GMINA BEŁŻEC POWIAT TOMASZOWSKI WOJ. LUBELSKIE

Transkrypt

1 Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXII/107/05 Rady Gminy BełŜec z dnia 30 marca 2005 r. GMINA BEŁŻEC POWIAT TOMASZOWSKI WOJ. LUBELSKIE Bełżec, 2004 r.

2 1 1. Wprowadzenie Cel i zakres opracowania programu Polityka ekologiczna i koncepcja programu...7 II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY Środowisko geograficzne Informacja ogólna PołoŜenie fizjograficzne Klimat Wody powierzchniowe Wody podziemne Surowce mineralne Środowisko rolnicze Przemysł i inne jednostki organizacyjne Obszary chronione...14 III. AKTUALNY STAN I ZAGROśENIA ŚRODOWISKA Stan czystości wód powierzchniowych Ocena zagroŝeń środowiska wód powierzchniowych Stan czystości wód podziemnych Stan gospodarki ściekowej Stan zanieczyszczenia powietrza Zanieczyszczenia komunikacyjne Stan środowiska akustycznego Hałas komunikacyjny drogowy Hałas przemysłowy Zanieczyszczenie gleb Oddziaływania zanieczyszczeń na właściwości chemiczne gleb Ochrona gleb Erozja gleb Rodzaje i charakterystyka procesów erozji Szata roślinna Gospodarka odpadami Odpady powstające w sektorze komunalnym Dotychczasowy system zbierania i segregacji odpadów komunalnych w gminie BełŜec Rodzaj, rozmieszczenie oraz moc przerobowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów...26 IV. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA Podsumowanie analizy SWOT Mocne strony - (potencjał) Słabe strony - (słabości) ZagroŜenia Szanse...32 V. PRIORYTETY EKOLOGICZNE - STRATEGIA EKOLOGICZNA - kierunkowa do 2012r Wstęp Rolnictwo Zmiany strukturalne w rolnictwie Zachowanie specyfiki wsi Metody prowadzenia gospodarstw rolnych i kierunki rozwojowe Leśnictwo Wprowadzenie ZrównowaŜone zasady gospodarki leśnej Główne zasady doskonalenia gospodarki leśnej Przemysł wraz z usługami i jednostkami obsługi gminy Kontynuacja działalności istniejącej Wprowadzenie systemów oszczędzania wody, materiałów i energii...36

3 Rozwój sektora usług Turystyka i rekreacja Wstęp MoŜliwości rozwojowe turystyki Urbanizacja obszarów wiejskich Zachowanie aktywnej ekologicznie struktury przestrzennej Oszczędne gospodarowanie terenami Ruch drogowy i transport Wstęp Infrastruktura drogowa Energetyka Ograniczanie zanieczyszczeń emisji niskiej Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Program energetyczny Środowisko przyrodnicze Obszary chronione Obszary o szczególnych walorach przyrodniczych Pomniki przyrody Obszary i obiekty chronione na podstawie ustawy Prawo wodne oraz ustawy Prawo górnicze i geologiczne Obszary chronione na podstawie ustawy o lasach oraz ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych Ochrona obiektów i krajobrazu kulturowego Gospodarka wodna Gospodarka ściekowa Propozycja doboru oczyszczalni ścieków...45 VI. STRATEGIA EKOLOGICZNA NA LATA Wprowadzenie Rolnictwo i leśnictwo Racjonalne gospodarowanie ziemią i ochrona gleb Gospodarka wodna w rolnictwie Gospodarka odpadami Ochrona powietrza i klimatu akustycznego Przemysł i usługi Gospodarka wodno- ściekowa Gospodarka odpadami Ochrona powietrza i klimatu akustycznego Turystyka i rekreacja Gospodarka wodno- ściekowa Gospodarka odpadami Ochrona powietrza i klimatu akustycznego Urbanizacja obszarów wiejskich Gospodarka wodno ściekowa Gospodarka odpadami Ochrona powietrza i klimatu akustycznego Ruch drogowy i transport Energetyka...53 VII. KOMPLEKSOWA POLITYKA, CELE I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA I UTRZYMANIA POSZCZEGÓLNYCH KOMPONENTÓW ŚRODOWISKA W LATACH ORAZ PLANY DO ROKU Uwagi ogólne Gospodarka wodno ściekowa Ochrona powietrza i klimatu akustycznego Gospodarka odpadami...54

