UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny"

Transkrypt

1 UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny Studia podyplomowe: Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Jacek Grzechnik nr albumu: Wpływ przyjęcia wspólnej waluty na konkurencyjność gospodarczą wnioski dla Polski Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Bogumiły Muchy-Leszko Lublin rok 2015

2 SPIS TREŚCI Wstęp Pojęcie i czynniki konkurencyjności Konkurencyjność cenowa, kosztowa i pozacenowa Ocena konkurencyjności krajów Unii Europejskiej Wnioski dla Polski...25 Zakończenie...28 Bibliografia

3 2

4 Wstęp Przystępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się jednocześnie do przyjęcia wspólnej waluty europejskiej w przyszłości. W związku z tym nasuwa się pytanie na temat kosztów i korzyści wynikających z akcesji do strefy euro. Wśród możliwych kosztów średniookresowych wyróżnia się często ryzyko utraty konkurencyjności w wymianie międzynarodowej. Głównym celem pracy jest przedstawienie zmian w kategorii międzynarodowej konkurencyjności gospodarek strefy euro po przystąpieniu do obszaru wspólnej waluty. W tym celu przedstawiona została istota międzynarodowej konkurencyjności gospodarki narodowej oraz czynniki wpływające na jej kształtowanie. Rozróżniono przy tym dwa wymiary konkurencyjności: cenowo-kosztową oraz pozacenową. Następnie, w oparciu o dane międzynarodowych organizacji, przeprowadzona została analiza zmian konkurencyjności gospodarek Unii Europejskiej. Na podstawie wniosków płynących z ww. analizy zostały przedstawione implikacje dla Polski. 3

5 4

6 1. Pojęcie i czynniki konkurencyjności W literaturze przedmiotu z zakresu międzynarodowych stosunków gospodarczych znaczna część uwagi skierowana jest na badania dotyczące konkurencyjności. Nie ma przy tym jednoznacznie określonej definicji powyższego pojęcia. Zdefiniowanie konkurencyjności w znacznym stopniu zależy od jej wymiaru. I o ile nie ma znaczących różnic w istniejących opisach konkurencyjności przedsiębiorstw (w skali mikroekonomicznej), to istnieją takowe w przypadku konkurencyjności gospodarek (na szczeblu makroekonomicznym). Niektórzy ekonomiści, jak np. M.E. Porter oraz P. Krugman twierdzą wręcz, że badania nad konkurencyjnością gospodarek jako całości są bezzasadne. Według M.E. Portera próby definiowania konkurencyjności na poziomie narodowym nie odzwierciadlałyby stanu faktycznego i są z góry skazane na niepowodzenie, natomiast konkurencyjność powinna być definiowana na poziomie konkretnych sektorów lub segmentów gospodarki, ponieważ tylko poszczególne segmenty i sektory mogą być konkurencyjne i decydować o sile ekonomicznej kraju. 1 Z kolei P. Krugman twierdzi, że analizowanie konkurencyjności międzynarodowej powinno się ograniczać wyłącznie do przedsiębiorstw, gdyż istnieją znaczące różnice pomiędzy poszczególnymi gospodarkami narodowymi i działającymi na ich terenie przedsiębiorstwami. 2 Główną różnicą jest to, że w przypadku problemów poszczególne przedsiębiorstwo może wycofać się z danego rynku, natomiast gospodarka narodowa nie ma takiej możliwości. Bez wątpienia, przedsiębiorstwa są uczestnikami konkurencji międzynarodowej, jednak należy wskazać, że nie działają one w próżni i są zależne od otoczenia, które w znacznym stopniu warunkowane jest działaniami politycznymi i systemowymi wpływającymi na ich konkurencyjność. Dlatego też twierdzenie Krugmana wydaję się być nie do końca 1 M.E. Porter, Porter o konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001, s J. Misala, Ewolucja międzynarodowej konkurencyjności gospodarki Niemiec oraz implikacje dla rozwoju powiązań gospodarczych z Polską, [w:] M.A. Weresa (red.), Międzynarodowa konkurencyjność Niemiec w rozszerzonej Unii Europejskiej, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2006, s

7 prawdziwe. Jego poglądy były jednak znaczące dla teorii konkurencyjności, gdyż wywołały wiele polemik, na podstawie których dokonano rozróżnienia pomiędzy konkurencyjnością gospodarek i konkurencyjnością przedsiębiorstw, przy czym w odniesieniu do gospodarek narodowych stwierdzono, że: 3 podstawą konkurencyjności gospodarek narodowych jest produktywność, nie konkurują one bezpośrednio na rynkach dóbr i usług, konkurują one na rynkach czynników produkcji. Najprostsze definicje międzynarodowej konkurencyjności gospodarki sprowadzają się do twierdzenia, że jest to zdolność do sprzedaży towarów wyprodukowanych w danym kraju na rynkach międzynarodowych. Nieco rozszerzoną definicje zaprezentowała w 1994 roku Rada ds. Polityki Konkurencji USA określając konkurencyjność jako zdolność do sprzedaży produktów na rynku międzynarodowym przy zachowaniu stabilnego wzrostu oraz dochodów ze sprzedaży na rynku wewnętrznym. 4 Z kolei Komisja Europejska określa konkurencyjność jako zdolność gospodarki do podwyższania i utrzymywania wysokiego poziomu życia narodu, przy jednoczesnym utrzymaniu jak najniższej stopy bezrobocia. 5 Natomiast w rozumieniu Światowego Forum Ekonomicznego konkurencyjność to zestaw czynników, polityk i instytucji, które określają poziom produktywności w danym kraju i powodują, że jego gospodarka narodowa jest w stanie rozwijać się względnie szybko w ujęciu średnio- i długookresowym. 6 Według Organizacji Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej (OECD) głównym wskaźnikiem konkurencyjności jest utrzymanie oraz podnoszenie standardu życia obywateli i obejmuje ona trzy aspekty: 7 1. zdolność do tworzenia i utrzymywania wysokich dochodów przez wzrost produktywności czynników produkcji, 3 B. Brocka-Palacz, Uwagi o międzynarodowej konkurencyjności gospoodarek pojęcie, czynniki konkurencyjności, mierzenie zjawiska, [w:] W. Bieńkowski (red.) Czynniki i miary międzynarodowej konkurencyjności gospodarek w kontekście globalizacji - wstępne wyniki badań, "Prace i Materiały Instytutu Gospodarki Światowej SGH", nr 284, Warszawa 2008, s J. Misala, Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki narodowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s European Competitiveness Report 2003, Commission Staff Working Document, Brussels 2003, s J. Misala, Międzynarodowa konkurencyjność, op. cit., s B. Brocka-Palacz, Uwagi o..., op. cit., s

8 2. zdolność do wzrostu zatrudnienia, 3. otwarcie na konkurencję międzynarodową. Warto zwrócić uwagę na podkreślenie w trzech ostatnich definicjach społecznego aspektu konkurencyjności, jakim jest dążenie do poprawy poziomu życia obywateli. Na podstawie definicji przedstawionej przez Komisję Europejską można nawet określić dobrobyt społeczny jako cel nadrzędny, natomiast kategorie ściśle ekonomiczne są tylko środkiem osiągnięcia tego celu. Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki uważana jest przez wielu ekonomistów jako pojęcie kompleksowe, które zawiera w sobie kilka innych, a mianowicie trzy: międzynarodową zdolność konkurencyjną, międzynarodową konkurencyjność sensu stricto oraz międzynarodową pozycję konkurencyjną. 8 Międzynarodowa zdolność konkurencyjna według J. Misali jest to "swego rodzaju wypadkowa zdolność gospodarki do reakcji na to, co dzieje się w międzynarodowym podziale pracy, a zarazem (...) do oddziaływania na odpowiednie zmiany włącznie z wpływaniem na charakter konkurencji międzynarodowej" 9. Międzynarodowa pozycja konkurencyjna rozumiana jest natomiast jako stan i zmiany udziałów danego kraju w szeroko rozumianych obrotach międzynarodowych (międzynarodowym handlu towarami i usługami oraz międzynarodowych przepływach czynników wytwórczych), a także ewolucję struktury tych obrotów z odpowiednimi przemianami jakościowymi włącznie. 10 Od międzynarodowej zdolności konkurencyjnej i międzynarodowej pozycji konkurencyjnej należy odróżnić międzynarodową konkurencyjność sensu stricto, która jest również nazywana bieżącą konkurencyjnością międzynarodową. Określa ona "aktualny stan i kierunki zmian realnego i instytucjonalnego komponentu międzynarodowej zdolności konkurencyjnej danego kraju w walce o korzyści z uczestnictwa w międzynarodowym podziale pracy". 11 Międzynarodowa zdolność konkurencyjna (konkurencyjność dynamiczna) jest pojęciem najszerszym wśród wymienionych, jest to potencjał gospodarki 8 J. Misala, Międzynarodowa konkurencyjność, op. cit., s Ibidem. 10 J. Misala, P. Misztal, I. Młynarzewska, E. Siek, Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki Polski. Teoria i praktyka, Politechnika Radomska, Katedra MSGiIR, Radom 2007, s J. Misala, Międzynarodowa konkurencyjność, op. cit., s

9 warunkujący uzyskanie przewagi konkurencyjnej, a w efekcie osiągnięcie określonej międzynarodowej pozycji konkurencyjnej (konkurencyjność statyczna). Niemniej jednak osiągnięta pozycja konkurencyjna również ma wpływ na zdolność konkurencyjną i międzynarodową konkurencyjność sensu stricto. Zatem te trzy kategorie konkurencyjności są współzależne i wzajemnie się determinują. Z uwagi na zróżnicowanie w kwestii definicji międzynarodowej konkurencyjności gospodarki nie ma również jednolitego powszechnie akceptowanego zestawu czynników determinujących konkurencyjność danego kraju. Chociaż międzynarodowa zdolność konkurencyjna i międzynarodowa pozycja konkurencyjna są od siebie zależne i odnoszą się do tego samego przedmiotu badań, to jednak kładą naciska na różne jego aspekty. 12 Analiza zdolności konkurencyjnej obejmuje czynniki pozycji konkurencyjnej, ale jest pojęciem szerszym i koncentruje się przede wszystkim na potencjale rozwojowym gospodarki danego kraju. 13 Badanie międzynarodowej zdolności konkurencyjnej gospodarki musi uwzględniać takie czynniki jak: 14 wielkość oraz struktura zasobów produkcyjnych, jakie dany kraj posiada; efektywność wykorzystania ww. zasobów; system społeczno-gospodarczy; polityka ekonomiczna rządu; otoczenie międzynarodowe. Nieco szersze, bardziej kompleksowe podejście do czynników międzynarodowej konkurencyjności gospodarki narodowej prezentowane jest przez Światowe Forum Ekonomiczne. W przygotowywanych przez tą instytucję raportach konkurencyjności (The Global Competitiveness Report) uwzględnia się 12 filarów konkurencyjności: Cz. Pilarska, Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki polskiej na tle innych państw europy środkowo-wschodniej nowo przyjętych do unii europejskiej, [w:] Z. Dach (red.), Polska wobec procesów globalizacji. Aspekty społeczno-ekonomiczne, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2010, s Ibidem, s Ibidem. 15 Na podstawie: The Global Competitiveness Report , World Economic Forum, Geneva 2014, s

