Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju"

Transkrypt

1 Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Opracował: Jan Kozłowski, Departament Strategii MNiSW <jan.kozlowski@nauka.gov.pl> Spis treści Wprowadzenie... 1 Statystyka jako instrument polityki... 2 Tło rozwoju statystyki N+T+I... 5 Ograniczenia statystyki nauki, techniki i innowacji Statystyka N+T+I w okresie przemian Organizacje międzynarodowe i instytuty badawcze Przegląd sytuacji w poszczególnych polach i obszarach tematycznych Statystyka N+T+I: obszary, pola i tematy Statystyka B+R (GERD) Nakłady budŝetowe (GBAORD) oraz inne środki publiczne na B+R Zachęty podatkowe B+R i innowacje w systemie rachunków narodowych SNA (System of National Accounts (SNA)) Statystyka biotechnologii Statystyka nanotechnologii Bibliometria Statystyka patentów Zasoby ludzkie dla nauki i techniki (Human Resources for Science and Technology, HRST) Statystyka wysokiej techniki (produkcja, zatrudnienie i handel zagraniczny) Statystyka zaawansowanych technologii produkcyjnych Statystyka innowacji Bilans płatniczy w zakresie technologii (Technology Balance of Payments TBP) Statystyka umiędzynarodowienia B+R i innowacji Statystyka transferu technologii oraz komercjalizacji badań naukowych Wskaźniki społecznego wpływu N+T+I Pomiar wiedzy i postaw wobec nauki i techniki Narzędzia statystyczne: klasyfikacje, konkordancje Pozostałe obszary statystyki N+T i innowacji Wprowadzenie Związki statystyki nauki i techniki (a później, od lat 1980-tych, statystyki nauki, techniki i innowacji) z administrowaniem państwem i gospodarką oraz z naukami społecznymi (zwłaszcza badaniami nad polityką naukową oraz ekonomią) były silne od chwili jej krystalizacji w początku lat 1960-tych. Do rangi symbolu urasta fakt, Ŝe 1963 był zarówno rokiem pierwszej konferencji ministrów ds. nauki krajów OECD, jak i rokiem publikacji pierwszego podręcznika statystyki B+R Podręcznika Frascati; zaledwie trzy lata później podjął działalność angielski Science Policy Research Unit, załoŝony przez współautora Podręcznika Chrisa Freemana. Od tego czasu wielokierunkowy rozwój statystyki N+T+I odzwierciedla zróŝnicowanie funkcji, jakie pełni ona w politykach rządowych, w zarządzaniu nauką w sektorze publicznym i prywatnym oraz w nauce akademickiej. Statystyka nauki, techniki i innowacji weszła w okres szybkich zmian. Nie pozna jej ktoś, kto znał jej stan w połowie lat 1990-tych i przerwał na 10 lat kontakt z tą dyscypliną. Zarówno na szczeblu OECD i UE, jak i poszczególnych krajów członkowskich wyłania się nowy system jej tworzenia, obiegu i wykorzystywania. W takiej sytuacji wydaje się konieczne syntetyczne omówienie dokumentów z ostatnich lat, które diagnozują stan obecny, definiują wyzwania 1

2 oraz wysuwają propozycje rozwiązań, a takŝe przedstawienie podjętych działań zaradczych na szczeblu UE i OECD oraz państw członkowskich. Raport składa się z dwóch części. Przedmiotem pierwszej części będą ogólne problemy statystyki nauki, techniki i innowacji jako instrumentu polityki, przedmiotem drugiej części problemy poszczególnych pól, obszarów i tematów badawczych 1. Statystyka jako instrument polityki Nowoczesna polityka to traktowanie instrumentu jako inwestycji, która ma dać zwrot, środka realizacji pewnego celu, czyli korygowanie świata społecznego w długofalowym interesie dobra publicznego za pośrednictwem takich prawnie umocowanych narzędzi, takich jak cele i zadania, mierniki, monitoring i ewaluacja, korekta działania dzięki mechanizmom autokorekcyjnym; kaŝde z nich zakłada i opiera się na wiedzy. Dane i wskaźniki statystyczne pozwalają zmniejszyć obszar niepewności związanej z podejmowaniem decyzji. Równolegle z informacjami jakościowymi dostarczają one decydentom informacji mówiących: W jaki sposób działa system nauki, techniki i innowacji, jego poszczególne części instytucjonalne (uczelnie, laboratoria rządowe i przemysłowe itd.) oraz funkcje (np. rozwoju badań naukowych i technologicznych, rozwoju kompetencji dla gospodarki) z punktu widzenia celów i priorytetów polityki rządowej, wkładu do rozwoju gospodarczego i społecznego, efektywności? W jaki sposób działalność tego systemu jest uwarunkowana przez otoczenie zewnętrzne i w jaki sposób oddziałuje na gospodarkę i społeczeństwo? (diagnozy). Co prawdopodobnie wydarzy się w przyszłości? (prognozowanie). Jak działała polityka naukowa i innowacyjna? Co się dzieje z zasobami, którymi się zarządza, i co powstaje w efekcie działań, którymi się kieruje? W jakiej mierze działania te osiągają zakładane cele? (ewaluacja). W jaki sposób powinno się decydować, co naleŝy robić? (projektowanie mechanizmu decyzyjnego na szczeblu ministerstwa, agencji, wykonawców B+R). Jako dobierać instrumenty polityczne, o aby wspierały się wzajemnie, a nie blokowały i były zgodne z krajowymi i międzynarodowymi ramami prawno-politycznymi? (policy mix), o aby były wprowadzane w logicznym porządku? (sekwencjonowanie), o aby osiągnęły zakładane cele? (logika interwencji). Co powinno się robić, aby skorygować luki i dysproporcje, zapobiegać zagroŝeniom i wykorzystywać okazje? (tworzenie agendy, ustalanie priorytetów) 2. Wg R. Barré i P. Papona 3 wskaźniki N+T+I posiadają następujące parametry: 1 Autor dziękuje za cenne uwagi i komentarze Wydziału Statystyki Nauki i Techniki GUS. 2 Irwin Feller, Science of Science and Innovation Policy, keynote speech, Prime Network of Excellence Conference, Pisa ; Science on Science Consequences of the TEP for the Development of Indicators, w: Technology and the Economy. The Key Relationships, ParyŜ 1992, s R. Barré, P. Papon, Indicators: Purpose and Limitations [w:] World Science Report 1993, UNESCO, 2

3 1. przedmiot pomiaru: ludzie (np. badacze i inŝynierowie, personel pomocniczy; gdy istnieje taka potrzeba - w podziale na stopnie i tytuły naukowe, wiek, płeć i specjalizację); zasoby finansowe (np. w rozbiciu wg źródeł finansowania i w podziale na wydatki wewnętrzne i zewnętrzne, bieŝące i inwestycyjne); wiedza skodyfikowana (publikacje, patenty, kwalifikacje); wiedza ucieleśniona (urządzenia, komponenty lub dobra trwałego uŝytku o wkładzie myśli technicznej - nabyte lub sprzedane, importowane lub eksportowane); 2. przestrzeń, wewnątrz której dokonuje się pomiaru: instytucja (laboratorium, przedsiębiorstwo, instytut państwowy, uniwersytet) lub terytorium (miasto, region kraju, kraj, region kontynentu); 3. typ działalności, jaką mierzą (dyscyplina lub pole badawcze; dziedzina technologii; branŝa przemysłu; cel społeczno-gospodarczy; typ badań - badania podstawowe, badania stosowane, prace rozwojowe); 4. skala pomiaru: mikro (instytucja naukowa, przedsiębiorstwo, uniwersytet), mezo (dyscyplina, pole badawcze, branŝa), lub makro (terytorium); 5. typ pomiaru: parametr zasobu, który mierzy rozmiary (lub poziom) albo teŝ parametr relacji (przepływu lub zaleŝności pomiędzy dwoma jednostkami). W ocenie projektowanych lub stosowanych wskaźników sięga się po kilka kryteriów, takich jak m.in. prostota, wiarygodność, odpowiedniość, dostępność i porównywalność 4. Przywołuje się jednak przy tym o tzw. prawie Goodharta, które mówi, Ŝe gdy tylko wprowadza się pewien wskaźnik jako pomoc w prowadzeniu polityki, wskaźnik ten szybko traci funkcję informacyjną, którą miał pełnić 5. Statystyka nauki, techniki i innowacji pełni rozliczne funkcje. Za Benoît Goden`em i J.C.G. van Steen`em moŝnaby podzielić je na teoretyczne (rozumienie obszaru pomiaru; porównywanie krajów i regionów; przewidywanie trendów), praktyczne zarządzanie (planowanie i podział zasobów, ustalanie priorytetów), monitoring ewaluacyjne (uzasadnienie sposobu podziału budŝetu, sprawozdanie z jego wykonania, ocena wyników osiągniętych przez organizację w odniesieniu do jej misji i celów itd.) symboliczne i ideologiczne (perswazja, promocja, retoryka, ostrzeganie, mobilizacja, lobbowanie) 6. Rozwój historyczny statystyki N+T+I następował równolegle z rozwojem polityk, ich ram koncepcyjnych oraz narzędzi (takich jak np. definiowanie problemów, ustalanie priorytetów, ewaluacja instrumentów). W sposób syntetyczny przedstawia to poniŝsza tabela: Paris 1993, s. 136; 4 Por. Ebbe K. Graversen and Karen Siune, Statistical Indicators for R&D and Innovation - A guide for Interpretation and Valuation, The Danish Centre for Studies in Research and Research Policy Working Paper 2008/4, s Jan Van Steen, The use of S&T Indicators in science policy,. how can they matter?, Research Evaluation, Vo15, no. 2,1995; Benoît Godin, Are Statistics Really Useful? Myths and Politics of Science and Technology Indicators, Project on the History and Sociology of S&T Statistics, Working Paper No. 20, 2002; tenŝe, The Who, What, Why and How of S&T Measurement, Project on the History and Sociology of S&T Statistics, Working Paper no. 26, Le Banquet (Revue du CERAP), 19-20, January

4 Lata te Wydatki na działalność B+R Model innowacji liniowy Podstawowe wskaźniki statystyki N+T+I - rozwój w kolejnych dekadach Lata 70-te Lata 80-te Lata 90-te I dekada XXI wieku Wydatki na działalność B+R, statystyka patentów, bilans płatniczy w dziedzinie techniki Model innowacji liniowy Wydatki na działalność B+R, statystyka patentów, bilans płatniczy w dziedzinie techniki, produkty wysokiej techniki, bibliometria, statystyka w zakresie zasobów ludzkich, badania ankietowe działalności innowacyjnej Model innowacji łańcuchowy Wydatki na działalność B+R, statystyka patentów, bilans płatniczy w dziedzinie techniki, produkty wysokiej techniki, bibliometria, statystyka w zakresie zasobów ludzkich, badania ankietowe działalności innowacyjnej w sektorze wytwórczym, przegląd technologii produkcyjnych, innowacje opisane w literaturze technicznej, wsparcie budŝetowe działalności innowacyjnej, inwestycje w wartości niematerialne, wskaźniki z zakresu technologii ICT, produktywność, kapitał wysokiego ryzyka Model innowacji systemowy Wydatki na działalność B+R, statystyka patenów, bilans płatniczy w dziedzinie techniki, produkty wysokiej techniki, bibliometria, statystyka w zakresie zasobów ludzkich, badania ankietowe działalności innowacyjnej we wszystkich sektorach, innowacje technologiczne, organizacyjne, marketingowe, wsparcie budŝetowe działalności innowacyjnej, inwestycje w wartości niematerialne, wskaźniki z zakresu technologii ICT, produktywność, kapitał wysokiego ryzyka, zachęty podatkowe, statystyka biotechnologii i nanotechnologii, statystyka komercjalizacji badań naukowych, statystyka umiędzynarodowienia i globalizacji, gospodarka oparta na wiedzy, kapitał intelektualny Model innowacji systemowy Źródła: D. Archibugi., G. Sirilli., The Direct Measurement of Technological Innovations in Business, w: Innovation and enterprise creation: Statistics and indicators, European Commission, Luxemburg, 2001, cyt. za: Michał Górzyński, Przegląd wskaźników monitorowania systemów wspierania innowacyjności w krajach UE i wybranych krajach pozaeuropejskich wnioski i rekomendacje dla Polski, Warszawa 2005; modyfikacje i uzupełnienie o I dekadę XXI wieku. Struktury organizacyjne i praktyki działalności badawczej i innowacyjnej, instrumenty polityczne, koncepcje oraz wskaźniki statystyczne wzajemnie oddziaływały na siebie 7. M.in. polityki określały, co mierzyć (np. sektor publiczny B+R, dotacje rządowe na rzecz B+R i innowacji w biznesie) i pod jakim kątem (wkładu do wzrostu gospodarczego), efekty pomiaru wpływały na decyzje polityczne (co i jak wspierać). Zmiana perspektywy widzenia zjawiska innowacji (od modelu liniowego do systemowego) owocowała rozszerzaniem skali pomiaru N+T+I 8. 7 Por. np. Ruud Smits and Stefan Kuhlmann, The rise of systemic instruments in innovation policy, International Journal of Foresight and Innovation Policy, vol. 1, no.1-2, 26 May 2004; Lynn K. Mytelka, Keith Smith, Policy learning and innovation theory: an interactive and co-evolving process, Research Policy, vol. 31, no Mario Cervantes, Background note for Panel 3: Implications for TIP and NESTI, Joint NESTI-TIP Workshop on Innovation Indicators for Policy Making and Impact Assessment, OECD 2007, 4

