Biuletyn agrotechniczny KWS. Biuletyn agrotechniczny KWS

Transkrypt

1 Biuletyn agrotechniczny KWS Biuletyn agrotechniczny KWS nr 2/2005 (7) Nowoczesne technologie uprawy buraka cukrowego - siew w mulcz Od nas wszystko się zaczyna.

2 Wprowadzenie Systemy uprawy Wprowadzenie W technologii produkcji buraka cukrowego jednym z nieodzownych elementów jest uprawa roli. Podstawowym jej celem jest kształtowanie optymalnych warunków dla wschodów, kiełkowania, wzrostu i rozwoju rośliny. Sposób uprawy, kolejność i liczba zabiegów zależą od rodzaju i stanu roli, wymagań buraka, stopnia zachwaszczenia, lokalnego agroklimatu, ukształtowania terenu i sposobu gospodarowania. Intensywna uprawa roli wywołuje zmiany w środowisku glebowym. Zakres jej oddziaływania wpływa na następujące obszary: GLEBA - właściwości fizyczne - struktura, stosunki powietrzno wodne, przewodnictwo wodne i cieplne, zwięzłość, porowatość, parowanie, zaskorupienie, - właściwości chemiczne - zawartość i mineralizacja substancji organicznej, dostępność i rozmieszczenie składników pokarmowych w profilu glebowym, - właściwości biologiczne - skład, rozwój i aktywność organizmów glebowych, - erozja wietrzna i wodna. GLEBA - ROŒLINA - efektywność nawożenia, - wielkość i kształt systemu korzeniowego, - gospodarka wodna, - współczynnik ulistnienia, - zachwaszczenie, - dokładność wymieszania z glebą resztek pożniwnych i nawozów, - wysokość plonu i jego opłacalność. GLEBA INTENSYWNE TECHNOLOGIE - pozostałości pestycydów w glebie, - mechaniczne ugniatanie roli. Tylko starannie wykonana uprawa roli umożliwia pełne wykorzystanie postępu hodowlanego i siły plonotwórczej intensywnych odmian buraka cukrowego, a także innych ważnych czynników plonotwórczych jakimi są nawożenie i ochrona roślin. Systemy uprawy Burak cukrowy jest jedną z ważnych roślin rolniczych. Historia jego uprawy liczy ponad 200 lat. Początkowo podstawowym celem uprawy buraka było uzyskanie wysokiego plonu korzeni. W drugiej połowie ubiegłego stulecia równorzędną rolę zaczęto przypisywać również jakości technologicznej. Pod koniec ubiegłego stulecia doszły dwa kolejne cele: ochrona środowiska glebowego i wód oraz ekonomiczna racjonalizacja kosztów prowadząca do obniżenia nakładów ponoszonych na produkcję. Powyższe cele można realizować stosując jeden z trzech systemów uprawy roli: 1. System płużny - podstawowym zabiegiem uprawowym w tym systemie jest orka wykonywana najczęściej pługiem odkładnicowym, uzupełniana szeregiem czynności doprawiających rolę (odwracanie, spulchnianie, zagęszczanie) przy pomocy narzędzi uprawowych czynnych lub biernych, materia organiczna zostaje całkowicie przykryta. 2. System bezorkowy (uproszczony) - praca pługa zostaje zastąpiona narzędziami i maszynami spulchniająco kruszącymi, np. kultywator o sztywnych łapach, głębosz, czynne agregaty uprawowe, resztki organiczne częściowo pozostają na powierzchni pola. 3. Siew bezpośredni - od momentu zbioru przedplonu do siewu buraka cukrowego nie wykonuje się zabiegów uprawowych. W tym okresie, ze względu na rezygnację z uprawek mechanicznych, prowadzi się chemiczną walkę z chwastami przy pomocy herbicydów o działaniu totalnym. Siew buraka wykonuje się specjalistycznymi siewnikami wyposażonymi w kroje tarczowe. Resztki organiczne w całości pokrywają powierzchnię pola. 2

