TOKSYCZNYCH NA ŚRODKACH TRANSPORTU

Transkrypt

1 Przedmiot: EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA POSTĘPOWANIE W WYPADKU SKAŻEŃ I ZAKAŻEŃ Temat: OZNAKOWANIE SUBSTANCJI TOKSYCZNYCH NA ŚRODKACH TRANSPORTU I W MAGAZYNACH. OPRACOWAŁ mgr inż. Jerzy JURKIEWICZ 30 LISTOPADA 2011

2 LITERATURA 1. Edukacja dla bezpieczeństwa cz.2 / linia pierwsza/ M. Goniewicz, A. Nowak- Kowal, Z. Smutek. 2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. z 2003 r., Nr 173, poz. 1679). 3. ADR 2011 porozumienie międzynarodowe o oznakowaniu, przewozie i składowaniu materiałów i substancji niebezpiecznych ; 4. Kompendium wiedzy na temat systemów GHS i CLP. 5. Vortal młodego Chemika - Oznaczanie odczynników Etykiety. 6. CSPSP / Wydział Doskonalenia Pedagogicznego znakowanie pojazdów. 7. Internet: /?q=node/257

3 ZAGADNIENIA 1. Definicja i podział TŚP. 2. Zasady oznakowania substancji niebezpiecznych. 3. Zasady oznakowania środków transportu drogowego i kolejowego.

4 ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA OBYWATELOM JEST PIERWSZYM I NAJPOWAŻNIEJSZYM OBOWIĄZKIEM PAŃSTWA

5 AB HOMINE HOMINI COTIDIANUM PERICULUM Seneka: Od człowieka człowiekowi grozi codzienne niebezpieczeństwo

6 Toksyczne środki przemysłowe (TŚP) - używane w gospodarce, przemysłowe związki chemiczne, materiały promieniotwórcze, substancje biologiczne oraz ich odpady zatruwające środowisko naturalne człowieka.

7 Ze względu na ich wpływ na organizm człowieka i objawy TŚP dzieli się na: Substancje drażniące podrażniają skórę i błonę śluzową; Uczulające powodują wypryski lub stany zapalne, np. formalina. Duszące powodują uszkodzenia płuc, np. chlor. Ogólno trujące przenikają przez drogi oddechowe i zakażają krew, np. cyjanowodór. Neurotropowe paraliżują układ nerwowy, Rakotwórcze np. di siarczek węgla. np. arsen, chrom. Mutagenne powodują zmiany w genach następnych pokoleń, np. kwas azotowy.

8 Bardzo rzadko zastanawiamy się, czy używane przez nas w domu substancje są szkodliwe. Jednak trzeba pamiętać, że w farbach i środkach czystości mogą pojawiać się substancje rakotwórcze i źle wpływające na samopoczucie nasze i pozostałych domowników, w szczególności dzieci. Na szczęście coraz częściej w sklepach można znaleźć różne farby, kleje oraz środki czystości, które nie są szkodliwe dla środowiska człowieka i dla nas samych. Niestety ich cena jest nieco wyższa, ale kupując je, inwestujemy przecież w swoje zdrowie, ponieważ unikniemy ryzyka odkładania się szkodliwych chemikaliów w naszym organizmie. Dla wyróżnienia produktów zawierających substancje niebezpieczne dla środowiska naturalnego, zwierząt czy samego człowieka zaczęto stosować symbolikę piktogramy.

9 PIKTOGRAMY Piktogram jest najczęściej znakiem umownym i stosuje się go w celu oznaczenia niebezpieczeństwa.

10 PIKTOGRAMY CZARNY PIKTOGRAM + = OZNACZENIE ZAGROŻENIA

11 SYMBOLE I OZNACZENIA NIEBEZPIECZEŃSTWA

12 NOWE PIKTOGRAMY Od 1 grudnia 2010 r. produkty chemiczne wprowadzane na rynek UE muszą być oznakowane zgodnie z GHS. Obowiązkowymi elementami są znaki ostrzegawcze i piktogramy w kształcie kwadratu postawionego na jednym z rogów. Symbole oznaczające substancje niebezpieczne, widoczne są w czerwonej obwódce na białym tle. Wszystkie opakowania, skrzynie, kontenery do transportu takich produktów muszą posiadać takie właśnie oznaczenie.