4 Ogólna polityka i strategia Cele w planowaniu gospodarki odpadami Cele krótkookresowe na lata Cele długookresowe na lata Cele sektora gospodarczego na lata : Realizacja celów w zakresie zbierania odpadów do recyklingu i odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych Prognoza odzysku odpadów wielkogabarytowych Prognoza odzysku odpadów budowlanych Prognoza odzysku odpadów niebezpiecznych Prognoza recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych Przykład moŝliwości odzysku odpadów biodegradowalnych poprzez kompostowanie Przyjęty system gospodarowania odpadami w Gminie BełŜec Przyjęty system zbiórki, transport i unieszkodliwianie odpadów komunalnych Przyjęty system gromadzenia i zbiórki selektywnej odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Przyjęty system gromadzenia i zbiórki odpadów komunalnych wielkogabarytowych Przyjęty system zbiórki odpadów komunalnych budowlanych Przyjęty system zbiórki odpadów komunalnych niebezpiecznych...65 VIII. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED NEGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE GMINY BEŁśEC Wstęp Specyfika szkodliwości azbestu dla zdrowia ludzkiego Stan prawny dotyczący stosowania i uŝytkowania wyrobów zawierających azbest ZałoŜenia programowe w zakresie usuwania azbestu i wyrobów azbestowych DemontaŜ materiałów zawierających azbest Ilości i rodzaje zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych na terenie gminy Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest Zadania gminy w zakresie realizacji programu usuwania azbestu na lata IX. RODZAJE I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH ORAZ ŚRODKÓW NIEZBĘDNYCH DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW Działania wspomagające prawidłowe postępowania na rzecz ochrony środowiska Działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów Działania ujęte w ustawie o odpadach Działania w sektorze gospodarczym Działania kształtujące postawy konsumentów Zestawienie działań tabela...71 X. PROGRAM EDUKACYJNY Program edukacyjno - informacyjny Edukacja w szkole Edukacja dorosłych Polityka informacyjna...77 XI. STRATEGIA PROWADZENIA SAMODZIELNEJ POLITYKI EKOLOGICZNEJ W GMINIE Wstęp Instrumenty zarządzająco-regulacyjne: Instrumenty kontrolne: Instrumenty planistyczne Instrumenty finansowe Instrumenty społeczne Instrumenty strukturalne...80 XII. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA Wstęp Współpraca wewnętrzna...83

5 4 3. Współpraca zewnętrzna...83 XIII. OCENA i MONITOROWANIE REALIZACJI PROGRAMU - MIERNIKI STANU ŚRODOWISKA I ZMIAN PRESJI NA ŚRODOWISKO Zakres monitoringu programu Wskaźniki monitorowania efektywności programu Wskaźniki stanu środowiska i zmian presji na środowisko...85 XIV. FINANSOWANIE ZADAŃ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI ODPADAMI Główne źródła finansowania inwestycji w ochronie środowiska Instytucje finansujące działania w ochronie środowiska Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Kapitał własny inwestora i kredyty komercyjne Inne jednostki finansujące inwestycje ekologiczne...87