3 System płużny System płużny Jest najstarszą i najbardziej rozpowszechnioną w praktyce metodą uprawy roli. Podstawową czynnością w tym systemie uprawy jest orka wykonywana przy pomocy pługa. Jego praca polega na odcięciu od nie zaoranej jeszcze części pola warstwy roli, tzw. skiby, która następnie jest podnoszona na lemieszu i przy pomocy odkładnicy odwracana o pewien kąt (zawsze w prawo) i przesuwana w bok do bruzdy po uprzednio wyoranej skibie. W tym czasie dochodzi do kruszenia, spulchniania i mieszania poszczególnych warstw roli. W systemie płużnym bardzo istotną rolę przypisuje się głębokości wykonywanej orki. Dane prezentowane w tabeli 1 z doświadczenia zlokalizowanego na glebie ciężkiej zaliczanej do czarnych ziem wskazują na pozytywną reakcję buraka cukrowego, jęczmienia ozimego i rzepaku ozimego na wzrost miąższości gleby z 30 do 50 cm. Dalsze spulchnianie gleby przy pomocy głębosza do głębokości 70 cm spowodowało spadek plonu wszystkich analizowanych gatunków roślin. Orka przedzimowa pod burak cukrowy powinna być wykonana na taką głębokość, na jaką była wykonana pod przedplon. Należy pamiętać, iż stosowanie orki pogłębionej nie jest najlepszym sposobem na likwidowanie podeszwy płużnej, gdyż w takiej sytuacji dochodzi do wydobywania na powierzchnię silnie zagęszczonej warstwy podornej, ze szkodliwą dla roślin zawartością glinu i żelaza (gleby kwaśne) lub wapnia (gleby zasadowe). Zjawisko to ma negatywny wpływ na wschody i wzrost buraka cukrowego. Spulchnianie warstwy podornej najlepiej jest wykonywać przy pomocy głębosza. W przeciętnych warunkach klimatyczno glebowych naszego kraju, na glebach średnich i ciężkich, wykonywanie orki na głębokość powyżej 30 cm jest nieuzasadnione ekonomicznie. Należy podkreślić, iż zwiększenie głębokości orki o każdy 1 cm powyżej 15 cm powoduje wzrost zużycia paliwa od 0,48 do 0,55 dcm/ha (w zależności od składu mechanicznego gleby). Na glebach ciężkich (gliny, mady, iły), zlewnych oraz na terenach zagrożonych erozją, gleba po wykonaniu orki głębokiej powinna być pozostawiona na okres zimy w ostrej skibie. Na glebach średnich, ze względu na ryzyko umieszczenia nasion w przesuszonej warstwie gleby, zaleca się wyrównanie roli w czasie wykonywania orki przedzimowej, np. przy pomocy brony lub doprawiacza (Fot. 1). Na wyrównanie orki wpływ mają ponadto: kształt odkładnicy, wilgotność i stan gleby, prędkość, szerokość i głębokość wykonywanej orki oraz ukształtowanie terenu. Plon główny (t/ha) Uprawa buraki pszenica jęczmień rzepak pszenica cukrowe ozima ozimy ozimy ozima Orka 30 cm 54,52 4,84 3,68 2,53 5,82 Orka 50 cm 57,65 4,36 4,08 2,94 5,99 Spulchnianie 70 cm 55,21 4,23 3,82 2,63 5,90 NIR, LSD 2,58 0,22 0,18 0,19 0,40 Tabela 1. Wpływ orki głębokiej na plony roślin w zmianowaniu. Średnie z lat (Durkowski i Cieśliński 1988) 3

4 System płużny Fot. 1. Orka przedzimowa. Fot. KWS Agroservice. Przy niekorzystnym przebiegu pogody w okresie jesiennym istnieje konieczność wykonania orki pod burak w okresie wiosennym. Orkę tę należy wykonać możliwie wcześnie (jak tylko pozwolą na to warunki atmosferyczne) na głębokość od 15 do 25 cm. Orka powinna być wykonana bardzo starannie, z małym wyskibieniem i najlepiej z zastosowaniem pogłbiębiacza. Ujemną cechą wiosennej orki jest silne przesuszenie gleby i przemieszczenie nasion chwastów do wierzchniej warstwy gleby. Z naszych dotychczasowych obserwacji wynika, iż w przypadku wykonania orki wiosennej na glebie średniej, w roku o korzystnym dla buraka cukrowego rozkładzie opadów atmosferycznych uzyskany plon może być czasami wyższy niż po wykonaniu orki przedzimowej. Należy to tłumaczyć naturalną reakcją buraka cukrowego na wzrost miąższości warstwy ornej. Zjawisko to zachodzi jednak tylko w roku o wysokich, korzystnie rozłożonych opadach deszczu. Ze względu na nierównomierne pokruszenie gleby w różnych poziomach skiby, w systemie płużnym orka wspomagana jest szeregiem zabiegów uzupełniająco - doprawiających wykonanych przy użyciu różnego rodzaju sprzętu mechanicznego. Orka, oprócz szeregu niezaprzeczalnych korzyści dobre rozkruszenie i spulchnienie gleby na określoną głębokość, dokładne przykrycie resztek pożniwnych, międzyplonów, nawozów organicznych i mineral- 4