13 Na wielu etykietach na produktach chemii gospodarczej, środków czystości, kosmetykach oprócz informacji o produkcie i o producencie znajdują się niepozorne, małe znaczki. Są dodatkowymi wizytówkami rzeczy i firmy, która je wytworzyła. Dzięki nim możemy dowiedzieć się, czy produkt jest bezpieczny dla nas - konsumentów lub dla środowiska. Mogą wskazywać, że żywność, którą właśnie zamierzamy umieścić w koszyku, pochodzi z upraw ekologicznych, a krem nie był testowany na zwierzętach. Część symboli nas o czymś informuje, inne natomiast ostrzegają o swej szkodliwości.

14 Kolor i wygląd oznakowania opakowania powinny być tak dobrane, aby znak ostrzegawczy odróżniał się od tła oznakowania. Informacje zamieszczone na oznakowaniu opakowania powinny wyraźnie odróżniać się od tła i mieć takie wymiary i liternictwo, żeby były łatwo czytelne. Opakowania, które zawierają preparaty niebezpieczne przeznaczone do sprzedaży dla konsumentów, nie mogą mieć: kształtu lub dekoracji graficznej, które mogą przyciągać uwagę i ciekawość dzieci lub wprowadzać konsumentów w błąd; wyglądu lub oznaczenia stosowanego dla środków spożywczych lub środków żywienia zwierząt, leków lub kosmetyków.

15 Wielkość znaku ostrzegawczego jest ściśle określona. Musi on być na tyle duży, aby nie "ginął" wśród innych napisów na etykiecie. Zachowana musi być również kolorystyka tzn: czarny rysunek na żółto-pomarańczowym tle. Oprócz znaku ostrzegawczego na etykiecie musi być umieszczony symbol i napis określający znaczenie znaku ostrzegawczego: T+ produkt bardzo toksyczny T produkt toksyczny Xn produkt szkodliwy C Xi N E O produkt żrący produkt drażniący produkt niebezpieczny dla środowiska produkt wybuchowy produkt utleniający F+ produkt skrajnie łatwopalny F produkt wysoce łatwopalny

16 Na opakowaniu umieszczone są również tzw. zwroty R, które precyzują rodzaj zagrożenia np.: ostrzegają przed poważnymi oparzeniami skóry, możliwością wystąpienia uczuleń czy szkodliwego działania na organizm kobiety czy płód ludzki itp. Przykłady: R20 - Działa szkodliwie przez drogi oddechowe. R21 - Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą. R22 - Działa szkodliwie po połknięciu. R23 - Działa toksycznie przez drogi oddechowe. R24 - Działa toksycznie w kontakcie ze skórą. R25 - Działa toksycznie po połknięciu. R42/43 - Może powodować uczulenie w następstwie narażenia drogą oddechową i w kontakcie ze skórą. R68/20/21/22 - Działa szkodliwie przez drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą i po połknięciu; możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia.

17 Ponadto, na etykiecie umieszcza się tzw. zwroty S, których rolą jest określenie prawidłowego postępowania z niebezpieczną substancją lub preparatem. Przykłady: S1 Przechowywać pod zamknięciem. S2 Chronić przed dziećmi. S18 Zachować ostrożność w trakcie otwierania i manipulacji z pojemnikiem. S20 Nie jeść i nie pić podczas stosowania produktu. S46 W razie połknięcia niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - pokaż opakowanie lub etykietę. S37/39 Nosić odpowiednie rękawice ochronne i okulary lub ochronę twarzy. S50 Nie mieszać z... (określi producent). S51 Stosować wyłącznie w dobrze wentylowanych pomieszczeniach.

18 Elementy oznakowania Litera w oznaczeniu i określenie niebezpieczeństwa produktu: Xi Produkt drażniący N Produkt niebezpieczny dla środowiska Zestawy R: 36/38 Działa drażniąco na oczy i skórę. 50 Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne. Zestawy S: 2 Chronić przed dziećmi. 24/25 Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu. 26 Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza. 46 W razie połknięcia niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - pokaż opakowanie lub etykietę. Szczególne oznaczenia określonych preparatów: Po użyciu spłukać i wysuszyć ręce. W przypadku długotrwałego kontaktu z preparatem może być konieczna ochrona skóry. Uwaga! Nie stosować razem z innymi produktami. Może uwalniać niebezpieczne gazy (chlor). Nie może przeniknąć w postaci nierozcieńczonej lub niezneutralizowanej do ścieków lub systemów odwadniających. Zapobiegać przenikaniu do ścieków, wód powierzchniowych i wód gruntowych.