10 Instytucje ramy prawne i administracyjne, w których działają podmioty gospodarcze, postawa państwa wobec rynku, wolności oraz efektywność jego działania; Infrastruktura transportowa (sieć dróg, portów, linii kolejowych, transportu lotniczego), energetyczna (bez zakłóceniowa dostawa energii), komunikacyjna (sieci telekomunikacyjne); Środowisko makroekonomiczne stabilne otoczenie makroekonomiczne, stan finansów publicznych, poziom inflacji i bezrobocia, cykle koniunkturalne; Zdrowie i edukacja podstawowa efektywność działania i dostęp do opieki zdrowotnej, poziom i efektywność podstawowej edukacji; Edukacja wyższa i szkolenia poziom szkolnictwa wyższego, jakość kwalifikacji zawodowych pracowników, systemy wspierania doskonalenia zawodowego; Efektywność rynku towarów zdolność dostosowywania do wymagań konsumentów oraz zdrowa konkurencja na rynku krajowym, która wpływa na poprawę produktywności przedsiębiorstw; Efektywność rynku pracy elastyczność płac, dostosowanie do zmian na rynku pracy, przekwalifikowanie pracowników, zwalczanie nepotyzmu; Rozwój rynku finansowego przejrzyste zasady pozyskiwania kapitału, alokacja środków do jak najbardziej produktywnych zastosowań; Gotowość technologiczna sprawność adaptowania istniejących technologii oraz wykorzystania ich do produkcji; Wielkość rynku duże rynki pozwalają na wykorzystanie przez firmy efektu skali, a tym samym na wzrost produktywności i poprawę konkurencyjności; Środowisko biznesowe jakość powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami w danym kraju, rodzaj i jakość strategii poszczególnych przedsiębiorstw; Innowacyjność zdolność do tworzenia i rozwijania najnowocześniejszych produktów i procesów produkcyjnych; wielkość nakładów na działalność badawczo-rozwojową. 9

11 Przedstawiony powyżej zestaw czynników jest bardzo szeroki i nie każdy z nich wpływa jednakowo na konkurencyjność gospodarki. Jedne z nich są kluczowe, natomiast inne mają mniejsze znaczenie. Ponadto w zależności od poziomu rozwoju gospodarczego kraju zmienia się również waga poszczególnych czynników. Oprócz wyżej przedstawionego podziału na międzynarodową zdolność konkurencyjną i międzynarodową pozycję konkurencyjną w ocenie konkurencyjności kraju powszechnie używany jest podział na czynniki determinujące konkurencyjność cenowo-kosztową oraz konkurencyjność pozacenową. Klasyfikacja taka jest szczególnie użyteczna w ocenie konkurencyjności handlowej oraz tak jak w niniejszym przypadku w badaniu wpływu przyjęcia wspólnej waluty na międzynarodową konkurencyjność gospodarki. 2. Konkurencyjność cenowa, kosztowa i pozacenowa W warunkach globalnej konkurencji i rozwoju integracji regionalnej konkurencyjność kraju zależy od konkurencyjności cenowo-kosztowej oraz konkurencyjności pozacenowej, nazywanej również konkurencyjnością strukturalną. 16 Te dwie grupy czynników określają konkurencyjność produkcji danego kraju na rynku międzynarodowym. Na konkurencyjność cenowokosztową, jak sama nazwa wskazuje mają wpływ czynniki związane z cenami oferowanych dóbr i usług, kosztami oraz wydajnością pracy w danej gospodarce. Oceny konkurencyjności kosztowej dokonuje się na podstawie wskaźnika jednostkowych kosztów pracy, który uwzględnia zarówno wysokość kosztów pracy, jak i wydajność pracy. Analiza zmian jednostkowych kosztów pracy w danym kraju w porównaniu z innymi gospodarkami pozwala ocenić, który kraj jest bardziej konkurencyjny. Zmniejszenie jednostkowych kosztów pracy może z jednej strony świadczyć o spadku wynagrodzeń, a z drugiej o wzroście produktywności. Jeżeli wydajność pracy rośnie szybciej niż płace, to również 16 J.W. Bossak, Konkurencja i współpraca międzynarodowa, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2013, s

12 następuje spadek jednostkowych kosztów pracy. Kraj, w którym jednostkowe koszty pracy zmniejszają się szybciej lub znacznie wolniej rosną względem innych państw jest bardziej konkurencyjny i jest w stanie osiągać większe korzyści z wymiany międzynarodowej. Konkurencyjność cenowa jest natomiast określana przez realny efektywny kurs walutowy (REER) oparty o szeroką miarę cen. 17 W warunkach rynkowo kształtowanych kursów walutowym konkurencyjność cenowa warunkowana jest również przez nominalny kurs walutowy. Wskutek zmian kursów walutowych zmniejsza się lub zwiększa opłacalność eksportu lub importu, zmniejszając tym samym zależność od kosztów produkcji, zmian po stronie popytu, czy warunków konkurencji. 18 Z uwagi na często wysokie wahania nominalnego kursu walutowego ma to znaczący wpływ na ceny. W warunkach płynnych kursów walutowych i związanej z tym suwerennej polityki pieniężnej decydenci mają do dyspozycji narzędzia mogące wpływać na poziom nominalnego kursu walutowego w reakcji na zmieniające się uwarunkowania w handlu światowym. Deprecjacja nominalnego kursu walutowego w takim przypadku wpływa na utrzymanie lub poprawę konkurencyjności. Eliminacja ryzyka kursowego oraz kosztów towarzyszących wymianie walut jest możliwa w unii walutowej, niemniej jednak brak instrumentu dostosowawczego, jakim jest kurs walutowy znacząco zmienia warunki wymiany. 19 Po przyjęciu wspólnej waluty, wiążącej się z rezygnacją z niezależnej polityki pieniężnej dostosowanie cen i kosztów, wymagające deprecjacji realnego efektywnego kursu walutowego względem euro może dokonać się tylko kanałem wewnętrznej dewaluacji, czyli spadku płac, kosztów wytwarzania oraz relatywnych cen. 20 Jednakże w sytuacji przystąpienia do obszaru wspólnej waluty istnieje ryzyko wzrostu cen i kosztów pracy w krajach, które charakteryzują się niższym poziomem konwergencji realnej. 17 T. Białowąs, Zróżnicowanie konkurencyjności a pozycja eksportowa krajów członkowskich Unii Europejskiej w handlu międzynarodowym w latach , [w:] P. Misztal, W. Rakowski (red.), Przyszłość Unii Europejskiej. Uwarunkowania rozwoju gospodarczego Unii Europejskiej, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2012, s J.W. Bossak, Konkurencja i..., op. cit., s B. Mucha-Leszko, M. Kąkol, Przyczyny i skutki zróżnicowania konkurencyjności w strefie euro, [w:] J. Próchniak, M. Chmielewski (red.), Dylematy kreowania wartości przedsiębiorstw w okresie wychodzenia z kryzysu, "Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego", Nr 4/2 2010, Sopot 2010, s NBP, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2014, s

13 Większe możliwości dostępu do taniego kredytu powodują wzrost zadłużenia podmiotów gospodarczych oraz ludności, co stymuluje wzrost gospodarczy oraz wzrost cen i jednostkowych kosztów produkcji w stosunku do tych krajów, w których inflacja i stopa procentowa przed przystąpieniem do obszaru wspólnej waluty były niższe. 21 Wzrost cen oraz kosztów produkcji w szybszym tempie niż w innych krajach prowadzić będzie do aprecjacji realnego efektywnego kursu walutowego, co w efekcie doprowadzi do pogorszenia konkurencyjności cenowokosztowej. Zatem w przypadku wstąpienia do unii walutowej dla zachowania ogólnej konkurencyjności gospodarki coraz większego znaczenia nabierają czynniki związane z konkurencyjnością pozacenową. Konkurencyjność pozacenowa wpływa na jakość oraz różnorodność oferty eksportowej kraju. 22 Czynniki determinujące konkurencyjność pozacenową można podzielić na dwie podstawowe grupy: 1) wpływające na innowacyjność gospodarki oraz poziom zaawansowania technologicznego produktów, 2) tworzące prawno-instytucjonalne oraz logistyczne i infrastrukturalne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości. 23 Innowacyjność oraz poziom zaawansowania technologicznego produkcji są szczególnie ważne w przypadku braku możliwości konkurowania cenami. Innowacje w gospodarce powadzą do tworzenia nowych produktów, co pozwala na oferowanie nowoczesnych, zaawansowanych technologicznie dóbr, które charakteryzują się zazwyczaj niższą elastycznością cenową. Ponadto innowacje sprzyjają ulepszaniu technologii, zwiększaniu efektywności i tym samym poprawie konkurencyjności gospodarki. 24 Znaczące dla innowacyjności gospodarki są czynniki takie jak jakość kapitału ludzkiego, zdolność do dyfuzji wiedzy, a także aktywność badawczo-rozwojowa. Obfitość dobrze wykształconych ludzi idzie w parze z wysokim poziomem produktywności, a ponadto wysoko wykwalifikowani pracownicy dają większe możliwości absorpcji 21 B. Mucha-Leszko, M. Kąkol, Przyczyny i szkutki..., op. cit., s NBP, Ekonomiczne wyzwania..., op. cit., s T. Białowąs, Zróżnicowanie konkurencyjności..., op.cit., s M. Piekut, Innowacyjność krajów Unii Europejskiej, [w:] "Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie", Nr 3/2013, s