5 System płużny nych, równomierne rozmieszczenie składników pokarmowych w warstwie ornej i ograniczenie ich przemieszczania do głębszych warstw gleby, redukcja zachwaszczenia, możliwość stosowania w każdych warunkach klimatyczno - glebowych, niesie za sobą również szereg wad. Do najczęściej wymienianych zaliczamy: - naruszenie, a nawet zniszczenie wierzchniej warstwy ochronnej gleby oraz jej struktury, - zakłócenie równowagi biologicznej gleby, - nadmierne przesuszenie warstwy ornej, - zbyt intensywne tempo spalania próchnicy, - zaburzenie obiegu składników pokarmowych, - narażenie gleby na silne oddziaływanie erozji wietrznej i wodnej, - obniżenie siły nośnej gleby, - tworzenie zagęszczonej warstwy podornej, tzw. podeszwy płużnej, - zmniejszenie populacji pożytecznej mikroflory i mikrofauny glebowej, - niska wydajność oraz wysoka energochłonność i pracochłonność. Ujemne strony systemy płużnego można częściowo eliminować poprzez siew w międzyplonie ścierniskowym roślin jarych przemarzających w okresie zimy (antymątwikowe odmiany gorczycy białej i rzodkwi oleistej, facelia błękitna i inne) lub z roślin ozimych (żyto, pszenżyto, pszenica) desykowanych wiosną herbicydem zawierającym glifosat (np. Roundup 360 SL). W tym celu po zbiorze przedplonu, którym powinna być roślina odpowiednio wcześnie schodząca z pola np. pszenica ozima, należy pobrać próbki gleby w celu wykonania chemicznej analizy na zawartość przyswajalnych składników pokarmowych. Następnie, w oparciu o wyniki analizy gleby, stosuje się nawożenie organiczne i mineralne (P, K, Mg) przewidziane pod burak. Dodatkowo należy zastosować nawożenie azotem w dawce od 40 do 70 kg/ha (w zależności od ilości przyoranej słomy i resztek pożniwnych) i wykonuje się uprawki pożniwne (najlepiej do tego celu nadaje się kultywator ścierniskowy), następnie orkę siewną (na głębokość cm) i zespół uprawek przedsiewnych. Nie wskazana jest rezygnacja z uprawek pożniwnych. Przyoranie słomy bez wcześniejszego wymieszania z wierzchnią warstwą gleby powoduje nieprawidłowe, warstwowe ułożenie resztek pożniwnych (Fot. 2). Należy pamiętać, iż gleba po orce jest Fot. 2. Niewłaściwe, warstwowe umieszczenie resztek pożniwnych. Fot. KWS Agroservice. silnie spulchniona, zatem aby nie tworzyły się nie pożądane koleiny uprawki przedsiewne oraz siew należy wykonać ciągnikiem bez obciążników, wyposażonym dodatkowo w koła bliźniacze. W międzyplonie wysiewa się najczęściej antymątwikowe odmiany gorczycy białej. Siew wykonuje się siewnikiem zbożowym lub przy pomocy zestawu uprawowo siewnego w terminie od (Polska Centralna: niższe opady, wczesne przymrozki) do (Polska Południowo Zachodnia: wysokie opady, najdłuższy okres wegetacji). W przypadku starannego przykrycia resztek pożniwnych oraz w warunkach dodatniego bilansu wody w glebie wysiewa się od 15 do 18 kg/ha nasion antymątwikowej odmiany gorczycy białej. Przykładem takiej odmiany jest Sirola wyhodowana przez firmę KWS. Odmiana ta kiełkuje w warunkach niedoboru wilgoci, charakteryzuje się wysoką dynamiką wzrostu, dobrym przykryciem gleby, krótkim okresem wegetacji (60 80 dni) bez wytwarzania nasion oraz niskimi wymaganiami agro- 5

