GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI, ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA 2010 ROK

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 do Uchwały nr XXXVII-30/2010 Rady Miejskiej w Wołominie z dnia r. GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI, ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA 2010 ROK ROZDZIAŁ I I.1. Wstępna ocena sytuacji, potrzeb i zasobów Diagnoza i opis sytuacji opracowane zostały na podstawie analizy danych pochodzących z następujących źródeł: 1. Raport z badania Problemy związane z piciem alkoholu, używaniem narkotyków i przemocą rówieśniczą w szkole na terenie Wołomin 2009 rok, MIRABO Pracownia badawczo szkoleniowa. 2. Dane z Ośrodka Profilaktyki i Terapii Uzależnień Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej. Przedmiotem badań była skala rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych takich jak nikotyna, alkohol, narkotyki, leki uspokajające i nasenne bez zalecenia lekarza, sterydy oraz innych zachowań problemowych młodzieży w Wołominie. Przedmiotem analizy była również skala przemocy rówieśniczej, relacje panujące w szkole pomiędzy uczniami i nauczycielami, jak też relacje pomiędzy uczniami i rodzicami. Badano również style spędzania wolnego czasu. Badania przeprowadzono na reprezentatywnej próbie losowej uczniów z 60 klas. Po 17 klas VI szkół podstawowych, I i III gimnazjów oraz 9 klas II liceów ogólnokształcących w Wołominie. Ankiety wypełniło 1227 uczniów, analizie poddano 1203 ankiety, 24 odrzucono ze zbioru. Realizację badania prowadzili przeszkoleni ankieterzy za zgodą dyrektorów szkół. I.2. Rozpowszechnienie używania alkoholu wśród młodzieży Przy analizie rozpowszechnienia używania alkoholu brano pod uwagę między innymi takie wskaźniki (aspekty): 1. inicjacje alkoholowe 2. częstość sięgania po alkohol w różnych okresach życia (w życiu, w ostatnim miesiącu, w ostatnim roku) 3. ilość wypijanego alkoholu przy ostatniej okazji 4. częstość upijania się w różnych okresach 5. rodzaje wypijanego alkoholu. Szczególnie ważne dla analizy zachowań problemowych, jak też podejmowanych działań interwencyjnych są dane z ostatniego roku a zwłaszcza z ostatniego miesiąca poprzedzającego badanie. Badania pokazują, że ponad połowa (58%) szóstoklasistów, ¾ uczniów I klasy gimnazjum (74,2%), 88% trzecioklasistów oraz 98,3% uczniów II 1

2 klas liceów ogólnokształcących przynajmniej raz w życiu piło alkohol. Wraz z wiekiem rośnie odsetek osób mających za sobą inicjację alkoholową. Warto zwrócić uwagę na wyraźne skoki w poszczególnych rocznikach. Widoczne jest również to, że z wiekiem rosną odsetki osób pijących sporadycznie (1-2 razy) i okazjonalnie (3-9 razy) alkohol w ostatnim miesiącu: kl. VI szkoły podstawowej 20% kl. I gimnazjum 27,4% kl. III gimnazjum 47,5% kl. II liceum 66,4% Regularnie tzn. 40 i więcej razy w miesiącu pije 0,3% sześcioklasistów, 0,7% gimnazjalistów oraz 3,4% licealistów. Zauważalny jest tutaj wyraźny skok z 0,7% na 3,4%. Najpopularniejszym alkoholem po który sięga badana młodzież jest piwo. Analiza wyników pokazuje jednak, że uczniowie nie ograniczają się wyłącznie do piwa, ale oprócz tego sięgają po wino i napoje wysokoprocentowe. Starsi uczniowie tj. kl. III gimnazjum i II liceów nie rezygnując z piwa dodają do niego napoje mocne. Ważną informacją jest też ile alkoholu (standardowych porcji - 10g czystego alkoholu) wypili nasi uczniowie podczas jednej okazji. W badanej populacji 8% podczas ostatniej okazji wypiło 