19 PRZYKŁADOWA ETYKIETA ODCZYNNIKA CHEMICZNEGO Z PIKTOGRAMEM

20 PRZYKŁADOWA ETYKIETA ODCZYNNIKA CHEMICZNEGO Z PIKTOGRAMEM

21 ADR RID 2011 Jest to podstawowy i obowiązujący praktycznie w całej Europie (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii) system oznaczeń kodowych stosowany w transporcie materiałów niebezpiecznych. Ujednolicone zasady oznakowania substancji niebezpiecznych zawarte są w postanowieniu międzynarodowej konwencji ADR (dla środków transportu kołowego) i RID (dla środków transportu kolejowego).

22 Przewidziane jest ujednolicone oznakowanie środków transportu materiałów niebezpiecznych pomarańczowymi tablicami ostrzegawczymi o wymiarach 30 x 40 cm, barwy pomarańczowej odblaskowej otoczonymi dookoła czarnym nie odblaskowym paskiem. Tablica taka w górnej swej części zawiera numer rozpoznawczy zagrożenia a w dolnej numer porządkowy substancji zgodnie z kodem ONZ. obowiązującym międzynarodowym

23 Numery rozpoznawcze na tablicach ostrzegawczych (substancje niebezpieczne) Każdemu z materiałów szczególnie niebezpiecznych nadane zostały dwa odpowiednie numery rozpoznawcze tj. numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa składający się z dwóch lub trzech cyfr i numer rozpoznawczy materiału (zgodny z katalogiem) składający się z czterech cyfr.

24 Pierwsza cyfra numeru rozpoznawczego rodzaju niebezpieczeństwa określa zasadniczą właściwość niebezpieczną materiału, rodzaj niebezpiecznego materiału, przy czym: 2 - oznacza gaz, 3 - materiał ciekły zapalny, 4 - materiał stały zapalny 5 - materiał utleniający, podtrzymujący palenie lub nadtlenek organiczny, 6 - materiał trujący, 8 - materiał żrący, Druga i trzecia cyfra numeru precyzują: a) rodzaj niebezpieczeństwa, b) stopień zagrożenia, c) dodatkowe cechy niebezpieczne.

25 Znaczenie oznaczeń cyfrowych drugiej i trzeciej cyfry numeru: 0 - brak dodatkowego zagrożenia (zagrożenie jest dostatecznie scharakteryzowane pierwszą cyfrą), 1 - wybuchowość, 2 - zdolność wytwarzania gazu, 3 łatwo-zapalność, 5 - właściwości utleniające, 6 - toksyczność, 7 - promieniotwórczość, 8 - działanie żrące, 9 - niebezpieczeństwo gwałtownej reakcji w wyniku samoczynnego rozpadu lub polimeryzacji.

26 Powtórzenie cyfry w numerze oznaczającym niebezpieczeństwo (pierwsza i druga cyfra są takie same) oznacza nasilenie niebezpieczeństwa głównego. Do oznaczeń cyfrowych poziomu i rodzaju niebezpieczeństwa wprowadzono dodatkowo znak "X". Znak ten podstawiony przed numerem rozpoznawczym niebezpieczeństwa oznacza absolutny zakaz kontaktu tego materiału z wodą.

27 Przykładowe oznaczenie numerów niebezpieczeństwa 20 - gaz obojętny, 22 - gaz schłodzony, gaz schłodzony palny, gaz schłodzony utleniający (podtrzymuje palenie), 23 - gaz palny, gaz palny i trujący, dla grupy gazów gaz palny mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję, 25 - gaz utleniający, 26 - gaz trujący, gaz trujący i utleniający (podtrzymuje palenie), gaz silnie trujący, gaz trujący i żrący, gaz żrący i trujący.

28 Przykładowe oznaczenie numerów niebezpieczeństwa dla grupy cieczy ciecz zapalna (temperatura zapłonu od 21 do 100 C), 33 - ciecz łatwo-zapalna (temperatura zapłonu niższa niż 21 C), X333 - ciecz samozapalna reagująca niebezpiecznie z wodą, ciecz łatwo-zapalna i trująca, ciecz łatwo-zapalna i żrąca, X338 - ciecz łatwo-zapalna i żrąca reagująca niebezpiecznie z wodą, ciecz łatwo-zapalna mogąca powodować samorzutną i gwałtowną reakcję, 39 - ciecz zapalna mogąca powodować samorzutną i gwałtowną reakcję.

