Uprawa rzepaku ozimego i gorczycy białej

Transkrypt

1 Uprawa rzepaku ozimego i gorczycy białej Bogdan Kulig Przyrodnicza wartość róŝnych gatunków jako przedplonów dla rzepaku jest powszechnie znana. MoŜna ją zwaloryzować następująco (od najlepszych do najgorszych): wczesne strączkowe na nasiona oraz na masę zieloną, wczesny ziemniak, motylkowate wieloletnie z zakończonym uŝytkowaniem w lipcu, jęczmień ozimy i jary, pozostałe zboŝa ozime, pszenica jara i owies. W praktyce rolniczej waŝniejszym staje się termin zbioru przedplonu, jego odległość od ostatniego nawoŝenia organicznego, udział buraka w tym samym zmianowaniu oraz częstotliwość występowania samego rzepaku w rotacji (a właściwie wszystkich krzyŝowych razem). Rzepak a burak! Ze względów fitosanitarnych nie naleŝy dopuszczać do udziału rzepaku w rotacji większego niŝ 20-25% (co piąty, czwarty rok). W przypadku 1-krotnego występowania buraka w zmianowaniu, udział rzepaku juŝ powyŝej 12,5% zwiększa populację mątwika burakowego. W rejonie produkcji buraka jest to powaŝne zagroŝenie. 1

2 Uprawa konwencjonalna Przygotowanie stanowiska pod rzepak ozimy ma na celu stworzenie w glebie odpowiednich stosunków powietrznych, wodnych i cieplnych. Sposoby uprawy roli zaleŝą zarówno od typu gleby jak i przedplonu. Po zbiorze przedplonu, podstawowym zabiegiem jest podorywka, a następnie bronowanie. Na stanowiskach zadarnionych naleŝy, przed podorywką, rozerwać darń broną talerzową. Orkę siewną wykonujemy na głębokość cm co najmniej 2-3 tygodnie przed siewem. JeŜeli orkę siewną wykonujemy z opóźnieniem, naleŝy zastosować narzędzia ugniatające celem przyśpieszania osiadania roli. Dla wyrównania powierzchni pola, przed siewem stosuje się agregaty uprawowe składające się z bron i wałów strunowych. Uprawa uproszczona W niektórych, z reguły duŝych, gospodarstwach rzepak uprawia się systemem bezorkowym. Rolę spulchnia się (miesza się) bez odwracania, na głębokość 8-10 cm przy uŝyciu rototillera lub kultywatora o sztywnych łapach. Taka uprawa pozwala na wymieszanie nawozów, rozdrobnienie ścierni i tradycyjny, tj. redlicowy siew. Tych ostatnich warunków nie zapewnia płytka uprawa talerzowa. Dlatego po niej, podobnie jak na nieruszanym po Ŝniwach ściernisku, trzeba uŝyć siewnika z redlicami talerzowymi do siewu bezpośredniego. Chwasty ścierniskowe i samosiewy zniszczyć przedsiewnie totalnym herbicydem. Takie systemy uprawy roli mogą być uzasadnione wyjątkowo (z małą częstotliwością w rotacji) przy spóźnionych Ŝniwach przedplonów i duŝych powierzchniach obsiewu rzepaku, bądź w warunkach kategorycznej potrzeby zmniejszenia nakładów energii na uprawę. Uproszczenie uprawy a nakłady! Badania wykazały, Ŝe o ile klasyczna uprawa przedsiewna średnio zwięzłej gleby pod rzepak wymaga ok MJ/ha, spłycenie orki pozwala zmniejszyć nakłady energii o 10%, bezpłuŝna uprawa talerzowa (płytka) i bezpłuŝna uprawa kultywatorem (średniopłytka) - o 2/3, a uprawa zerowa (glifosatem) przed siewem - 8-krotnie. Efekt produkcyjny takich uproszczeń jest uwikłany w interakcję z wieloma czynnikami siedliskowoagrotechnicznymi. Przy jednokrotnym uproszczeniu w rotacji samego ogniwa uprawy przedsiewnej - redukcja plonu nie przekracza 8-12%. Potrzeby pokarmowe Pobranie przez rzepak składników na 1 tonę plonu nasion (ze słomą) wynosi 55 kg N, 28 kg P2O5, 45 kg K2O, 6 kg Mg, kg S. Część z pobranych ilości składników, a głównie potas, zostaje na polu w słomie i wysokim ściernisku rzepaku, NawoŜenie Potas, fosfor i magnez powinny być w całości zastosowane przedsiewnie. Przeniesiona aplikacja na wiosnę zmniejsza efektywność plonotwórczą. Azot przedsiewnie (nie więcej, jak kg N) stosować tylko po zboŝach. W przypadku przyorywania całego plonu słomy uzasadnione są dawki wyŝsze. NawoŜenie Wiosną azot korzystnie jest stosować w dwóch dawkach: przed ruszeniem wegetacji i przed pąkowaniem. W przypadku stwierdzenia niedoboru magnezu i siarki, naleŝy nawozić dolistnie, wykonując jeden oprysk jesienią i dwa do trzech - wiosną. Pierwszy zabieg wiosenny najkorzystniejszy jest w momencie ruszenia wegetacji. Przy niedoborze boru i manganu naleŝy opryskać rośliny jednorazowo jesienią i dwukrotnie wiosną. 2