6 5 I. UWARUNKOWANIA, DIAGNOZA I KONCEPCJA OCHRONY ŚRODOWISKA 1. Wprowadzenie Ochrona Środowiska, zgodnie z postanowieniami Konstytucji RP jest obowiązkiem władz publicznych, na których spoczywa obowiązek prowadzenia polityki ekologicznej w Państwie (art. 5). Polityka ta ma zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne, jak teŝ zapobiegać negatywnym skutkom degradacji środowiska, przy jego gospodarczym wykorzystaniu bez ujemnych oddziaływań na Ŝycie i zdrowie ludzi. Dbałość o stan środowiska jest takŝe podstawowym obowiązkiem obywatelskim, wynikającym z postanowień Konstytucji RP: KaŜdy jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie". Opracowany Program Ochrony Środowiska dla gminy BełŜec" stanowić będzie podstawę podejmowanych działań proekologicznych w gminie na okres do 2012 r. Cele polityki ekologicznej na kaŝdym szczeblu, w tym gminy, muszą być wyznaczone w oparciu o rozpoznanie potrzeb, a środki w oparciu o kryteria efektywności ekologicznej i ekonomicznej. Bezpieczeństwo ekologiczne społeczeństwa i gospodarki wymaga wprowadzenia zabezpieczeń przed niekorzystnym oddziaływaniem prowadzonej działalności bytowej i gospodarczej (ścieki, odpady), a takŝe zabezpieczenia odpowiednich zasobów dyspozycyjnych wody (potrzeby ilościowe i jakościowe), zachowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej o poŝądanych parametrach. Pod pojęciem bezpieczeństwa ekologicznego człowieka naleŝy rozumieć nie tylko czyste powietrze, zdrową wodę i bezpieczną dla zdrowia Ŝywność, ale takŝe moŝliwość rekreacji i wypoczynku oraz występowanie wszystkich dziko Ŝyjących gatunków. Potrzeba opracowania programu ochrony środowiska wynika z celów nowej Polityki Ekologicznej Państwa, która z kolei wynika z Konstytucji RP (art. 5 i art. 74) oraz przepisów Prawa ochrony środowiska art POŚ. Głównym celem tej polityki jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych), przy załoŝeniu zrównowaŝonego rozwoju kraju. Naczelnym aktem obowiązywania prawa w Polsce jest Konstytucja, a akty prawne niŝszej rangi powinny być spójne z zapisami Konstytucji. W związku z wejściem Polski do UE większość przepisów krajowych musi spełniać wymagania dyrektyw UE, stanowiących źródło prawa krajowego. Aktualnie obowiązująca Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku parokrotnie podejmuje problematykę środowiska i jego ochrony. Na szczególną uwagę zasługuje art. 5 Konstytucji zobowiązujący państwo do zapewnienia ochrony środowiska, kierując się zasadą zrównowaŝonego rozwoju. Środowisko jako przedmiot ochrony znalazło się obok fundamentalnych dla egzystencji państwa wartości takich, jak nienaruszalność terytorium, bezpieczeństwo narodowe, przestrzeganie praw i wolności obywatelskich oraz dziedzictwo narodowe. Wskazanie państwa jako podmiotu odpowiedzialnego za stan środowiska podkreśla rangę problemów ekologicznych w Polsce. Znowelizowane w 2001 r. przepisy w zakresie ochrony środowiska duŝy nacisk kładą na zrównowaŝony rozwój, jako jeden ze środków utrzymania i odtwarzania dobrego stanu środowiska na szczeblu gmin, powiatów, województw oraz całego kraju.

7 6 Podstawowym załoŝeniem zasady zrównowaŝonego rozwoju jest takie stymulowanie procesów gospodarczych i społecznych, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe moŝliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenie. Opiera się na integracji planowania i polityki społeczno-gospodarczej z polityką ekologiczną. Formułowany Program obejmuje całokształt działań słuŝących powstrzymaniu niekorzystnych dla środowiska procesów i stałej poprawie stanu środowiska uwzględniając przy tym rozwój społeczno-gospodarczy. Zobligowanie państwa do ochrony środowiska skonkretyzowane zostało w art. 74 Konstytucji, który wskazuje władze publiczne jako podmioty odpowiedzialne za stan środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne. Zgodnie z tym zapisem ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które prowadzą w tym celu politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne zarówno współczesnemu, jak i przyszły pokoleniom. Nakaz perspektywicznego spojrzenia na problemy środowiska zobowiązuje władze publiczne do podejmowania działalności kształtujących, prewencyjnych i reglamentacyjnych nie tylko zgodnie z kryteriami legalności, ale równieŝ gospodarności, oszczędności i efektywności. Istotnym konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych jest wspieranie działań obywateli na rzecz ochrony środowiska i poprawy jego stanu (art. 74 ust. 4 Konstytucji). Z zapisu tego wnioskować naleŝy konieczność preferowania i wspierania organizacji społecznych o proekologicznych celach statusowych, fundacji finansujących przyjazne środowisku technologie, wspieranie działań podmiotów gospodarujących na rzecz ochrony środowiska oraz popularyzację wiedzy i świadomości ekologicznej społeczeństwa. Obowiązek władz publicznych do zapobiegania negatywnym skutkom degradacji środowiska jest równieŝ gwarantem egzekwowania obywatelskiego prawa do ochrony zdrowia. W celu umoŝliwienia korzystania z tego prawa władze publiczne zobowiązane są do zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska (art. 68, ust.4 Konstytucji). Ideą programu jest więc ukierunkowanie wszelkich działań dąŝących do rozwoju, tak aby w skali lokalnej nie zuboŝyć zasobów i nie pogorszyć stanu środowiska. Ochrona środowiska jest coraz waŝniejszym zadaniem samorządu gminnego, a realizacja załoŝeń niniejszego Programu pozwoli pomóc gminie w realizacji tego zadania. 2. Cel i zakres opracowania programu Celem opracowania programu jest ustalenie warunków niezbędnych do realizacji zadań proekologicznych w ramach zasady wiodącej zrównowaŝonego rozwoju (ekorozwoju) na obszarze gminy na podstawie aktualnego stanu środowiska a w szczególności określenie: 1) Celów ekologicznych, 2) Priorytetów ekologicznych, 3) Rodzaju i harmonogramów działań proekologicznych, 4) Środków niezbędnych do osiągnięcia celów w tym mechanizmy i instrumenty prawno - ekonomiczne i środki finansowe.