9-13 standardowych porcji alkoholu (tj. 2-3 puszki piwa i 3-5 kieliszków wódki) Tzn., że chłopak o wadze około 60 kg po spożyciu 9 porcji alkoholu i upływie 1 godziny ma we krwi 2 a dziewczyna o wadze około 50 kg 3,1. Jest to stan zagrożenia życia. I.3. Upijanie się Badania pokazują, że im starsi uczniowie tym częstsze doświadczenie upijania się w różnych okresach: w życiu, w ostatnim roku i w ostatnim miesiącu. Z punktu widzenia zachowań problemowych szczególnie istotna jest analiza upijania się w ciągu ostatniego miesiąca. Pojedyncze upicia się w tym okresie deklarowało: 3,4% uczniów klas VI szkół podstawowych, 5,5% uczniów klas I gimnazjów, 14% uczniów klas III gimnazjów, 20% młodzieży klas II liceów. Przypadki osób, które w ostatnim miesiącu upijały się często (tj i powyżej 20 razy) wynosi około 2% uczniów z klas II LO. Miejscem gdzie młodsi uczniowie najczęściej piją alkohol jest własny dom. Z wiekiem rosną odsetki osób, które piją w domu u kogoś innego (prawdopodobnie podczas imprez i spotkań towarzyskich). Do picia w plenerze (a więc w miejscu publicznym) przyznają się częściej chłopcy z klas VI szkół podstawowych, a w klasach gimnazjalnych zacierają się różnice pomiędzy dziewczętami i chłopcami. W klasach II LO częściej chłopcy piją w takich warunkach 30%, dziewczęta 6%. Starsze dziewczęta wskazują, że częściej piły w barze, pubie, klubie. W deklaracjach badani podali również, że pili na wycieczce szkolnej. Taką deklarację złożyło około 2% uczniów klas VI, 2% uczniów klas I gimnazjum (dziewczęta), 5,5% chłopców i 3,7% dziewcząt z klas III gimnazjum i 3,7% dziewcząt oraz 7,4% chłopców klas II LO. 2

3 1. Narkotyki I.4. Rozpowszechnianie używania substancji psychoaktywnych Po narkotyki przynajmniej jeden raz w życiu sięgnęło 4,4% uczniów klas VI, 8,8% uczniów klas I gimnazjum. W klasach III gimnazjum odnotowano znacznie wyższy odsetek bo 21,2% a w klasach II LO 27,7%. W roczniku tym znacznie wyższy jest odsetek chłopców 40,6% niż dziewcząt 19,3%. Jak pokazują badania najczęściej używaną substancją jest marihuana lub haszysz. Użyło ich około 2% szóstoklasistów i 4,8% uczniów klas I gimnazjum. Wśród uczniów starszych III gimnazjum wyraźnie bo aż czterokrotnie wzrasta odsetek osób, które użyły marihuany lub haszyszu -16%. W klasach drugich LO sięgnęło po te narkotyki 26,6% uczniów. Drugą substancją najpopularniejszą wśród wołomińskiej młodzieży są substancje wziewne i grzyby halucynogenne. Szczególnej analizie poddano używanie marihuany i haszyszu przez młodzież klas III gimnazjów i II LO z uwzględnieniem różnych okresów życia. Na uwagę zasługuje dynamika wzrostu chłopców używających: - w ciągu życia 19% uczniów klas III gimnazjum, 40,6% uczniów klas II LO - w ciągu roku: skok z 18,6% uczniów klas III gimnazjum do 36,3% uczniów klas II LO. W skali miesiąca jest to wzrost z 6,7% uczniów klas III gimnazjum do 11,6% uczniów klas II LO. Analiza pokazuje również, że narkotyki uczniowie zdobywają głównie od kolegów/koleżanek dystrybucja bezpłatna. Zdarza się również zakup u osób z grupy rówieśniczej młodego dealera. 2. Leki i sterydy Używanie leków uspokajających i nasennych bez zalecenia lekarza jest zdecydowanie większe wśród dziewcząt we wszystkich badanych rocznikach. Po sterydy anaboliczne we wszystkich rocznikach sięgają częściej chłopcy. 