5 Tło rozwoju statystyki N+T+I Rozwój polityk i statystyki N+T+I był pochodną zmian zachodzących w czynnikach rozwoju państw zaawansowanych gospodarczo (rosnącego wpływu na praktyki produkcyjne i Ŝycie codzienne coraz ściślej powiązanych ze sobą badań naukowych i technologicznych) oraz w strukturze ich gospodarek (kurczenia się sektorów rolnictwa i kopalnictwa, a następnie przemysłu przetwórczego, oraz awansu sektorów usług i informacji) 9. Wg Manuala Castellsa kraje rozwinięte gospodarczo weszły w fazę społeczeństw postagrarnych w latach 1920-tych, oraz społeczeństw po-przemysłowych w latach tych10. Od lat 1950-tych (gdy w Stanach Zjednoczonych udział usług w zatrudnieniu przekroczył 50%) fala ekonomistów, socjologów, filozofów i specjalistów od zarządzania podjęła się opisu tego nowego systemu (m.in. Boulding 1953, Drucker 1959, Dahrendorff 1959, Rostow 1960, McLuhan 1964, Galbright 1967, Richta 1969, Brzezinski 1970, Bell 1973, Toffler 1980, Beniger 1986, Boḧme i Stehr 1986)11. Na przełomie lat 1950-tych i 1960-tych niezliczone ksiąŝki, artykuły, przeglądy, monografie i raporty futurologiczne w USA i Europy przewidywały odejście od pracy fizycznej do umysłowej lub wymagającej wysokich umiejętności psychicznych i umysłowych 12. JuŜ Adam Smith w Badaniach nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776) podkreślał rolę wiedzy (takŝe naukowej) w gospodarce, pisząc, Ŝe ulepszenia w maszynach są dziełem producentów i uŝytkowników maszyn, a takŝe filozofów lub ludzi spekulacji (termin naukowiec wszedł w Ŝycie kilkadziesiąt lat później) 13. Pionierski charakter miały w XIX w. ksiąŝki Babbage, Rae, Lista, Knight`a 14, a takŝe (w wieku XX) koncepcje ekonomistów Alfreda Marschalla i Josepha Schumpetera 15 oraz socjologa Williama F. Ogburna 16. Kluczowy wkład innowacji technologicznych do wzrostu gospodarczego uznawano od czasu Schumpetera (1950) 17, Solowa (1956, 1957) 18 i Abramowitza (1956) 19. W latach W II poł. lat 9 Np. w Stanach Zjednoczonych, w sektorze rolnictwa w latach nastąpił spadek zatrudnienia z 87,1% do 2,1%, zatrudnienie w przemyśle podniosło się z 1,4% w 1800 do 38,3% w 1950, a następnie spadło do 22,5% w roku 1980, w sektorze usług wzrosło z od 11,3% do 22,5, a w sektorze informacji z 0,2% do 46,6%. J. Beniger, The Control Revolution: Technological and economic origins of the information society, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1986, s. 23. Kolor niebieski: rolnictwo; bordo przemysł; Ŝółty usługi; zielony informacji. (Dane bez uwzględnienia sektora wojskowego). 10 Manuel Castells, The Rise of the Network Society, The Information Age: Economy, Society and Culture vol. I. Cambridge, MA; Oxford, UK, Blackwell 1996, s James R. Beniger, The control revolution: technological and economic origins of the information society, Cambridge Alvin Toffler, Zmiana Władzy. Wiedza, bogactwo i przemoc u progu XXI stulecia, Wydawnictwo ZYSK i S-ka, Poznań 2003, s Christopher Freeman, Luc Soete, Developing science, technology and innovation indicators: what we can learn from the past, UNU-MERIT Working Papers, 2007, /wp pdf 14 Charles Babbage, On the economy of machinery and manufactures, 1834; John Rae, Some of some new principles on the subject of political economy, 1834; Friedrich List, Das nationale System der politischen Oekonomie, 1841; Charles Knight; Knowledge is power. A view of the productive forces of modern society and the results of labor capital and skill Wzmianki o roli wiedzy w rozwoju gospodarczym moŝna znaleźć w klasycznych pracach Smitha, Ricardo, Malthusa, Marksa and Milla. 15 Alfred Marshall, Principles of Economics, London Macmillan 1911; Joseph A. Schumpeter, Capitalism, Socialism and Democracy, New York: McGraw-Hill Benoît Godin, The Invention of Innovation: William F. Ogburn and the Use of Invention (w druku) 17 J.A. Schumpeter, Capitalism, Socialism and Democracy, New York, London, Harper & Brothers Schumpeter podejmował problematykę innowacji takŝe w swoich wcześniejszych pracach. 18 R.M. Solow, A Contribution to the Theory of Economic Growth, Quarterly Journal of Economics 1956, 70; tenŝe, Technical Change and the Aggregate Production Function, Review of Economics and 5

6 1950-tych oraz w latach 1960-tych publikacje Bartona i Coopera (1948) 20, Schmooklera (1952) 21, Schultza (1953, 1963) 22, Fabricanta (1954) 23, Ewella (1955) 24, Grillichesa (1956, 1957) 25, Mincera (1958) 26, Terleckyja (1958) 27, Arrowa (1962) 28, Denisona (1962, 1967) 29, Sundena (1963) 30, Beckera (1964) 31, Kuznetza (1966) 32, Schmooklera (1962, 1966) 33, Jorgensona i Grilichesa (1967) 34 dowiodły roli, jaką we wzroście gospodarczym odgrywają inne czynniki niŝ praca i kapitał fizyczny. KsiąŜka The Age of Discontinuity Petera Druckera (1969) była pierwszym pełnym opracowaniem roli wiedzy w gospodarce. WaŜny wkład do pomiaru wkładu wiedzy i B+R do wzrostu gospodarczego, konkurencyjności i produktywności wnieśli Fritz Machlup (The production and distribution of knowledge in the United States, 1962) i Uri Porat (The information economy, 1977). W latach 1970-tych S. Globeraman, Zvi Griliches, Edwin Mansfield, Jacob Schmookler, Nestor E. Terleckyj rozwinęli analizy stopy zwrotu z inwestycji w B+R 35 ; pionierami analiz byli Grilliches (1958), Minnasian (1962, 1969), Peterson (1967) 36. W latach 1960-tych rozwinięto analizy wpływu B+R na handel międzynarodowy 37. Statistics 39:1957 August. 19 M. Abramowitz, Resource and Output Trends in the US since 1870, American Economic Review 46(2) 1956; tenŝe, Catching Up, Forging Ahaed and Falling Behind, Journal of Economic History 1956, G.T. Barton, M.R. Cooper, Relation of Agricultural Production to Inputs, Review of Economics and Statistics 30 (2) J. Schmookler, The Changing Efficiency of the American Economy , Review of Economics and Statistics 34 (3) Theodore W. Schultz, The Economic Organization of Agriculture, New York 1953; The economic value of education, New York, Columbia University Press S. Fabricant, Economic Progress and Economic Change, NBER R.H. Ewell, Role of Research in Economic Development, Chemical and Engineering News 33: Z. Grilliches, Hybrid Corn: An Exploration in the Econonomics of Technological Change, Ph.D, University of Chicago; wersja drukowana Econometrica 25(4) J. Mincer, Investment in Human Capital and Personal Income Distribution, The Journal of Political Economy vol. 66:1958, no. 4, ss N. Terleckyj, Factors Underlying Productivity: Some Empirical Observations, Journal of the American Statistical Association K.J. Arrow, Economic Welfare and the Allocation of Resources for inventions [w:]: R. Nelson (ed.), The Rate and Direction of Inventive Activity: Economic and Social Factors, Princeton, Princeton University Press 1962; tenŝe, The Economic implications of learning by doing, Review of Economic Studies June Edward Denison, The sources of economic growth in the United States and the alternatives before us, New York, Common Economic Development 1962; tenŝe, Why Growth Rates Differ, Washington Brookings Institute O. Sunden, Efficacité et rentabilité de la recherché industrielle, Bulletin SEDEIS dod. do nr Gary S. Becker, Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis, with Special Reference to Education, Chicago, University of Chicago Press Simon Kuznets, Economic Growth and Structure: Selected Essays, New York, Norton Jacob Schmookler, Economic sources of Inventive activity, Journal of Economic History ; tenŝe, Invention and Economic Growth, Cambridge Mass. Harvard University Press, D.W. Jorgenson, Z. Griliches, The Explanation of Productivity Change, Review of Economic Studies (99) 35 Zob. Np. Jacob Schmookler, Patents, invention, and economic change; data and selected essays. Ed. by Zvi Griliches and Leonid Hurwicz, 1972; R&D, patents, and productivity, ed. by Zvi Griliches, 1984; Paula Stephan, Examining The Link Between Science And Economic Growth, The Scientist 11[11]:8, May 26, 1997; Richard Freeman, What does modern growth analysis say about government policy toward growth?, archive.treasury.gov.uk/docs/2001/ growth_sem/sem_1.pdf ; E. Mansfield et al., Social and Private Return from Industrial Innovation, Quarterly Journal of Economics 77:1977; E. Mansfield, Czy prace badawcze i rozwojowe przyczyniają się do wzrostu gospodarczego? Zagadnienia Naukoznawstwa 1974 nr Np. Z. Griliches, Research Cost and Social Returns: Hybrid Corn and Related Innovations, Journal of Political Economy 66:1958 no W. Gruber, R. Metha, R. Vernon, The R-D factor in International Trade and International Investment of 6