8 7 3. Polityka ekologiczna i koncepcja programu Program ochrony środowiska opracowany został przy wykorzystaniu obowiązujących aktualnie dokumentów ustalających strategię i politykę ekologiczną w skali kraju, województwa i powiatu: 1). "II Polityka Ekologiczna Państwa", 2). Program ochrony środowiska województwa lubelskiego z 2000 roku, 3). Plan Gospodarki Odpadami dla woj. lubelskiego, 2003 r., 4). Plan zagospodarowania przestrzennego woj. lubelskiego, 2002 r. 5). Program ochrony środowiska dla pow. tomaszowskiego, 2003 r. 6). Plan gospodarki odpadami dla pow. tomaszowskiego, 2003 r. 7). Plan rozwoju lokalnego dla powiatu tomaszowskiego. Program ochrony środowiska gminy BełŜec opracowany jest na okres czterech lat z perspektywą na kolejne cztery lata, czyli do roku Przygotowany program z określonymi kierunkami, zaakceptowany przez władze gminy pozwoli: 1) Określić kierunki proekologiczne rozwojowe w ramach przyjętej polityki (państwa, regionu, powiatu); 2) Nakreślić zadania do wykonania w ramach ustalonych priorytetów; 3) Ułatwi ubieganie się o środki pomocowe pozabudŝetowe; 4) Przyczyni się do stworzenia warunków do podejmowania działalności rozwojowych na terenie gminy. Opracowany program - zaopiniowany przez Zarząd Powiatu oraz przyjęty przez Radę Gminy - stanowić będzie bazę do podejmowania działań proekologicznych. Program nie jest dokumentem skończonym, a wręcz przeciwnie, musi on mieć charakter otwarty dla zmian wynikających z przyjętej polityki państwa, województwa i powiatu, a takŝe transponującym główne zasady - przepisy UE do naszego porządku prawnego - ekologicznego. Dokumentem wyznaczającym kierunki ochrony środowiska w kraju jest przyjęta przez Radę Ministrów w 2000 r. II Polityka Ekologiczna Państwa. Za najwaŝniejsze wyzwania dla polityki ochrony środowiska uznaje się: - praktyczne wdroŝenie wymagań prawa ochrony środowiska UE, - obniŝenie energii i materiałochłonności gospodarki, - skuteczną ochronę zasobów przyrody, - ograniczenie negatywnego oddziaływania transportu na środowisko. Cele polityki ekologicznej poszczególnych szczebli samorządu Województwa Lubelskiego i Powiatu Tomaszowskiego przekładają się na cele Gminy BełŜec i są nimi: 1). W zakresie jakości wód : - ograniczenie zanieczyszczeń ze źródeł punktowych, - zaopatrzenie mieszkańców gminy w wodę do celów socjalnych o dobrej jakości do 90%), - zmniejszenie zanieczyszczeń ze źródeł rozproszonych trafiających do wód ze spływami powierzchniowymi z terenów rolnych, - poprawa czystości wód w rzekach przepływających przez teren gminy,