3. Nikotyna Badania pokazują, że przynajmniej raz w życiu zapaliło papierosy 20,2% uczniów klas VI, 39,5% uczniów klas I gimnazjum, 57% uczniów klas III gimnazjum (uwaga wyższy odsetek dziewcząt niż chłopców; 62% dziewczęta, 52,7% chłopcy), 68,8% uczniów klas II LO. Z punktu widzenia działań profilaktycznych istotna jest wiedza jak często młodzi ludzie sięgają po papierosy, zwłaszcza w ciągu ostatniego miesiąca. Systematycznie po papierosy sięga (ponad 40 razy) 0,3% szóstoklasistów, 2,5% uczniów klas I gimnazjum, 13% uczniów klas III gimnazjum, 11,9% uczniów klas II LO. Jak widać szczególny wzrost uczniów palących regularnie występuje w klasach I i III gimnazjum. Szczegółowe analizy wskazują na wyraźny i silny związek pomiędzy używaniem różnych środków. Odnotowano dodatnią korelację pomiędzy częstością palenia, picia alkoholu i upijania się a częstością zażywania marihuany. Jest to bardzo ważna 3

4 zależność. Istotą zachowań problemowych w wieku dorastania jest to, że mają one tendencje do kumulowania się i wzajemnej stymulacji tzn., że jedne pociągają za sobą inne nieakceptowane sposoby zachowań. O takiej kumulacji szkodliwych zachowań możemy mówić we wszystkich badanych rocznikach. 4. Dostępność Analiza wyników pokazuje również, że w opinii badanych najbardziej dostępna substancją są papierosy. Problemu z ich kupieniem nie miałoby około 47% szóstoklasistów, 70% uczniów klas I gimnazjum, 85% uczniów klas III gimnazjum oraz 93% uczniów klas II LO (ponad połowa badanych miała ukończone 18lat). Drugą najbardziej dostępną substancją w ocenie badanych jest piwo.z jego zakupem nie miałoby problemów 44% uczniów klas VI, 64% uczniów klas I gimnazjum, 83% uczniów klas III gimnazjum oraz 95% uczniów klas II LO. Nieco trudniejsza do zdobycia byłaby wódka, z jej zdobyciem nie miałoby trudności 23% uczniów klas VI, 40% - I klas gimnazjum, 70% - III klas gimnazjum i 83% - II klas LO. Znacznie mniej dostępne w opinii badanych są narkotyki. Najłatwiej zdobyć jest substancje wziewne. Ze zdobyciem marihuany i haszyszu nie miałoby trudności około 8% uczniów klas VI, 12% uczniów klas I gimnazjum, 24% uczniów klas III gimnazjum oraz 38% uczniów klas II LO. I.5. Klimat szkoły Badania uwzględniały również aspekty przemocy szkolnej w relacji uczeń uczeń i uczeń nauczyciel. Najczęstszymi formami przemocy rówieśniczej było: - przemoc werbalna, - celowe popychanie lub przewracanie, - uderzenia i pobicia - zastraszanie i groźby. Wraz z wiekiem rośnie przemoc polegająca na wywieraniu presji, namawianiu do picia alkoholu, użycia narkotyków wbrew woli. Nasilenie doświadczeń bycia ofiarą we wszystkich rocznikach było wyższe wśród chłopców niż wśród dziewcząt. W deklaracjach uczniów problem agresji i przemocy ze strony nauczycieli najczęściej polegał na: - używaniu słów obraźliwych (27% uczniów klas VI, 34% uczniów klas I gimnazjum, 39,3% uczniów klas III gimnazjum, 35% uczniów klas II LO) - wyśmiewaniu (19,6% uczniów klas VI, 24,6% uczniów klas I gimnazjum, 32,4% uczniów klas III gimnazjum, 31,2% uczniów klas II LO) - popychaniu, szarpaniu (12,2% uczniów klas VI, 14,3% uczniów klas I gimnazjum, 13,6% uczniów klas III gimnazjum, 6,9% uczniów klas II LO) - zastraszaniu (7,2% uczniów klas VI, 11,4% uczniów klas I gimnazjum, 12,7% uczniów klas III gimnazjum, 8% uczniów klas II LO) - uderzaniu (6,3% uczniów klas VI, 7,4% uczniów klas I gimnazjum, 7% uczniów klas III gimnazjum, 2,3% uczniów klas II LO). Jak pokazują powyższe wyniki najbardziej nabrzmiały problem przemocy i agresji nauczycieli wobec uczniów jest w klasach gimnazjalnych (w deklaracjach uczniów). 4