7 Wzrost zainteresowania rolą wiedzy w rozwoju gospodarczym i społecznym nieprzypadkowo zbiegł się złotym wiekiem historii nauki (Thomas Kuhn, Structure of Scientific Revolutions, 1962, Derek J. de Solla Price, Science Since Babylon, 1961, Little Science, Big Science, 1963). Mimo wszystkich tych osiągnięć aŝ do lat 1980-tych innowacje (opisywane często jako residua lub trzeci czynniki obok pracy i kapitału, i rozumiane jako kombinacja innowacji technicznych, organizacyjnych i społecznych) znajdowały się na marginesie zainteresowań ekonomii 38. Przełomem były lata 1980-te, gdy Richard R. Nelson i Sidney G. Winter zainicjowali tzw. ekonomię ewolucyjną (1982) 39, Paul Romer (1983, 1986) 40 i Robert Lucas (1988) 41 połoŝyli podwaliny pod tzw. nową teorię wzrostu 42, a Chris Freeman (1987) wprowadził do obiegu naukowego koncepcję krajowego systemu innowacji 43. Od lat tych i 1990-tych innowacje technologiczne zaczęły być ujmowane jako czynnik endogeniczny w modelach ekonometrycznych 44. Połowa lat 1980-tych to takŝe okres krystalizacji nieliniowego modelu innowacji 45 oraz koncepcji information economy 46, a lata 1990-te to czas dojrzewania koncepcji gospodarki uczącej się 47, gospodarki opartej na wiedzy oraz kapitału intelektualnego 48, a takŝe okres rozszerzania koncepcji systemu innowacji United States Industries, Journal of Political Economy 25:1967, no. 1; D.B. Keesing, The Impact of R-D on the United States Trade, Journal of Political Economy 25:1967, no. 1. Opracowania nt. pomiaru wpływu B+R na zmienne ekonomieczne, takie jak wzrost, produktywność, handel międzynarodowy: David A. Wolfe and Ammon Salter, The Socio-Economic Importance of Scientific Research to Canada, SPRU 1997, Benoît Godin and Christian Doré, Measuring the Impacts of Science: Beyond the Economic Dimension, 38 Jon Sundbo, The theory of innovation: enterpreneurs, technology and strategy, Cheltenham, UK, Northampton, MA, USA, E. Elgar, 1998; Christopher Freeman, Science and the growth of the West, An evolutionary theory of economic change, Dysertacja doktorska Dynamic competitive equilibria with externalities, increasing returns and unbounded growth, 1983; Increasing Returns and Long Run Growth, Journal of Political Economy On the Mechanics of Economic Development, Journal of Monetary. Economics, Technology, policy and economic performance; lessons from Japan, Por teŝ National systems of innovation: towards a theory of innovation and interactive learning, ed. by Bengt-Åke Lundvall, 1992; National innovation systems: a comparative analysis, ed. by R. R. Nelson, 1993; Systems of Innovation: Technologies, Institutions and Organizations, ed. Charles Edquist, 1997; Reijo Miettinen, National Innovation System. Scientific Concept or Political Rhetoric, Edita Helsinki Np. Paul Romer, Increasing Returns and Long-Run Growth, Journal of Political Economy, 94(5) 1986; tenŝe, Endogenous Technological Change, Journal of Political Economy, 98, 1990; P. Aghion, i P. Howitt, Endogenous Growth Theory, Cambridge, Massachusetts: MIT Press 1998; Jeffrey L. Furman, Michael E. Porter, Scott Stern, The Determinants of National Innovative Capacity, 2001, %20of%20 NIC%20-%20Fall% pdf. W ekonomii endogeniczną określa się taką zmienną, którą da się przewidzieć na podstawie innych zmiennych modelu. Endogeniczny charakter wiedzy czy innowacji oznacza traktowanie ich jako efektu działania sił rynkowych, jako skutek decyzji konsumentów i producentów. 45 S.J. Kline and N. Rosenberg, An overview of innovation, w: R. Landau and N. Rosenberg, eds. The Positive Sum Strategy, Washington D. Rooney, G. Hearn, & A. Ninan, Handbook on the Knowledge Economy, Cheltenham, Edward Elgar 2005; D. Rooney, G. Hearn, T. Mandeville, & R. Joseph, Public Policy in Knowledge-Based Economies: Foundations and Frameworks, Cheltenham, Edward Elgar 2003; Richard Harris, The Knowledge-based Economy: Facts and Theories, 2000, centres/monieson/docs/fp_00-02.pdf 47 B.-Å Lundvall, Björn Johnson, The learning economy, Journal of Industry Studies 1 (2) Jan Kozłowski, Intellectual Capital, Knowledge Management and Intellectual Products in the Light of Catalogue and Abstract Data Basis, w: Knowledge Café for Intellectual Product and Intellectual Capital, ed. Stefan Kwiatkowski, Charles Stowe, Leon Kozminski Academy of Entrepreneurship and Management, Warsaw 2001, s

8 (regionalne 49 i sektorowe 50 systemy innowacji) 51. KaŜda ze wspomnianych koncepcji miała swoje wcześniejsze antecedensy. Np. nie-liniowy charakter innowacji ujawniły m.in. badania Willarda F. Muellera (1962) 52, projekt Hindsight (1969) 53, oraz seria prac podkreślających rolę rynku w innowacjach 54. Koncepcja gospodarki uczącej się rozwijała się w propozycjach badawczych zainspirowanych artykułem Kennetha Arrowa z r Niemniej, w formie dojrzałej i skrystalizowanej koncepcje te proponowały coś istotnie nowego. Ekonomia ewolucyjna, która ujmuje gospodarkę bardziej w kategoriach biologicznych niŝ mechanicznych, przeniosła uwagę z poziomu makro na szczebel mikro oraz z szukania źródeł równowagi na źródła dynamiki zjawisk gospodarczych, rzuciła snop światła na rolę wiedzy i innowacji w rozwoju gospodarczym, doceniła rolę spontaniczności i róŝnorodności jako cech rozwoju, a takŝe przełamała bariery pomiędzy sferą gospodarki a innymi sferami Ŝycia (kulturą, psychologią, Ŝyciem społecznym, polityką, geografią i klimatem) 56. Nowa teoria wzrostu podkreśliła znaczenie kapitału ludzkiego, uczenia się, kumulacji oraz upowszechniania wiedzy. Zwróciła ona uwagę fakt, Ŝe wiedza zakumulowana w pojedynczej firmie ma właściwości dóbr publicznych, gdyŝ nie moŝe być całkowicie opatentowana czy utrzymana w tajemnicy, wobec czego tworzenie nowej wiedzy powoduje upowszechnianie się na szeroką skalę korzyści (tzw. efekty zewnętrzne), które nie mogą być całkowicie zawłaszczone przez podmioty gospodarcze będące ich twórcami 57. SpostrzeŜenia te skierowały uwagę polityki na tworzenie ram prawnych i instytucjonalnych sprzyjających dyfuzji wiedzy. 49 David Doloreux, Saaed Parto, Regional Innovation Systems: A Critical Review, library/17.pdf 50 Np. Anna Bergek i in., Analysing the dynamics and functionality of sectoral innovation systems, DRUID 2005, 51 Por. teŝ Naubahar Sharif, Emergence and development of the National Innovation Systems concept, Research Policy vol. 35, no. 5, June 2006; David Warsh, Knowledge and the Wealth of Nations: A Story of Economic Discovery, W.W. Norton, Najlepsze wprowadzenia do badań nad innowacjami: Jan Ernst Fagerberg and Bart Verspagen, Innovation Studies - the emerging structure of a new scientific field, 2009 econpapers.repec.org/paper/tikinowpp/ htm; ciŝ, Innovation studies-an emerging discipline (or what)? A study of the global network of innovation scholars, Ben Martin; The Evolution of Science Policy and Innovation Studies 2009, paper/tikinowpp/ htm; Jan Fagerberg, Innovation: A Guide to the Literature, 2003, 52 Willard F. Mueller, The Origins of the Basic Inventions Underlying DuPont's Major Product and Process Innovations, 1920 to 1950, w: The Rate and Direction of Inventive Activity: Economic and Social Factors, National Bureau of Economic Research, Princeton Princeton University Press W. Edward Steinmueller, Economics of Science, w: International Encyclopedia of the Social and Behavioural Sciences, 54 M.in. C. Carter, B. Williams, Industry and technical progress, 1957; J. Schmookler, Invention and economic growth, 1966; S. Myers, D.G. Marquis, Successful industrial innovation, 1969; Michael Gibbons and Ron Johnston, The roles of science in technological innovation, Research Policy 3(3) 1975; D.C. Mowery i N. Rosenberg The influence of market demand upon innovation: A critival review of some recent empirical studies, Research Policy April Cyt. za: Luke Georghiou, Research evaluation in European national science and technology systems, Science and Public Policy 1996 vol. 5 no Kenneth Arrow, The Economic implications of learning by doing, Review of Economic Studies June 1962; Nathan Rosenberg, Learning by using, w: Inside the Black Box: technology and Economics, Cambridge 1982; Robert M. Solow, Learning from `learning by doing`. Lessons from economic growth, Stanford Witold Kwaśnicki, Ekonomia ewolucyjna w poszukiwaniu alternatywnego wyjaśnienia, 57 Brian Snowdon, Howard R. Vane, Rozmowy z wybitnymi ekonomistami, Bellona, Warszawa 2003, s

9 Propozycja ram analizy gospodarki uczącej się oznaczała przesunięcie punktu cięŝkości z gospodarki rozpatrywanej jako system alokacji na gospodarkę traktowaną jako proces uczenia się. Przejście z ekonomii alokacji na ekonomię uczenia się pociągnęło za sobą odmienne wnioski dla polityki i biznesu (zwrócenie uwagi na czynniki menedŝerskie, organizacyjne, edukacyjne, psychologiczne) 58. Inną waŝną siłą pociągową statystyki N+T+I były potrzeby pomiaru wydajności, efektywności i odpowiedzialności (accountability) administracji publicznej i stosowanych przez nią instrumentów. Skuteczność zarządzania była ideą kolejnych programów wprowadzanych w Stanach Zjednoczonych, takich jak Planning-Programming-Budgeting (PPBS, poł. lat 1960-tych), Zarządzanie Przez Cele (administracja Nixona), Zero-Based Budgeting (administracja Cartera), TQM (administracja Regana i Busha seniora), The Government Performance and Results Act (1993). Legła ona takŝe u podstaw tzw. Nowego Zarządzania Publicznego, którego jednym z elementów są ewaluacje programów i instrumentów finansowanych ze środków publicznych. Ewaluacje badań i instrumentów badawczych stały się takŝe jednym z przejawów rewolucji zarządzania w sektorze publicznym nauki 59. Jak pisał John Ziman, szczególnie od lat 1970-tych nauka stała się bardziej zracjonalizowana, a ministerstwa oraz agencje grantowe przeszły od prostego podziału funduszy do ich profesjonalnego zarządzania 60. Statystyka N+T+I była jednym z jego narzędzi. Cały czas składnikiem tego nowego myślenia o gospodarce i społeczeństwie, dociekającego sensu i perspektyw zmian, był rozwój statystyki nauki, techniki i innowacji. W obliczu szybkiego wzrostu kwot przeznaczanych na badania i prace rozwojowe (B+R), większość krajów członkowskich OECD zaczęła gromadzić dane statystyczne z omawianej dziedziny około roku Poszły one śladem pionierskich wysiłków niewielkiej liczby krajów, takich jak USA, Japonia, Kanada, Wielka Brytania, Holandia i Francja. Po zainicjowaniu badań statystycznych z zakresu B+R kraje te napotkały jednak trudności teoretyczne, a róŝnice dotyczące zasięgu danych, stosowanych metod oraz pojęć utrudniały dokonywanie porównań międzynarodowych. Pojawiła się coraz bardziej nagląca potrzeba podjęcia próby standaryzacji takiej jak ta, którą zastosowano w statystyce ekonomicznej 61. Owocem prac był wspomniany Podręcznik Frascati (1963) 62, bazujący na doświadczeniach a(gromadzenie danych od roku 1953) oraz na studium brytyjskiego National Institute for Economic and Social Research 63. WspółbieŜność rozwoju statystyki N+T+I z rozwojem koncepcji ekonomicznych i 58 Douglas Williams i A. Dennis Rank, Measuring the economic benefits of research and development: the current state of the art, Research Evaluation vol. 7 nr 1, April David Roessner, Outcome Measurement In the United States: State of the Art, 60 John Ziman, Prometheus bound: science in a dynamic steady state, Cambridge-New York, Cambridge University Press, 1994; Jane Calvert and Ben Martin, Science funding: Europe, w: International Encyclopaedia of the Social and Behavioural Sciences. 61 Podręcznik Frascati. Proponowane Procedury Standardowe dla Badań Statystycznych w Zakresie Działalności Badawczo-Rozwojowej, 2002, OECD/MNiSW 2009, tłum. Danuta Przepiórkowska, s Por. Benoi t Godin, Measurement and statistics on science and technology, 1920 to the present, London- New York, Routledge, 2005; tenŝe, Making Science, Technology and Innovation Policy: Conceptual Frameworks as Storytelling (mszp). WaŜne pionierskie obliczenia nakładów na rozwój nauki kraju (Wielkiej Brytanii) przedstawił G.J. Bernal w The Social Funcion of Science (1939). 63 Chris Freeman, Alison Young, The Research and Development Effort in Western Europe, North America and the Soviet Union: An Experimental International Comparison of Research Expenditures and Manpower in 1962, OECD, Paris 1965, cyt. za: Podręcznik Frascati. Proponowane Procedury Standardowe dla Badań Statystycznych w Zakresie Działalności Badawczo-Rozwojowej, 2002, OECD/MNiSW 2009, tłum. Danuta Przepiórkowska, s