29 Przykładowe oznaczenie numerów niebezpieczeństwa dla grupy materiałów stałych zapalnych materiał stały zapalny, X423 - materiał stały zapalny reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy zapalne, 44 - materiał stały zapalny, w podwyższonej temperaturze znajdujący się w stanie stopionym, materiał stały zapalny i trujący, w podwyższonej temperaturze znajdujący się w stanie stopionym, 46 - materiał stały zapalny i trujący.

30 Przykładowe oznaczenie numerów niebezpieczeństwa dla grupy materiałów utleniających, podtrzymujących palenie lub nadtlenek organiczny materiał utleniający (podtrzymujący palenie), nadtlenek organiczny zapalny, materiał silnie utleniający (podtrzymujący palenie) i żrący, materiał silnie utleniający (podtrzymujący palenie), mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję, materiał silnie utleniający (podtrzymujący palenie) i żrący, mogący spowodować samorzutną i gwałtowną reakcję,

31 Przykładowe oznaczenie numerów niebezpieczeństwa dla grupy materiałów trujących materiał trujący lub szkodliwy, 63 - materiał trujący lub szkodliwy i zapalny ( o temperaturze zapłonu od 21 do 55 C), materiał trujący lub szkodliwy oraz zapalny ( o temperaturze zapłonu od 21 do 55 C) i żrący, 66 - materiał silnie trujący, materiał silnie trujący lub szkodliwy oraz zapalny ( o temperaturze zapłonu nie wyższej niż 55 C), 68 - materiał trujący lub szkodliwy i żrący, 69 - materiał trujący lub szkodliwy, mogący spowodować samorzutną i gwałtowną reakcję.

32 Przykładowe oznaczenie numerów niebezpieczeństwa dla grupy materiałów żrących materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego, 83 - materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz zapalny (temperatura zapłonu od 21 do 55 C), materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz zapalny (temperatura zapłonu od 21 do 55 C) mogący spowodować samorzutną i gwałtowną reakcję, 85 - materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz utleniający (podtrzymujący palenie), materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz utleniający (podtrzymujący palenie) i trujący, 86 - materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz trujący, 88 - materiał silnie żrący, X88 - materiał silnie żrący, reagujący niebezpiecznie z wodą, materiał silnie żrący i zapalny (temperatura zapłonu od 21 do 55 C), materiał silnie żrący i utleniający (podtrzymujący palenie), materiał silnie żrący i trujący, X886 - materiał silnie żrący i trujący, reagujący niebezpiecznie z wodą, 89 - materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego, mogący spowodować samorzutną i gwałtowną reakcję.

33 OZNAKOWANIE SUBSTANCJI W SIECI BAZY DANYCH: - kluczowe miejsce w celu poszukiwania informacji odnośnie procedury oceny niebezpiecznych chemikaliów; - największa na świecie baza danych rejestrująca zawiązki chemiczne; - baza danych dotycząca właściwości toksykologicznych, chemikaliów niebezpiecznych.

34 Diament niebezpieczeństwa Jest on umieszczany na większości przesyłek pochodzących z USA. Tworzy on ujednolicony przez Fire Protection Association (NFPA) system umożliwiający szybki rozpoznanie trzech głównych rodzajów zagrożenia: a) radioaktywności; b) niebezpieczeństwa gwałtownej reakcji chemicznej; c) zagrożenia pożarowego i zdrowia.

35 W polach umieszczone są liczby które wyrażają skalę opisującą intensywność zagrożenia oraz (w przypadku sektora-1) oznaczenie graficzne i literowe. Wadą tego systemu jest brak informacji o toksyczności i żrącym działaniu substancji.

36 SEKTOR 1 - BIAŁY Puste pole w środku - woda dopuszczalna jako środek gaśniczy. - nie używać wody jako środka gaśniczego. - przy uwolnieniu materiału niebezpieczeństwo promieniowania.

37 SEKTOR 2 -ŻÓŁTY 4 - Duże niebezpieczeństwo eksplozji 3 - Niebezpieczeństwo eksplozji pod wpływem działania ciepła lub silnego wstrząśnięcia (np. przy uderzeniach ). Wydzielić strefę zagrożenia. Gasić tylko zza osłony. 2 - Możliwe silne reakcje chemiczne. Konieczne podjęcie wzmożonych środków ostrożności. Gaszenie z zachowaniem bezpiecznego dystansu. 1 - Przy ogrzaniu materiał niestabilny. Konieczne zachowanie środków ostrożności. 0 - Brak niebezpieczeństwa w normalnych warunkach.