14 zaawansowanych technologii. 25 Do oceny innowacyjności gospodarki używane są wskaźniki takie jak wysokość nakładów na działalność badawczo-rozwojową, poziom wykształcenia społeczeństwa, a także syntetyczny wskaźnik innowacyjności publikowany przez Komisję Europejską. Oprócz czynników związanych z innowacyjnością poziom konkurencyjności pozacenowej zależy od otoczenia prawno-instytucjonalnego oraz stopnia rozwoju infrastruktury. Ten aspekt konkurencyjności pozacenowej oceniony może być na podstawie rankingu wolności gospodarczej opracowywanym przez ekspertów The Heritage Foundation. 3. Ocena konkurencyjności krajów Unii Europejskiej Ocena konkurencyjności cenowo-kosztowej gospodarki powinna opierać się na analizie realnych efektywnych kursów walutowych, jednostkowych kosztów pracy oraz wydajności pracy. W tabeli 1. została przedstawiona zmiana realnych efektywnych kursów walutowych dla państw Unii Europejskiej w stosunku do grupy 37 partnerów handlowych. Analiza została podzielona na trzy okresy: 1) lata okres przed wprowadzeniem euro; 2) lata okres od wprowadzenia euro w 12 krajach strefy euro do kryzysu finansowego; 3) lata okres kryzysu oraz pokryzysowy. W okresie przed wprowadzeniem wspólnej waluty, wśród krajów rozwiniętych konkurencyjność mierzoną zmianami realnego efektywnego kursu walutowego najbardziej poprawiły Niemcy, Irlandia, Austria, Belgia oraz Francja. Poprawa konkurencyjności nastąpiła również w Luksemburgu, Holandii, Szwecji, Finlandii, Hiszpanii oraz we Włoszech. Aprecjacja realnego efektywnego kursu walutowego, a tym samym spadek konkurencyjności wystąpiły w największym stopniu w Wielkiej Brytanii oraz Grecji. Ponadto, pogorszyła się konkurencyjność cenowo-kosztowa Portugalii oraz Danii. 25 T. Białowąs, Zmiany pozacenowej konkurencyjności gospodarki Polski w latach , [w:] Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenia, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego", Nr 756/2013, s

15 Tabela 1. Realny efektywny kurs walutowy państw Unii Europejskiej w stosunku do 37 partnerów handlowych w latach 1999, 2008 i (1994=100) 2008 (1999=100) 2014 (2008=100) UE-28 98,34 128,09 95,64 Belgia 93,06 107,85 101,73 Niemcy 90,75 89,57 104,25 Irlandia 91,09 142,26 78,65 Grecja 114,02 112,90 87,33 Hiszpania 98,03 122,70 87,12 Francja 93,70 108,14 100,45 Włochy 98,66 116,77 101,94 Luksemburg 95,74 119,85 109,00 Holandia 96,84 109,59 101,19 Austria 91,50 97,17 104,17 Portugalia 111,70 109,25 92,08 Finlandia 96,46 104,70 107,11 Szwecja 96,76 101,02 107,71 Wielka Brytania 126,73 96,50 100,07 Dania 102,12 116,60 98,85 Słowenia 110,35 104,84 100,29 Słowacja 81,64 164,47 105,00 Malta 100,12 118,28 105,71 Cypr 92,91 110,71 90,12 Łotwa 119,72 159,31 84,89 Litwa 245,32 134,13 92,71 Estonia 150,81 161,06 100,10 Węgry 98,30 149,97 84,72 Polska 118,35 120,07 82,18 Rumunia 110,29 194,55 78,53 Bułgaria 126,28 136,25 128,44 Czechy 129,49 167,44 88,96 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, Od wprowadzenia euro w 1999 roku do 2008 roku swoją konkurencyjność zdołały poprawić tylko Niemcy, Austria i Wielka Brytania, natomiast względnie najwyższego spadku konkurencyjności doświadczyły Irlandia, Hiszpania, Luksemburg, Włochy, Dania oraz Grecja. Aprecjacja REER nastąpiła również w Portugalii, Holandii oraz Belgii, a także w mniejszym stopniu w Finlandii i Szwecji. W okresie pokryzysowym spadek wartości REER świadczący o poprawie cenowej konkurencyjności wystąpił tylko w krajach, które były w największym stopniu dotknięte kryzysem (Irlandia, Grecja, Hiszpania oraz Portugalia) oraz w Danii. Konkurencyjność Francji i Wielkiej Brytanii nie 14

16 zmieniła się znacząco, natomiast w pozostałych krajach realny efektywny kurs walutowy wzrósł. W grupie krajów rozwijających się wzrost wartość realnego efektywnego kursu walutowego był znacznie wyższy niż w krajach rozwiniętych. Działo się tak ze względu na występujący efekt Balassy-Samuelsona, który polega na wzroście płac i cen w sektorach produkujących dobra podlegające wymianie w odpowiedzi na wzrost wydajności pracy, pociągającym za sobą nie mający podstaw we wzroście produktywności wzrost cen dóbr niepodlegających wymianie. 26 W tej grupie w całym okresie najwyższa aprecjacja REER nastąpiła na Litwie, w Estonii, Czechach oraz Bułgarii. Spadku konkurencyjności pod tym względem doświadczyły również Łotwa, Polska, Słowenia oraz Rumunia. Deprecjacja REER oraz poprawa konkurencyjności miała miejsce w największym stopniu na Słowacji, w nieco mniejszym natomiast na Cyprze i Węgrzech. Sytuacja Malty nie zmieniła się znacząco. W latach we wszystkich krajach rozwijających się konkurencyjność mierzona REER pogorszyła się, w tym w największym stopniu w Rumunii, Czechach, Estonii, Łotwie oraz na Słowacji. Względnie najmniej pogorszyła się konkurencyjność Słowenii. W roku 2007 do strefy euro przystąpiła Słowenia, w 2008 roku Cypr oraz Malta, natomiast w 2009 roku Słowacja. Warto zwrócić uwagę, że w latach Malta, Słowacja i Słowenia jako jedyne obok Estonii i Bułgarii charakteryzowały się wzrostem wartości REER i spadkiem konkurencyjności, podczas gdy reszta państw poprawiła swoją konkurencyjność. Kolejnym wskaźnikiem, którym może być mierzona konkurencyjność jest wydajność pracy. W tabeli 2. zestawiono zmiany w wydajności pracy na zatrudnionego w rozwiniętych krajach Unii Europejskiej. W okresie przed wprowadzeniem wspólnej waluty, we wszystkich krajach rozwiniętych Unii Europejskiej, z wyjątkiem Włoch następował wzrost wydajności pracy na zatrudnionego. W latach najwyższym średnim rocznym tempem wzrostu wydajności pracy na zatrudnionego charakteryzowały się Holandia (4,14%), Szwecja (3,32%), Finlandia (2,76%), Hiszpania (2,65%) oraz Portugalia (2,6%). Spadek wydajności pracy nastąpił tylko we Włoszech ( 0,6%). 26 T. Białowąs, Zróżnicowanie..., op. cit., s

17 Tabela 2. Wydajność pracy na zatrudnionego w latach w rozwiniętych krajach UE (średni roczny wzrost w %) Belgia 1,40 1,16-0,01 Niemcy 1,20 1,26-0,07 Irlandia 0,82 1,50 1,33 Grecja 1,30 2,56-1,31 Hiszpania 2,65 0,03 1,54 Francja 1,22 1,10 0,32 Włochy -0,60-0,19-0,77 Luksemburg 1,10 0,44-1,65 Holandia 4,14 1,04 0,16 Austria 1,92 1,27-0,40 Portugalia 2,60 1,14 0,56 Finlandia 2,76 1,90-0,63 Strefa euro 1,70 1,10-0,05 Szwecja 3,32 2,30 0,19 Wlk. Brytania 2,20 1,91-0,09 Dania 1,66 0,86 0,10 Średnia dla 3 ww. 2,39 1,69 0,07 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Eurostat, Po ustanowieniu strefy euro, w latach tylko trzy państwa zdołały podwyższyć średnie roczne tempo wzrostu produktywności na pracownika w stosunku do okresu poprzedniego. Były to Irlandia, Grecja oraz Niemcy. Grecja charakteryzowała się najwyższym średnim rocznym tempem wzrostu produktywności w okresie W pozostałych krajach, oprócz Włoch wydajność pracy rosła w wolniejszym tempie niż przed wprowadzeniem euro. Spadek dynamiki wzrostu produktywności następował jednak nie tylko w państwach, które przystąpiły do strefy euro, ale także w Danii, Wielkiej Brytanii i Szwecji, które nie przyjęły wspólnej waluty. Ponadto, o ile średnia wzrostu wydajności pracy dla wszystkich państw strefy euro była w okresie istotnie niż średnia dla trzech rozwiniętych państw UE, które nie przyjęły euro, to w kolejnym okresie różnica ta nieco zmalała, a od kryzysu obydwie średnie są już znacznie bardziej zbliżone. 16

18 Tabela 3. Wydajność pracy na zatrudnionego w latach w rozwijających się krajach UE (średni roczny wzrost w %) Słowenia 3,40 0,16 Słowacja 5,20 1,56 Cypr 0,91 0,39 Malta 1,30-0,31 Estonia 6,26 0,56 Łotwa 7,20 2,06 Litwa 8,30 2,00 Węgry 3,80 0,14 Polska 3,49 2,60 Rumunia 8,46 2,29 Bułgaria 3,54 2,11 Czechy 3,87 0,33 Średnia 4,42 1,04 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Eurostat, W rozwijających się krajach Unii Europejskiej w okresie następował dynamiczny wzrost produktywności, znacznie wyższy niż w krajach rozwiniętych (tabela 3.). W tym okresie najwyższym średnim rocznym wzrostem produktywności, wyższym od średniej dla tej grupy krajów charakteryzowały się Rumunia, Litwa, Łotwa, Estonia oraz Słowacja. Wydajność pracy najwolniej rosła na Cyprze oraz Malcie. Pozostałe kraje, w tym Polska poprawiały swoją produktywność 3,5% rocznie. Dynamika wzrostu produktywności znacznie spadła w okresie Na Malcie średnie tempo wzrostu wskazywało nawet na niewielkie zmniejszenie produktywności. Najwyższym średnim rocznym wzrostem wydajności pracy charakteryzowała się Polska, w której tempo wzrostu spadło w porównaniu z okresem poprzednim w najmniejszym stopniu. Słowenia, Słowacja, Cypr oraz Malta, które w latach przyjęły wspólną walutę nie wykazywały istotnie większego spowolnienia tempa wzrostu produktywności niż kraje, które do strefy euro nie przystąpiły. Zmiany w produktywności mają znaczący wpływ na kształtowanie się jednostkowych kosztów pracy. W tabeli 4. zamieszczone zostały dane dotyczące zmian jednostkowych kosztów pracy w rozwiniętych krajach UE. 17