9 8 - doprowadzenie stanu czystości wód powierzchniowych do stopnia umoŝliwiającego wykorzystanie tych wód do bezpiecznego bytowania ryb łososiowatych (rzeki: Sołokiji), - utrzymanie stanu i poprawa jakości wód podziemnych. 2). W zakresie jakości powietrza atmosferycznego: - dalsza poprawa jakości powietrza, - zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez zmianę wykorzystywanych źródeł energii na bardziej przyjazne dla środowiska, - gazyfikacja gminy, - wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii (biomasa, wiatr, słońce, ciepło ziemi), - eliminowanie spalania odpadów w paleniskach domowych i na powierzchni ziemi. 3). W zakresie gospodarki odpadami: - wprowadzenie nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi, zapewniającego wzrost odzysku odpadów i zmniejszenie masy odpadów deponowanych na składowiskach, - wdroŝenie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, - zwiększenie odzysku odpadów przemysłowych, - rekultywacja terenu składowiska odpadów w miejsc. BełŜec. - bezpieczne składowanie odpadów resztkowych, - rozwiązywanie problemów w zakresie właściwego unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest (w szczególności pokrycia z eternitu), - integracja w zakresie gospodarki odpadami z ZZO Zakład Zagospodarowania Odpadów (planowany w miejsc. Rogóźno). 4). W zakresie ochrony przed hałasem: - ograniczenie hałasu przy głównych drogach, - rozwaŝne planowanie inwestycji powodujących nadmierną emisję hałasu. 5). W zakresie racjonalnego uŝytkowania zasobów naturalnych: - zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności, - wzrost wykorzystania źródeł energii odnawialnej, - ochrona ekosystemów leśnych, - opracowanie i realizacja planów zalesiania. 6). Współpraca ponadlokalna w zakresie wspólnego rozwiązywania problemów gospodarki odpadami i gospodarki wodno-ściekowej. - ochrona dorzeczy rzeki Bug, - gospodarowanie odpadami w ramach ZZO - Zakładu Zagospodarowania Odpadów, - pomoc małym podmiotom w zakresie rozwiązywania problemów ochrony środowiska, włączanie tych podmiotów do gminnych planów i programów ochrony środowiska, - pomoc inwestorom chcącym działać na rzecz ochrony środowiska.

10 9 7). Kształtowanie świadomości ekologicznej: - realizowanie programu edukacyjnego społeczeństwa, - organizowanie konkursów i wystaw. 8). Doskonalenie struktur zarządzania środowiskiem: - wzmocnienie kadrowe gminnego stanowiska ds. ochrony środowiska, - współpraca gminy ze strukturami ponadgminnymi. Wskaźniki celów zawartych w II Polityce Ekologicznej państwa do roku 2010: - zmniejszenie wodochłonności w produkcji o 50% w stosunku do roku 1999 w przeliczeniu na PKB, - ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w przeliczeniu na jednostkę produkcji lub PKB, - odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych, - zmniejszenie ładunku odprowadzanego do wód powierzchniowych i spływu powierzchniowego o 30%, - ograniczenie emisji pyłu o 70%, dwutlenku siarki o 56%, tlenku azotu o 31%, amoniaku 8% w stosunku do roku Wśród metod realizacji polityk ekologicznych przewiduje się zwrócenie uwagi w gminie na stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania, które pozwalają kojarzyć efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi w róŝnych sektorach gospodarki, a w szczególności: w rolnictwie - stosowanie dobrych praktyk rolniczych wiąŝe się z wykorzystaniem potencjału biologicznego gleb przy zmniejszeniu oddziaływania na środowisko stosowanych nawozów i środków ochrony roślin oraz zachowaniu róŝnorodności biologicznej (wprowadzanie rolnictwa ekologicznego na obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych), w leśnictwie - wzrostu lesistości, zachowaniu obszarów wodno - błotnych i obiektów cennych przyrodniczo przy uzyskaniu efektów ekonomicznych wzrostu zapasu i przyrostu masy drzewnej, w gospodarce komunalnej i budownictwie - unowocześnienie systemów grzewczych z wykorzystaniem zasobów energii odnawialnej zmniejszenie strat wody w sieciach, ocieplanie budynków, segregacja odpadów i odzysk surowców itp., w zagospodarowaniu przestrzennym - zabezpieczenie wartości przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych przy uwzględnieniu warunków ich zachowania w planach, programach, studiach i decyzjach, w handlu - o konieczności odzysku opakowań. Zaopiniowany przez Zarząd Powiatu Tomaszowskiego i przyjęty przez Radę Gminy BełŜec Program Ochrony Środowiska musi być konsekwentnie realizowany i w miarę potrzeb modyfikowany. Kierunki w nim zawarte powinny być szczegółowo opracowywane wg szczegółowych rozwiązań i hierarchii potrzeb, co pozwoli na działania eliminujące uciąŝliwości bądź pojawiające się zagroŝenia. Organ wykonawczy gminy sporządza co dwa lata i przedkłada Radzie Gminy raport z realizacji Programu.

