Testament. Testament niedziela, 29 maja :44 - Poprawiony wtorek, 30 września :10

Transkrypt

1 Testament Polskie prawo przewiduje dwa źródła powołania do spadku: ustawę i testament. TESTAMENT jest czynnością prawną jednostronną i odwołalną, przez którą testator, tj. spadkodawca rozrządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Istnieje pełna swoboda testowania. Podczas sporządzania testamentu i przy dokonywaniu podziału swego majątku spadkodawca może kierować się wyłącznie swoją wolą i uznaniem, i w ten sposób może zmienić ustawowy porządek dziedziczenia, który wynikałby z ustawy. Ma też możliwość powołania osób z nim niespokrewnionych. Testament może zawierać oświadczenie woli tylko jednego testatora. Z art. 942 Kodeksu cywilnego wynika zakaz testamentów wspólnych. Oznacza to, że jeżeli oświadczenie obejmujące rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci złożyli wspólnie np. małżonkowie to taki testament jest bezwzględnie nieważny. Jednak zakaz sporządzania testamentów wspólnych nie wyklucza uznania oświadczeń woli złożonych łącznie przez dwoje spadkodawców w formie testamentu allograficznego za dwa oddzielne testamenty ustne. Zdolność testowania zgodnie z art KC nabywa się z chwilą uzyskania pełnej zdolności do czynności prawnych, czyli zdolność testowania ma osoba, która ukończyła 18 lat lub przed ukończeniem tego wieku zawarła związek małżeński oraz nie została ubezwłasnowolniona. Spadkodawca musi mieć zdolność testowania w chwili sporządzania (lub odwołania) testamentu. Późniejsza utrata lub nabycie zdolności testowania pozostaje bez wpływu na ważność testamentu sporządzonego wcześniej. Testament sporządzony przez osobę niemającą zdolności testowania jest bezwzględnie nieważny i nie może być konwalidowany np. przez potwierdzenie testamentu po uzyskaniu pełnoletniości (M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny. Komentarz do artykułów , 2011, t. II, s. 1074). Zgodnie z 2 art. 944 KC testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela. Z tego art. wynika zasada osobistego działania przy sporządzaniu testamentu. Testament można sporządzić tylko osobiście, wykluczone jest działanie przez przedstawiciela lub pełnomocnika. Oznacza to również. że po zmarłej osobie małoletniej lub ubezwłasnowolnionej może mieć miejsce wyłącznie dziedziczenie ustawowe. Przepisy prawa spadkowego przewidują kilka różnych form testamentu. Testament jest ważny, jeżeli został sporządzony w jednej z tych form. Prawo polskie wyróżnia dwie kategorie testamentów: testamenty zwykłe i testamenty szczególne. TESTAMENTY ZWYKŁE mogą być sporządzone przez każdą osobę mającą zdolność testowania w dowolnie wybranej chwili. Jeżeli testament nie zostanie odwołany przez testatora, określa porządek dziedziczenia niezależnie od tego ile czasu upłynęło pomiędzy sporządzeniem testamentu a otwarciem spadku. Należy również podkreślić, że z zasady osobistego działania przy sporządzaniu testamentu wywodzi się także zakaz upoważnienia w testamencie osoby trzeciej do określenia osoby spadkobiercy czy zapisobiercy lub przedmiotu zapisu (M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s. 1074). Nie oznacza to jednak, iż testator nie może korzystać z pomocy osób trzecich przy formułowaniu postanowień testamentu, na przykład adwokata czy notariusza. Nieważny jednak będzie testament sporządzony pod wpływem sugestii osób trzecich, które wypaczają lub zniekształcają rzeczywistą wolę testatora (post. SN z dnia 22 stycznia 1974 r., III CRN 326/73, OSN 1974, nr 11, poz. 199). Do testamentów zwykłych zaliczamy: 1. testament notarialny, 2. testament własnoręczny (holograficzny) oraz 3. testament allograficzny. Ad. 1 Testamenty zwykłe - TESTAMENT NOTARIALNY Forma aktu notarialnego jest najbezpieczniejszą formą testamentu, bo taki testament, w przeciwieństwie do spisanego własnoręcznie, jest trudno obalić. Testament notarialny różni się od pozostałych aktów tym, że zawarte jest w nim jednostronne oświadczenie woli. Testament notarialny aby był ważny: 1. powinien być sporządzony w kancelarii notarialnej, wyjątek: spadkodawca jest osobą chorą i nie może do niej dotrzeć; 2. obowiązkowo notariusz musi ustalić tożsamości spadkodawcy oraz sprawdzić, czy ma pełną zdolność do czynności prawnych i czy działa on świadomie; 3. powinien być podpisany, a jeśli osoba która sporządziła testament, nie jest w stanie się podpisać: nie umie lub nie może się podpisać, notariusz powinien uczynić wzmiankę na ten temat w treści testamentu 1 / 7

