Pisownia,,rz,, ż. Górzysty góra, nа murze mur, dworzec nа dworcu, morze morski. Rz, яке чергується з r, називається rz-wymiennym.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Pisownia,,rz,, ż. Górzysty góra, nа murze mur, dworzec nа dworcu, morze morski. Rz, яке чергується з r, називається rz-wymiennym."

Elżbieta Mazurkiewicz
7 lat temu
Przeglądów:

1 ЛЕКЦІЯ 6 (теми 21-22) TEMAT 21 Pisownia,,rz,, ż Двознак rz і літера ż позначають один і той самий звук *ж+. Але, як і ó u, rz ż не є взаємозамінними. Rz пишеться: 1. Якщо в українській мові у словах того самого кореня на місці rz стоїть р, напр.: rzeka (укр. ріка), burza (укр. буря), orzech (укр. горіх), pierze (пір я). 2. У випадках чергування rz з r у польських словах, наприклад: Górzysty góra, nа murze mur, dworzec nа dworcu, morze morski. Rz, яке чергується з r, називається rz-wymiennym. 3. Після приголосних t, d, k, g, p, b, ch, j, w, напр.: trzeba, drzewo, krzew, grzyb, przyroda, brzeg, chrzan, dojrzały, wrzątek. Винятки: bukszpan, kształt, pszenica, pszczoła, wszystko. 4. У суфіксах -arz, -mistrz іменників чоловічого роду, що називають осіб: bramkarz, piekarz, slusarz, marynarz, sztukmistrz, zegarmistrz (порівняйте: garaż, bandaż, witraż, wiraż), a також y суф. -erz, -mierz деяких інших іменників чоловічого роду: nietoperz, talerz, Żytomierz, Sandomierz. Ż пишеться: 1. Якщо в українських словах-відловідниках йому відповідає ж або з: żaba (укр. жаба), żart (укр. жарт), różny (укр. різний), żubr (укр. зубр). 2. У випадках чергування ż з g, dz, h, z, ź, наприклад: bieżysz biegać, pieniężny pieniądzem, drużyna druh, wożę wóz, wieź. У суфіксах -aż, -eż іменників жіночого роду, наприклад: odzież, młodzież, sprzedaż. Примітка. Буквосполучення rż не є двознаком. Це дві окремі букви, що позначають два різних звуки: *р+ і *ж+, наприклад: skarżyć się, dzierżawa, oberża, rżysko, rżnąć. Завдання і вправи 1. Прочитайте уривок. Випишіть з нього слова з rz. Поясніть їх правопис. Rzeczka pluszcze, obmywa cząstki ziemi, nieznacznie tworzy zatoki, nurtuje dno. Po obu stronach obsiadły strugę olchy, kąpią w niej swoje korzenie. Białe ćmy przelatują nad powierzchnią wody, z której rybka się czasem wynurzy. Маmу noc ciepłą, letnią. Balsamiczna woń młodej wikliny oraz topoli rozlewa się w powietrzu. A.Dygasiński

2 Перекладіть поданий текст на українську мову. 2. Перепишіть подані слова, допишіть біля них їхні українські спільнокореневі відповідники і підкресліть у них букву, що відповідає польському rz. drzewo... korytarz... rzecz... jarzmo... korzeń... rzemiosło... kalendarz... orzech... towarzysz... kołnierz... porządek... wierzba Перепишіть слова і підкресліть приголосні, після яких пишеться rz. Перекладіть ці слова. brzęczed grzyb poprzeczny powietrze drzwi grządka krzyk trzoba grzebieo pokrzywa pieprz trzask 4. До поданих іменників підберіть подані нижче прикметники і утворіть словосполучення.... dywan... rękawice... liczba... niebo... liśd... torebka... ludzie... włosy zwichrzone, zachmurzone, futrzane, pierzasty, wzorzysty, parzysta, skórzana, starzy. 5. До визначень підберіть відповідні слова з дужок. 1. Imię męskie Drzewo z bіаłą korą Trawa, ktorej łodygi dostarczają cukier Kwitnie we wrześniu Służy do czesania włosów Miejsce, gdzie zatrzymują się łódki Ma korzenie, pieo і gałęzie Proces, który zamienia zielone owoce w nadające się do spożycia Jarzyna szczypiąca w język... ( wrzos, trzcina, grzebieo, rzodkiew, dojrzewanie, brzoza, Krzysztof, drzewo, przystao) 6. Підберіть самостійно слова до поданих визначень. Ten, kto stoi przy bramсe... Ten, kto zajmuje się stolarką... Ten, kto drukuje...

3 Ten, kto maluje... Ten, kto pisze kroniki... Ten, kto należy do harcerstwa... Ten, kto pisze do dzienników Ten, kto muruje Перепишіть словосполучення, вставляючи rz або ż. skó..ane k..esło du..y ch..ąszcz..ołnierski k..yż ucią..liwa g..ecznośd cię..kie..emiosło..adki..ółw..ółty lichta.. po..ądek..eczy po..ądny gospoda.. wzo..ysty..agiel 8. Змініть форму слова так, щоб r прочергувалося з rz. Wzór: morski morze góra twórca lekarka... para chmura... gwara... gitara dobro... harcerka... wiara marcowy... rower Перпишіть поданий уривок, вставляючи rz або ż. Wa..żnym pachnącym dodatkiem do ciast і lodów jest wanilia. Rośnie ona w krajach o gorącym klimacie і nale..y do roślin, mających piękne kwiaty. Jest p..y tym paso..ytem..yjącym nа ró..nych d..ewach. Kwiaty wanilii są zapylane p..ez owadów, jak równie.. p..ez kolibry najmniejsze z ptaków..yjacych na Ziemi. Tote.. na plantacjach poło..onych w okolicach, gdzie nie mа odpowiednich owadów і kolibrów, kwiaty wanilii mo..na zapylać sztucznie. Wg. J. Wójcik 10. Перепишіть подані словосполучення, вставляючи rz, ż або sz. doj..ewanie po..eczek zaopat..enie w zbo..e odwa..enie p..enicy..ywienie p..czół ulep..anie na..ędzi p..edłu..anie..ycia p..ymie..alnia odzie..y utwo..enie dru..yny wie..enie..ołnie..om