6 System płużny technicznymi. Zastosowanie antymątwikowych odmian gorczycy białej i rzodkwi oleistej niesie szereg korzyści: - ograniczenie populację mątwika burakowego w glebie (o około 40 %), - przeciwdziałanie erozji powietrznej i wodnej, - ograniczenie przemieszczania się składników pokarmowych, - hamowanie rozwoju chwastów (działanie allelopatyczne), - zwiększanie siły nośnej gleby, - zmniejszenie parowania, - ochrona mikroorganizmów glebowych przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych, - regulacja gospodarki wodnej gleby (poprawa infiltracji i podsiąkania kapilarnego), - zwiększenie aktywności biologicznej i żyzności gleby, Fot. 3. System korzeniowy gorczycy białej: głębokość korzenienia ok cm koniec listopada. Fot. KWS Agroservice. - ochrona gleby przed zaskorupieniem po siewie buraków, szczególnie na glebach ciężkich, - zmniejszenie zwięzłości gleby, - biodegradacja pozostałości środków ochrony roślin, - działanie strukturotwórcze, - ograniczenie zagęszczenia warstwy podornej w glebie naturalny głębosz (Fot. 3). Pod koniec wegetacji gorczyca osiąga około 1 metra wysokości. Wegetacja zostaje zahamowana z chwilą wystąpienia pierwszych przymrozków. Przy uprawie gorczycy białej należy unikać zbyt wczesnego siewu ze względu na możliwość zakwitnięcia roślin i osypania się nasion. W przypadku uprawy tradycyjnej gorczycę należy przyorać jesienią. W latach o sprzyjającym dla wzrostu roślin przebiegu pogody, gorczycę przed przyoraniem należy rozdrobnić w celu szybszej mineralizacji. W wielu rejonach uprawy buraka cukrowego co raz częściej spotyka się uprawę tej rośliny z siewu w mulcz. Mulczowanie polega na pozostawieniu na powierzchni pola materii organicznej lub wymieszaniu jej z wierzchnią warstwą gleby. Podstawową zasadą tej technologii jest ochrona środowiska glebowego gleba przez cały rok pokryta jest obumarłymi resztkami organicznymi lub roślinnością. W zależności od rodzaju materii organicznej, która pokrywa powierzchnię pola (konserwuje), wyróżniamy następujące systemy uprawy w mulcz: 1. Uprawa buraka z siewu w mulcz z międzyplonu (antymątwikowe odmiany gorczycy białej i rzodkwi oleistej, facelia błękitna i inne), a. z orką siewną pod międzyplon, b. zamiast orki płytkie spulchnienie gleby kultywatorem ścierniskowym. 2. Uprawa buraka z siewu w mulcz ścierniskowy (rozdrobniona słoma). 3. Siew bezpośredni (ściernisko, rozdrobniona słoma). Systemy 1b, 2 i 3 to technologie bezorkowe. Przy uprawie buraka z siewu w mulcz z międzyplony, po zbiorze przedplonu należy zastosować całą przewidywaną pod burak dawkę nawozów organicznych oraz 1/2 do 2/3 dawki nawozów fosforowych, potasowych i magnezowych oraz od 6

7 System płużny Fot. 4. Przemarznięty międzyplon z gorczycy wiosną. Fot. KWS Agroservice. 50 do 80 kg N/ha (należy uwzględnić ilość azotu wniesioną z nawozem naturalnym). Następnie w celu wymieszania nawozów należy wykonać uprawki pożniwne, orkę siewną, wysiać roślinę międzyplonową i pozostawić ją na polu przez okres zimy (Fot. 4). Wiosną zaleca się dwukrotne stosowanie herbicydu zawierającego glifosat w celu zniszczenia chwastów ozimych (np. przytulii czepnej, gwiazdnicy pospolitej, fiołka polnego), które znajdują się zaawansowanych fazach wzrostu. Pierwszy, wczesnowiosenny zabieg stosuje się przed siewem buraka, tuż po ruszeniu wiosennej wegetacji, drugi po siewie, jednak nie później niż 3 dni przed wschodami. Następnie stosuje się przedsiewną dawkę nawozów N oraz pozostałą część dawki nawozów fosforowych, potasowych oraz magnezowych i przy pomocy agregatu uprawowego (czynnego lub biernego) miesza się nawozy i przemarznięte resztki gorczycy z wierzchnią warstwą gleby. W celu właściwego rozdrobnienia gorczy- cy, uprawkę należy wykonać w czasie suchej, słonecznej pogody. Siew buraka wykonuje się siewnikiem konwencjonalnym lub w przypadku pozostawienia resztek roślinnych bez wymieszania z wierzchnią warstwą gleby przy pomocy siewnika wyposażonego w specjalne kroje tarczowe. Wyniki badań naukowych i praktyki rolniczej dowodzą, iż wyższe plony buraka cukrowego uzyskuje się wysiewając nasiona w warstwę gleby wymieszaną z przemarzniętymi resztkami gorczycy. Wynika to z faktu, iż burak cukrowy korzystnie reaguje na uprawę przedsiewną. Siew w warstwę gleby z pozostającymi na powierzchni pola resztkami międzyplonu zalecany jest w rejonach szczególnie narażonych na działanie erozji wietrznej. Obserwacje prowadzone w trakcie naszego doświadczenia wykazały że warstwa orna gleby na obiektach mulczowanych gorczycą charakteryzowała się w porównaniu do tradycyjnej uprawy większą wilgotnością i nieznacznie niższą temperaturą, zwłaszcza na początku wegetacji. 7