2 pod rygorem jego nieważności; 4. wszelkie poprawienia w akcie notarialnym mogą być dokonywane jedynie przez skreślenie i objaśnienie poprawek na końcu dokumentu. Testator w trakcie dokonywania tej czynności nie może być razem z krewną ani osobą spowinowaconą; 5. musi być koniecznie sporządzony w języku, który zna spadkodawca, ale jeśli testator nie rozumie tego języka, w którym został sporządzony testament, obowiązkiem notariusza jest wezwanie tłumacza. Polak może sporządzić testament notarialny poza granicami kraju rolę notariusza sprawuje wówczas konsul; 6. powinien być odczytany przez notariusza i przyjęty przez testatora. Po odczytaniu i przyjęciu tego aktu powinien zostać on podpisany przez spadkodawcę i notariusza, o czym należy uczynić wzmiankę w treści sporządzonego aktu. Oryginały testamentów notarialnych przechowywane są kancelarii notarialnej 7. powinien wskazywać datę czynności, miejsce dokonania czynności, notariusza, przed którym dokonano czynności, powinna być oznaczona kancelaria notarialna, powinny być oznaczone, w sposób dokładny osoby biorące udział w spisaniu testamentu, powinno być zawarte dokładne oświadczenie woli, na żądanie strony powinien zawierać istotne fakty i okoliczności zaistniałe przy spisywaniu testamentu, Za dokonanie czynności notarialnych notariuszowi przysługuje wynagrodzenie, które nie może być wyższe niż maksymalne stawki taksy notarialnej dla sporządzania testamentów określone w 8 pkt. 3-5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Opłata notarialna za sporządzenie testamentu wynosi 50 zł. W przypadku, gdy zawiera on zapis, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku zł. Odwołanie testamentu to koszt 30 zł. Do każdej z kwot należy doliczyć 23 % VAT. Testament notarialny powinien określać, ilu jest spadkobierców i czy dziedziczą oni majątek w różnych częściach. Grono spadkobierców może ulec zmianie, jeśli ktoś z nich zrzeknie się spadku lub nie dożyje jego otwarcia. Postanowienia zawarte w testamencie mogą ulec zmianie, poprzez napisanie nowego testamentu. Ta sama zasada dotyczy testamentu notarialnego, który można nawet odwołać poprzez napisanie nowego i wyraźne zaznaczenie, że poprzedni ma być odwołany. Zatem testament można odwołać w każdej chwili. Odwołanie testamentu może nastąpić poprzez sporządzenie nowego testamentu lub zniszczenie starego testamentu. Odwołanie testamentu sporządzonego u notariusza można zrobić zwykłą formą pisemną. Wynika z tego, że testament można odwołać w innej formie niż ta, w której został sporządzony. W testamencie notarialnym może być dokonany zapis windykacyjny na podstawie nowelizacji KC, która weszła w życie w dniu 23 października 2011 r. Zgodnie z art. 981 ze znaczkiem 1 1 KC w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku, bez konieczności podejmowania jakichkolwiek dodatkowych działań (zapis windykacyjny). Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być (art. 981 znaczkiem 1 1 KC): 1. rzecz oznaczona co do tożsamości 2. zbywalne prawo majątkowe 3. przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne 4. ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności Przed nowelizacją KC, jeżeli spadkodawca w testamencie przeznaczył określonej osobie konkretną rzecz to takie oświadczenie na wypadek śmierci traktowane było jak zapis zwykły (zobowiązanie spadkobierców do określonego świadczenia majątkowego na rzecz danej osoby), a kiedy przedmioty majątkowe przeznaczone konkretnej osobie wyczerpywały cały spadek to takie oświadczenie traktowane było jako powołanie do spadku. Na podstawie nowelizacji KC spadkodawca może przeznaczyć określony przedmiot majątkowy konkretnej osobie. Osoba, która nabyła własność rzeczy na podstawie zapisu windykacyjnego może odpowiadać za zapłatę zachowku. Ma to miejsce w sytuacji, w której uprawniony do zachowku nie może otrzymać zachowku od spadkobiercy. Przysporzenia dokonane przez testatora w drodze zapisów windykacyjnych są traktowane na równi z darowiznami. Wartość zapisów jest uwzględniana przy obliczaniu zachowku i zaliczana na jego poczet. Nabycie własności w drodze zapisu windykacyjnego jest również objęte podatkiem od spadków i darowizn. Sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego uznaje się za najbezpieczniejszy sposób wyrażenia woli w zakresie rozrządzeń na wypadek śmierci z uwagi na charakter tego dokumentu, sposób jego sporządzenia oraz przechowywania. Ad. 2 Testamenty zwykłe - TESTAMENT WŁASNORĘCZNY, CZYLI HOLOGRAFICZNY Jest najbardziej popularną formą testamentu, jest łatwy do sporządzenia i fakt jego sporządzenia testator może ukryć przed zainteresowanymi. Testament holograficzny jest dokumentem prywatnym 2 / 7

3 Zgodnie z art KC spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Z powyższego wynika, że nie można się tutaj posługiwać jakimkolwiek urządzeniem do pisania np. komputerem. Z kolei nieważne jest jakim narzędziem piszącym (ołówkiem, piórem, długopisem) posługuje się testator i na jakim podłożu utrwala pismo. W testamencie własnoręcznym testator rozporządza majątkiem należącym tylko do niego. Spadkodawca musi być osobą pełnoletnią, z pełną zdolnością do czynności prawnych. Testament będzie ważny dopiero po umieszczeniu w nim podpisu i daty. Czyli musi być on spisany w języku znanym spadkodawcy, jego własną ręką, czytelnie. Można dokonywać w nim zmian lub go unieważnić. Każda poprawka, zmiana musi być jednak podpisana. Podpis pełni dwie funkcje, identyfikuje testatora oraz oznacza, że złożone oświadczenie jest ukończonym testamentem, czyli potwierdza wolę testowania (M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s. 1091). Kodeks cywilny nie stanowi, w jakim miejscu testamentu powinien znajdować się podpis spadkodawcy. Jednakże z funkcji, jaką spełnia podpis wynika, że powinien on być złożony pod rozrządzeniami testamentowymi. W razie umieszczenia podpisu w innym miejscu testament jest ważny tylko wówczas, gdy związek podpisu z treścią testamentu jest oczywisty. Zgodnie z uchwałą SN z dnia 9 maja 1995 r., (III CZP 56/95) podpis nie może się znajdować na początku testamentu, w tekście lub na marginesie. Czyli brak podpisu pod testamentem pociąga za sobą jego nieważność. Jeżeli pod podpisem testator dopisał jeszcze jakieś postanowienia, powinien się pod nimi jeszcze raz podpisać, w przeciwnym wypadku postanowienia te nie będą brane pod uwagę. Testament własnoręczny powinien być również opatrzony datą jego sporządzenia: dzień, miesiąc i rok. Ma to istotne znaczenie w przypadku, gdy spadkodawca pozostawił kilka testamentów i wówczas data będzie istotna dla ustalenia kolejności, w jakiej zostały one sporządzone. Data jest ważna przy określeniu, czy testator w chwili sporządzania testamentu miał zdolność testowania. Brak daty powoduje nieważność testamentu własnoręcznego (art. 958 w zw. z art KC). Jednak zgodnie z 2 art. 949 KC brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. Zgodnie z orzecznictwem osoba sporządzająca testament własnoręczny, która w jego treści wymienia swoje imię i nazwisko przed rozrządzeniem majątkiem, nie dopełnia tym samym obowiązku podpisania testamentu w rozumieniu art KPC. Zgodnie z doktryną prawniczą podpis powinien zawierać pełne dane identyfikujące osobę fizyczną, tj. pełne imię i nazwisko. W literaturze prawniczej dopuszcza się możliwość złożenia podpisu niepełnego, np. pierwsza litera imienia i nazwisko, samo nazwisko, skrót nazwiska, jakiego zwykle dana osoba używa, znak graficzny podpisu (parafa), pseudonim, byleby tylko złożony podpis pozwalał na jednoznaczną i niebudzącą wątpliwości identyfikację testatora (tak: M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s ). Wyjątkowo też można podpisać testament samym