11 10 II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 1. Środowisko geograficzne 1.1. Informacja ogólna Gmina BełŜec połoŝona jest w słabo zurbanizowanej południowo-wschodniej części regionu, charakteryzuje się słabym potencjałem sieci osadniczej. W bezpośrednim sąsiedztwie gminy BełŜec połoŝone są gminy: Tomaszów Lubelski, Lubycza Królewska oraz Narol. Ta ostatnia naleŝy do pow. lubaczowskiego w woj. podkarpackim. Liczba ludności w sołectwach gminy wg stanu na rok 2003: Miejscowości: Liczba mieszkańców 1. BełŜec ChyŜe Szalenik 29 razem: gęstość zaludnienia osób/km 2 Liczba mieszkańców w 2003 roku była o 12 osób niŝsza niŝ w roku poprzednim. Wg klas wielkości do 5000 mieszkańców - gmina BełŜec naleŝy do gmin małych. W ostatnich ośmiu latach następuje zmniejszanie się ruchliwości migracyjnej mieszkańców, co jest następstwem zmian ustroju gospodarczego, trudnościami podjęcia pracy poza miejscem zamieszkania. Restrukturyzacja gospodarki spowodowała istotne zmiany w strukturze pracujących. Struktura ta stanowi łącznie ze strukturą podmiotów gospodarczych i strukturą dochodów budŝetu gminy potencjał ekonomiczny gminy. Zmiany te polegają na zmniejszaniu zatrudnienia w sektorze publicznym, a zwiększaniu zatrudnienia w sektorze prywatnym, w tym w rolnictwie indywidualnym PołoŜenie fizjograficzne Obszar gminy BełŜec (2866 ha) połoŝony jest w granicach krainy fizjograficznej Roztocze, na styku mezoregionów Roztocza Środkowego i Południowego, w dorzeczu rzeki Kryniczki (śyłki), dopływu Sołokiji, naleŝącej do zlewni Bugu. Geologicznie obszar gminy leŝy w Niecce Lubelskiej, która jest częścią Niecki Mazowiecko- Lubelskiej.

12 11 2. Klimat Gmina BełŜec naleŝy do regionu klimatycznego WyŜyn środkowych. cyrkulacja powietrza W obszarze gminy przewaŝa napływ masy powietrza polarno-morskiego z maksimum napływów w ciągu lata (80%) oraz polarno-kontynentalnego z maksimum napływów z końcem zimy i na początku wiosny. Powietrze arktyczne napływa rzadko (ok. 6% przypadków w roku), najczęściej w zimie i na wiosnę, najrzadziej napływa powietrze zwrotnikowe. Opady Średni roczny opad /Roztocze/ wynosi mm, z największą ilością opadów w lipcu mm wody. Najmniejsze opady są w lutym. W okresie wegetacyjnym średnia roczna suma opadów dla gminy wynosi 425 mm, w okresie zimy 100 mm, wiosny mm, lata mm, jesieni 130 mm. Gmina leŝy w obszarze występowania szlaków gradowych. Miesiącami z najobfitszymi opadami gradu są kolejno: lipiec, sierpień, czerwiec i maj. Średnio rocznie notuje się tu 1 dzień z silną burzą gradową i ok. 6 dni z burzami gradowymi, które powodowały pewne, nieduŝe szkody w rolnictwie. Pokrywa śniegowa zalega ok. 2 miesięcy, najczęściej od połowy grudnia do połowy marca. W ostatnim dziesięcioleciu zaobserwowano fakt zmniejszenia się stanu opadów w okresie wiosny (IV-V), tj. w dojrzałej fazie wegetatywnej i w początkowej generatywnej, które są krytycznymi okresami gospodarki wodnej. Wiatry Wiatry najczęściej wieją z kierunków zachodnich, następnie z południowo-zachodnich, rzadziej północno-zachodnich, najrzadziej północnych i północno-wschodnich oraz wschodnich. Kierunki te stanowią blisko 50% sumy wszystkich wiatrów. Dni bezwietrzne najczęściej mają miejsce w miesiącach letnich w czerwcu i lipcu. Wiatry silne i bardzo silne najczęściej wieją w styczniu, lutym, listopadzie i grudniu. Przeciętna prędkość wiatru wynosi 3-4 m/sek. W ciągu ostatnich 10 lat zaobserwowano spadek prędkości wiatru średnio o 0,6 m/s w porównaniu do 25-lecia. Prędkość wiatru ma wpływ na parowanie, które przyspiesza, zwiększając tym samym tempo przemiany materii w organizmach, jest takŝe dobrym wskaźnikiem wentylacji określonego obszaru. 3. Wody powierzchniowe Obszar gminy BełŜec znajduje się w zasięgu regionu hydrograficznego o duŝych pustkach wodnych na wierzchowinach, przeciwstawnych silnie uwodnionym dolinom rzecznym z licznymi źródłami. Mała gęstość sieci wodnej jest efektem łatwości przenikania wód opadowych i roztopowych do podziemia. Obszar gminy odwadniany jest przez rzekę śyłkę, dopływ Sołokiji. Rzeka ma zlewnię o pow. 43 km 2, niesie mało wody. Zbiorniki retencyjne na rzece śyłce znajdują się w miejscowościach: Zagóra i Młynki.