19 Tabela 4. Jednostkowe koszty pracy w rozwiniętych krajach UE w latach (średnia roczna zmiana w %) Austria -0,17 0,79 2,52 Belgia 0,70 1,60 2,35 Finlandia 0,71 1,05 3,34 Francja 0,49 1,84 1,78 Niemcy 0,47-0,18 2,22 Grecja 6,32 3,24 0,02 Irlandia 1,43 4,05-0,18 Włochy 1,89 2,61 1,79 Luksemburg 0,56 3,13 3,98 Holandia 1,72 1,86 1,93 Portugalia 3,69 2,55 0,10 Hiszpania 2,34 3,21 0,13 Średnia strefy euro 1,67 2,14 1,63 Szwecja 0,66 1,86 2,53 Wielka Brytania 2,77 2,71 1,91 Dania 1,96 2,43 2,19 Średnia 3 ww. 1,79 2,33 2,21 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych OECD, Badając zmiany jednostkowych kosztów pracy w okresie swoją konkurencyjność cenowo-kosztową pogarszały w największym stopniu Grecja, Portugalia, Wielka Brytania, Hiszpania oraz Włochy, gdzie średni roczny wzrost jednostkowych kosztów pracy był najwyższy. Niewielkim spadkiem jednostkowych kosztów pracy mogła poszczycić się tylko Austria. Ponadto, niską dynamiką wzrostu jednostkowych kosztów pracy charakteryzowały się Niemcy, Francja, Szwecja oraz Luksemburg. W okresie od wprowadzenia wspólnej waluty do 2007 roku wysokie tempo wzrostu kosztów pracy występowało nadal w Grecji, Włoszech, Hiszpanii, Portugalii i Wielkiej Brytanii, a ponadto istotnie wzrosło także w Irlandii, Luksemburgu oraz Danii. W tym czasie tylko w Niemczech następował niewielki spadek jednostkowych kosztów pracy. Kryzys finansowy przyniósł znaczące zmiany pod względem kształtowania się kosztów pracy. O ile w krajach, które wcześniej charakteryzował spadek bądź względnie niski wzrost średnich rocznych jednostkowych kosztów pracy po kryzysie nastąpiło przyspieszenie tempa ich wzrostu, to w Grecji, Hiszpanii, Portugalii oraz we Włoszech średnie roczne tempo wzrostu istotnie się zmniejszyło, a w Irlandii koszty pracy nawet spadały. O ile średnie roczne tempo wzrostu jednostkowych 18

20 kosztów pracy dla strefy euro ogółem było niższe niż w krajach, które nie przyjęły wspólnej waluty, to należy wziąć pod uwagę fakt, że w wielu krajach strefy koszty pracy rosły istotnie szybciej. Wśród krajów rozwijających się w latach jednostkowe koszty pracy rosły najszybciej na Łotwie, w Rumunii oraz Estonii (tabela 5). Natomiast Polska jako jedyna charakteryzowała się średnim rocznym spadkiem jednostkowych kosztów pracy. W pozostałych krajach jednostkowe koszty pracy rosły w tempie umiarkowanym. Tabela 5. Jednostkowe koszty pracy w krajach rozwijających się UE w latach (średnia roczna zmiana w %) Słowenia 1,60 0,17 Słowacja 1,48-0,04 Cypr 1,32-1,76 Malta 1,04 1,17 Estonia 6,12 1,59 Łotwa 12,10-0,40 Litwa 3,20-0,61 Węgry 3,14 0,40 Polska -1,56 0,30 Rumunia 10,28 1,71 Czechy 0,84-0,44 Bułgaria 2,94 4,46 Średnia 3,54 0,55 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Eurostat, W okresie od 2008 roku tempo wzrostu jednostkowych kosztów pracy wzrosło tylko w trzech krajach: Bułgarii, Polsce oraz nieznacznie na Malcie. W pozostałych krajach dynamika wzrostu kosztów pracy spowolniła lub zaczęły one maleć. W krajach, które w latach przystąpiły do strefy euro, oprócz Malty tj. Słowacja, Słowenia i Cypr zmiany jednostkowych kosztów pracy nie odbiegały istotnie od zmian w pozostałych krajach, które pozostawały poza strefą euro. Na podstawie powyższej analizy wskaźników determinujących konkurencyjność cenowo-kosztową można wysnuć wniosek, że po przyjęciu wspólnej waluty w niektórych krajach istotnie zmniejszyła się konkurencyjność 19

21 mierzona realnym efektywnym kursem walutowym. Było to skutkiem procyklicznej polityki monetarnej, co doprowadziło do powstania szoków asymetrycznych m.in. w Grecji, Hiszpanii, Portugalii, Irlandii oraz we Włoszech. Ponadto, pomimo tego, że w krajach rozwiniętych, które przystąpiły do strefy euro wzrost wydajności pracy był względnie niższy niż w krajach które zaniechały przyjęcia wspólnej waluty, to różnica ta zmniejszała się. W krajach z grupy rozwijających się, które do strefy euro przystąpiły w latach kolejnych nie wystąpiły istotne różnice pod względem zmian produktywności w stosunku do reszty krajów z tej grupy pozostających poza obszarem wspólnej waluty. Analiza jednostkowych kosztów pracy w rozwiniętych krajach UE pozwala na stwierdzenie, że po wprowadzeniu wspólnej waluty koszty pracy rosły znacznie szybciej w Grecji, Hiszpanii, Portugalii, Irlandii oraz we Włoszech niż w pozostałych państwach, które przyjęły euro. Natomiast, w przypadku krajów rozwijających się tempo wzrostu jednostkowych kosztów pracy od w okresie było znacznie niższe niż w okresie Ponadto w krajach, które przystąpiły do strefy euro w latach , z wyjątkiem Malty tempo wzrostu jednostkowych kosztów pracy było niższe od średniej dla całej grupy. Jednak w kilku krajach rozwijających się, które euro nie przyjęły widoczne były podobne zależności. Uzupełnieniem oceny konkurencyjności gospodarki jest analiza konkurencyjności pozacenowej. Przeprowadzone przez ekspertów Komisji Europejskiej badania handlu zagranicznego krajów Unii Europejskiej wykazały, że pozacenowe czynniki miały o wiele większy wpływ na wzrost eksportu niż czynniki cenowo-kosztowe oraz popyt zagraniczny. 27 W celu oceny konkurencyjności pozacenowej badaniu poddany zostanie syntetyczny wskaźnik innowacyjności publikowany przez Komisję Europejską oraz wskaźnik wielkości nakładów na działalność badawczo-rozwojową w stosunku do PKB. Ponadto, porównanie otoczenia instytucjonalnego zostanie dokonane na podstawie rankingów wolności gospodarczej The Heritage Foundation. Syntetyczny wskaźnik innowacyjności obliczany jest na podstawie średniej z oceny 25 równoważnych wskaźników. Następnie na jego podstawie 27 T. Białowąs, Zróżnicowanie..., op. cit., s

22 gospodarki zostają podporządkowane do jednej z czterech grup: liderzy innowacji, naśladowcy innowacji, umiarkowani innowatorzy lub skromni innowatorzy. Wykres 1. Wartość Summary Innovation Index dla krajów Unii Europejskiej w 2014 roku. Źródło: European Commission, Innovation Union Scoreboard 2015, European Union 2015, s. 5. W 2014 roku do grupy liderów innowacyjności, czyli gospodarek najbardziej innowacyjnych należały Szwecja, Dania, Finlandia oraz Niemcy. Wśród naśladowców innowacji znalazły się Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Irlandia, Belgia, Francja, Austria oraz Słowenia. Najmniej innowacyjnymi gospodarkami w Unii Europejskiej w 2014 roku były Rumunia, Bułgaria oraz Łotwa. Natomiast pozostałe gospodarki zostały zakwalifikowane do grupy umiarkowanych innowatorów, a do najgorszych w tej grupie należał Litwa, Polska oraz Chorwacja. Warto zauważyć, że gospodarki rozwinięte UE, takie jak Grecja, Hiszpania, Portugalia oraz Włochy według powyższej klasyfikacji są mniej innowacyjne niż Czechy czy Estonia, czyli kraje rozwijające się. Niepokojący jest niski wynik Polski, która jest najmniej innowacyjnym krajem wśród krajów Grupy Wyszehradzkiej. Drugim wskaźnikiem oceny innowacyjności gospodarki oraz poziomu zaawansowania technologicznego produktów jest wielkość nakładów na 21

23 Finlandia Szwecja Dania Niemcy Austria Słowenia Belgia Francja Strefa euro Holandia Czechy Estonia Wlk. Brytania Irlandia Węgry Portugalia Włochy Hiszpania Luksemburg Litwa Polska Malta Słowacja Grecja Bułgaria Łotwa Cypr Rumunia działalność badawczo-rozwojową w stosunku do PKB. W 2013 roku najwięcej w stosunku do PKB na B+R wydawały Finlandia, Szwecja, Dania oraz Niemcy, a więc te kraje, które były również najbardziej innowacyjne według syntetycznego wskaźnika innowacyjności. Wykres 2. Wielkość nakładów na działalność badawczo-rozwojową w stosunku do PKB (GERD) w latach 1999 oraz ,5 3 2,5 2 1,5 1 0, Źródło: Baza danych Eurostat, Wydatki Finlandii, Szwecji i Danii przekraczały 3% PKB. Należy podkreślić, że Szwecja oraz Finlandia przekazywały ponad 3% swojego PKB na badania i rozwój już w 1999 roku, podczas gdy pozostałe kraje w tym czasie wydawały mniej niż 2,5 %. Nieco mniej niż Niemcy na B+R w 2013 przeznaczały Austria oraz Słowenia. Najmniej środków na działalność badawczo-rozwojową, poniżej 1% PKB wydawały Rumunia, Cypr, Łotwa, Bułgaria, Grecja, Słowacja, Malta, Polska oraz Litwa. Wydatki pozostałych krajów oscylowały w granicach 1 2,5%. Znaczącym wzrostem wydatków w stosunku do roku 1999 charakteryzowały się Dania, Austria, Słowenia, Czechy oraz Estonia. Znaczny wpływ na konkurencyjność pozacenową mają także warunki prawno-instytucjonalne w jakich funkcjonują podmioty gospodarcze. Oceny środowiska prawno-instytucjonalnego w poszczególnych gospodarkach dokonują w rankingach wolności gospodarczej eksperci The Heritage Foundation. 22

24 Wykres 3. Ranking wolności gospodarczej The Heritage Foundation w latach 1996 oraz Źródło: T. Białowąs, Zróżnicowanie..., op. cit., s Najbardziej konkurencyjnymi gospodarkami pod względem warunków do prowadzenia działalności gospodarczej w 2012 roku były Irlandia, Dania, Luksemburg, Wielka Brytania, Holandia, Estonia oraz Finlandia. Najmniej natomiast Grecja, Włochy, Słowenia, Portugalia, Francja, Polska, Rumunia, Bułgaria oraz Łotwa. Znaczącej poprawy względem roku 1996 doznały Litwa, Węgry, Bułgaria oraz Rumunia i Słowenia. Spadek pozycji względem roku 1996 nastąpił natomiast dla Wielkiej Brytanii, która była wówczas najbardziej przyjazna dla biznesu oraz dla Francji, Portugalii, Włoch i Grecji. Na podstawie powyższej analizy czynników konkurencyjności cenowokosztowej oraz pozacenowej ukazano pewne zależności jakie charakteryzowały kształtowanie się międzynarodowej konkurencyjności gospodarek na tle wprowadzania wspólnej europejskiej waluty. Mając jednak na uwadze, że przewaga konkurencyjna zarówno pod względem konkurencyjności kosztowocenowej, jak i pozacenowej znajduje swoje odzwierciedlenie we wzroście udziału w światowym eksporcie, poniżej zostały przedstawione dane dotyczące zmian udziału poszczególnych państw w eksporcie światowym w latach