imieniem (tak: A. Szpunar, Forma podpisu na testamencie własnoręcznym, Rejent 1993, nr 3-4, s. 9) lub określając w liście stosunek osobisty autora listu do adresata, np. twoja mama (S. Wójcik (w:) System prawa cywilnego, t. IV, s. 195; M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s ). Ważne jest zatem, żeby taki niepełny podpis nie budził podejrzeń co do tożsamości spadkodawcy. Kodeks cywilny nie określa jak ma wyglądać podpis testatora. Testament podpisany tylko imieniem spadkodawcy jest nieważny. Wszelkie dopiski zawarte pod podpisem są nieważne, chyba że są także podpisane. Testator ma możliwość uzupełnienia i zmieniania treści testamentu holograficznego bez potrzeby sporządzania nowego testamentu. Wystarczy umieścić kolejne rozrządzenia na wypadek śmierci, i ważne aby były one opatrzone podpisem i datą ich sporządzenia. Dla ważności testamentu własnoręcznego nie ma znaczenia, czy testator zatytułował swój dokument jako testament. Ad. 3 Testamenty zwykłe - TESTAMENT ALOGRAFICZNY Polega on na złożeniu ustnego oświadczenia ostatniej woli wobec osób wskazanych w art. 951 KC. Zgodnie z tym artykułem spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), 3 / 7

4 starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Tak złożone oświadczenie spadkodawcy zostaje spisane w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Data nieprawdziwa lub brak daty sporządzenia protokołu pociąga za sobą nieważność testamentu. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, to należy zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Zgodnie z 3 art. 951 KC osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w sposób przewidziany w artykule niniejszym. Z uwagi na to, że protokół, w którym spisane jest oświadczenie spadkodawcy, ma charakter dokumentu urzędowego dość trudno jest taki testament podważyć. Świadkiem testamentu allograficznego nie może być zgodnie z art. 956 KC: 1. kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, 2. niewidomy, głuchy lub niemy, 3. kto nie może czytać i pisać, 4. kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament, 5. skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania. Niedopełnienie któregokolwiek wymogu formalnego pociąga za sobą nieważność testamentu allograficznego. TESTAMENTY SZCZEGÓLNE mogą zostać sporządzone tylko wtedy, gdy z uwagi na pewne okoliczności np. obawa rychłej śmierci spadkodawcy niemożliwe lub znacznie utrudnione jest sporządzenie testamentu zwykłego. Cechą charakterystyczną testamentów szczególnych jest inne ukształtowanie formalnych wymogów ich sporządzenia. Mogą one zostać sporządzone jedynie w szczególnych, ściśle określonych w ustawie, okolicznościach. Ich skuteczność zostaje ograniczona w czasie, mogą one utracić moc na skutek upływu czasu liczonego od chwili ustania okoliczności uzasadniających ich sporządzenie (A. Kidyba (red.), E. Niezbecka, Komentarz do art. 952 Kodeksu cywilnego, 2011). Testamenty szczególne charakteryzują się czasowo ograniczoną mocą tzn. zgodnie z art. 955 KC testament szczególny traci moc z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Do testamentów szczególnych zalicza się: testament ustny, testament sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym i testament wojskowy. Do testamentów szczególnych zalicza się: 1. testament ustny, 2. testament złożony podczas podróży na statku morskim lub powietrznym, 3. testament wojskowy. Ad. 1 TESTAMENT USTNY jako testament szczególny może zostać złożony, jeżeli zachodzi przynajmniej jedna z okoliczności wskazanych w art KC, a zatem: 1. istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy - obawa rychłej śmierci spadkodawcy jest zwrotem niedookreślonym, nie może być oceniana tylko na podstawie subiektywnych odczuć spadkodawcy, musi być uzasadniona również obiektywnie, tj. muszą wystąpić takie stany chorobowe lub skutki nagłych wypadków, które w świetle wiedzy lekarskiej oraz doświadczenia życiowego mogą spowodować rychły zgon. Ponadto obawa rychłej śmierci musi istnieć w chwili sporządzania testamentu. Jednak nie zawsze