8 Systemy bezorkowe Systemy bezorkowe Fot. 5. Tensjometr pomiar wilgotności gleby. Fot. KWS Agroservice. W nowoczesnych technologiach uprawy buraka cukrowego zauważa się systematyczne przechodzenie z klasycznych metod uprawy do systemów uproszczonych, dostosowanych do określonych warunków przyrodniczno - produkcyjnych. Podstawą tych zmian są względy ekonomiczne i przyrodnicze. Aspekty ekonomiczne narzucają konieczność utrzymania właściwych proporcji pomiędzy kosztami ponoszonymi na uprawę roli, a uzyskiwanymi plonami. Względy przyrodnicze dążą natomiast do utrzymania równowagi w agroekosystemie poprzez zachowanie właściwych relacji pomiędzy procesami powstawania i degradacji gleby przy jednoczesnym zachowaniu wysokiego potencjału żyzności i urodzajności. W związku * Gruber - kultywator ścierniskowy Źródło: KWS Agroservice Tabela 2. Schemat doświadczenia Systemy uprawy. 8

9 Uprawa buraka cukrowego z siewu w mulcz z międzyplonu w warunkach systemu bezorkowego z tym pracownicy KWS Agroservice od kilkunastu lat w Niemczech, a od ubiegłego roku również w Polsce, prowadzą cieszące się dużym zainteresowaniem plantatorów badania dotyczące uprawy buraka cukrowego z zastosowaniem 10 wariantów uprawy. Interesujące dla nas jest znalezienie odpowiedzi na pytanie jaka będzie reakcja buraka cukrowego na zintensyfikowaną w różnym stopniu uprawę w porównaniu do tradycyjnej, płużnej uprawy. W badaniach obserwuje się także zmiany właściwości fizycznych i biologicznych gleby zachodzące pod wpływem różnych metod uprawy (Fot. 5). Schemat doświadczenia przedstawiono w Tabeli 2. Uprawa buraka cukrowego z siewu w mulcz z międzyplonu w warunkach systemu bezorkowego W warunkach wysokiej kultury gleby i dobrej zasobności w składniki pokarmowe możliwe jest zastosowanie uproszczenia w uprawie pod miedzyplon poprzez zastąpienie orki siewnej zabiegiem spulchniającym wierzchnią warstwę gleby. Po zbiorze przedplonu należy pobrać próby gleby na zawartość składników pokarmowych, a następnie uwzględniając wynik analizy zastosować 2/3 dawki nawozów fosforowych, potasowych i magnezowych przewidzianych pod burak. Dodatkowo należy zastosować kg N/ha. Następnie przy pomocy kultywatora ścierniskowego wykonać dwa zabiegi uprawowe pierwszy na głębokość 5 8 cm, drugi tuż przed siewem gorczycy na głębokość cm. Dobre wyniki w postaci równomiernej obsady gorczycy (Fot. 6, 8) daje zastosowanie w tej technologii do siewu międzyplonu agregatu czynnego wyposażonego w redlice tarczowe (Fot. 7). Fot.6. Udany międzyplon ścierniskowy z gorczycy białej (antymątwikowa odmiana Sirola). Fot. KWS Agroservice. Fot. 7. Zestaw uprawowo siewny z redlicami tarczowymi. Fot. KWS Agroservice. Gorczycę należy wysiać w dawce kg/ha (wyższą normę należy stosować w przypadku niedoborów wilgoci oraz dużej ilości resztek pożniwnych) i pozostawić przez zimę jako mulcz. Wiosną stosuje się przewidziane nawożenie mineralne i dwukrotne zwalczanie chwastów przy pomocy herbicydu zawierającego glifosat. Siew buraka wykonuje się w wierzchnią warstwę gleby wymieszaną z przemarzniętymi resztkami gorczycy lub bezpośrednio w mulcz przy pomocy siewnika wyposażonego w specjalne kroje tarczowe. Uprawa buraka cukrowego z siewu w mulcz z międzyplonu, 9