13 12 źródła W obszarze gminy zlokalizowane są źródła w dolinie rzeki śyłki, z których największe jest BełŜcu. Zasilane są wodami naporowymi z przyległych obszarów wierzchowinowych, z wód piętra kredowego. Wydajność źródeł: 1-10 l/s, okresy minimalnych i maksymalnych wydajności zbieŝne są z występowaniem niskich i wysokich stanów wód podziemnych. Źródła są waŝne dla odpływu rzecznego. Analiza składu chemicznego wód źródlanych świadczy o ich czystości i słabym zmineralizowaniu. 4. Wody podziemne Gmina BełŜec znajduje się w obrębie jednostki hydrologicznej regionu Lubelsko- Radomskiego, w podregionie Roztoczańskim. Główny poziom wodonośny związany jest z utworami kredowymi i lokalnie trzeciorzędowymi i czwartorzędowymi. kredowy poziom wodonośny Charakter zwierciadła wody jest swobodny i nawiązuje do rzeźby terenu. Roczne amplitudy wahań poziomu wód szczelinowych są stosunkowo niewielkie i wynoszą 0,5-2,0 m. MiąŜszość wodonośnej serii kredowej jest zróŝnicowana - od kilku do kilkunastu metrów. Głębokość serii wodonośnej wynosi m. Najwydatniejszą i najczęściej ujmowaną strefą jest przedział od 20 do 90 m, średnia głębokość ujęć - 70 m. Zasoby dyspozycyjne wód kredowych w gminie wynoszą 1050 tys. m 3 /d, przy wskaźniku zasobów eksploatacyjnych 1,38 l/s/km 2. Wody kredowe są słabo zmineralizowane, typu węglanowowapniowego, niekiedy węglanowo-wapniowo-magnezowego. W naturalnym składzie chemicznym w wodach znajduje się po kilka mg/l chloru i siarczanów oraz śladowe ilości magnezu. Jakość wód podziemnych na ogół odpowiada pod względem właściwości fizykochemicznych i bakteriologicznym wodom przeznaczonym na cele komunalne. czwartorzędowe piętro wodonośne Jest ono związane z występowaniem czwartorzędowych osadów aluwialnych i fluwioglacjalnych, przede wszystkim piasków róŝnoziarnistych, często pylastych lub gliniastych. Zlokalizowane są w obniŝeniach, głownie w strefach dolin rzecznych. MiąŜszość serii osadów sięga do 60 m, średnia grubość warstwy wodonośnej - kilka do kilkunastu metrów. Są wyraźne powiązania wód czwartorzędowych z wodami kredowymi, takŝe z powierzchniowymi, gdyŝ zasilane są przez boczny dopływ wody z piętra kredowego oraz przez infiltrację opadów atmosferycznych. Wydajności jednostkowe poszczególnych ujęć wynoszą 0,5-20 m 3 /h/1 m, z duŝymi wahaniami stanu wód. Zmineralizowanie wód podziemnych jest małe i wynosi: mg/l - dla wód kredowych, mg/l - dla czwartorzędowych. Jakość wód czwartorzędowych jest niŝsza od jakości wód piętra kredowego, gdyŝ zawierają one często podwyŝszone zawartości Ŝelaza i manganu oraz innych składników, m.in. związków azotowych, wykazują takŝe skaŝenia bakteryjne.