zgon testatora, wkrótce po sporządzeniu testamentu ustnego, pozwala na przyjęcie, iż w chwili testowania istniała obawa rychłej śmierci. Np. samobójstwo spadkodawcy. Przyjmuje się w doktrynie, że testament ustny sporządzony w warunkach zamiaru samobójczego nie może być uznany za sporządzony w okolicznościach uzasadniających obawę rychłej śmierci (post. SN z dnia 20 listopada 2003 r., III CK 7/02, OSNC 2005, nr 1, poz. 7). Jeżeli natomiast osoba, która targnęła się na swoje życie, znalazła się na skutek tego w stanie uzasadniającym obawę rychłej śmierci, to nie ma przeszkód do sporządzenia testamentu ustnego (tak: M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, s ). Również sam stan psychiczny testatora nie może być jedynym czynnikiem decydującym o istnieniu obawy rychłej śmierci, 4 / 7

5 stan ten musi być oparty na okolicznościach, które w świetle zasad wiedzy lekarskiej czy doświadczenia życiowego mogą prowadzić do zgonu (A. Łazarska, Prawno-medyczna wykładnia obawy rychłej śmierci jako przesłanka ważności testamentu ustnego, PiM 2007, nr 2, s. 86). 2. zachowanie zwykłej formy testamentu jest wskutek szczególnych okoliczności niemożliwe lub bardzo utrudnione - okoliczności uniemożliwiające lub znacznie utrudniające skorzystanie ze zwykłej formy testamentu nie zostały w ustawie wyliczone. Chodzi tu o okoliczności niecodzienne, odbiegające od normalnego stanu rzeczy np. klęski żywiołowe czy inne zdarzenia dezorganizujące życie zbiorowe (powódź, przerwanie komunikacji). Okoliczności szczególne muszą prowadzić do niemożliwości sporządzenia testamentu zwykłego lub do znacznych utrudnień w tym zakresie. Taka sytuacja wystąpi np. gdy spadkodawca nie jest w stanie udać się do notariusza albo nie jest w stanie sporządzić testamentu własnoręcznego. Testament ustny zostaje sporządzony w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Świadkiem jest osoba, do której spadkodawca kieruje swoje oświadczenie i która to oświadczenie przyjmuje. Nie musi to być osoba specjalnie wezwana do pełnienia roli świadka testamentu ustnego. Decyzja o tym, czy dana osoba ma być świadkiem, zależy od woli testatora. Zatem nie może być uznana za świadka osoba, która nie wyraziła zgody na pełnienie tej funkcji (J. Kremis, K. Górska (w:) E. Gniewek, Komentarz, s. 1581). Świadkiem testamentu może być również osoba, która przypadkowo przebywała w domu testatora i była obecna przez cały czas wyrażania ostatniej woli oraz oświadczenie to przyjęła (post. SN z dnia 8 lutego 2006 r., II CSK 128/05, Lex nr ). Stąd też świadkiem testamentu ustnego może być także osoba, która znalazła się w obecności testatora przypadkowo. Koniecznym warunkiem przypisania takiej osobie roli świadka testamentu ustnego jest jednak, aby osoba taka słyszała nie tylko, że to, co testator oświadczył, jest jego testamentem, lecz żeby usłyszała treść oświadczenia, tj. tę samą wypowiedź, która zawiera rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci (post. SN z dnia 14 lutego 2006 r., II CK 419/05, Lex nr ). Świadkiem testamentu może być osoba, do której spadkodawca kieruje swoje oświadczenie, jest obecna przy składaniu tego oświadczenia, świadoma swej roli, rozumie treść woli spadkodawcy i jest gotowa do jej spełnienia. Dla skuteczności testamentu ustnego konieczne jest stwierdzenie jego treści. Kodeks cywilny przewiduje dwa sposoby ustalenia treści testamentu ustnego: pisemny (art KC) i sądowy (art KC). Pismo stwierdzające treść testamentu powinni podpisać wszyscy świadkowie (art KC), świadkowie powinni być przesłuchani przed sądem (art KC). Stwierdzenia treści testamentu ustnego dokonuje się przez spisanie treści testamentu przed upływem roku od jego sporządzenia, czyli złożenia przez spadkodawcę oświadczenia swej ostatniej woli lub zgodne zeznania świadków złożone przed sądem w terminie 6 miesięcy od otwarcia spadku tzn. śmierci spadkodawcy. Pismo stwierdzające treść rozrządzeń spadkodawcy ma zostać sporządzone przez jednego ze świadków lub osobę trzecią (art KC). Może ono zostać spisane pismem ręcznym lub maszynowym. Pismo