10 Uprawa buraka z siewu w mulcz ścierniskowy Fot. 8. Równomierna obsada gorczycy wynik zastosowania agregatu czynnego wyposażonego w redlice tarczowe. Fot. KWS Agroservice. w przypadku zastąpienia orki zabiegiem spulchniającym, ze względu na znaczne obniżenie kosztów ponoszonych na uprawę roli (o 60 70%) pozwala zmniejszyć o 15% całkowite koszty produkcji przy zachowaniu plonu korzeni i jakości technologicznej na poziomie technologii tradycyjnej. Uprawa buraka z siewu w mulcz ścierniskowy Zbiór przedplonu, którym jest pszenica ozima, należy przeprowadzić tak, aby ściernisko pozostało krótkie, zaś słoma (pozostająca na polu) była starannie rozdrobniona i równomiernie rozrzucona. Następnie na podstawie wyniku analizy gleby na zasobność przyswajalnych składników pokarmowych stosuje się w pełnej dawce przewidzianej pod burak cukrowy nawozy P, K i Mg. W przypadku, gdy słoma pozostaje na ściernisku dodatkowo należy zastosować nawożenie azotem, które jest niezbędne do prawidłowej mineralizacji resztek pożniwnych (5 7 kg N/1 tonę słomy). Tuż po zbiorze przedplonu należy wykonać pierwszy zabieg uprawy pożniwnej, który ma na celu ograniczenie parowania, wymieszanie z glebą resztek pożniwnych (do 70%), wapna (w przypadku niskiego ph) i nawozów mineralnych oraz szybkie skiełkowanie nasion chwastów. Najlepiej do tego celu nadaje się kultywator ścierniskowy, którego zęby dokładnie podcinają ściernisko i przykrywają resztki pożniw- 10

11 Uprawa buraka z siewu w mulcz ścierniskowy ne, talerze wyrównują powierzchnię pola, a wał zagęszcza wierzchnią warstwę roli stwarzając doskonałe warunki do kiełkowania nasion chwastów. Najlepszy efekt uzyskujemy wykonując zabieg na głębokość 5 8 cm, przy prędkości roboczej około 10 km/h. Drugą uprawkę spulchniającą wykonuje się w październiku na głębokość cm. Celem tego zabiegu jest: głębsze spulchnienie wierzchniej warstwy gleby, dalsze wymieszanie i pokruszenie resztek pożniwnych oraz walka z chwastami. Ograniczenie uprawek pożniwnych tylko do jednego, głębszego (12 15 cm) zabiegu nie jest w praktyce polecane, ze względu na gorsze wyniki w zakresie przygotowania stanowiska i walki z chwastami (Fot. 9) W technologii siewu w mulcz ścierniskowy wiosną należy zwrócić szczególną uwagę na problem zachwaszczenia stanowiska. Zastosowanie uproszczeń polegające na wyeliminowaniu orki i braku międzyplonu (wpływa hamująco na rozwój chwastów), przyczynia się do intensywniejszego rozwoju chwastów w okresie wiosennym. W związku z tym, tuż po ruszeniu wegetacji, kiedy pole dostatecznie przeschnie, należy zastosować Roundup Energy 450 SL, który bardzo szybko przemieszcza się w roślinie, również przy niższych temperaturach. Drugą dawkę tego herbicydu można zastosować po siewie buraka cukrowego, do 3 dni przed jego wschodami. Następnie stosuje się przedsiewną dawkę nawozów azotowych i przy pomocy czynnego agregatu uprawowego przy jednym lub maksymalnie dwóch przejazdach przygotowuje się wierzchnią warstwę roli do wysiewu nasion (Fot.10). Siew buraka wykonuje się przy pomocy siewnika wyposażonego w specjalne kroje tarczowe (Fot. 11). W przypadku małej ilości resztek pożniwnych siew można wykonać siewnikiem tradycyjnym, wyposażonym w klasyczne redlice. Opisana technologia uprawy buraka zalecana jest do stosowania w rejonach o niskich opadach atmosferycznych, a więc wszędzie tam gdzie uprawa międzyplonu jest zawodna i istnieje zagrożenie erozją wietrzną i wodną. Fot. 9. Dwukrotna (po lewej) i jednokrotna (po prawej) uprawa kultywatorem ścierniskowym. Fot. KWS Agroservice. Rys. 1. Rozmieszczenie nasion chwastów w glebie w zależności od sposobu uprawy (Dzienia 1998). Ze względu na niskie wschody, niedostateczną obsadę, istotnie niższe plony, nie zaleca się siać buraka bezpośrednio w mulcz ścierniskowy. Uprawa buraka cukrowego z siewu w mulcz ścierniskowy jest pod względem ekonomicznym bardzo konkurencyjna w porównaniu do wcześniej omówionych technologii (niższa energochłonność i pracochłonność), zaś redukcja liczby zabiegów uprawowych przyczynia się do mniejszego ugniatania gleby. Szersze zastosowanie tej technologii w praktyce uniemożliwiają: - wzrost gęstości gleby w dolnym poziomie warstwy ornej, 11