3 Brak azotu!!! Dawki azotu i terminy nawoŝenia pogłównego: Dobór odmian W Polskim Rejestrze jest ponad 70 odmian rzepaku ozimego hodowli polskiej i zagranicznej stanowiących w większości formy populacyjne, ale takŝe mieszańce złoŝone i mieszańce zrestorowane (z przywróconą płodnością pyłku). Wszystkie formy mają za małą, jak na polskie warunki klimatyczne, mrozoodporność, a przede wszystkim zimotrwałość. Dlatego ryzyko wymarzania rzepaku jest ciągle duŝe i wynosi za ostatnie 15 lat - 17% powierzchni obsianej. Znamienne, Ŝe ryzyko to w ostatnich latach na południu kraju nie było mniejsze niŝ na północy. Najlepszą zimotrwałością charakteryzuje się Kronos (8 w skali 9- stopniowej). Zdecydowaną większość odmian sklasyfikowano na poziomie średnim. Obecne formy dwuzerowe o wysokiej plenności i zaolejeniu są przydatne zarówno na cele konsumpcyjne, jak i biopaliwowe. Jednym z kierunków hodowli jest wyprowadzenie form o zwiększonej zawartości kwasu oleinowego kosztem linolenowego, który obniŝa trwałość. Mogą to być odmiany przydatniejsze na biopaliwa. Rzepakochwasty Biologia rzepaku nie pozwala na kilkukrotne wykorzystywanie materiału siewnego, nawet odmian populacyjnych, ze względu na łatwość przepylenia innymi krzyŝowymi uprawnymi oraz chwastami (rzepakochwasty). Wszystkie one są wysokoerukowe i wysokoglukozylanowe i psują cechę jakości surowca. U mieszańców złoŝonych i zrestorowanych efekt heterozji nie występuje w kolejnych (poza F1) pokoleniach, a dodawanie własnego materiału siewnego rozcieńcza heterozję, czyli obniŝa plon. Nawet w tej najkorzystniejszej klimatycznie strefie - siewy późniejsze powodują duŝą (około 50 kg dziennie) obniŝkę plonu i są przyczyną przemarzania plantacji, pogorszenia zaolejenia surowca, zmniejszania plonu nasion i tłuszczu z ha. 3

4 Ilość wysiewu Chowacz galasówek i brukwiaczek Chowacz czterozębny i słodyszek rzepakowy 4

5 Chowacz podobnik i pryszczarek kapustnik SPEC system wspierający ochronę rzepaku przed suchą zgnilizną kapustnych w Polsce PoraŜenie liści rzepaku przez grzyb L. maculans. PoraŜenie głównego pędu rzepaku przez L. maculans.roślina tworzy dodatkowe pędy boczne i przybiera krzaczasty pokrój 31 października 2007 StęŜenie zarodników w powietrzu nie upowaŝnia do stwierdzenia, Ŝe ryzyko infekcji suchą zgnilizną kapustnych jest wysokie. Zabiegi fungicydowe nie są niezbędnie konieczne. Wykonanie ich będzie miało charakter profilaktyczny, prewencyjny. Rekomendujemy uŝycie środka Alert 3735 SC w dawce 0,6 l/ha. Monitoring stęŝenia zarodników oraz inne obserwacje będą kontynuowane. 5