38 SEKTOR 3 - CZERWONY 4 - Materiał ekstremalnie łatwopalny przy każdej temperaturze. 3 - Niebezpieczeństwo zapalenia przy normalnej temperaturze. 2 - Niebezpieczeństwo zapalenia przy ogrzaniu. 1 - Niebezpieczeństwo zapalenia przy kontakcie z ogniem (płomieniem). 0 - Nie występuje niebezpieczeństwo zapalenia w normalnych warunkach.

39 SEKTOR 4 - NIEBIESKI (ZAGROŻENIE ZDROWIA) 4 - Bardzo niebezpieczny, unikać kontaktu z płynem lub parami bez pełnej ochrony. Unikać obecności w strefie zagrożenia. 3 - Bardzo niebezpieczny, obecność w strefie zagrożenia tylko w pełnym ubraniu ochronnym i aparacie izolującym. 2 - Niebezpieczny, obecność w strefie zagrożenia tylko w aparacie ochrony dróg oddechowych. 1 - Małe niebezpieczeństwo, zalecane maski z wkładami filtrującymi. 0 - Brak zagrożenia

40 Oznaczenie ADR 2011 Olej napędowy ( ), Benzyna ( ), Nafta ( ). Alkohol skażony (denaturat)

41

42 Substancje i materiały niebezpieczne Klasy zagrożeń zgodnie z normą ADR Kl. zagrożeń wg.ggvs Opis Substancje i przedmioty wybuchowe sprężone,płynne lub rozpuszczone gazy przykłady, spostrzeżenia i szczególne zagrożenia 1.1, 1.5, 1.2, 1.3, 1.6,zdolność do wybuchu mróz,palność,łatwość rozchodzenia się 3 płynne substancje palne rozprzestrzenianie, punkt palności 4.1 stałe substancje palne 4.2 samowybuchowe substancje 4.3 substancje, które po zetknięciu z wodą wytwarzają gaz wybuch. 5.1 subst.wzmacniające pożar uwalnianie tlenu 5.2 organiczne nadtlenki trujące, palne 6.1 trujące substancje 6.2 subst. Zakaźne budzące wstręt wirusy,bakterie,padlina, odpady szpitalne 7 substancje radioaktywne 8 substancje drażniące kwasy, zasady, wartość-ph 9 rozmaite niebezpiecz.substancje i przedmioty PCB, azbest, płynne metale

43 Substancje i materiały niebezpieczne Klasa Oznaczenie Zagrożenie Dodatkowe zagrożenia/wskazówki 1 Substancje wybuchowe 1.1 do do 1.6 Niebezpieczeństwo wybuchu i detonacji gazów palnych Główne zagrożenia: Klasse 1.1Ciśnienie detonacyjne Klasse 1.2 Tworzenie odłamków Klasse 1.3 Ogień 2 Substancje gazowe Alternatywnie białe lub czarne Niebezpieczeństwo wybuchu mieszanki powietrze/gaz; Rozerwanie butli, odmrożenia; Dodatkowe oznaczenie w połączeniu z toksycznością i palnością 3 Substancje płynne Niebezpieczeństwo wybuchu mieszanki powietrze/gaz; rozprzestrzenianie; trujące gazy palne; Przeważnie w postaci oparów Gazy trujące, ochrona dróg oddechowych; otwarte powierzchnie pokryć pianą.

44 Substancje i materiały niebezpieczne Klasa 4.1 Stałe substancje palne 4.2 Samozapalające substancje stałe 4.3 Substancje, które przy kontakcie z wodą tworzą palne gazy Oznaczenie Zagrożenie Dodatkowe zagrożenia / wskazówki Niebezpieczeństwo wybuchu w postaci pyłów; trujące gazy spalania Możliwa gwałtowna reakcja z wodą; trujące gazy spalania; Wszystkie klasy można także transportować jako gorące szkliwo. 5.1 Substancje silnie (utleniające) palne 5.2 Organiczne nadtlenki Płomień żgący i wyfuknięcia; trujące i drażniące opary i spaliny; Niebezpieczeństwo wybuchu; uwolnienia tlenu;reakcja powolna; Możliwe dodatkowe oznaczenia