12 Uprawa buraka z siewu w mulcz ścierniskowy Fot. 10. Wiosenna uprawa roli agregatem czynnym w technologii siewu buraka w mulcz ścierniskowy. Fot. KWS Agroservice. Fot. 11. Sekcja siewnika punktowego do wysiewu nasion buraka wyposażona w kroje tarczowe. Fot. KWS Agroservice 12

13 Siew bezpośredni - ujemny bilans gospodarki wodnej gleby, - niedostateczne wyposażenie gospodarstw w siewniki z krojami tarczowymi, - zachwaszczenie (duża liczebność nasion chwastów w wierzchniej warstwie gleby (Rys. 1), - niższe plony w przypadku niekorzystnych warunków klimatyczno glebowych. Siew bezpośredni W praktyce rolniczej istnieje duże zainteresowanie siewem bezpośrednim wielu gatunków roślin uprawnych w zmiennych warunkach klimatyczno glebowych. Zainteresowanie to wynika z bardzo dużych kosztów ponoszonych na tradycyjną uprawę roli. Siew bezpośredni polega na tym, że na polu po zbiorze przedplonu (pszenica ozima) do siewu buraka nie są wykonywane żadne zabiegi uprawowe. Siew nasion odbywa się w glebę pokrytą ścierniskiem i resztkami pożniwnymi (Fot. 12). W Polsce pierwsze doświadczenia nad siewem bezpośrednim roślin rolniczych rozpoczęto w 1965 roku. Wyniki dotychczasowych badań wykazały, że dobre rezultaty przy siewie bezpośrednim uzyskano przy uprawie: kukurydzy, pszenicy, żyta, jęczmienia. Zaniechanie wykonywania orki w ogniwie zmianowania lub w całym zmianowaniu i zastąpienie jej siewem bezpośrednim buraka cukrowego, prowadziło do wzrostu gęstości, zwięzłości, porowatości i kwasowości gleby. Buraki reagowały na to znacznym obniżeniem obsady oraz spadkiem plonu. Całkowite zaniechanie uprawy istotnie wpłynęło na wzrost zachwaszczenia. Ważnym aspektem w tej technologii jest sprawa resztek pożniwnych. W przypadku stosowania siewu bezpośredniego powinny one być starannie rozdrobnione i równomiernie rozmieszczone na polu, gdyż w przeciwnym razie zostaną wciśnięte przez krój lub redlicę talerzową na dno łoża siewnego stwarzając niekorzystne warunki do kiełkowania i wschodów rośliny uprawnej. W przypadku małej ilości resztek mulczujących dochodzi do znacznego pogorszenia gospodarki wodnej gleby. Wierzchnia warstwa roli pozostająca w stanie silniejszego zagęszczenia stwarza korzystne warunki wilgotnościowe tylko w krótkim okresie po wystąpieniu opadów deszczu i przede wszystkim w warstwie powierzchniowej. Przy dłuższym okresie bezdeszczowym woda zgromadzona w wierzchniej warstwie nie przesiąka do głębszych warstw gleby, lecz intensywnie paruje. Stosowanie tej technologii w praktyce wymaga spełnienia szeregu warunków: - posiadania siewnika przystosowanego do pracy w glebie niezaoranej, - stosowania zwiększonych dawek nawozów mineralnych, zwłaszcza azotowych, Fot. 12. Siew bezpośredni. Fot. KWS Agroservice. 13