10 społecznych oraz z rozwojem ewaluacji jako narzędzia zarządzania była jednym z źródeł jej siły rozwojowej, ale teŝ jednym ze źródeł jej ograniczeń. Ograniczenia statystyki nauki, techniki i innowacji Wskaźniki są ze swej natury uwikłane w pewne załoŝenia teoretyczne. ZałoŜenia te przesądzają, jakie dane się zbiera, jakie kategorie i klasyfikacje stosuje i jakie relacje pomiędzy danymi bada. A zatem wskaźniki, które mają słuŝyć za podstawę obiektywnej oceny pewnej rzeczywistości, juŝ same w sobie zawierają pewien jej obraz 64. Analiza danych statystycznych zaleŝy od ram zmieniających się ram interpretacyjnych. Do najwaŝniejszych naleŝały lub naleŝą wkład produkt 65, liniowy model innowacji 66, krajowy system innowacji 67, luka produktywności 68, produktywność nauki 69. Aby móc mierzyć naukę, statystyka w sobie tylko właściwy sposób konceptualizuje obszary poddane pomiarom. Np. nauka dla statystyka to badania naukowe i prace rozwojowe prowadzone w sposób zinstytucjonalizowany i systematyczny 70. Takie rozumienie nauki jest skutkiem wielu wyborów dokonanych w przeszłości przez ekspertów i polityków. Powstało ono wskutek dyskusji i negocjacji i nie jest jedne moŝliwe. Posiada ono wiele ograniczeń, np. pomija prace prowadzone ad hoc, doraźnie i w sposób nieformalny, charakterystyczne dla wielu małych i średnich przedsiębiorstw, oraz prace prowadzone poza nauką instytucjonalną, np. przez emerytowanych profesorów lub kwalifikowanych amatorów. Ponadto, lepiej mierzą wiedzę skodyfikowaną od wiedzy nieskodyfikowanej, specyficznej dla danej branŝy, technologii i firmy. Wreszcie, wskaźniki N+T+I odnoszą się zazwyczaj do szczebla krajowego, wskutek czego pomijają waŝne branŝowe i regionalne zróŝnicowania B+R i 64 Science System. International Benchmarking. Bureau of Industry Economics, Report 96/2, Canberra January 1996, s Benoi t Godin, Science, Accounting and Statistics: the Input-Output Framework, Project on the History and Sociology of S&T Statistics, Working Paper no. 31. Presented at the ENIP / PRIME International Workshop S&T Indicators for Policy Analysis: Needs, Status and New Developments, Lisbon, September 2005, tenŝe, Outline for a History of Science Measurement, Project on the History and Sociology of S&T Statistics, Paper No. 1, 2000, w: Science, Technology and Human Values, 27 (1) 2002: Benoi t Godin, The Linear Model of Innovation: The Historical Construction of an Analytical Framework, Project on the History and Sociology of S&T Statistics, Working Paper no. 30, 2005, 67 Benoi t Godin, National Innovation System: The System Approach In Historical Perspective, Project on the History and Sociology of S&T Statistics, 2007, Benoi t Godin, The Knowledge-Based Economy: Conceptual Framework or Buzzword?, Project on the History and Sociology of S&T Statistics, Working Paper no. 24, 2003, 68 Benoi t Godin, Rhetorical Numbers: How the OECD Constructs Discourses on S&T, Project on the History and Sociology of S&T Statistics, Working Paper No. 19, 37 pages, w: Technology in Society, 24, 2002: , 69 Benoît Godin, Science and Productivity: On the Origins of a Policy Framework and its Statistics, 70 Por. Benoît Godin, What's So Difficult About International Statistics? UNESCO and the Measurement of Scientific and Technological Activities, Project on the History and Sociology of S&T Statistics, 2001 Working Paper No.13, Zupełnie inaczej konceptualizują naukę inne dziedziny wiedzy o nauce. Dla filozofii kwintesencją nauki jest metoda naukowa i efekty jej zastosowań (ustalenia, teorie). Dla socjologii nauka to instytucje i praktyki oraz percepcje i poglądy na to, co uchodzi za naukę. Dla psychologii nauka to proces twórczy, dla ekonomii to typ informacji uŝyteczny w rozwoju gospodarki, dla zarządzania procesy produkcji i transferu danych i informacji. KaŜda z dziedzin traktuje naukę w innym kontekście np. psychologia w kontekście twórczości artystycznej, zarządzanie w kontekście kierowania procesami produkcji i dystrybucji artefaktów, ekonomia w kontekście innych typów uŝytecznej gospodarczo informacji, np. pozyskiwanych dzięki tzw. odwróconej inŝynierii produktów przemysłowych. 10

11 działalności innowacyjnej. Wskaźniki branŝowe nie ujawniają róŝnic pomiędzy firmami. Jak dotąd statystyki ujmują wyłącznie bezpośrednie wydatki budŝetowe. Równocześnie jednak kraje OECD stosują coraz szerzej pośrednie formy wspierania prac badawczych i rozwojowych 71. W miarę rozwoju statystyki N+T+I i jej zastosowań wzrasta wiedza o jej zaletach i ograniczeniach. KaŜdy wskaźnik, podkreślają R. Barré i P. Papon 72, chwyta tylko jeden aspekt badanego zjawiska. Wskaźniki wkładu nie powiedzą niczego o wynikach, wskaźniki publikacji - nie informują o pracach badawczych, których owocem są ekspertyzy, wskaźniki patentowe nie mówią niczego o innowacjach w dziedzinach, w których wynalazki nie są patentowane. Pomimo wieloletnich zabiegów standaryzacyjnych poszczególne kraje stosują róŝne definicje i techniki gromadzenia danych oraz róŝne deflatory, co ogranicza moŝliwości porównań międzynarodowych. Zmiana zasad lub wprowadzenie odmiennego deflatora 73 pociąga nieraz za sobą drastyczną zmianę uzyskiwanych danych, a zatem takŝe wniosków z analiz 74. W interpretacjach danych łatwo o błąd. Wyjątkowo wysoka lub wyjątkowo szybko rosnąca naukochłonność danej branŝy w danym kraju (mierzona jako stosunek wydatków na B+R w stosunku do wartości dodanej, obrotów lub sprzedaŝy netto) moŝe być wynikiem niskiej wartości dodanej lub gwałtownego spadku obrotów lub sprzedaŝy 75. Łatwo o (przejściowy) wzrost wskaźnika GERD/PKB, gdy podczas kryzysu gwałtowny spadek PKB nie łączy się z równie radykalnym spadkiem (publicznych i prywatnych) wydatków na B+R. W stosunku do statystyki N+T+I da się odnieść to, co jeszcze w XIX w. pisał w odniesieniu do statystyki ekonomicznej Zygmunt Heryng: statystyka ekonomiczna przedstawiać winna cyfry i fakty w formie ugrupowanego odpowiednio materiału surowego, nie zaś, jak to dotychczas bywa, w formie przeciętnych zestawień. Dane uśrednione ( przeciętne ) ukrywają prawdę o zjawiskach gospodarczych i nie wiadomo wówczas czy przeciętna cyfra jest w danym wypadku odbiciem typowego zjawiska, czy teŝ tylko nic nam nie mówiącym rezultatem pewnego działania arytmetycznego 76. GUS (dla uniknięcia wejścia na poziom danych niejawnych) publikuje dane na zbyt wysokim szczeblu agregacji. Ogłasza np. drukiem dane dotyczące wydatków na B+R wyłącznie w układzie branŝowym i wojewódzkim, a nie w układzie krzyŝowym (województwa w układzie branŝowym i odwrotnie). Tymczasem wiele waŝnych problemów wyłania się dopiero na tych niŝszych szczeblach agregacji lub nawet podczas analizy mikrodanych. 71 S. Radosevic, What S&T Indicators Can Tell Us About Transformation and Growth in Countries of Central and Eastern Europe?, NATO Advanced Workshop Quantitative Studies for Science and Technology Policy in Transition Countries, Moscow, October , mszp., s. 2; Technology and Economy. The Key Relationships, OECD Paris R. Barré, P. Papon, dz. cyt. 73 Wskaźnik wyraŝający procentowy stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (ceny bieŝące) do dochodu narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe). 74 Manuel Trajtenberg, R&D Policy In Izrael. An Overview and Reassessment, NBER Working Paper No. 7930, s W Izraelu po zmianie zasad pomiaru B+R w przedsiębiorstwach, szacunki wydatków na B+R w sektorze biznesu wzrosły o 44%. 75 Sven Lindmark, Geomina Turlea, Martin Ulbrich, Mapping R&D investment by the European ICT Business Sector, IPTS 2008, 76 Zygmunt Heryng, Logika ekonomii. Zasadnicze pojęcia ekonomiczne ze stanowiska nauki o energii, Warszawa 1896, Wydawnictwo Głosu. Cyt. za: Witold Kwaśnicki, Zygmunta Herynga logika ekonomii Gospodarka Narodowa,

12 Statystyka N+T+I w okresie przemian Źródła zmian statystyki nauki, techniki i innowacji są wielorakie. Zmieniają się: praktyki działalności naukowej, technologicznej i innowacyjnej, szczególnie wskutek globalizacji i zmian technologicznych, percepcja nauki, techniki i innowacji m.in. wskutek zmiany koncepcji politycznych i ekonomicznych, w jakich są opisywane; sposób rządowego oddziaływania na sferę nauki, techniki i innowacji (nowego typu programy i instrumenty oraz nowe procedury formułowania i realizacji polityk), co warunkuje potrzebę nowego typu danych 77, oceny statystyki N+T+I w środowisku eksperckim dzięki doświadczeniu i uczeniu się na błędach 78. Przede wszystkim, zmienia się charakter innowacji; zmiany idą tak daleko, Ŝe skłoniły OECD do ogłoszenia (po raz pierwszy) Strategii Innowacji, opartej na szerokich badaniach nowych cech tego zjawiska. Podkreśla się, Ŝe innowacja: powstaje dzięki udziałowi większej niŝ poprzednio liczby uczestników, powstaje dzięki krzyŝowaniu się i fuzji większej niŝ dotąd liczby obszarów wiedzy, jest tworzona w ramach bardziej niŝ dotąd zróŝnicowanych mechanizmów (innowacje otwarte, popytowe, innowacje zamknięte, tworzone w ramach konsorcjów itd.), przebiega w ramach coraz bardziej róŝnicujących się systemów innowacji (konsorcja badawcze, ośrodki transferu technologii i platformy technologiczne, nowe firmy technologiczne, firmy kapitału ryzyka, wiedzo-chłonne usługi biznesowe (KIBS), klastry, organizacje non-profit, stowarzyszenia interesariuszy ), a takŝe, Ŝe: tradycyjni uczestnicy, jak uniwersytety, laboratoria rządowe i firmy, róŝnicują swoje strategie, sposoby i program działania, systemy innowacji są w coraz mniejszym stopniu scentralizowane i shierarchizowane, nabierają natomiast charakteru sieciowego, kładzie się silniejszy niŝ dotąd nacisk na decentralizację zarządzania projektami innowacyjnymi, plastyczność organizacji, autonomię personelu, pobudzanie róŝnorodności i kreatywności, budzenie wzajemnego zaufania, komunikację, silniej niŝ dotychczas podkreśla się znaczenie umiejętności przywództwa, zarządzania, współpracy i kreatywności Szczególne znaczenie mają tu tzw. wskaźniki strukturalne Strategii Lizbońskiej, por. Reinhilde Veugelers, Developments In EU Statistics on Science, Technology and Innovation: taking stock and moving towards evidence based policy analysis, Annex 4 - Rethinking the monitoring of the Lisbon Strategy s targets, A Network of European Institutes for Forecasting and Policy Analysis in the Monetary Union. The Autumn 2004 Report, European Forecasting Network, Annex 4, oraz wskaźniki Europejskiej Przestrzeni Badawczej, por. EU Statistics on Science, Technology and Innovation. Current situation and the way forward, Doc.Eurostat/F4/STI/2007/3_DG RTD. Por teŝ. NESTI Roadmap: contributions to the innovation strategy and longer-term directions, DSTI/EAS/NESTI(2008)13rev1 78 Por. Benoît Godin, Metadata: How Footnotes Make for Doubtful Numbers,Project on the History and Sociology of S&T Statistics, Working Paper No.10, 12

