin na plonowanie 11 odmian ziemniaka. Jadwisin 2015 r. Odmiana Plon bulw (t/ha) Rośliny chronione Rośliny (5 zabiegów niechronione fungicydowych) Średnio Irys 47,1 50,3 48,7 Lord 53,8 55,8 54,8 Ignacy 54,5 60,2 57,4 Vineta 41,1 50,9 46,0 Michalina 41,7 44,0 42,9 Oberon 45,0 44,6 44,8 Jurata 49,5 55,5 52,5 Malaga 40,0 45,9 43,0 Ametyst 55,7 52,4 54,1 Gustaw 47,6 45,8 46,7 Jelly 35,7 34,5 35,1 Średnio 46,5 49,1 X NIR P=0,05 4,5 10,4 9. Wymagania wodne odmian Wyróżnienie genotypów tolerancyjnych na suszę o małych wymaganiach wodnych Jednym z głównych problemów produkcji ziemniaka w naszym kraju są duże wahania wielkości plonu w latach i niska jego jakość. Głównym czynnikiem limitującym plony jest niedobór wody. Następstwem tego zjawiska w produkcji ziemniaków jest niski plon handlowy, czyli ta część plonu ogólnego, która nadaje się do konsumpcji i spełnia wymagania konsumentów. W produkcji ziemniaka cenione są odmiany, które w warunkach gorszego zaopatrzenia w wodę są zdolne wytworzyć dobry plon a więc istnieje potrzeba oceny tej cechy u poszczególnych odmian. Metodyka Istnieje wiele metod oceny wrażliwości roślin na suszę. Jedną z możliwości takiej oceny jest określenie wrażliwości poszczególnych odmian na niedobory wody po ok. 3 tygodniach od momentu rozpoczęcia tuberyzacji, czyli w fazie największego zapotrzebowania na wodę. Doświadczenie prowadzono w warunkach hali wegetacyjnej. Wazony o pojemności 15 litrów wypełnione były podłożem torfowym o ph około 6.0. Na dnie wazonów znajdowała się kilkucentymetrowa warstwa keramzytu. Rośliny były podlewane zgodnie z zapotrzebowaniem na wodę, przy przestrzeganiu zasady, że wszystkie rośliny otrzymywały taką samą ilość wody dostosowaną do ich stanu rozwojowego. Rośliny w doświadczeniu wazonowym poddawano 2-tygodniowej suszy po 3 tygodniach od momentu rozpoczęcia tuberyzacji. W czasie suszy wstrzymano podlewanie roślin, natomiast rośliny z kombinacji kontrolnych były podlewane regularnie. Po zakończeniu wegetacji dokonano oceny plonu roślin obu kombinacji. 18

19 W roku 2015 pod kątem tolerancyjności na suszę glebową badano następujące odmiany: Cekin, Gwiazda, Malaga, Owacja, Satina i Tajfun. % spadku polonu. Tabela 9.1 % spadku Odmiana plonu (K-S)/K % Tajfun 18,0 Gwiazda 18,3 Malaga 22,8 Satina 32,6 Cekin 38,6 Owacja 44,1 średnia 29,1 Podsumowanie Zastosowana susza glebowa spowodowała zmniejszenie masy plonu bulw, niezależnie od odmiany. Średnie obniżenie plonu wyliczone dla wszystkich badanych odmian wynosiło ok. 29%. Największym spadkiem plonu na zastosowaną suszę zareagowała odmiana Owacja (44 %), a najmniejszym odmiana Tajfun (18 %.). Zgodnie z rolniczym kryterium odporności ziemniaka na suszę odmiana Tajfun jest odporna na deficyt wody w podłożu. 10. Odporność odmian na metrybuzynę Celem badania była ocena fitotoksyczności 10 nowych odmian ziemniaka na metrybuzynę stosowaną w dwóch dawkach i II terminach. Badania obejmowały reakcję odmian ziemniaka na herbicyd (uszkodzenia roślin ziemniaka) i skuteczność zniszczenia chwastów. Metody i sposoby prowadzenia badania: Podstawą badania było doświadczenie polowe, dwuczynnikowe założone metodą bloków losowych. Obiekty I czynnika odmiany Czynniki II rzędu dawki i terminy stosowania herbicydu Sencor 1. Carrera a) 1kg ha -1 tuż przed wschodami ziemniaka 2. Adora b) 0,5kg ha -1 po wschodach ziemniaka (10-15cm 3. Gala wysokości rośliny) 4. Lilly 5. Bellini 6. Belmonda 7. Laskara 8. Melody 9. Omega 10.Orchestra Ocenę fitotoksyczności badanego herbicydu na roślinie uprawnej dokonano na każdym poletku doświadczenia w oparciu o skalę EWRC w 5 terminach, co 7 dni od zastosowania herbicydu, aż do ustąpienia uszkodzeń lub początku zasychania roślin. 19