14 Metody i systemy uprawy Siew bezpośredni - przeznaczenia pod uprawę buraka gleby o najwyższej naturalnej żyzności, znajdującej się w wysokiej kulturze, - stosowania środków chemicznych zawierających glifosat. Podsumowując dotychczasowe rozważania na temat systemów uprawy roli należy stwierdzić, iż ze stosowania orki nie należy całkowicie rezygnować, lecz uzupełniać ją racjonalnymi rozwiązaniami agrotechnicznymi i organizacyjnymi. Na glebach o wysokiej kulturze można okresowo spłycać orkę lub zastępować ją innymi zabiegami uprawowymi z wykorzystaniem kultywatora ścierniskowego czy głębosza. Uproszczenia w uprawie buraka można wprowadzać przede wszystkim na glebach średnio zwięzłych, w przeciwieństwie do gleb bardzo ciężkich. W wyborze stosowanych systemów uprawy należy kierować się specyfiką lokalnych warunków siedliskowych, znajomością wymagań rośliny uprawnej oraz stanem wyposażenia technicznego mając na względzie szeroko rozumiane środowisko glebowe. Wszystkich Państwa, którzy chcieliby bliżej zapoznać się z doświadczeniami prowadzonymi przez firmę KWS, w gospodarstwie Państwa Anny i Piotra Luber w Wybranowie, uprzejmie prosimy o kontakt z Panem Marcinem Ładą z działu KWS Agroservice pod numerem telefonu lub adresem m.lada@kws.pl. 14

15 Metody i systemy uprawy Materiały źródłowe MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE: 1. Biskupski A., Kaus A., Możliwość zastąpienia orek w zmianowaniu przez stosowanie kultywatorów o sztywnych łapach. Bibliotheca Fragmenta Agronomica. t. 3/97: Dzienia S., Sosnowski A., Wpływ ugniatania gleby na właściwości fizyczne i plonowanie jęczmienia jarego i pszenicy jarej. Zesz. Prob. Post. Nauk Rol. 356: Dzienia S., Sosnowski A., Uproszczenia w podstawowej uprawie roli a wysokość nakładów energii. Fragmenta Agronomica 3: Gawrońska Kulesza A., Systemy i metody uprawy. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 439: Grzebisz W., Warunki wodno powietrzne gleby a rozwój systemu korzeniowego roślin uprawnych. Fragmenta Agronomica 3: Gutmański I., Produkcja buraka cukrowego. PWRiL Poznań. 7. Kordas L., Zimny L., Wpływ międzyplonów ścierniskowych stosowanych w systemie siewu bezpośredniego na strukturę roli. Bibliotheca Fragmenta Agronomica. t. 4B/98: Kordas L., Wpływ siewu bezpośredniego na plonowanie i zachwaszczenie buraków cukrowych i pszenicy ozimej. Bibliotheca Fragmenta Agronomica. t. 3/97: Kuś J., Nawrocki S., Współczesne rozwiązania w agrotechnice przeciwerozyjnej. Bibliotheca Fragmenta Agronomica. t. 4B/98: Marks M., Buczyński G., Degradacja gleb spowodowana mechanizacją prac polowych oraz sposoby i możliwości jej zapobiegania. Postępy Nauk Rolniczych 4/2002: Orzech K., Nowicki J., Marks M. Znaczenie uprawy roli w kształtowaniu środowiska. Postępy Nauk Rolniczych. 1/2003; s Pabian J., Włodek S., Biskupski A., Plonowanie buraka cukrowego na czarnej ziemi w zależności od sposobu uprawy roli. Pamiętnik Puławski Materiały Konferencji. z. 120: Pabian J., Włodek S., Biskupski A., Oddziaływanie siewu bezpośredniego na wilgotność gleby. Postępy Nauk Rolniczych 4/2002: Roszak W., Radecki A., Opic J., Energochłonność orek wykonywanych w różnych warunkach. Fragmenta Agronomica 2:

16 Skontaktuj się z nami KWS AGROSERVICE dr inż. Wacław Wiśniewski w.wisniewski@kws.pl mgr inż. Marcin Łada m.lada@kws.pl KWS Polska Sp. z o.o. ul. Pszczelna 9, Poznań tel fax info@kws.pl Od nas wszystko się zaczyna.