13 Rośnie znaczenie powiązań nauki i przemysłu, badań multidyscyplinarnych, szczególnie ICT, biotechnologii, nanotechnologii, technologii przetwórstwa surowców, komercjalizacji badań naukowych (w formie patentów, licencji, firm odpryskowych), outsourcingu (firmy oferujące usługi B+R na rzecz przemysłu), uczestników krajowych B+R i innowacji szczebla międzynarodowego, regionalnego, branŝowego. Wzrasta znaczenie innowacji tzw. otwartych, 2. opartych na współpracy pomiędzy firmami (w formie joint ventures, umów, outsourcingu), 3. opartych na próbach i błędach oraz usprawnieniach (np. oprogramowań), 4. nietechnicznych, 5. eko-innowacji, 6. w sektorze publicznym B+R, np. w słuŝbie zdrowia, administracji publicznej, w szkolnictwie 81. W działalności innowacyjnej wzrasta takŝe znaczenie 7. uŝytkowników (zarówno kolejnych członów łańcucha wartosci, jak i konsumentów) 82, 8. czynnika ludzkiego (know how, informacja) w stosunku do czynników hardware`owych. Ogół zmian ujmowany jest nieraz jako powstawanie nowego paradygmatu gospodarczego otwartej innowacji New forms of innovations: challenges for policy-making, DSTI/STP/TIP(2009)6; 2009 Interim Report On The OECD Innovation Strategy SG/INNOV(2009)1/REV1. 80 The new nature of innovation, OECD DSTI/IND(2009)2; Measuring new factors in economic growth - statistical work on innovation, technology and globalization, OECD 2005; Joaquín M. Azagra Caro, Workshop on R&D Indicators to monitor the European Research, May 2007; Vincent Duchêne, August Goetzfried and Reinhilde Veugelers, EU Statistics on Science, Technology and Innovation. Current situation and the way forward, 2006; Mario Cervantes, Background note for Panel 3: Implications for TIP and NESTI, Joint NESTI- TIP Workshop on Innovation Indicators for Policy Making and Impact Assessment, OECD 2007; Christopher Freeman, Luc Soete, Developing science, technology and innovation indicators: what we can learn from the past, UNU-MERIT Working Papers, 2007, 81 Dominik Foray, Enriching the Indicator Base for the Economics of Knowledge, w: Science, Technology and Innovation Indicators in a Changing World: Responding to Policy Needs, OECD Paris 2007, 82 Globalisation and open innovation, DSTI/STP/(2008)11; Eric von Hippel, Democratizing innovation: the Evolving Phenomenon of User Innovation, w: Science, Technology and Innovation Indicators in a Changing World: Responding to Policy Needs, OECD Paris 2007, E.PDF 83 Por. Philip Mirowski and Esther-Mirjam Sent, The Commercialization of Science and the Response of STS, w: The Handbook of Science and Technology Studies, Third Edition ed. by Edward J. Hackett, Olga Amsterdamska, Michael Lynch and Judy Wajcman, The MIT Press 2007; Sverre J. Herstad, Carter Bloch, Bernd Ebersberger, Els van de Velde, Open innovation and globalisation: Theory, evidence and implications, 2008, 13

14 Obok tzw. innowacji zamkniętych coraz częstszą formą są tzw. otwarte innowacje. W świecie szeroko Internetu i globalizacji okazało się, Ŝe firmy nie mogą tylko polegać na swoich własnych badaniach, ale muszą w znacznie większej mierze śledzić rozwój wiedzy na świecie (powstającej w nowych firmach zaawansowanych technologii, uniwersytetach i laboratoriach rządowych), następnie nabywać patenty lub licencje na wynalazki i inne nowatorskie rozwiązania lub kupować firmy. Ponadto okazało się, Ŝe firmom opłaca się udostępniać swoje nie wykorzystywane wynalazki innym firmom na zasadzie sprzedaŝy patentów, udzielania licencji, tworzenia konsorcjów czy firm odpryskowych. Coraz częściej takŝe współautorami innowacji są klienci i uŝytkownicy produktu lub usługi. Szczególnie w pewnych dziedzinach, takich jak sprzęt chirurgiczny czy rowery górskie, uŝytkownicy tworzą znacznie więcej nowych idei niŝ producenci. Nieraz autorem innowacji jest anonimowa zbiorowość (Wikipedia, Linux ponad 300 tys zarejestrowanych członków). Otwarte innowacje mogą przybierać wiele form, takich jak np. firmy odpryskowe, licencje lub zakup patentu, zakup know how, zakup firm technologicznych, kontrakty na B+R, współpraca z firm z uniwersytetami, prawo wykupu (equity) w uniwersyteckich spinoffach, prawo wykupu w funduszach kapitału ryzyka, joint ventures, tzw. corporate venturing, czyli oddzielny fundusz (spółka bądź wehikuł inwestycyjny) duŝego przedsiębiorstwa załoŝony aby inwestować w firmy na etapie start-up bądź wzrostu. W systemie otwartej innowacji zmienia się funkcja wewnętrznych komórek B+R przedsiębiorstw, które obok tworzenia wiedzy mają (większy niŝ dotąd) obowiązek pośredniczenia w dostępie do światowej wiedzy. Korzyści z otwartej innowacji to radykalne poszerzenie bazy oraz obniŝenie kosztów dostępu do technologii, a jednocześnie moŝliwość czerpania zysku z zamroŝonych aktywów (np. patentów). System otwartej innowacji jest jednym ze następstw, a jednocześnie jednym ze źródeł zacierania się granic pomiędzy sektorami (np. informacji, telekomunikacji, rozrywki) 84. A zatem, szybko zmieniają się zarówno charakter B+R i innowacji, jak i potrzeby polityczne (projektowanie, monitoring, ewaluacja). JednakŜe narzędzia statystyczne nie nadąŝają za tymi zmianami. Np. stosowane dotąd dane i wskaźniki pozwalają na rozumienie tylko pewnych elementów procesu innowacji, w szczególności tych dotyczących wkładu (input). Często brakuje informacji obrazujących produkty/efekty (output) i wpływ (impact). A właśnie te dwie ostatnie kategorie są kluczowe dla ewaluacji polityk (instrumentów i programów Open innovation. Researching a New Paradigm, ed. by Henry Chesbrough, Wim Vanhaverbeke and Joel West, Oxford, Oxford University Press Opracowane na podstawie: Henry W. Chesbrough, Open Innovation. The New Imperative for Creating and Profiting from Technology, Harvard Business School Press, Boston 2003; Oliver Gassmann, Ellen Enkel, Towards a Theory of Open Innovation: Three Core Process Archetypes, David Pearce Snyder, Extra-Preneurship. Reinventing Enterprise for the Information Age, w: Foresight, Innovation, and Strategy. Toward a Wiser Future, 2005; Sverre J. Herstad, Carter Bloch, Bernd Ebersberger, Els van de Velde, Open innovation and globalisation: Theory, evidence and implications, 2008, Globalisation and Open Innovation, OECDDSTI/STP(2008)11. 14

Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Wersja: Październik 2011

Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Wersja: Październik 2011 Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Wersja: Październik 2011 Opracował: Jan Kozłowski, Departament Strategii MNiSW Spis treści

Bardziej szczegółowo

Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju

Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Opracował: Jan Kozłowski, Departament Strategii MNiSW. Wprowadzenie Związki statystyki nauki i techniki (a później, od

Bardziej szczegółowo

Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Wersja: 12 stycznia 2015

Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Wersja: 12 stycznia 2015 Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Wersja: 12 stycznia 2015 Opracował: Jan Kozłowski, Departament Innowacji i Rozwoju MNiSW

Bardziej szczegółowo

Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Wersja: 7 kwietnia 2015

Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Wersja: 7 kwietnia 2015 Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju Wersja: 7 kwietnia 2015 Opracował: Jan Kozłowski, Departament Innowacji i Rozwoju MNiSW

Bardziej szczegółowo

Transfer wiedzy z uczelni wyższych do przemysłu podstawą rozwiniętej gospodarki rynkowej doświadczenia zachodnich krajów

Transfer wiedzy z uczelni wyższych do przemysłu podstawą rozwiniętej gospodarki rynkowej doświadczenia zachodnich krajów Transfer wiedzy z uczelni wyższych do przemysłu podstawą rozwiniętej gospodarki rynkowej doświadczenia zachodnich krajów Dr Marek Szarucki Katedra Analiz Strategicznych Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bardziej szczegółowo

Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski

Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski Wojciech Burzyński Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Warszawa, 8 kwietnia

Bardziej szczegółowo

Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy

Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy w Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy redakcja naukowa Tomasz Michalski Krzysztof Piech SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA

Bardziej szczegółowo

WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF

WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF ZARZĄDZANIE SIECIĄ WSPÓŁPRACY MŚP Łukasz Pytliński CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej Wrzesień 2010 1 WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU

Bardziej szczegółowo

Kompilacja pojęć stosowanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej na temat innowacyjności przez Główny Urząd Statystyczny (GUS).

Kompilacja pojęć stosowanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej na temat innowacyjności przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). Kompilacja pojęć stosowanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej na temat innowacyjności przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). (Kompilacja dokonana przez Fundację Centrum Analiz Transportowych

Bardziej szczegółowo

Eugeniusz Koś micki Zrównoważony rozwój w warunkach globalizacji gospodarki. Podstawowe problemy teoretyczne i polityczne

Eugeniusz Koś micki Zrównoważony rozwój w warunkach globalizacji gospodarki. Podstawowe problemy teoretyczne i polityczne Eugeniusz Koś micki Zrównoważony rozwój w warunkach globalizacji gospodarki Podstawowe problemy teoretyczne i polityczne Białystok Poznań 2009 3 copyright by: Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów

Bardziej szczegółowo

WSPARCIE KOMERCJALIZACJI B+R W RAMACH PERSPEKTYWY FINANSOWEJ

WSPARCIE KOMERCJALIZACJI B+R W RAMACH PERSPEKTYWY FINANSOWEJ WSPARCIE KOMERCJALIZACJI B+R W RAMACH PERSPEKTYWY FINANSOWEJ 2014 2020 Departament Strategii, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa WyŜszego Konferencja Nauka idzie w... biznes 7 listopada 2012 r. 2 PLAN PREZENTACJI:

Bardziej szczegółowo

7. Zastosowanie wybranych modeli nieliniowych w badaniach ekonomicznych. 14. Decyzje produkcyjne i cenowe na rynku konkurencji doskonałej i monopolu

7. Zastosowanie wybranych modeli nieliniowych w badaniach ekonomicznych. 14. Decyzje produkcyjne i cenowe na rynku konkurencji doskonałej i monopolu Zagadnienia na egzamin magisterski na kierunku Ekonomia 1. Znaczenie wnioskowania statystycznego w weryfikacji hipotez 2. Organizacja doboru próby do badań 3. Rozkłady zmiennej losowej 4. Zasady analizy