20 Skala wg EWRC * oceny uszkodzeń roślin ziemniaka po zastosowaniu preparatów herbicydowych Skala Określenie nasilenia Opis uszkodzeń nadziemnych rośliny ziemniaka uszkodzeń 1 brak uszkodzeń brak uszkodzeń 2 bardzo lekkie symptomy lekkie rozjaśnienia brzegów liści lub przy ich nerwach 3 lekkie symptomy silne rozjaśnienie brzegów liści lub przy ich nerwach 4 silne symptomy, nie zawsze oddziaływujące na plon rozjaśnienie i lekkie nekrozy blaszek liściowych do 2% 5 uszkodzenia lekkie rozjaśnienia i nekrozy blaszek liściowych do 10% 6 wyraźne uszkodzenia rozjaśnienia i nekrozy blaszek liściowych do 25% 7 silne uszkodzenia rozjaśnienia i nekrozy blaszek liściowych do 50% 8 bardzo silne uszkodzenia rozjaśnienia i nekrozy blaszek liściowych do 75% 9 Całkowite zniszczenie roślin całkowite zniszczenie *European Weed Research Council Zachwaszczenie określano metodą ramkową na powierzchni 1m² przed zwarciem rzędów i przed zbiorem ziemniaka. Wyniki badań Reakcję odmian ziemniaka na metrybuzynę należy wiązać z różną intensywnością pobierania, mobilnością w roślinie oraz zdolnością do szybkiej przemiany substancji aktywnej na drodze metabolicznej do związków nietoksycznych dla rośliny. Metrybuzyna należy do grupy triazyn, których mechanizm działania polega na blokowaniu przepływu elektronów w fotoukładzie PS II. Bezpośrednim powodem uszkodzeń roślin i zniszczenia tkanek jest tworzenie się w roślinach substancji niszczących błony komórkowe. O skali intensywności uszkodzeń decydują, obok właściwości odmiany, warunki atmosferyczne. Uszkodzenia roślin są, więc wypadkową reakcji odmian i przebiegu pogody w momencie zastosowania herbicydu i po jego zastosowaniu. Przedwschodowe stosowanie metrybuzyny w dawce 1kg ha -1 nie powodowało fitotoksycznych uszkodzeń badanych odmian ziemniaka (tab.10.1 i 10.2). Niewielkie zmiany w przebarwieniu blaszek liściowych zaobserwowano jedynie u odmian; Adora, Carrera i Gala. Sencor 70 WG zastosowany powschodowo w dawce 0,5kg ha -1 powodował znacznie większą reakcję roślin badanych odmian (tab.10.1 i 10.2). Największe zmiany na liściach zanotowano u odmian: Belmonda (1,8 ), Adora (1,7 ), Carrera (1,7 ), oraz Bellini (1,5 ), zaś najniższe u odmian: Gala, Laskara, Lilly oraz Melody (1,1 ). Negatywny wpływ fitotoksycznej reakcji przejawiał się również tempem zanikania na roślinach (tab.10.1). Niezależnie od dawki i terminu zastosowania herbicydu Sencor objawy utrzymywały się najdłużej na odmianach Carrera i Adora. Brak fitotoksycznej reakcji na liściach ziemniaka w wyniku użycia tego preparatu zaobserwowano u odmian: Omega i Orchestra. Sencor 70 WG zastosowany przed wschodami w dawce 1 kg ha -1 bardziej skutecznie niszczył chwasty niż ten sam herbicyd zastosowany po wschodach roślin ziemniaka w dawce 0,5kg ha -1 (tab.10.3). Zadecydowały o tym lepsze warunki atmosferyczne, warunkujące skuteczność chwastobójczą, które występowały dla terminu przed wschodami roślin ziemniaka. 20

21 a) Fitotoksyczność herbicydu Lp. Badane odmiany Uszkodzenia roślin w 9º skali EWRC Sencor 70 WG, 1kg/ha Sencor 70 WG, 0,5kg/ha zastosowany zastosowany po wschodach przed wschodami ziemniaka ziemniaka Dni po zastosowaniu herbicydu Tabela 10.1 Średnio dla 5 terminów Przed wsch. Po wsch. 1. Carrera ,5 2,5 2,5 1 1,6 1,7 2. Adora ,5 1,4 1,7 3. Gala , ,6 1,1 4. Lilly , ,1 5. Bellini ,5 1 1,5 6. Belmonda ,5 2, ,8 7. Laskara Melody ,4 9. Omega Orchestra Lp. Tabela 10.2 Uszeregowanie odmian ziemniaka w zależności od podatności na metrybuzynę (wg średniej skali uszkodzenia dla 5 terminów) Sencor 70 WG, 1kg/ha Sencor 70 WG, 0,5kg/ha zastosowany zastosowany po wschodach ziemniaka przed wschodami ziemniaka Lp. Odmiana Skala uszkodzeń EWRC Odmiana 1. Carrera 1,6 1. Belmonda 1,8 2. Gala 1,6 2. Adora 1,7 3. Adora 1,4 3. Carrera 1,7 4. Lilly 1,0 4. Bellini 1,5 5. Bellini 1,0 5. Melody 1,1 6. Belmonda 1,0 6. Gala 1,1 7. Laskara 1,0 7. Lilly 1,1 8. Melody 1,0 8. Laskara 1,1 9. Omega 1,0 9. Omega 1,0 10. Orchestra 1,0 10. Orchestra 1,0 Skala uszkodzeń EWRC 21