5 Jednocześnie we wszystkich rocznikach dotyczył on bardziej chłopców niż dziewcząt. Wyniki pokazują, że im większe nasilenie poczucia bycia ofiarą agresji ze strony nauczyciela, tym silniejsze zaangażowanie badanych w zjawisko przemocy rówieśniczej zarówno w roli sprawcy i ofiary. Najczęściej wymienianą osobą, u której w sytuacji bycia ofiarą przemocy szkolnej szukaliby wsparcia, we wszystkich badanych rocznikach, jest osoba dorosła z kręgu rodziny (matka). Im starsi uczniowie, tym częściej wskazują na kogoś z grupy rówieśniczej (kolegę, koleżankę, rodzeństwo, chłopaka, dziewczynę). Na dalszym miejscy znalazł się wychowawca w szkole i pedagog. Niepokoi fakt, że 10% uczniów klas VI, 7,3% uczniów klas I gimnazjum, 11,2% uczniów klas III gimnazjum, 14% uczniów klas II LO w takiej sytuacji nie zwróciłoby się do nikogo, co oznacza, że samotnie staraliby się poradzić sobie z problemem. I.6. Atmosfera domowa Badaniom poddano również ocenę atmosfery domowej oraz główne przyczyny kłótni z rodzicami. Bardzo dobrze atmosferę w swoim domu ocenia ponad połowa szóstoklasistów i uczniów klas I gimnazjum, 46,8% uczniów klas III gimnazjum, 39,3% uczniów klas II LO. Z wiekiem maleje więc odsetek osób, które oceniają atmosferę w domu pozytywnie. Najczęstsze powody kłótni z rodzicami dotyczyły wyników w nauce (niezadowalających w opinii rodziców), spędzanie zbyt dużo wolnego czasu przy komputerze, bałaganu w pokoju, opryskliwy sposób zwracania się do rodziców. Wśród licealistów dość często pojawia się jako przyczyna kłótni z rodzicami picie alkoholu przez nastolatków (8,9%). Z oceną klimatu szkoły oraz sytuacją rodzinną powiązane są zachowania problemowe młodzieży. Istnieje poważny związek sytuacji szkolnej z używaniem substancji psychoaktywnych. Im niższa samoocena jako uczeń tym częstsze używanie środków psychoaktywnych. Sytuacja w szkole powiązana jest również z sytuacją rodzinną. Im gorsza ocena klimatu szkoły tym więcej kłótni z rodzicami i odwrotnie. I.7. Formy spędzania wolnego czasu Najbardziej popularną formą spędzania wolnego czasu we wszystkich badanych rocznikach jest korzystanie z komputera. Z różnym natężeniem tak relaksuje się aż 98,3% szóstoklasistów, 98% uczniów klas I i III gimnazjum oraz 100% uczniów klas II LO. Prawie codziennie robi to 65% szóstoklasistów oraz 75% uczniów klas I i III gimnazjum oraz II LO. Na drugim miejscu w klasach VI szkoły podstawowej oraz I i III gimnazjum jest uprawianie sportu, którego popularność spada w LO. Młodzież licealna częściej spędza czas wolny poza domem (z przyjaciółmi, w dyskotece, w klubie). 5

6 ROZDZIAŁ II II.1. Rozpowszechnianie używania substancji psychoaktywnych w całej populacji Rozpowszechnianie używania substancji psychoaktywnych (alkohol, narkotyki) w całej populacji wołomińskiej jest trudne do oszacowania ze względu na brak badań ankietowych wśród dorosłych mieszkańców. Trudno jest też oszacować liczbę problemowych użytkowników ze względu na to, że w lecznictwie odwykowym nie ma rejonizacji jak tez brak danych statystycznych z lecznictwa psychiatrycznego. Z danych pozyskanych z Ośrodka Profilaktyki i Terapii Uzależnień Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Wołominie wynika, że w 2009 roku z terenu gminy Wołomin: 1. do Poradni Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia zgłosiło się 306 osób uzależnionych oraz 139 osób współuzależnionych 2. do Poradni Terapii Uzależnienia od Substancji Psychoaktywnych zgłosiły się 44 osoby uzależnione oraz 17 osób współuzaleznionych 3. do Poradni Terapii Uzależnienia od Alkoholu dla Dzieci i Młodzieży zgłosiło się 