Bardziej szczegółowo

Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce

Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce Arkadiusz Michał Kowalski 4. OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE OFONAWTDAWN^ WARSZAWA 2013 SPIS TREŚCI wstęp : 9 1. Przedmiot,

Bardziej szczegółowo

Strategia Lizbońska droga do sukcesu zjednoczonej Europy, UKIE, Warszawa 2002, s. 11. 5

Strategia Lizbońska droga do sukcesu zjednoczonej Europy, UKIE, Warszawa 2002, s. 11. 5 O autorze Tomasz Bartosz Kalinowski ukończył studia w 2003 r. na Uniwersytecie Łódzkim. W tym samym roku został zatrudniony jako asystent w Katedrze Zarządzania Jakością tej uczelni oraz rozpoczął studia

Bardziej szczegółowo

PROGRAMY SEMINARIÓW. TEMAT A Innowacje w biznesie przegląd dobrych praktyk. Godziny spotkania: 10:00 13:00

PROGRAMY SEMINARIÓW. TEMAT A Innowacje w biznesie przegląd dobrych praktyk. Godziny spotkania: 10:00 13:00 PROGRAMY SEMINARIÓW TEMAT A Innowacje w biznesie przegląd dobrych praktyk 1. Pojęcia podstawowe z obszaru innowacyjnej przedsiębiorczości 2. Proces poszukiwania innowacyjności 3. Proces wprowadzania innowacji

Bardziej szczegółowo

Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie

Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Prawa im. prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach Kielce czerwiec 2010 1 Spis treści Wstęp 7 Rozdział

Bardziej szczegółowo

Konsultacja publiczna na temat skuteczności wsparcia innowacji w Europie. Kwestionariusz Cześć B, podmioty instytucjonalne

Konsultacja publiczna na temat skuteczności wsparcia innowacji w Europie. Kwestionariusz Cześć B, podmioty instytucjonalne Konsultacja publiczna na temat skuteczności wsparcia innowacji w Europie Kwestionariusz Cześć B, podmioty instytucjonalne Sekcja I: Identyfikacja respondenta 1. Skąd dowiedział(a) się Pan(i)o konsultacji

Bardziej szczegółowo

Biogospodarka jako platforma współpracy tradycyjnych i nowych gałęzi gospodarki

Biogospodarka jako platforma współpracy tradycyjnych i nowych gałęzi gospodarki Biogospodarka jako platforma współpracy tradycyjnych i nowych gałęzi gospodarki Mariusz Maciejczak Konferencja CENY W SEKTORZE ROLNO-ŻYWNOŚCIOWYM I W JEGO OTOCZENIU. SGGW, Warszawa, 3 grudnia 2015 r. Plan

Bardziej szczegółowo

Staż naukowy Foresight impact on innovation

Staż naukowy Foresight impact on innovation Staż naukowy Foresight impact on innovation Łukasz Nazarko Visitining Research Associate @ Yashiro Lab Institute of Industrial Science University of Tokyo Bialystok University of Technology Faculty of

Bardziej szczegółowo

THE LISBON STRATEGY FROM A PERSPECTIVE OF CHOSEN COUNTRIES AND REGIONS

THE LISBON STRATEGY FROM A PERSPECTIVE OF CHOSEN COUNTRIES AND REGIONS THE LISBON STRATEGY FROM A PERSPECTIVE OF CHOSEN COUNTRIES AND REGIONS Edited by Eufemia Teichmann *'*, WARSAW SCHOOL OF ECONOMICS OFICYNA WYDAWNICZA WARSAW 2009 STRATEGIA LIZBOŃSKA Z PERSPEKTYWY WYBRANYCH

Bardziej szczegółowo

O PRZEDMIOCIE BIOEKONOMIA PODSTAWY BIOEKONOMII I BIOGOSPODARKI DR MARIUSZ MACIEJCZAK

O PRZEDMIOCIE BIOEKONOMIA PODSTAWY BIOEKONOMII I BIOGOSPODARKI DR MARIUSZ MACIEJCZAK O PRZEDMIOCIE BIOEKONOMIA PODSTAWY BIOEKONOMII I BIOGOSPODARKI DR MARIUSZ MACIEJCZAK Projekt UDA-POKL.04.01.01-00-073/13-00 Program doskonalenia dydaktyki SGGW w dziedzinie bioekonomii oraz utworzenie

Bardziej szczegółowo

WSPARCIE KLASTRÓW W PROGRAMIE OPERACYJNYM INTELIGENTNY ROZWÓJ 2014-2020

WSPARCIE KLASTRÓW W PROGRAMIE OPERACYJNYM INTELIGENTNY ROZWÓJ 2014-2020 WSPARCIE KLASTRÓW W PROGRAMIE OPERACYJNYM INTELIGENTNY ROZWÓJ 2014-2020 Daniel SZCZECHOWSKI Departament Zarządzania Programami Konkurencyjności i Innowacyjności Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Kraków,

Bardziej szczegółowo

Konferencja prasowa Projekt Opracowanie Polityk Sektorowych Województwa Łódzkiego

Konferencja prasowa Projekt Opracowanie Polityk Sektorowych Województwa Łódzkiego www.pwc.com Konferencja prasowa Projekt Opracowanie Polityk Sektorowych Województwa Łódzkiego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych Zarządzanie wiedzą w Polsce i na świecie w świetle ostatnich lat

Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych Zarządzanie wiedzą w Polsce i na świecie w świetle ostatnich lat Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Autor: Marcin Kłak Wstęp Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych 1.1. Rola i znaczenie wiedzy 1.1.1. Pojęcia i definicje

Bardziej szczegółowo

Klastry- podstawy teoretyczne

Klastry- podstawy teoretyczne Klastry- podstawy teoretyczne Dr inż. Anna Szerenos Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Program Innet Plan prezentacji Koncepcja klastra

Bardziej szczegółowo

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne ze szczególnym uwzględnieniem Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Warszawa, 28 stycznia 2007 1 Narodowe Strategiczne

Bardziej szczegółowo

Natalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ

Natalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ Natalia Gorynia-Pfeffer STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ Instytucjonalne uwarunkowania narodowego systemu innowacji w Niemczech i w Polsce wnioski dla Polski Frankfurt am Main 2012 1 Instytucjonalne uwarunkowania

Bardziej szczegółowo

Adam Kozierkiewicz JASPERS

Adam Kozierkiewicz JASPERS Adam Kozierkiewicz JASPERS Europa 2020 Flagship initiatives Priorities Targets Digital agenda for Europe Innovation Union Youth on the move Resource efficient Europe An industrial policy for the globalisation

Bardziej szczegółowo

W kierunku Przemysłu 4.0

W kierunku Przemysłu 4.0 W kierunku Przemysłu 4.0 OSSA, 20 czerwca 2018 Total factor productivity Zmiana znaczenia czynników produkcji w czasie Koniec XVIII wieku Przełom XIX/XX wieku Lata 70. XX wieku Początek XXI wieku Wykorzystanie

Bardziej szczegółowo

Akceleracja komercjalizacji Kapitał i inwestycje koniecznym elementem rynkowego sukcesu. See what we see

Akceleracja komercjalizacji Kapitał i inwestycje koniecznym elementem rynkowego sukcesu. See what we see Akceleracja komercjalizacji Kapitał i inwestycje koniecznym elementem rynkowego sukcesu See what we see Listopad 2014 Spis treści 1. Źródła finansowania prac i nakładów na prace B+R 2. Innowacje w Polsce,

Bardziej szczegółowo

Scenariusze i trendy rozwojowe wybranych technologii społeczeństwa informacyjnego do roku 2025. Kraków, 14 marca 2013 r.

Scenariusze i trendy rozwojowe wybranych technologii społeczeństwa informacyjnego do roku 2025. Kraków, 14 marca 2013 r. Scenariusze i trendy rozwojowe wybranych technologii społeczeństwa informacyjnego do roku 2025 Kraków, 14 marca 2013 r. Ekonomiczne i społeczne aspekty rozwoju technologii społeczeństwa informacyjnego.

Bardziej szczegółowo

BEST OF EAST FOR EASTER PARTNERSHIP

BEST OF EAST FOR EASTER PARTNERSHIP 5 th International Forum SPECIAL FORUM & EXHIBITION BEST OF EAST FOR EASTER PARTNERSHIP Challenges and Opportunities for Collaboration European Union Poland Eastern Europe Countries November 28-30, 2011

Bardziej szczegółowo

Możliwości wsparcia z funduszy UE. Zbigniew Krzewiński

Możliwości wsparcia z funduszy UE. Zbigniew Krzewiński Możliwości wsparcia z funduszy UE Zbigniew Krzewiński krzew@man.poznan.pl Plan prezentacji 1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2. 7. Program Ramowy 3. Program technostarterów WRPO Priorytety

Bardziej szczegółowo

NARZĘDZIA INTERNETOWE W BUDOWANIU PRZEWAGI STRATEGICZNEJ SPÓŁEK spin-off

NARZĘDZIA INTERNETOWE W BUDOWANIU PRZEWAGI STRATEGICZNEJ SPÓŁEK spin-off Wydział Zarządzania mgr Jerzy Ryżanycz Proponowany temat rozprawy : NARZĘDZIA INTERNETOWE W BUDOWANIU PRZEWAGI STRATEGICZNEJ SPÓŁEK spin-off Opiekun naukowy: prof. dr hab. Jerzy Kisielnicki PLAN 1. Wstęp

Bardziej szczegółowo

Od Innowacyjnego Esperanto do Raportów w o Innowacyjności. ci Gospodarki Polski. Tadeusz Baczko Instytut Nauk Ekonomicznych PAN

Od Innowacyjnego Esperanto do Raportów w o Innowacyjności. ci Gospodarki Polski. Tadeusz Baczko Instytut Nauk Ekonomicznych PAN Od Innowacyjnego Esperanto do Raportów w o Innowacyjności ci Gospodarki Polski Tadeusz Baczko Instytut Nauk Ekonomicznych PAN Od pytań podstawowych Co jest powodem, Ŝe e czołowe owe centra badawcze w Polsce

Bardziej szczegółowo

Koncepcja SMART SPECIALISATION a Polityka Spójności UE po 2014

Koncepcja SMART SPECIALISATION a Polityka Spójności UE po 2014 Koncepcja SMART SPECIALISATION a Polityka Spójności UE po 2014 Małgorzata Rudnicka Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego Wydział Innowacyjności

Bardziej szczegółowo

Kierunkowe efekty kształcenia

Kierunkowe efekty kształcenia Kierunkowe efekty kształcenia Kierunek: ekonomia Obszar kształcenia: nauki społeczne Poziom kształcenia: studia drugiego stopnia Profil kształcenia: ogólnoakademicki Uzyskane kwalifikacje: magister Symbol

Bardziej szczegółowo

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013 Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013 Regionalny program operacyjny jest narzędziem słuŝącym realizacji strategii rozwoju regionu przy wykorzystaniu środków Unii Europejskiej w latach

Bardziej szczegółowo

Bank partnerem wspierającym innowacyjne rozwiązania klientów

Bank partnerem wspierającym innowacyjne rozwiązania klientów Bank partnerem wspierającym innowacyjne rozwiązania klientów AGENDA PREZENTACJI INNOWACJE W BIZNESIE POZYSKANIE FINANSOWANIA REALIZACJA ZAŁOŻEŃ od teorii i założeń do faktycznych możliwości i barier wachlarz

Bardziej szczegółowo

1. Prostota struktury organizacyjnej a innowacyjność organizacji - Magdalena Hopej-Kamińska, Marian Hopej, Robert Kamiński 13

1. Prostota struktury organizacyjnej a innowacyjność organizacji - Magdalena Hopej-Kamińska, Marian Hopej, Robert Kamiński 13 Wprowadzenie 9 1. Prostota struktury organizacyjnej a innowacyjność organizacji - Magdalena Hopej-Kamińska, Marian Hopej, Robert Kamiński 13 1.1. Model prostej struktury organizacyjnej 14 1.2. Organiczność