6 Gorczyca biała moŝe być uprawiana w siewie czystym na nasiona; uprawia się ją w siewie czystym lub w mieszankach na zielonkę, a równieŝ na zielony nawóz ; ma równieŝ zastosowanie jako roślina podporowa dla grochu, wyki i mieszanek pastewnych; jest cenną rośliną o działaniu fitosanitarnym: redukuje w glebie liczebność mątwika burakowego, a takŝe zmniejsza poraŝenie buraków cukrowych takimi chorobami jak: mączniak prawdziwy, chwościk buraka i rdza buraka; ze względu na bardzo wysokie tempo wzrostu moŝe być uprawiana w międzyplonie ścierniskowym z przeznaczeniem na zielonkę lub zielony nawóz. Uprawa gorczycy białej w międzyplonach Międzyplon poprawia właściwości fizyczne gleby przez jej zacienienie; działa przeciwerozyjnie oraz zmniejsza zachwaszczenie; uprawiana po zboŝach spełnia rolę fitosanitarną, poniewaŝ ogranicza występowanie chorób i szkodników zagraŝających roślinom kłosowym, a takŝe niektóre odmiany wykazują silne działanie antymątwikowe (zmniejsza o proc. ilość Ŝywych cyst mątwika burakowego). jedna z najtańszych metod wzbogacania gleby w materię organiczną. Uprawa w plonie głównym Podział ścierniskowe wysiewane w drugiej połowie lata po zbiorze wczesnego plonu głównego, a uŝytkowane jesienią tego samego roku na paszę (np. rzepa ścierniskowa) lub przyorane na zielony nawóz (np. facelia, gorczyca biała, peluszka). W uprawie konserwującej zostawia się je do wiosny, w które sieje się rośliny jare, ozime wysiewane jesienią po zbiorze plonu głównego, a zbierane wiosną następnego roku, np. Ŝyto, rzepak ozimy. Rośliną następczą jest plon wtóry. Stanowią źródło wczesnej paszy zielonej, wsiewki międzyplonowe siane wiosną jednocześnie z plonem głównym lub w czasie jego wegetacji i pozostające po jego zbiorze do jesieni tego samego roku, np. seradela wsiana w Ŝyto. Powinny być to rośliny dobrze znoszące zacienienie w pierwszym okresie wzrostu po wschodach i szybko rosnące po odsłonięciu. Dawniej poplon roślina uprawiana między dwoma plonami głównymi na: zbiór zielonej masy, na zielonkę, siano, kiszonkę lub na przyoranie jako zielony nawóz. uprawa mechaniczna gleby winna być adekwatna do przedplonu; i tak po okopowych ograniczyć się moŝna do orki zimowej na głębokość do 25 cm, zaś po zboŝach i motylkowych naleŝy orkę poprzedzić podorywką i bronowaniem; wiosną agregat uprawowy np. brona+wał strunowy nawoŝenie mineralne w zaleŝności od bonitacji gleby i Ŝyzności oraz przedplonu winno kształtować się w przedziałach: N kg/ha P2O kg/ha K2O kg/ha; 6

7 Siew w plonie głównym Wyszczególnienie Termin siewu Ilość wysiewu Rozstawa rzędów Głębokość siewu Gorczyca biała Początek siewu zbóŝ jarych (I dekada kwietnia) kg/ha cm 1,5-2,0 cm Gorczyca czarna i sarepska Po zakończeniu siewu zbóŝ jarych 6-9 kg/ha cm 1-1,5 cm Zbiór nasion tendencja do osypywania; zbiór kombajnem Ze względu na nierównomierne dojrzewanie łuszczyn wskazana jest desykacja roślin preparatem Reglone 7