25 Tabela 6. Skumulowana zmiana udziału w światowej wartości eksportu krajów UE w latach Austria -16,21% Belgia-Luksemburg -25,26% Bułgaria 49,32% Cypr -60,08% Czechy 122,34% Estonia 137,92% Finlandia -50,07% Francja -47,15% Niemcy -21,22% Grecja -11,22% Węgry 134,95% Irlandia -28,28% Włochy -38,27% Łotwa 203,16% Litwa 226,77% Malta -60,00% Holandia -9,68% Polska 158,28% Portugalia -23,32% Rumunia 140,56% Słowacja 175,18% Słowenia 18,52% Hiszpania -9,98% Dania -40,52% Szwecja -44,14% Wielka Brytania -41,87% Źródło: obliczenia własne na podstawie danych WTO, Najwyższym ponad dwukrotnym wzrostem udziału w światowym eksporcie charakteryzowały się gospodarki Litwy oraz Łotwy. Niewiele mniejszy wzrost udziału wystąpił na Słowacji, w Polsce, Rumunii, Estonii, Czechach oraz na Węgrzech. Tak wysoki wzrost udziału w światowym eksporcie był w tych krajach determinowany przede wszystkim transformacją ustrojową oraz otwieraniem się gospodarek, a także wstąpieniem do Unii Europejskiej w 2004 roku. Najwyższy skumulowany spadek udziału w eksporcie odnotowały Cypr oraz Malta, natomiast wśród rozwiniętych gospodarek były to Finlandia, Francja, Szwecja, Wielka Brytania, Dania oraz Włochy. W pozostałych rozwiniętych gospodarkach również nastąpił spadek udziału, jednak podyktowane to było 24

26 wzrostem udziału krajów rozwijających się UE oraz ekspansją eksportową krajów azjatyckich, charakteryzujących się bardzo niskimi kosztami produkcji. Należy podkreślić, że w krajach strefy euro, które charakteryzowały się względnie większym spadkiem konkurencyjności cenowo-kosztowej i niskim poziomem konkurencyjności pozacenowej (Hiszpania, Grecja, Włochy, Portugalia), spadek eksportu był znacznie niższy niż w krajach, które nie przyjęły wspólnej waluty (Wielka Brytania, Dania, Szwecja). Na podstawie przeprowadzonej analizy można wysnuć wniosek, że pomimo tego, iż polityka monetarna Europejskiego Banku Centralnego okazała się procykliczna dla wielu krajów, co skutkowało relatywnie wysokim spadkiem konkurencyjności cenowo-kosztowej, to przyjecie wspólnej waluty pozwalało na znacznie bardziej dynamiczny rozwój eksportu, w porównaniu z krajami, które zaniechały wstąpienia do strefy euro. Za źródło takiego stanu rzeczy upatruje się zniesienie kosztów wymiany walut i ryzyka kursowego. 28 Zatem, w odniesieniu do wymiany handlowej przyjęcie wspólnej waluty wydaję się być korzystnym posunięciem. 4. Wnioski dla Polski Przystąpienie do unii walutowej wiąże się ze zmianą warunków funkcjonowania, co może implikować zarówno koszty, jak i korzyści dla gospodarki. Do bezspornych korzyści wynikających z przyjęcia wspólnej waluty należy z pewnością eliminacja kosztów wymiany walut oraz ryzyka kursowego. Korzyści będące rezultatem eliminacji wymiany walut wyniosły średnio 0,69% PKB w krajach, które przystąpiły do strefy euro. 29 W badań wynika, że w przypadku wprowadzenia euro w Polsce korzyści te mogłyby byś jeszcze wyższe i sięgać 1 1,5% PKB. 30 Z punktu widzenia gospodarki, jako całości korzyści te nie wyglądają może imponująco, jednak dla pojedynczych podmiotów rynkowych 28 M. Mucha, Warunki konkurencyjności polskiej gospodarki po przystąpieniu do strefy euro, "Ekonomista", Nr 1/2009, Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2009, s P. Gajewski, Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro, [w:] P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski (red.), Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2014, s Ibidem. 25

27 mogą mieć istotne znaczenie. Ponadto, na skutek wprowadzenia jednolitej waluty, dzięki większej przejrzystości cen znacząco ograniczona może być dyskryminacja cenowa. Analiza zmian udziału w światowym eksporcie wskazuje również, że przystąpienie do strefy euro wiąże się ze zdynamizowaniem wymiany handlowej. W krajach, które przystąpiły do unii walutowej, nawet w tych, dla których polityka pieniężna EBC okazała się procykliczna spadek udziału w światowej wartości eksportu był znacznie wolniejszy niż w przypadku Danii, Wielkiej Brytanii oraz Szwecji. Wśród kosztów wynikających z akcesji do obszaru wspólnej waluty na pierwszym miejscu często wymienia się zagrożenia związane z utratą autonomicznej polityki pieniężnej i przekazanie kompetencji z tym związanych w ręce Europejskiego Banku Centralnego. Polityka monetarna EBC prowadzona jest dla gospodarki strefy euro jako ogółu, może zatem okazać się nieadekwatna w stosunku do poszczególnych gospodarek narodowych. Ryzyko takie istnieje szczególnie w krajach, które przed akcesją charakteryzowały się stosunkowo wysokimi stopami procentowymi. Po przyjęciu przez taki kraj wspólnej waluty dynamiczny wzrost podaży pieniądza implikuje przegrzanie gospodarki i następujące po nim spowolnienie gospodarcze. Zagrożenie procyklicznością polityki monetarnej EBC bierze się stąd, że towarzyszące ekspansji gospodarczej wyższe niż w pozostałych krajach unii walutowej tempo wzrostu jednostkowych kosztów pracy i inflacji prowadzi do wzrostu realnego efektywnego kursu walutowego i pogorszenia konkurencyjności danego kraju. 31 W przypadku, gdy dynamika wzrostu produktywności nie jest wystarczająco wysoka, a rynek pracy jest niedostatecznie zliberalizowany aby doprowadzić do obniżenia jednostkowych kosztów pracy to okres spowolnienia gospodarczego może być długotrwały. Przeprowadzona w pracy analiza wskazuje na nieadekwatność polityki pieniężnej EBC w stosunku do gospodarek Grecji, Portugalii, Hiszpanii, Włoch oraz Irlandii. W krajach tych konkurencyjność cenowo-kosztowa pogarszała się na skutek dynamicznego wzrostu jednostkowych kosztów pracy. Czy zatem istnieje ryzyko, iż w przypadku przystąpienia Polski do strefy euro polityka monetarna EBC okaże sie nieadekwatna? 31 M. Mucha, Warunki..., op. cit., s

28 Czynnikiem, który w przypadku Polski mógłby zmniejszać ryzyko procyklicznego wpływu wspólnej polityki monetarnej jest to, że poziom inflacji i stóp procentowych w Polsce jest zbliżony do ich wysokości w strefie euro. 32 Ponadto, biorąc pod uwagę, że Polska charakteryzowała się względnie wysokim tempem wzrostu wydajności pracy, to można wnioskować, że w przypadku przegrzania gospodarki i spowolnienia gospodarczego Polska byłaby w stanie szybciej przywrócić swoją konkurencyjność cenowo-kosztową. 33 Dla potwierdzenia tej tezy można powołać się na przykład Słowacji, która przystąpiła do strefy euro w 2009 roku. Relatywnie dynamiczny wzrost wydajności pracy determinował niski wzrost jednostkowych kosztów pracy, dzięki czemu gospodarka Słowacji nie doznała znacznego pogorszenia konkurencyjności mierzonej realnym efektywnym kursem walutowym. Zagrożenie wzrostem cen wiąże się nie tylko z nieadekwatnością polityki monetarnej EBC, ale także z problemem zaokrąglania cen do atrakcyjnych poziomów. Atrakcyjne ceny to takie, z których łatwo wydać resztę lub kończą się cyfrą 5 lub 9. Po wstąpieniu do unii walutowej i konwersji cen po obowiązującym kursie występuje ryzyko, że ceny zostaną podniesione do najbliższego atrakcyjnego poziomu. 34 W związku z tym ważną implikacją dla Polski może być doświadczenie Słowacji, która dzięki długotrwałemu obowiązkowi podawania cen w obydwu walutach w znacznym stopniu uniknęła zawyżania cen. 35 Ryzyko pogorszenia międzynarodowej konkurencyjności gospodarki związane z przyjęciem euro wiąże się głównie z jej cenowo-kosztowym wymiarem. Dlatego, w ramach funkcjonowania w unii walutowej coraz większego znaczenia dla poprawy ogólnej konkurencyjności nabierają czynniki konkurencyjności pozacenowej. Na tle krajów Unii Europejskiej Polska jest krajem charakteryzującym się niską konkurencyjnością pozacenową. Według syntetycznego indeksu innowacyjności Polska zalicza się do grupy 32 A. Sławiński, Znaczenie czynników ryzyka towarzyszących wchodzeniu Polski do ERM2, "Ekonomista", Nr 1/2008, Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2009, s Ibidem. 34 M. Mucha, Warunki..., op. cit., s J. Adamiec, Wpływ wprowadzenia euro na wskaźniki gospodarcze i sytuację konsumentów na przykładzie Irlandii i Słowacji. Wnioski dla Polski, "Analizy Biura Analiz Sejmowych" Nr 13/38, Warszawa 2010, s

29 umiarkowanych innowatorów, a w całej UE gorszą innowacyjnością gospodarki niż Polska charakteryzują się tylko Litwa, Łotwa, Rumunia oraz Bułgaria. Ponadto, nakłady na działalność badawczo-rozwojową kształtują się na znacznie niższym poziomie niż średnia dla Unii Europejskiej. Niski poziom konkurencyjności pozacenowej może zatem w przypadku istotnego pogorszenia konkurencyjności cenowo-kosztowej prowadzić do narastania większych nierównowag. W związku z tym, aby po przystąpieniu do strefy euro skorzystać z szansy szybszego wzrostu gospodarczego i uniknąć narastania nierównowagi zewnętrznej należy zadbać o poprawę konkurencyjności strukturalnej. 36 Zakończenie Przyjęcie wspólnej waluty niewątpliwie wiążę się z ryzykiem utraty konkurencyjności w międzynarodowej wymianie handlowej. Na skutek rezygnacji z suwerennej polityki pieniężnej i przekazania jej w kompetencje Europejskiego Banku Centralnego istnieje ryzyko, że okaże się ona nieadekwatna wobec poszczególnych gospodarek. Ponadto, w państwach, które przed przyjęciem wspólnej waluty charakteryzowały się niższym poziomem cen w gospodarce istnieje ryzyko znacznego wzrostu płac i cen. W przypadku, gdy wydajność pracy nie rośnie wystarczająco szybko, aby zahamować wzrost jednostkowych kosztów pracy dochodzi do istotnego pogorszenia konkurencyjności cenowo-kosztowej Sytuacja taka miała miejsce m.in. w Portugalii, Hiszpanii, Grecji, Włoszech oraz Irlandii. W przypadku Polski ryzyko aprecjacji REER i pogorszenia konkurencyjności cenowo-kosztowej jest nieco niższe z uwagi na stosunkowo wysokie tempo wzrostu wydajności pracy. Ponadto poziom stóp procentowych oraz inflacji zbliżone są do ich poziomu w strefie euro. Niepokojący jest natomiast niski poziom konkurencyjności pozacenowej Polski, która jest pod tym względem jedną z najmniej konkurencyjnych gospodarek UE. Dla zminimalizowania ryzyka pogorszenia ogólnej konkurencyjności polskiej gospodarki po przystąpieniu do strefy euro istotne jest zatem, aby dążyć do poprawy innowacyjności gospodarki. 36 NBP, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, Warszawa 2014, s