4 k..tałcenie młodzie..y 11. Прочитайте прислівʼя. порівняйте їх з українськими або російськими. Znać ptaka po pierzu. Lepszy dzięciół w ręku niż orzeł na sęku. Kto dobrze orze, na chleb w komorze. Kro długo leży, tego chleb odbieży. Korzeń nauki gorzki, lecz owoc słodki. Czego panowie nawarzą, tym się poddani poparzą. Rz pisze się 1. gdy wymienia się na r w innych formach danego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych, np. marzec - marca, wzgórze - góra, mądrzy mądry 2. w zakończeniach: -arz, -erz, -mierz, -mistrz, np. malarz, kołnierz, Kazimierz, zegarmistrz 3. po spółgłoskach: p: przykład, uprzejmy, przyjaciel, przyroda, sprzątać b: brzuch, brzydki, brzoza, brzoskwinia, dobrze t: trzy, trzeba, trzcina, strzelać, strzykawka, otrzymać d: drzewo, drzwi, drzemać, drzazga, podrzeć k: krzesło, krzywy, Krzysztof, skrzypce, skrzyżowanie g: grzebień, Grzegorz, grzeczny, grzyb, ogrzewanie ch: chrzan, chrześcijanin, chrząkać, chrząszcz w: wrzesień, wrzucić, wrzeszczeć, wrzący j: ujrzeć, spojrzeć, przejrzysty WYJĄTKI: * pszenica, pszczoła, Pszczyna, kształt zawsze, wszystko, wszędzie * formy stopnia wyższego i najwyższego przymiotników, np. głupszy, najgłupszy, lepszy, najmłodszy, ładniejszy 4. w wielu wyrazach mimo braku wymiany na r, np. burza porzeczka towarzyski jarzębina rząd twarz jarzyna rzadki urząd korzeń rześki uderzyć kurz rzeźba warzywa Murzyn rzecz wierzba narzędzie rzeka wierzch

5 narzekać rzepa zmierzch nietoperz rzetelny zorza orzech rzodkiewka zwierzę pęcherz rzucać porządek tchórz 1. gdy wymienia się na: Ż pisze się g, np. odważny - odwaga, możemy - mogę dz, np. pieniężny - pieniądze, mosiężny - mosiądz z, np. każe - kazać, mrożony - mróz ź (zi), np. zakażenie - zakaźny, wożę - wozić s, np. niżej - nisko, bliżej blisko 2. w niektórych zakończeniach -aż, -eż (najczęściej w wyrazach obcego pochodzenia), np. reportaż, młodzież, garaż, bagaż, montaż, masaż, sprzedaż, odzież, bandaż, kradzież 3. po literach l, ł, r, np. lżejszy, małżeństwo, oskarżenie 4. po n w wyrazach zapożyczonych, np. aranżacja, rewanż, oranżada 5. w wielu wyrazach, w których nie można zastosować powyższych reguł: ciężki mżawka żądać drożdże nożyczki żeglarz duży podróż żelazko dyżur żyletka żeński jeż pożyczyć żółty jeżyna pożytek żur każdy straż życiorys krzyżówka wieża życzyć księżyc żaden żywy łóżko żakiet żongler mężczyzna żarówka mnożenie żart TEMAT 22

6 Pisownia ji, ii, i w formach przypadkowych rzeczowników zakończonych na -ia, -ja Rzeczowniki, które w mianowniku liczby pojedynczej kończą się na -ja, w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku liczby pojedynczej, a także czasem w dopełniaczu liczby mnogiej kończą się na: * -ji po spółgłoskach c, s, z (zgodnie z wymo-wą), np. kolacja - kolacji, poezja - poezji, Rosja - Rosji * -i po samogłoskach (niezgodnie z wymową), np. nadzieja - nadziei, szyja - szyi, aleja - alei Rzeczowniki, które w mianowniku liczby pojedynczej kończą się na -ia, w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku liczby pojedynczej, a także w dopełniaczu liczby mnogiej kończą się na: * -ii w wyrazach zapożyczonych (wymawia się -ji), np. ortografia - ortografii, aria - arii, Dania - Danii *-i w wyrazach rodzimych (lub za takie uwa-żane), np. ziemia - ziemi, ciocia - cioci, Gdynia Gdyni *Również końcówkę -i mają w tych samych, co powyżej, przypadkach rzeczowniki zakończone na -ea, np. Korea - Korei, idea idei * Czasowniki: stać, bać się, kroić, stroić odmieniają się: stoją, stoisz, stoi, stoimy, stoicie, stoją * Zaimki: mój, moja, moje (itd.), ale: moi, moich, moimi (itp.) * Po innych spółgłoskach niż c, s, z pisze się i mimo że słychać j, np. biały, piasek, kwiat, fiołek, miasto, linia, diament, dieta, sympatia, studiować, kiosk, monarchia

Podobne dokumenty

Практичне заняття 3 Pisownia,,rz,,z

Практичне заняття 3 Pisownia,,rz,,z Polska leży na półkuli wschodniej, na kontynencie europejskim. Od południa opiera się о góry Karpaty i Sudety, о od północy о Morze Bałtyckie. Na ziemiach tych rozsiadły