Bardziej szczegółowo

Fundusze Europejskie na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i innowacji

Fundusze Europejskie na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i innowacji Fundusze Europejskie na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i innowacji Webinarium nr 4-8 grudnia 2016 Projekt Fundusze Europejskie na jedynce prasy lokalnej i regionalnej jest realizowany w ramach konkursu

Bardziej szczegółowo

Joint Master of Science in International Business and Management (JMSCIBM)

Joint Master of Science in International Business and Management (JMSCIBM) Joint Master of Science in International Business and Management (JMSCIBM) PUEB (Poznań University of Economics and Business) NTU (Nottingham Trent University) dr Łukasz Puślecki Programme Director PUEB-NTU

Bardziej szczegółowo

Wsparcie dla przedsiębiorców w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny

Wsparcie dla przedsiębiorców w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Wsparcie dla przedsiębiorców w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, 2014-2020 Marcin Łata Departament Konkurencyjności i Innowacyjności Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Katowice, 16 maja

Bardziej szczegółowo

Maciej Zastempowski. Uwarunkowania budowy potencja u innowacyjnego polskich ma ych i rednich przedsi biorstw

Maciej Zastempowski. Uwarunkowania budowy potencja u innowacyjnego polskich ma ych i rednich przedsi biorstw Maciej Zastempowski Uwarunkowania budowy potencja u innowacyjnego polskich ma ych i rednich przedsi biorstw Wstęp... 13 Rozdział 1. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw... 21 1.1. Kontrowersje wokół

Bardziej szczegółowo

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Konferencja: Koncepcja systemu ewaluacji polityki naukowej w Polsce Warszawa, 3 grudnia 2010 r.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Konferencja: Koncepcja systemu ewaluacji polityki naukowej w Polsce Warszawa, 3 grudnia 2010 r. Fundacja na rzecz Nauki Polskiej Marta Łazarowicz-Kowalik Konferencja: Koncepcja systemu ewaluacji polityki naukowej w Polsce Warszawa, 3 grudnia 2010 r. O Fundacji Największa pozarządowa organizacja finansująca

Bardziej szczegółowo

dr Zbigniew Dokurno Wrocław,

dr Zbigniew Dokurno Wrocław, 1 Załącznik nr 3 do wniosku habilitacyjnego dr Zbigniew Dokurno Wrocław, 16-10-2017 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Nauk Ekonomicznych Instytut Ekonomii Katedra Ekonomii Ekologicznej ul. Komandorska

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I

SPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I SPIS TREŚCI WSTĘP... 11 ROZDZIAŁ I POLITYKA EKONOMICZNA UNII EUROPEJSKIEJ NA RZECZ ZAPEWNIENIA KONKURENCYJNEGO I SPÓJNEGO TERYTORIUM... 21 1.1. Polityka ekonomiczna w koncepcjach teoretycznych europejskiej

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH Studia I stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność PROGRAM OF BACHELOR STUDIES Graduate profile Graduate has a general theoretical knowledge in the field

Bardziej szczegółowo

Zespół do spraw Transformacji Przemysłowej Departament Innowacji

Zespół do spraw Transformacji Przemysłowej Departament Innowacji Zespół do spraw Transformacji Przemysłowej 26.07.2016 Departament Innowacji Kierunki transformacji polskiej gospodarki 5 Filarów rozwoju gospodarczego Polski Reindustrializacja Rozwój innowacyjnych firm

Bardziej szczegółowo

Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014

Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014 Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020/strony/ glowna.aspx 2 I Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa oraz konsorcja naukowoprzemysłowe

Bardziej szczegółowo

PLANY I PROGRAMY STUDIÓW

PLANY I PROGRAMY STUDIÓW WYDZIAŁ INŻYNIERII PRODUKCJI I LOGISTYKI PLANY I PROGRAMY STUDIÓW STUDY PLANS AND PROGRAMS KIERUNEK STUDIÓW FIELD OF STUDY - ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI - MANAGEMENT AND PRODUCTION ENGINEERING Studia

Bardziej szczegółowo

Co to jest innowacja?

Co to jest innowacja? dane informacja wiedza Co to jest innowacja? Renata Wasiewicz Wpływ innowacji na rozwój przedsiębiorczości i społeczności lokalnych w Regionie Lubelskim Fazy przetwarzania wiedzy dane Hierarchia wiedzy

Bardziej szczegółowo

PROGRAM OPERACYJNY INTELIGENTNY ROZWÓJ

PROGRAM OPERACYJNY INTELIGENTNY ROZWÓJ PROGRAM OPERACYJNY INTELIGENTNY ROZWÓJ Celem Programu jest promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje oraz rozwijanie powiązań i synergii między przedsiębiorstwami, ośrodkami badawczo-rozwojowymi

Bardziej szczegółowo

Warszawa, 28 marca 2011r. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki

Warszawa, 28 marca 2011r. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Warszawa, 28 marca 2011r. Stawiamy na innowacje Kluczem do stałego i szybkiego rozwoju gospodarczego są: - maksymalizacja efektywności wykorzystania zasobów (wiedzy, kapitału, pracy, zasobów naturalnych

Bardziej szczegółowo

Joint Master of Science in International Business and Management (JMSCIBM)

Joint Master of Science in International Business and Management (JMSCIBM) Joint Master of Science in International Business and Management (JMSCIBM) PUEB (Poznań University of Economics and Business) NTU (Nottingham Trent University) dr Łukasz Puślecki Programme Director PUEB-NTU

Bardziej szczegółowo

Wydział Inżynierii Produkcji i Logistyki Faculty of Production Engineering and Logistics

Wydział Inżynierii Produkcji i Logistyki Faculty of Production Engineering and Logistics Wydział Inżynierii Produkcji i Logistyki Faculty of Production Engineering and Logistics Plan studiów stacjonarnych II stopnia (magisterskich) na kierunku ZARZĄDZANIE I INŻYNIERIA PRODUKCJI MANAGEMENT

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie... 9

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie... 9 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 9 ROZDZIAŁ I Teoretyczne ujęcie innowacji... 11 1. Innowacje-proces innowacyjny-konkurencyjność... 11 2. System innowacyjny na poziomie regionu... 15 3. System innowacyjny a

Bardziej szczegółowo

WIEDZA INNOWACJE TRANSFER TECHNOLOGII EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE

WIEDZA INNOWACJE TRANSFER TECHNOLOGII EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE WIEDZA INNOWACJE TRANSFER TECHNOLOGII EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE RCITT to: Doświadczony Zespół realizujący projekty Baza kontaktów w sferze nauki i biznesu Fachowe doradztwo Otwartość na nowe pomysły

Bardziej szczegółowo

Wydział Nauk Ekonomicznych i Prawnych. Program kształcenia. na specjalności Biznes międzynarodowy. (z wykładowym językiem angielskim) na kierunku

Wydział Nauk Ekonomicznych i Prawnych. Program kształcenia. na specjalności Biznes międzynarodowy. (z wykładowym językiem angielskim) na kierunku Wydział Nauk Ekonomicznych i Prawnych Program kształcenia na specjalności Biznes międzynarodowy (z wykładowym językiem angielskim) na kierunku Zarządzanie Plan i programy specjalności Biznes międzynarodowy

Bardziej szczegółowo

Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE

Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE R O Z P R A W A H A B I L I T A C Y J N A Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE Toruń 2011 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI Wstęp...................................................

Bardziej szczegółowo

Ewaluacja w strategiach rozwiązywania problemów

Ewaluacja w strategiach rozwiązywania problemów Ewaluacja w strategiach rozwiązywania problemów społecznych Beata Bujak Szwaczka Proregio Consulting Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Planowanie

Bardziej szczegółowo

Nomenklatura statystyczna w przedsiębiorstwie i w handlu (Statistic Nomenclature applicable in companies and trade)

Nomenklatura statystyczna w przedsiębiorstwie i w handlu (Statistic Nomenclature applicable in companies and trade) Nomenklatura statystyczna w przedsiębiorstwie i w handlu (Statistic Nomenclature applicable in companies and trade) Prezentacja opracowana na podstawie materiałów seminariów realizowanych w ramach projektu

Bardziej szczegółowo

Monitorowanie celów globalnych przez statystykę publiczną a pomiar wkładu biznesu w ich realizację

Monitorowanie celów globalnych przez statystykę publiczną a pomiar wkładu biznesu w ich realizację Monitorowanie celów globalnych przez statystykę publiczną a pomiar wkładu biznesu w ich realizację Platforma SDG na Portalu Informacyjnym GUS Core SDG indicators in enterprise reporting UNCTAD Monika Gorzelak

Bardziej szczegółowo

Możliwości zwiększania efektywności wykorzystania zasobów polskich MSP EDIT VALUE nowoczesne narzędzie wspierające decyzje gospodarcze

Możliwości zwiększania efektywności wykorzystania zasobów polskich MSP EDIT VALUE nowoczesne narzędzie wspierające decyzje gospodarcze Możliwości zwiększania efektywności wykorzystania zasobów polskich MSP EDIT VALUE nowoczesne narzędzie wspierające decyzje gospodarcze 16.10. 2014, Konstantynów Łódzki AGENDA EDIT VALUE TOOL Narzędzie

Bardziej szczegółowo

Cloud Computing wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw i gospodarkę Polski Bohdan Wyżnikiewicz

Cloud Computing wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw i gospodarkę Polski Bohdan Wyżnikiewicz Cloud Computing wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw i gospodarkę Polski Bohdan Wyżnikiewicz Warszawa, 17 grudnia 2012 r. Co to jest cloud computing? Cloud computing jest modelem umożliwiającym wygodny

Bardziej szczegółowo

Nowa perspektywa finansowa UE nowe uwarunkowania

Nowa perspektywa finansowa UE nowe uwarunkowania Wydział Zarządzania Regionalnym Programem Operacyjnym Nowa perspektywa finansowa UE nowe uwarunkowania UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Rozporządzenie ogólne PE i Rady Ukierunkowanie

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 Daniel Szczechowski Departament Konkurencyjności i Innowacyjności Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Opole, 13 listopada 2014 r. Potencjał innowacyjny

Bardziej szczegółowo

Innowacyjność Polski (makro) Platforma Internetowa - INNOWACJE DLA PRZEMYSŁU I NAUKI. Miejsce w rankingu innowacyjności EU -2010

Innowacyjność Polski (makro) Platforma Internetowa - INNOWACJE DLA PRZEMYSŁU I NAUKI. Miejsce w rankingu innowacyjności EU -2010 Platforma Internetowa - INNOWACJE DLA PRZEMYSŁU I NAUKI NCBiR 11-0026-10 / 2010 Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Zebranie KLUBU PARTNERA 14 maja 2012 Badania i rozwój to przemiana pieniędzy w wiedzę.

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego

EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego STUDIA EUROPEJSKIE Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego Numer 3 (75) 2015 Warszawa 2015 Recenzowany kwartalnik Studia Europejskie wydawany przez: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego

Bardziej szczegółowo

Dr Sabina Cisek Instytut Studiów Informacyjnych Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagielloński

Dr Sabina Cisek Instytut Studiów Informacyjnych Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagielloński Dr Sabina Cisek Instytut Studiów Informacyjnych Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytet Jagielloński 1 Nie wszystkie a wybrane organizacje narodowe, zrzeszające bibliotekarzy/biblioteki

Bardziej szczegółowo

MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA

MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA MAKROEKONOMIA II KATARZYNA ŚLEDZIEWSKA WYKŁAD XII WZROST GOSPODARCZY cd. Chiny i ich wzrost gospodarczy Podstawy endogenicznej teorii wzrostu Konsekwencje wzrostu endogenicznego Dwusektorowy model endogeniczny

Bardziej szczegółowo

PLANY STUDIÓW II 0 NIESTACJONARNYCH 4 SEMESTRY 720 godz punktów ECTS I ROK STUDIÓW ( od roku akademickiego 2012/2013) studia 2 letnie

PLANY STUDIÓW II 0 NIESTACJONARNYCH 4 SEMESTRY 720 godz punktów ECTS I ROK STUDIÓW ( od roku akademickiego 2012/2013) studia 2 letnie I ROK STUDIÓW ( od roku akademickiego 2012/2013) Handel i marketing Semestr zimowy (1) Semestr letni (2) 1. Koncepcje zarządzania A 5 9 18 E Doktryny ekonomiczne i ich rozwój A 3 18 - ZK 3. Zarządzanie

Bardziej szczegółowo

Wsparcie dla polskich firm w ramach programu COSME.