30 Bibliografia 1. A. Sławiński, Znaczenie czynników ryzyka towarzyszących wchodzeniu Polski do ERM2, "Ekonomista", Nr 1/2008, Wydawnictwo Key Text, Warszawa B. Brocka-Palacz, Uwagi o międzynarodowej konkurencyjności gospoodarek pojęcie, czynniki konkurencyjności, mierzenie zjawiska, [w:] W. Bieńkowski (red.) Czynniki i miary międzynarodowej konkurencyjności gospodarek w kontekście globalizacji - wstępne wyniki badań, "Prace i Materiały Instytutu Gospodarki Światowej SGH", nr 284, Warszawa B. Mucha-Leszko, M. Kąkol, Przyczyny i skutki zróżnicowania konkurencyjności w strefie euro, [w:] J. Próchniak, M. Chmielewski (red.), Dylematy kreowania wartości przedsiębiorstw w okresie wychodzenia z kryzysu, "Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego", Nr 4/2 2010, Sopot Cz. Pilarska, Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki polskiej na tle innych państw europy środkowo-wschodniej nowo przyjętych do unii europejskiej, [w:] Z. Dach (red.), Polska wobec procesów globalizacji. Aspekty społeczno-ekonomiczne, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków European Competitiveness Report 2003, Commission Staff Working Document, Brussels J. Adamiec, Wpływ wprowadzenia euro na wskaźniki gospodarcze i sytuację konsumentów na przykładzie Irlandii i Słowacji. Wnioski dla Polski, "Analizy Biura Analiz Sejmowych" Nr 13/38, Warszawa J. Misala, Ewolucja międzynarodowej konkurencyjności gospodarki Niemiec oraz implikacje dla rozwoju powiązań gospodarczych z Polską, [w:] M.A. Weresa (red.), Międzynarodowa konkurencyjność Niemiec w rozszerzonej Unii Europejskiej, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Warszawa

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji

Bardziej szczegółowo

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji

Bardziej szczegółowo

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK 29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów

Bardziej szczegółowo

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ

Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro część I Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji

Bardziej szczegółowo

WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU

WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl

Bardziej szczegółowo

PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ

PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ 10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

Bardziej szczegółowo

BRE Business Meetings. brebank.pl

BRE Business Meetings. brebank.pl BRE Business Meetings Witamy w świecie ekspertów Innowacje a wzrost gospodarczy Ryszard Petru Główny Ekonomista BRE Banku SA Dyrektor Banku ds. Strategii i Nadzoru Właścicielskiego 05.08.2010 r. brebank.pl

Bardziej szczegółowo

Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych

Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Anna Trzecińska, Wiceprezes NBP Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Warszawa / XI Kongres Ryzyka Bankowego BIK / 25 października 2016 11-2002 5-2003 11-2003

Bardziej szczegółowo

48,6% Turystyka w Unii Europejskiej INFORMACJE SYGNALNE r.

48,6% Turystyka w Unii Europejskiej INFORMACJE SYGNALNE r. INFORMACJE SYGNALNE Turystyka w Unii Europejskiej 16.02.2018 r. 48,6% Udział noclegów udzielonych turystom Według Eurostatu - Urzędu Statystycznego Unii Europejskiej, liczba noclegów udzielonych w turystycznych

Bardziej szczegółowo

Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej

Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Płaca minimalna w krajach unii europejskiej Spośród 28 państw członkowskich Unii Europejskiej 21 krajów posiada regulacje dotyczące wynagrodzenia

Bardziej szczegółowo

Sytuacja zawodowa osób z wyższym wykształceniem w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w 2012 r.

Sytuacja zawodowa osób z wyższym wykształceniem w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w 2012 r. 1 Urz d Statystyczny w Gda sku W Polsce w 2012 r. udział osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyższe w ogólnej liczbie ludności w tym wieku (aktywni zawodowo + bierni zawodowo) wyniósł 39,1%

Bardziej szczegółowo

Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT]

Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] data aktualizacji: 2018.05.14 Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji. Niektóre grupy społeczne domagają się jej podniesienia, z kolei

Bardziej szczegółowo

SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH

SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH Scoreboard to zestaw praktycznych, prostych i wymiernych wskaźników, istotnych z punktu widzenia sytuacji makroekonomicznej krajów Unii Europejskiej.

Bardziej szczegółowo

Innowacyjność w Europie 2016

Innowacyjność w Europie 2016 DEPARTAMENT POLITYKI REGIONALNEJ MAŁOPOLSKIE OBSERWATORIUM ROZWOJU REGIONALNEGO Innowacyjność w Europie 2016 Komisja Europejska raz w roku publikuje europejską i regionalną tablicę wyników innowacji, która

Bardziej szczegółowo

Tablica wyników Unii innowacji 2015 Streszczenie Wersja PL

Tablica wyników Unii innowacji 2015 Streszczenie Wersja PL Tablica wyników Unii innowacji 2015 Streszczenie Wersja PL Rynek wewnętrzny, przemysł, przedsiębiorczość i MŚP STRESZCZENIE Tablica wyników Unii innowacji 2015: w ostatnim roku ogólny postęp wyników w

Bardziej szczegółowo

W 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę

W 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę W 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę data aktualizacji: 2017.12.29 Według szacunków Unii Europejskiej w 2018 roku Polska odnotuje jeden z najwyższych wzrostów gospodarczych w Unii Europejskiej. Wzrost

Bardziej szczegółowo

Warunki uzyskania zaliczenia z przedmiotu, na którym słuchacz studiów podyplomowych był nieobecny

Warunki uzyskania zaliczenia z przedmiotu, na którym słuchacz studiów podyplomowych był nieobecny Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej VII edycja Rok akademicki 2015/2016 Warunki uzyskania zaliczenia

Bardziej szczegółowo

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK

PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK 07.06.206 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 56 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 207 ROK Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej na 207 rok, dynamika realnego

Bardziej szczegółowo

156 Eksport w polskiej gospodarce

156 Eksport w polskiej gospodarce 156 Eksport w polskiej gospodarce Eksport w polskiej gospodarce struktura oraz główne trendy Eksport jest coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu gospodarczego w Polsce. W 217 r. eksport stanowił 54,3% wartości

Bardziej szczegółowo

KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO

KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW W PERSPEKTYWIE PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO STREFY EURO Marcin Mucha Ministerstwo Gospodarki Departament Analiz i Prognoz Seminarium NBP 26.09.2008 r. Plan

Bardziej szczegółowo

Prognozy gospodarcze dla

Prognozy gospodarcze dla Prognozy gospodarcze dla Polski po I kw. 21 Łukasz Tarnawa Główny Ekonomista Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 13.5.21 Gospodarka globalna po kryzysie finansowym Odbicie globalnej aktywności gospodarczej

Bardziej szczegółowo

Szykuje się mocny wzrost sprzedaży detalicznej w polskich sklepach w 2018 r. [ANALIZA]

Szykuje się mocny wzrost sprzedaży detalicznej w polskich sklepach w 2018 r. [ANALIZA] Szykuje się mocny wzrost sprzedaży detalicznej w polskich sklepach w 2018 r. [ANALIZA] data aktualizacji: 2018.05.25 GfK prognozuje, iż w 2018 r. w 28 krajach członkowskich Unii Europejskiej nominalny

Bardziej szczegółowo

Wydatki na ochronę zdrowia w

Wydatki na ochronę zdrowia w Wydatki na ochronę zdrowia w wybranych krajach OECD Seminarium BRE CASE Stan finansów ochrony zdrowia 12 czerwca 2008 r. Agnieszka Sowa CASE, IZP CM UJ Zakres analizy Dane OECD Health Data 2007 (edycja

Bardziej szczegółowo

Warszawa, 8 maja 2019 r. BAS- WAPL 859/19. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Warszawa, 8 maja 2019 r. BAS- WAPL 859/19. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi BAS- WAPL 859/19 Warszawa, 8 maja 2019 r. Pan Poseł Jarosław Sachajko Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wysokość płatności bezpośrednich w poszczególnych państwach członkowskich w latach 2016-2018

Bardziej szczegółowo

Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy

Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy w Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy redakcja naukowa Tomasz Michalski Krzysztof Piech SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA

Bardziej szczegółowo

Zatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

Zatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Trendy na polskim rynku pracy 80 75 Wskaźnik zatrudnienia Wskaźnik aktywności Stopa bezrobocia 20 18 70 16 65 60 14 55 12 50 10 45 8 40 35 6 30 4 Turcja

Bardziej szczegółowo

Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro

Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w handlu krajów strefy euro PREZENTACJA WYNIKÓW Wojciech Mroczek Znaczenie strefy euro w światowym handlu 1996-1998 2004-2006 Czy wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Pozycja polskiego przemysłu spożywczego na tle krajów Unii Europejskiej

Pozycja polskiego przemysłu spożywczego na tle krajów Unii Europejskiej Pozycja polskiego przemysłu spożywczego na tle krajów Unii Europejskiej mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Sofia, 12-13 września 2017 r. Plan wystąpienia 1. Cel pracy, źródła danych 2. Porównawcza

Bardziej szczegółowo

Rozwój turystyki w Polsce na przykładzie danych statystycznych

Rozwój turystyki w Polsce na przykładzie danych statystycznych Rozwój turystyki w Polsce na przykładzie danych statystycznych VI Ogólnopolska Konferencja Polskich Stacji Narciarskich i Turystycznych Białka Tatrzańska, 2 4 czerwca 2014 r. Wydatki w gospodarce turystycznej

Bardziej szczegółowo

Źródło: kwartalne raporty NBP Informacja o kartach płatniczych

Źródło: kwartalne raporty NBP Informacja o kartach płatniczych Na koniec I kwartału 2018 r. na polskim rynku znajdowały się 39 590 844 karty płatnicze, z czego 35 528 356 (89,7%) to karty klientów indywidualnych, a 4 062 488 (10,3%) to karty klientów biznesowych.