45 Substancje i materiały niebezpieczne Klasa 6.1 Substancje trujące 6.2 Możliwość zakażenia Oznaczenie Zagrożenie Dodatkowe zagrożenia / wskazówki Opary i spaliny są toksyczne ; Niebezpieczeństwo infekcji poprzez wirusy, bakterie i inne; możliwość rozprzestrzenienia przez wodę gaśniczą Możliwe dodatkowe oznaczenie 7 Substancje radioaktywne Szkodliwe promieniowanie Przesyłka-oznaczenie kategorii, wg. Aktywności i rodzaju promieniowania Oznakowanie pojazdów

46 Substancje i materiały niebezpieczne Klasa 8 Drażniące substancje Oznaczenie Zagrożenie Dodatkowe zagrożenia / wskazówki Niebezpieczeństwo podrażnienia, skóry, płuc, oczu; rozprzestrzenianie się; niebezpieczne reakcje z wodą 9 Różne substancje niebezpieczne Rozmaite zagrożenia; możliwe szkody dla środowiska naturalnego. Długotrwałe oddziaływanie Możliwe dodatkowe znakowanie dla podgrzanych substancji Przykłady: Azbest, Subst. tworzące dioksyny, stary olej

47 Substancje i materiały niebezpieczne Znakowanie śr.. transportu zgodnie z ADR-2011 Naklejka na Przesyłka Zbiornik zbiorniki pojazdów zbiorniki nasadzane min. 10cm x 10cm Pomarańczowa tablica ostrzegawcza znakowanie śr. transportujących co najmniej w kier. jazdy z przodu i z tyłu zawsze substancje radioaktywne waga netto > 50 kg Klasy 6.2, waga netto > 1000 kg Klasy 2, 3, 4, 5, 6.1, 8 i 9 szczególnie niebezpieczne substancje 40cm x 30cm (osobowe 30cm x 12cm) Tylko w ruchu drogowym Zbior. od 1000 l w ruchu drogowym Zbior. od 3000 l w ruchu szynowym Subst. które są wyszczególnione w załącz. B5 der GGVS Nr. zagrożenia. Nr.substancji X

48 Substancje i materiały niebezpieczne Numeracja zagrożeń 2 Ulatnianie się gazu na skutek ciśnienia lub reakcji chemicznej 3 Możliwość zapalenia się gazów,płynów lub oparów lub substancji płynnych samo nagrzewających się 4 Możliwość zapalenia się lub zdolność do samo rozgrzania się substancji stałych 5 Utleniające (działanie wspomagające pożar) 6 Niebezpieczeństwo otrucia lub zakażenia 7 Radioaktywność Zagrożenie można opisać przy pomocy cyfr, dlatego zawieszamy 0 Podwójna ilość cyfr oznacza zwiększenie zagrożenia Jeżeli substancja reaguje w sposób niebezpieczny z wodą wówczas stawiamy z przodu X 8 Działanie drażniące 9 Niebezpieczeństwo spontanicznej, gwałtownej reakcji

49 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu drogowym Przykład: Transport substancji płynnych

50 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu drogowym Przykład: Samochód cysterna z dwoma substancjami płynnymi rozmieszczonymi w trzech zbiornikach

51 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu drogowym Przykład: Transportsubstancji wybuchowych

52 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu drogowym Przykład: Transport stałych substancji palnych

53 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu drogowym Przykład: Transport materiałów wybuchowych

54 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu drogowym Przykład: Benzyna

55 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu drogowym Przykład:Kwas solny

56 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu drogowym Przykład: Ciągnik i naczepa mają załadowany niebezpieczny ładunek.

57 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie śr. transportowych w ruchu drogowym Przykład:Ciecze palne. CSPSP / Wydział Doskonalenia Pedagogicznego

58 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie śr. transportowych w ruchu drogowym Przykład:Trująca substancja. CSPSP / Wydział Doskonalenia Pedagogicznego

59 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu kolejowym Przykład:Oznaczenie wagonu kolejowego. CSPSP / Wydział Doskonalenia Pedagogicznego

60 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu kolejowym Przykład:dwutlenek azotu NO UN-Numer: dwutlenek azotu NO2 CSPSP / Wydział Doskonalenia Pedagogicznego

61 Substancje i materiały niebezpieczne Oznakowanie środków transportowych w ruchu kolejowym Przykład: Formaldehyd CSPSP / Wydział Doskonalenia Pedagogicznego

62 Zadanie domowe Przygotować na kartce papieru formatu A4 minimum 4 etykiety od środków chemii gospodarczej z piktogramami substancji niebezpiecznych i opisać jakie czynniki szkodliwe zawierają.

63 CZY SĄ PYTANIA? DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