8 osób uzależnionych oraz 32 osoby z rodzin dysfunkcyjnych 4. do Oddziału Dziennego Terapii Uzależnienia od Alkoholu na sześciotygodniowa terapię przyjęto 68 osób uzależnionych II. 2. Identyfikacja istniejących zasobów do wykorzystania w programie 1. Bardzo dobra znajomość istniejących programów profilaktycznych 2. Bardzo dobra, wieloletnia współpraca z placówkami oświatowymi w zakresie wdrażania programów profilaktycznych i interwencyjnych 3. Wykwalifikowana kadra do realizacji programów profilaktycznych 4. Dobra współpraca z Ośrodkiem Pomocy Społecznej, kuratorami Sądu Rejonowego, Wydziałem ds. Nieletnich oraz Wydziałem Prewencji Komendy Powiatowej Policji, Strażą Miejską 5. Dobre funkcjonowanie i rozwój ambulatoryjnej placówki lecznictwa odwykowego na terenie gminy 6. Dobra współpraca z placówkami stacjonarnymi w zakresie lecznictwa odwykowego ROZDZIAŁ III Cele i założenia programu 1 Cele i założenia programu definiowane były w oparciu o ocenę sytuacji i stan zasobów. Uwzględniają one również zadania własne gminy zawarte w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. 6

7 2 Głównym celem programu jest ograniczenie rozpowszechniania używania substancji psychoaktywnych oraz stosowania przemocy przez młodzież z gminy Wołomin (zachowań problemowych). Cele szczegółowe programu i cele ich realizacji: 1. Podnoszenie poziomu wiedzy uczniów wołomińskich szkół na temat środków psychoaktywnych i skutków ich używania. Cel ten będzie realizowany przez: a) wdrażanie cyklicznych programów profilaktycznych: - dostarczających wiedzy na temat używania substancji psychoaktywnych oraz indywidualnych, rodzinnych, społecznych konsekwencji ich zażywania, - kładących nacisk na zmianę stereotypowych przekonań uczniów i mitów krążących wśród rówieśników i w mediach na temat środków psychoaktywnych b) kształtowanie umiejętności życiowych takich jak budowanie pozytywnej samooceny, poczucia własnej wartości, umiejętności komunikowania się z dorosłymi i rówieśnikami, c) kształtowanie i wzmacnianie norm przeciwnych używania środków psychoaktywnych d) prowadzenie kampanii informacyjno edukacyjnych e) prowadzenie grup socjoterapeutycznych dla dzieci i młodzieży szkolnej w OPTU SPZOZ w Wołominie f) wdrażanie programów profilaktyki zintegrowanej wzmacniającej czynniki chroniące g) wprowadzenie badań ilościowych i jakościowych odbioru przez młodzież realizowanych programów i zajęć profilaktycznych 2. Udzielanie pomocy uczniom wykazującym zachowania problemowe. Cel ten będzie realizowany przez: a) wprowadzenie nowoczesnych programów interwencyjnych przy udziale szkoły b) szkolenie wychowawców klas, pedagogów w celu zdobycia odpowiednich kompetencji i podnoszenia poziomu umiejętności wychowawczych c) wsparcie w szkołach tzw. zespołów wychowawczych, których zadaniem będzie: określenie nurtujących problemów, przygotowanie, realizacja i monitorowanie programów działania d) współpraca z rodzicami w celu wypracowania wspólnych norm dotyczących używania substancji psychoaktywnych e) prowadzenie zajęć dla rodziców przy udziale szkoły jako ważnego kanału wpływu na zachowania młodzieży 3 7