stwierdzające treść rozrządzeń spadkodawcy dla swej ważności wymaga podania miejsca i daty złożenia oświadczenia przez spadkodawcę oraz miejsca i daty sporządzenia pisma. Pismo to powinno zostać podpisane przez spadkodawcę i dwóch świadków albo wszystkich świadków. Pismo stwierdzające treść testamentu ustnego powinno zostać sporządzone przed upływem roku od złożenia oświadczenia przez spadkodawcę. Pismo stwierdzające treść testamentu ustnego jest dokumentem prywatnym i stanowi dowód, że spadkodawca złożył oświadczenie woli zawarte w piśmie. Jeżeli jednak wola spadkodawcy nie zostanie spisana przed upływem roku od złożenia oświadczenia przez spadkodawcę możliwe jest ustalenie treści dokonanych rozrządzeń w drodze zeznań świadków złożonych przed sądem przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku, czyli poprzez drugi sposób ustalenia treści testamentu: sądowe stwierdzenie treści testamentu ustnego. Polega ono na tym, że treść testamentu zostaje stwierdzona przez zgodne oświadczenie świadków złożone przed sądem, Termin sześciomiesięczny jest terminem zawitym i zostaje zachowany, gdy wniosek o przesłuchanie świadków został złożony w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku przed jego upływem. Ad. 2 Testament na polskim statku morskim lub powietrznym testator może sporządzić w ten sposób, iż oświadczy swoją ostatnią wolę wobec dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności 2 świadków. 5 / 7

6 Dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy podając datę jego spisania i pismo w obecności świadków odczytuje spadkodawcy. Pismo to podpisują następnie spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny. Ad. 3 Testament wojskowy może być sporządzony tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli. Sporządzanie testamentów wojskowych reguluje rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości z dnia 30 stycznia 1965 r. w sprawie testamentów wojskowych (Dz. U. Nr 7, poz. 38). Należy jednak podkreślić, że wskazane rozporządzenie nie wyklucza możliwości sporządzenia testamentu w innej formie, określonej w art KC. Rozporządzenie szczegółowo określa krąg osób uprawnionych do sporządzenia testamentu wojskowego. Mogą nimi być żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową, pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych oraz określone w rozporządzeniu osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym. Rozporządzenie przewiduje trzy formy testamentu wojskowego. Pierwsza polega na ustnym oświadczeniu woli sędziemu wojskowemu, który ją spisuje w protokole z podaniem miejsca i daty jego sporządzenia, odczytuje protokół spadkodawcy i czyni o tym wzmiankę, następnie protokół podpisują spadkodawca i sędzia, a jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, sędzia wojskowy powinien zamieścić w protokole uwagę wyjaśniającą powód braku podpisu spadkodawcy. Druga forma polega na tym, że spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie w obecności dwóch świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce i datę jej spisania, i tak sporządzone pismo podpisują spadkodawca i dwaj świadkowie. Trzecia forma może mieć zastosowanie w wypadku, gdy spadkodawca nie może się podpisać. Oświadcza wówczas swoją wolę ustnie w obecności trzech świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce i datę jej spisania, następnie pismo to odczytuje spadkodawcy i czyni o tym wzmiankę na dokumencie, po czym tak sporządzony testament podpisują wszyscy świadkowie. Cechą charakterystyczną testamentów szczególnych jest czasowe ograniczenie ich mocy. Zgodnie z art. 955 KC testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego. Jeżeli testator umrze przed upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności uzasadniających sporządzenie testamentu w formie szczególnej, testament szczególny pozostanie testamentem skutecznym i wywoła wszelkie skutki prawne związane z jego sporządzeniem, przy czym konieczne jest ustalenie treści testamentu w sposób i formie przewidzianej przez prawo. Uaktualniono: / 7

7 7 / 7