Bardziej szczegółowo

Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej

Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej 1. Model Mundella Fleminga 2. Dylemat polityki gospodarczej małej gospodarki otwartej 3. Skuteczność polityki monetarnej i fiskalnej w warunkach

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż W Polsce ceny zbóż podstawowych, po spadku w okresie zbiorów, od września 2017 r., pomimo tygodniowych wahań, wykazują tendencję wzrostową. Na rynku unijnym

Bardziej szczegółowo

10 Wstęp Wschodniej i największych pod względem potencjału ludnościowego i gospodarczego, natomiast w uzasadnionych przypadkach zakres podmiotowy anal

10 Wstęp Wschodniej i największych pod względem potencjału ludnościowego i gospodarczego, natomiast w uzasadnionych przypadkach zakres podmiotowy anal WSTĘP W 2014 roku minęło dziesięć lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej, wystarczająco długi okres, aby dokonać oceny rozwoju gospodarki, procesu zmian strukturalnych, korzyści wynikających z funkcjonowania

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.

RYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r. RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w czwartym tygodniu stycznia 2018 r. ceny pszenicy konsumpcyjnej i żyta konsumpcyjnego uległy obniżeniu, a jęczmienia paszowego i kukurydzy

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 6/2017. Cena bez VAT. Zmiana tyg. Wg ZSRIR (MRiRW) r.

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 6/2017. Cena bez VAT. Zmiana tyg. Wg ZSRIR (MRiRW) r. RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż W czwartym tygodniu września 2017 r. ceny zakupu pszenicy konsumpcyjnej uległy obniżeniu, natomiast wzrosły ceny pozostałych monitorowanych zbóż. W

Bardziej szczegółowo

Monitor konwergencji nominalnej

Monitor konwergencji nominalnej Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 5 / 1 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 69 36 69 36 fax (+8 ) 69 1 77 e-mail: dziennikarze @mofnet.gov.pl

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel dr Monika Pettersen-Sobczyk Uniwersytet Szczeciński 3 grudnia 2015 r. Temat: Walutowa Wieża Babel 1) Czy potrzebujemy własnej waluty? 2) Czy ma sens

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro dr Marta Musiał Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński 17 listopad 2016 r. PLAN

Bardziej szczegółowo

EURO jako WSPÓLNA WALUTA

EURO jako WSPÓLNA WALUTA Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy EURO jako WSPÓLNA WALUTA Prof. dr hab. Eugeniusz Gatnar Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 18 marca 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL

Bardziej szczegółowo

Polska bez euro. Bilans kosztów i korzyści

Polska bez euro. Bilans kosztów i korzyści Polska bez euro Bilans kosztów i korzyści Warszawa, marzec 2019 AUTORZY RAPORTU Adam Czerniak główny ekonomista Polityka Insight Agnieszka Smoleńska starsza analityczka ds. europejskich Polityka Insight

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.

RYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r. RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w pierwszym tygodniu kwietnia 2018 r. wzrosły ceny większości monitorowanych zbóż. W dniach 2 8.04.2018 r. w zakładach zbożowych objętych

Bardziej szczegółowo

Monitor Konwergencji Nominalnej

Monitor Konwergencji Nominalnej Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 5 / 015 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 9 3 00 9 3 0 fax (+8 ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo

Bardziej szczegółowo

Monitor Konwergencji Nominalnej

Monitor Konwergencji Nominalnej Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 11 / 01 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 00 9 0 fax (+ ) 9 1 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów

Bardziej szczegółowo

MIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ

MIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ MIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ mgr Małgorzata Bułkowska mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Konferencja: Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Zmiana tyg. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r.

RYNEK ZBÓŻ. Zmiana tyg. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w drugim tygodniu kwietnia 2018 r. ponownie wzrosły ceny monitorowanych zbóż. W dniach 9 15.04.2018 r. w zakładach zbożowych objętych monitoringiem

Bardziej szczegółowo

WYRÓWNYWANIE POZIOMU ROZWOJU POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ

WYRÓWNYWANIE POZIOMU ROZWOJU POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ dr Barbara Ptaszyńska Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu WYRÓWNYWANIE POZIOMU ROZWOJU POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ Wprowadzenie Podstawowym celem wspólnoty europejskiej jest wyrównanie poziomu rozwoju poszczególnych

Bardziej szczegółowo

Wyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski

Wyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski Wyzwania w rozwoju gospodarczym Polski : jaka rola JST i spółek komunalnych? Witold M.Orłowski Lubelska Konferencja Spółek Komunalnych, 22.10.2014 Od 20 lat Polska skutecznie goni bogaty Zachód 70.0 PKB

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.

RYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r. EUR/t RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym na przełomie stycznia i lutego 2018 r. ceny pszenicy konsumpcyjnej i jęczmienia paszowego uległy obniżeniu, a żyta konsumpcyjnego i

Bardziej szczegółowo

Monitor konwergencji nominalnej

Monitor konwergencji nominalnej Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 7 / 2014 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+48 22) 694 36 00 694 36 04 fax (+48 22) 694 41 77 e-mail: dziennikarze

Bardziej szczegółowo

Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego. Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017

Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego. Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017 Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017 2000 2001 2002 2003 200 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201 2015 2016 Uwarunkowania

Bardziej szczegółowo

realizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. małopolskiego

realizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. małopolskiego Opłacalno acalność realizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. małopolskiego Prof. UG dr hab. Przemysław Kulawczuk Andrzej Poszewiecki Kraków, 4 lutego 2009 roku Tabela 1. NajwyŜsze stawki nominalnego

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11

Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11 Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Monitor Konwergencji Nominalnej

Monitor Konwergencji Nominalnej Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 9 / 1 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 9 fax (+ ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów Ul.

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg. TENDENCJE CENOWE. Towar

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg. TENDENCJE CENOWE. Towar RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż W pierwszym tygodniu czerwca 2018 r. wzrosły ceny skupu wszystkich monitorowanych zbóż. Zakłady zbożowe objęte monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej

Bardziej szczegółowo

Liderzy innowacyjności w gospodarce światowej. Czy Polska może ich dogonić?

Liderzy innowacyjności w gospodarce światowej. Czy Polska może ich dogonić? Liderzy innowacyjności w gospodarce światowej. Czy Polska może ich dogonić? Szkolenie Urzędu Patentowego. Zarządzanie innowacją Warszawa, 12.10.2015 Marzenna Anna Weresa Instytut Gospodarki Światowej Kolegium

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty Akademia Młodego Ekonomisty Po co komu Unia Europejska i euro? Prof. dr hab. Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska (Katedra Integracji Europejskiej im. Jeana Monneta; www.kawecka.eu) Poprzedniczka strefy euro Łacińska

Bardziej szczegółowo

WPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ

WPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ WPŁYW INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ NA KSZTAŁTOWANIE SIĘ WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ dr Anna Stępniak-Kucharska Uniwersytet Łódzki Plan wystąpienia 1. 2. 3. 4. Cel referatu Dane źródłowe Pojęcie wolności gospodarczej

Bardziej szczegółowo

Zakończenie Summary Bibliografia

Zakończenie Summary Bibliografia Spis treści: Wstęp Rozdział I Zakresy i ich wpływ na pojmowanie bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1. Zakresy pojmowania bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1.1. Zakres wąski bezpieczeństwa wewnętrznego 1.1.2. Zakres

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 32/2017

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 32/2017 RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż W drugim tygodniu sierpnia ceny zakupu pszenicy konsumpcyjnej, po znaczącym spadku w poprzednim tygodniu, nieco wzrosły. W dniach 7 13 sierpnia 2017

Bardziej szczegółowo

Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym

Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym Konferencja Wyzwania dla spójności Europy 21-22 kwietnia 2016 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym dr Agnieszka Tomczak Politechnika Warszawska atomczak@ans.pw.edu.pl

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r.

Wniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r. KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.6.2014 r. COM(2014) 324 final 2014/0170 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r. PL PL UZASADNIENIE 1. KONTEKST WNIOSKU

Bardziej szczegółowo

Pomiar dobrobytu gospodarczego

Pomiar dobrobytu gospodarczego Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Pomiar dobrobytu gospodarczego Uniwersytet w Białymstoku 07 listopada 2013 r. dr Anna Gardocka-Jałowiec EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL

Bardziej szczegółowo

Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej

Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej 2011 Paulina Zadura-Lichota, p.o. dyrektora Departamentu Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności PARP Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej Warszawa, 1 lutego

Bardziej szczegółowo

Czy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A.

Czy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A. Czy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A. W której fazie cyklu gospodarczego jesteśmy? Roczna dynamika PKB Polski (kwartał do kwartału poprzedniego

Bardziej szczegółowo

SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R.

SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R. 1 SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R. T. 01. LUDNOŚĆ (stan w dniu 1 stycznia) GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA w tys. UE (27) 495 292 497 683 499 703 501 103 Strefa euro (17) 326 561 328 484

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg.

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg. RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż Od początku 2018 r. na rynku krajowym ceny pszenicy konsumpcyjnej są względnie stabilne. W dniach 8 14.01.2018 r. w zakładach zbożowych objętych monitoringiem

Bardziej szczegółowo

Pakiet zamiast kwot: co czeka producentów mleka?

Pakiet zamiast kwot: co czeka producentów mleka? https://www. Pakiet zamiast kwot: co czeka producentów mleka? Autor: Maria Czarniakowska Data: 14 grudnia 2015 Likwidacja kwot mlecznych to koniec administracyjnej regulacji rynku mleka i poddanie go przede

Bardziej szczegółowo

Stan i prognoza koniunktury gospodarczej

Stan i prognoza koniunktury gospodarczej 222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty dziewiąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (IV kwartał 2015 r.) oraz prognozy na lata 2016 2017

Bardziej szczegółowo

Stosunki handlowe Unii Europejskiej z Chinami. Tomasz Białowąs

Stosunki handlowe Unii Europejskiej z Chinami. Tomasz Białowąs Stosunki handlowe Unii Europejskiej z Chinami Tomasz Białowąs Wysoki dynamika wymiany handlowej 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Eksport całkowity UE Eksport UE do Chin Import całkowity UE Import

Bardziej szczegółowo

Korekta nierównowagi zewnętrznej

Korekta nierównowagi zewnętrznej Wykład 4 Korekta nierównowagi zewnętrznej Plan wykładu 1. System kursu walutowego 2. Korekta przy sztywnym kursie 1. System kursu walutowego W systemie płynnych kursów walutowych cena waluty jest wyznaczona

Bardziej szczegółowo

Przegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014. Aleksander Łaszek

Przegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014. Aleksander Łaszek Przegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014 Aleksander Łaszek Wzrost gospodarczy I Źródło: Komisja Europejska Komisja Europejska prognozuje w 2014 i 2015 roku przyspieszenie tempa

Bardziej szczegółowo

Jesienna prognoza gospodarcza na 2014 r.: powolne ożywienie i bardzo niska inflacja

Jesienna prognoza gospodarcza na 2014 r.: powolne ożywienie i bardzo niska inflacja Komisja Europejska - Komunikat prasowy Jesienna prognoza gospodarcza na 2014 r.: powolne ożywienie i bardzo niska inflacja Bruksela, 04 listopad 2014 Zgodnie z prognozą gospodarczą Komisji Europejskiej

Bardziej szczegółowo

Co mówią liczby. Sygnały poprawy

Co mówią liczby. Sygnały poprawy EU27 Produkcja (9m2007): Tekstylia +1 % OdzieŜ +2 % Co mówią liczby. Raport. Tekstylia i odzieŝ w Unii Europejskiej.Trzy kwartały 2007 Produkcja Sygnały poprawy Po raz pierwszy od roku 2000 Unia Europejska

Bardziej szczegółowo

Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen samochodów pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych samochodów w UE w 2010 r.

Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen samochodów pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych samochodów w UE w 2010 r. KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych w UE w 2010 r. Bruksela, 26 lipca 2011 r. Ostatnie

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ

ROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ Patrycja Zwiech ROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ 1. Wstęp Polska, będąc członkiem Unii Europejskiej, stoi przed rozwiązaniem wielu problemów.

Bardziej szczegółowo

Konkurencyjność polskiej gospodarki na tle krajów unijnych

Konkurencyjność polskiej gospodarki na tle krajów unijnych Konkurencyjność polskiej gospodarki na tle krajów unijnych Dr Magdalena Hryniewicka Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Zakład Ekonomii Plan wystąpienia Cel Definicje konkurencyjności w literaturze

Bardziej szczegółowo

realizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. Opolskiego

realizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. Opolskiego Opłacalno acalność realizacji inwestycji zagranicznych w gminach woj. Opolskiego Prof. UG dr hab. Przemysław Kulawczuk Andrzej Poszewiecki Opole, 3 marca 2009 roku Tabela 1. NajwyŜsze stawki nominalnego

Bardziej szczegółowo

Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro

Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro Adam Tochmański / Przewodniczący Koalicji na rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego w Narodowym Banku Polskim Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro

Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 2 Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro Część I. Wzmocnienie instytucjonalne strefy euro Rozdział 1. Integracja fiskalna Rozdział 2.

Bardziej szczegółowo

Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego

Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego dr Grzegorz Tchorek Biuro ds. Integracji ze Strefą Euro, Narodowy Bank Polski Uniwersytet Warszawski, Wydział Zarządzania Poglądy wyrażone przez autora nie stanowią

Bardziej szczegółowo

Miejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej. dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska

Miejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej. dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska Miejsce Polski w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi Unii Europejskiej dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego Warszawa, 10 października 2014 r.

Bardziej szczegółowo

Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej

Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej dr Ewa Wasilewska II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Społeczne wyzwania i problemy XXI wieku. STARZEJĄCE SIĘ SPOŁECZEŃSTWO

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA EUROPA 2020 PODSTAWOWE WSKAŹNIKI

STRATEGIA EUROPA 2020 PODSTAWOWE WSKAŹNIKI STRATEGIA EUROPA 2020 PODSTAWOWE WSKAŹNIKI Strategia Europa 2020 to unijny program wzrostu i rozwoju społeczno-gospodarczego na aktualne dziesięciolecie. Strategia ta, ze względu na czas jej tworzenia,

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg.

RYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg. RYNEK ZBÓŻ ZBIORY ZBÓŻ W UE W 2018 R. Według aktualnej prognozy Komisji Europejskiej zbiory zbóż w UE w 2018 r. mogą się ukształtować na poziomie 304 mln ton 1, o 0,8% niższym niż w 2017 r. Spadek zbiorów

Bardziej szczegółowo

W przypadku wykorzystywania danych prosimy o podanie źródła i pełnej nazwy firmy: TNS OBOP. Obawy Europejczyków

W przypadku wykorzystywania danych prosimy o podanie źródła i pełnej nazwy firmy: TNS OBOP. Obawy Europejczyków Informacja prasowa Kontakt: Urszula Krassowska t +48 22 598 98 98 f +48 22 598 99 99 e urszula.krassowska@tns-global.pl www.tns-global.pl 11 marca 2008 W przypadku wykorzystywania danych prosimy o podanie

Bardziej szczegółowo

Dlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate?

Dlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate? Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Dlaczego jedne kraje są biedne a inne bogate? Od czego zależy rozwój i dobrobyt? Uniwersytet w Białymstoku 17 maja 2012 r. dr Anna Gardocka-Jałowiec EKONOMICZNY UNIWERSYTET

Bardziej szczegółowo

Prognozy wzrostu dla Polski 2015-06-02 15:58:50

Prognozy wzrostu dla Polski 2015-06-02 15:58:50 Prognozy wzrostu dla Polski 2015-06-02 15:58:50 2 Bank of America Merrill Lynch podniósł prognozy wzrostu PKB dla Polski - z 3,3 do 3,5 proc. w 2015 r. i z 3,4 do 3,7 proc. w 2016 r. W raporcie o gospodarce

Bardziej szczegółowo

Sytuacja gospodarcza Rumunii w 2014 roku :38:33

Sytuacja gospodarcza Rumunii w 2014 roku :38:33 Sytuacja gospodarcza Rumunii w 2014 roku 2015-10-21 14:38:33 2 Rumunia jest krajem o dynamicznie rozwijającej się gospodarce Sytuacja gospodarcza Rumunii w 2014 roku. Rumunia jest dużym krajem o dynamicznie

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp Dariusz Rosati... 11. Część I. Funkcjonowanie strefy euro

Spis treści. Wstęp Dariusz Rosati... 11. Część I. Funkcjonowanie strefy euro Spis treści Wstęp Dariusz Rosati.............................................. 11 Część I. Funkcjonowanie strefy euro Rozdział 1. dziesięć lat strefy euro: sukces czy niespełnione nadzieje? Dariusz Rosati........................................

Bardziej szczegółowo

ZRÓŻNICOWANIE KONKURENCYJNOŚCI A POZYCJA EKSPORTOWA KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM W LATACH 1995-2011

ZRÓŻNICOWANIE KONKURENCYJNOŚCI A POZYCJA EKSPORTOWA KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM W LATACH 1995-2011 Tomasz Białowąs ZRÓŻNICOWANIE KONKURENCYJNOŚCI A POZYCJA EKSPORTOWA KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM W LATACH 1995-2011 Wprowadzenie Kryzys gospodarczy lat 2008-2009 uwydatnił

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie Internetu przez młodych Europejczyków

Wykorzystanie Internetu przez młodych Europejczyków Wykorzystanie Internetu przez młodych Europejczyków Marlena Piekut Oleksandra Kurashkevych Płock, 2014 Pracowanie Zarabianie pieniędzy Bawienie się INTERNET Dokonywanie zakupów Nawiązywanie kontaktów Tadao

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 48/2013 TENDENCJE CENOWE. Ceny krajowe w skupie

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 48/2013 TENDENCJE CENOWE. Ceny krajowe w skupie RYNEK ZBÓŻ Ceny krajowe w skupie TENDENCJE CENOWE W pierwszym tygodniu grudnia 2013 r. w krajowym skupie odnotowano dalszy wzrost cen zbóż podstawowych oraz spadek cen kukurydzy. Według danych Zintegrowanego

Bardziej szczegółowo

Unia walutowa korzyści i koszty. Przystąpienie do unii walutowej wiąże się z kosztami i korzyściami.

Unia walutowa korzyści i koszty. Przystąpienie do unii walutowej wiąże się z kosztami i korzyściami. Unia walutowa korzyści i koszty rzystąpienie do unii walutowej wiąże się z kosztami i korzyściami. Korzyści: Eliminacja ryzyka kursowego i obniżenie ryzyka makroekonomicznego obniżenie stóp procentowych

Bardziej szczegółowo

Europejski i regionalny rynek pracy - mobilności geograficzna i zawodowa 9.04.2013. www.eures.europa.eu www.eures.praca.gov.pl

Europejski i regionalny rynek pracy - mobilności geograficzna i zawodowa 9.04.2013. www.eures.europa.eu www.eures.praca.gov.pl Europejski i regionalny rynek pracy - mobilności geograficzna i zawodowa 9.04.2013 www.eures.europa.eu www.eures.praca.gov.pl Mobilność pracowników Mobilność zawodowa zmiany w ramach zawodu lub danej grupy

Bardziej szczegółowo

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Strona1 Monika Borowiec Scenariusz zajęć edukacyjnych nr 2.10 Temat zajęć: Sprawdzian z działu 2 1. Cele lekcji: Uczeń: sprawdza stopień opanowania wiedzy i umiejętności z działu 2, zna podstawowe pojęcia

Bardziej szczegółowo

FINANSE. Rezerwa obowiązkowa. Instrumenty polityki pienięŝnej - podsumowanie. dr Bogumiła Brycz

FINANSE. Rezerwa obowiązkowa. Instrumenty polityki pienięŝnej - podsumowanie. dr Bogumiła Brycz Rezerwa obowiązkowa FINANSE dr Bogumiła Brycz Zakład Analiz i Planowania Finansowego Rezerwa obowiązkowa - częśćśrodków pienięŝnych zdeponowanych na rachunkach bankowych, jaką banki komercyjne muszą przekazać

Bardziej szczegółowo

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 35/2015

RYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 35/2015 kg na mieszkańca Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 35/2015 RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny krajowe w przedsiębiorstwach prowadzących zakupy W pierwszym tygodniu września 2015 r. na rynku krajowym ceny

Bardziej szczegółowo

Jak pokonać bariery dla (eko)innowacji w Polsce?

Jak pokonać bariery dla (eko)innowacji w Polsce? Jak pokonać bariery dla (eko)innowacji w Polsce? Maciej Bukowski Instytut Badań Strukturalnych Warszawa, 25.05.2012 Plan Wprowadzenie po co Polsce (eko)innowacje. Pułapka średniego dochodu Nie ma ekoinnowacyjności

Bardziej szczegółowo

Magazyny energii w obecnych i przyszłych programach wsparcia Magdalena Kuczyńska

Magazyny energii w obecnych i przyszłych programach wsparcia Magdalena Kuczyńska Magazyny energii w obecnych i przyszłych programach wsparcia Magdalena Kuczyńska II Konferencja Magazyny energii Kołobrzeg, 6-7 listopada 2018 r. Rosnąca skala potrzeb inwestycji związanych z magazynowaniem

Bardziej szczegółowo