8 f) prowadzenie zajęć warsztatowych dla rodziców podnoszących ich wiedzę na temat potrzeb dzieci i młodzieży, podnoszących ich umiejętności wychowawcze i wpływające na lepszą atmosferę domową 3. Pomoc uczniom mających problemy szkolne i zaniedbywanych środowiskowo. Cel ten będzie realizowany przez: a) wykorzystanie grup liderów młodzieżowych b) prowadzenie placówek wsparcia dziennego przez OPTU - SPZOZ w Wołominie c) wsparcie działalności klubów ognisk działających na terenie gminy 4. Ograniczenie dostępności do alkoholu osobom nieletnim. Cel ten będzie realizowany przez: a) podejmowanie działań interwencyjnych, kontrolnych przy współpracy z Komendą Policji Powiatowej oraz Strażą Miejską b) wprowadzenie programu monitorowanie dostępności alkoholu dla młodzieży w formie badań metodą tzw. tajnego klienta c) prowadzenie szkoleń dla sprzedawców dotyczących w szczególności sprzedaży alkoholu osobom nieletnim ROZDZIAŁ IV Kompleksowa pomoc rodzinom, w których występuje problem alkoholowy, narkotykowy i przemoc Zwiększenie dostępności do kompleksowej pomocy rodzinom, w których występuje problem uzależnienia od alkoholu i narkotyków oraz przemocy. Cel ten będzie realizowany przez: a) finansowanie programów terapii dla dorosłych dzieci alkoholików b) finansowanie programów terapii dla ofiar, sprawców przemocy c) sfinansowanie treningu zachowań asertywnych d) zorganizowanie i sfinansowanie obozu terapeutycznego dla dzieci z rodzin alkoholowych e) finansowanie superwizji i szkoleń podnoszących kwalifikacje terapeutów i wychowawców świetlic środowiskowych f) zakup materiałów edukacyjnych i pomocy naukowych g) prowadzenie pomocy prawnej dla rodzin dotkniętych problemem alkoholowym i narkotykowym oraz przemocą h) podejmowanie przez Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zadań wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi i) pokrywanie kosztów sądowych oraz kosztów badań i opinii biegłych w przedmiocie uzależnienia osób skierowanych przez Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 8

9 ROZDZIAŁ V Wynagradzanie członków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 1. Członkom komisji za udział w posiedzeniach przysługuje wynagrodzenie w wysokości nieprzekraczającej: a) dla przewodniczącego komisji 20% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego obowiązującego w poprzednim kwartale ogłaszanego przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim za przewodniczenie komisji, b) dla członków komisji 7% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w poprzednim kwartale ogłaszanego przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim za udział w komisji 2. Wynagrodzenie będzie wypłacane w formie diet na podstawie listy obecności z budżetu Ośrodka Profilaktyki i Terapii Uzależnień Samodzielnego Publicznego zakładu Opieki Zdrowotnej w Wołominie. Program skierowany jest do: ROZDZIAŁ VI Adresaci, realizatorzy, źródła finansowania programu 1 1. Dzieci i młodzieży szkolnej 2. Kadry pedagogicznej szkół 3. Rodziców dzieci i młodzieży szkolnej 4. Psychologów, pedagogów, terapeutów, lekarzy 5. Sprzedawców napojów alkoholowych 6. Społeczności lokalnej 2 Jednostką (podmiotem) odpowiedzialną za realizację i koordynację programu jest Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Wołominie, który realizuje cele i założenia programu we współpracy z instytucjami, służbami i organizacjami pozarządowymi współpracującymi z samorządem gminy, takimi jak: szkoły, Komenda Powiatowa Policji, Sąd Rejonowy, Ośrodek Pomocy Społecznej, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, organizacjami pozarządowymi działającymi na terenie Gminy. 9

10 3 Źródłem finansowania są środki finansowe budżetu gminy w dziale 851 ochrona zdrowia: a) rozdział przeciwdziałanie alkoholizmowi b) rozdział zwalczanie narkomanii. Przewodniczący Rady Miejskiej w Wołominie /-/ Andrzej Żelezik 10