Wsparcie dla polskich firm w ramach programu COSME. Wsparcie dla polskich firm w ramach programu COSME Wsparcie dla polskich firm w ramach programu COSME 1. Wprowadzenie 2. COSME 3. Finansowanie 4. Enterprise Europe Network 5. Wsparcie prowadzenia 6. 7.

Bardziej szczegółowo

Ocena realizacji celu strategicznego RIS: Integracja środowisk społecznogospodarczych. Wanda M. Gaczek Józef Komorowski Rober Romanowski

Ocena realizacji celu strategicznego RIS: Integracja środowisk społecznogospodarczych. Wanda M. Gaczek Józef Komorowski Rober Romanowski Ocena realizacji celu strategicznego RIS: Integracja środowisk społecznogospodarczych regionu Wanda M. Gaczek Józef Komorowski Rober Romanowski Struktura opracowania 1. Źródła informacji, metoda oceny

Bardziej szczegółowo

Transfer technologii oraz mechanizmy współpracy -tendencje w Polsce, Europie i na świecie

Transfer technologii oraz mechanizmy współpracy -tendencje w Polsce, Europie i na świecie Transfer technologii oraz mechanizmy współpracy -tendencje w Polsce, Europie i na świecie 2 Pojęcie transferu technologii Transfer technologii to: "przekazywanie określonej wiedzy technicznej oraz organizacyjnej

Bardziej szczegółowo

WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY

WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY WZROST KONKURENCYJNOŚCI KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW 2004-2006 Krzysztof Gulda p.o. Dyrektora Departament Innowacyjności

Bardziej szczegółowo

Nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej 2014-2020. Warszawa, 14 października 2014 r.

Nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej 2014-2020. Warszawa, 14 października 2014 r. Nowa perspektywa finansowa Unii Europejskiej 2014-2020 Warszawa, 14 października 2014 r. 1 Cele tematyczne 2 Programy operacyjne na poziomie krajowym i regionalnym 3 Programy ramowe Unii Europejskiej Wsparcie

Bardziej szczegółowo

Możliwości inwestycyjne w Łódzkiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej

Możliwości inwestycyjne w Łódzkiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej Możliwości inwestycyjne w Łódzkiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej Czerwiec 2014 POLSKA* wiodąca destynacja dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 2012 roku silny gracz w Europie w 2012 roku 3. miejsce

Bardziej szczegółowo

Doświadczenia WCTT w transferze technologii. Dr Jacek Firlej Wrocław, r.

Doświadczenia WCTT w transferze technologii. Dr Jacek Firlej Wrocław, r. Doświadczenia WCTT w transferze technologii Dr Jacek Firlej Wrocław, 16.10.2014 r. WCTT o nas Wrocławskie Centrum Transferu Technologii jednostka PWr, najstarsze centrum w Polsce (od 1995). 1. Wsparcie

Bardziej szczegółowo

Wykaz haseł identyfikujących prace dyplomowe na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania

Wykaz haseł identyfikujących prace dyplomowe na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Kierunek Analityka Gospodarcza Analiza ryzyka działalności gospodarczej Business Intelligence Ekonometria Klasyfikacja i analiza danych Metody ilościowe na rynku kapitałowym Metody ilościowe w analizach

Bardziej szczegółowo

Strategie Inteligentnych Specjalizacji RIS3 dzisiaj i po 2020 roku

Strategie Inteligentnych Specjalizacji RIS3 dzisiaj i po 2020 roku Strategie Inteligentnych Specjalizacji RIS3 dzisiaj i po 2020 roku Rzeszów, 4 kwietnia 2018 Podkarpacka RIS3 Wizja Regionu: ekologicznie i społecznie zrównoważona, innowacyjna i konkurencyjna gospodarka

Bardziej szczegółowo

Wsparcie działalności MŚP ze środków UE. Listopad 2014 r. KPMG Tax M.Michna sp. k.

Wsparcie działalności MŚP ze środków UE. Listopad 2014 r. KPMG Tax M.Michna sp. k. Wsparcie działalności MŚP ze środków UE Listopad 2014 r. KPMG Tax M.Michna sp. k. Spis treści I. Horyzont 2020 II. COSME III. JEREMIE 1 Horyzont 2020 obszary wsparcia FILAR: Wiodąca pozycja w przemyśle:

Bardziej szczegółowo

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.

Bardziej szczegółowo

ZJAZDY, KONFERENCJE, SYMPOZJA, SEMINARIA MIĘDZYNARODOWE 2012 - European Federation of Public Service Unions (EPSU), European Confederation of

ZJAZDY, KONFERENCJE, SYMPOZJA, SEMINARIA MIĘDZYNARODOWE 2012 - European Federation of Public Service Unions (EPSU), European Confederation of ZJAZDY, KONFERENCJE, SYMPOZJA, SEMINARIA MIĘDZYNARODOWE 2012 - European Federation of Public Service Unions (EPSU), European Confederation of Independent Trade Unions (CESI) and EU Public Administration

Bardziej szczegółowo

Pozycja mikroprzedsiębiorstw w regionalnych systemach innowacji

Pozycja mikroprzedsiębiorstw w regionalnych systemach innowacji 2010 Pozycja mikroprzedsiębiorstw w regionalnych systemach innowacji Paweł Czyż Warszawa, maj 2010 WPROWADZENIE Ewolucja teorii wzrostu gospodarczego i podejścia do innowacji Od podejścia neoklasycznego

Bardziej szczegółowo

Semestr zimowy Mikroekonomia, Finanse Nie 1 ECTS

Semestr zimowy Mikroekonomia, Finanse Nie 1 ECTS KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-ZIP-271z Funkcjonowanie firmy w warunkach konkurencji THE FIRM IN A

Bardziej szczegółowo

Oferta dla przedsiębiorców w obszarze działania Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w nowej perspektywie finansowej na lata

Oferta dla przedsiębiorców w obszarze działania Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w nowej perspektywie finansowej na lata Oferta dla przedsiębiorców w obszarze działania Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w nowej perspektywie finansowej na lata 2007-2013 Warszawa, 17 maja 2007 r. Priorytety: Instytucja odpowiedzialna

Bardziej szczegółowo

STUDIA DRUGIEGO STOPNIA NIESTACJONARNE -Ekonomia - seminaria (uruchomienie seminarium nastąpi przy zapisaniu się minimum 8 osób)

STUDIA DRUGIEGO STOPNIA NIESTACJONARNE -Ekonomia - seminaria (uruchomienie seminarium nastąpi przy zapisaniu się minimum 8 osób) STUDIA DRUGIEGO STOPNIA NIESTACJONARNE -Ekonomia - seminaria (uruchomienie seminarium nastąpi przy zapisaniu się minimum 8 osób) Uprzejmie proszę o zapoznanie się z zamieszczonymi poniżej zagadnieniami

Bardziej szczegółowo

Wydatkowanie czy rozwój

Wydatkowanie czy rozwój Wydatkowanie czy rozwój priorytety Polityki Spójności 2014-2020 i nowego RPO Województwa Łódzkiego Agnieszka Dawydzik Dyrektor Departamentu Koordynacji Strategii i Polityk Rozwoju Łódź, 27 maja 2015 r.

Bardziej szczegółowo

Wsparcie małej i średniej przedsiębiorczości w ramach WRPO założenia programowe

Wsparcie małej i średniej przedsiębiorczości w ramach WRPO założenia programowe Wsparcie małej i średniej przedsiębiorczości w ramach WRPO 2014+ - założenia programowe Wielkopolskiego Departament Wdrażania Programu Regionalnego Wsparcie przedsiębiorczości w ramach WRPO 2007-2013 Podział

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r.

Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych Zarządzanie Logistyką w Przedsiębiorstwie, prowadzonych

Bardziej szczegółowo

Wsparcie dla MŚP w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, 2014-2020. 23 stycznia 2014 r.

Wsparcie dla MŚP w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, 2014-2020. 23 stycznia 2014 r. Wsparcie dla MŚP w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, 2014-2020 23 stycznia 2014 r. Założenia PO IR Najważniejsze założenia Programu: realizacja projektów B+R w konsorcjach biznesu i nauki,

Bardziej szczegółowo

Potencjał naukowy Wydziału Ekonomii. Poznań, 16 maja 2017 roku

Potencjał naukowy Wydziału Ekonomii. Poznań, 16 maja 2017 roku Potencjał naukowy Wydziału Ekonomii Poznań, 16 maja 2017 roku Plan prezentacji 1. Projekty międzynarodowe 2. Projekty NCN 3. Badania statutowe i MNiD 4. Wybrane rezultaty działań 5. Inne osiągnięcia Projekty

Bardziej szczegółowo

MALI I ŚREDNI PRZEDSIĘBIORCY W PROGRAMIE HORYZONT 2020 REGIONALNY PUNKT KONTAKTOWY PROGRAMÓW BADAWCZYCH UE PRZY UNIWERSYTECIE ŁÓDZKIM

MALI I ŚREDNI PRZEDSIĘBIORCY W PROGRAMIE HORYZONT 2020 REGIONALNY PUNKT KONTAKTOWY PROGRAMÓW BADAWCZYCH UE PRZY UNIWERSYTECIE ŁÓDZKIM CO TO JEST H2020? MALI I ŚREDNI PRZEDSIĘBIORCY W PROGRAMIE HORYZONT 2020 REGIONALNY PUNKT KONTAKTOWY PROGRAMÓW BADAWCZYCH UE PRZY UNIWERSYTECIE ŁÓDZKIM CO TO JEST H2020? Największy program Komisji Europejskiej

Bardziej szczegółowo

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Iwona Wendel Podsekretarz Stanu Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 22 maja 2014

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie innowacjami i transferem technologii / Kazimierz Szatkowski. Warszawa, cop Spis treści

Zarządzanie innowacjami i transferem technologii / Kazimierz Szatkowski. Warszawa, cop Spis treści Zarządzanie innowacjami i transferem technologii / Kazimierz Szatkowski. Warszawa, cop. 2016 Spis treści Wstęp 11 ROZDZIAŁ 1 Istota i rodzaje innowacji 17 1.1. Interpretacja pojęcia innowacji 17 1.2. Cele

Bardziej szczegółowo

FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA

FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA prof. nzw. dr hab. Beata Filipiak Unia Europejska stoi wobec konieczności wzmocnienia swojej międzynarodowej pozycji konkurencyjnej w obliczu zmieniających

Bardziej szczegółowo

KLASTRY TRADYCYJNEJ śywności konferencja: RYNEK TRADYCYJNEJ śywności O UZNANEJ JAKOŚCI Grudnia 2007

KLASTRY TRADYCYJNEJ śywności konferencja: RYNEK TRADYCYJNEJ śywności O UZNANEJ JAKOŚCI Grudnia 2007 KLASTRY TRADYCYJNEJ śywności konferencja: RYNEK TRADYCYJNEJ śywności O UZNANEJ JAKOŚCI 10 11. Grudnia 2007 Prof.dr hab. Małgorzata Duczkowska- Piasecka Katedra Biznesu Międzynarodowego SGH I Uczestnicy

Bardziej szczegółowo

Obecne i nowe usługi polskiego systemu wsparcia MŚP

Obecne i nowe usługi polskiego systemu wsparcia MŚP 2010 Aneta Wilmańska Zastępca Prezesa PARP Obecne i nowe usługi polskiego systemu wsparcia MŚP Wsparcie dla innowacyjnych przedsiębiorstw nowe perspektywy Warszawa, 26 maja 2010 r. PARP na rzecz rozwoju

Bardziej szczegółowo