14 13 5. Surowce mineralne W obszarze gminy BełŜec zlokalizowane są surowce mineralne: - złoŝe piasków kwarcowych BełŜec - do produkcji cegły wapienno-piaskowej, aktualnie eksploatowane, - złoŝe piasków BełŜec-Betoniarnia nie eksploatowane. 6. Środowisko rolnicze ZróŜnicowanie gleb uwarunkowane jest róŝnorodnością skał macierzystych, rzeźby terenu i stosunków wodnych. Garby i wierzchowiny to miejsce przewagi gleb wytworzonych z opok formacji kredowych i gez, obniŝenia dolinne do dominacja gleb wytworzonych z piasków słabo gliniastych i piasków gliniastych. Na obszarze gminy przewaŝają gleby płowe w kompleksie z brunatnymi. Tworzą one kompleksy glebowo-rolnicze: Ŝytni dobry i Ŝytni słaby, na których z powodzeniem uprawiane mogą być buraki, ziemniaki, koniczyna. UŜytki rolne to 1548 ha, czyli 54,0% powierzchni gminy. Grunty orne stanowią największą część gminy 1313 ha, tj. 45,8% obszaru gminy. Drugą pozycję pod względem obszaru zajmują inne grunty 387 ha, tzn. 13,5%, następnie uŝytki zielone (łąki i pastwiska) 109 ha 3,8%. Lasy i grunty leśne zajmują 931 ha, tj. 32,5% powierzchni gminy. Ich rozmieszczenie związane jest z rzeźbą terenu. Większość zalesień występuje na terenach falistopagórkowatych, trudnych lub wręcz nie nadających się do uprawy. Tabela 1. Struktura uŝytkowania gruntów w 2003 r. Pow. ogółem 2866 % Ogółem Grunty orne ,8 UŜytki rolne w ha Sady Łąki trwałe Pastwiska trwałe 36 1,3 94 3,3 15 3,6 Lasy i grunty leśne ,5 Pozostałe grunty ,5 Czynnikiem o największym znaczeniu dla produkcji rolniczej są gleby i ich przydatność rolnicza, determinująca strukturę uŝytkowania i plony roślin uprawnych. Utworami dominującymi, z których wytworzyły się gleby są lessy. Wśród gleb 69% stanowią gleby IV klasy bonitacyjnej, w klasie trzeciej jest 18% powierzchni gruntów. Gleby III klasy występują głównie w Kol. Szalenik 52% ogółu. Największe zmiany w wierzchniej warstwie i właściwościach fizyko-chemicznych oraz biologicznych gleby powstały wskutek erozji wodnej i melioracji odwadniających. W większej części obszaru gminy gleby stanowią element krajobrazu kulturowego niezbyt silnie zmienionego pod wpływem działalności ludzi.

15 14 7. Przemysł i inne jednostki organizacyjne Większość z pośród podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy zajmuje się handlem i usługami. Zakłady usługowe i rzemieślnicze świadczą usługi w zakresie produkcji rolniczej i potrzeb bytowych mieszkańców gminy. Handel i usługi skoncentrowane są w sektorze prywatnym. Sklepy wielobranŝowe i inne usługi społeczne zlokalizowane są głównie w BełŜcu. W ostatnich latach obserwuje się rozwój przemysłu z czego największą rolę odgrywa firma NATURA w BełŜcu. Do waŝniejszych podmiotów działających na terenie gminy naleŝą: 1). Natura Sp. J. Fabryka Okien i Drzwi, BełŜec, 2). Zakład Wapienno-Piaskowy - Sp. z o.o. w BełŜcu, 3). GRANDPOL Gorzelnia w BełŜcu, 4). AGRO-MECH - Zakład Prefabrykacji w BełŜcu. Inne mniejsze podmioty świadczą usługi, takie jak: przerób drewna, usługi transportowe i mechanika pojazdowa, stacje paliw oraz typowe jednostki handlowe i uŝyteczności publicznej. 8. Obszary chronione Powiązania przyrodnicze z przyległymi obszarami: - PołoŜenie w zasięgu dwu obszarów węzłowych (33M i 21K) krajowej sieci ekologicznej ECONET Polska JUCN Program Europy 1995 r.): * 33M Obszar Roztoczański rangi międzynarodowej obejmujący północnozachodnią część gminy, * 21K Obszar Południowo-Roztoczański rangi krajowej obejmujący zasięgiem pozostałą część gminy, - połoŝenie północno-wschodniej części gminy w Obszarze NajwyŜszej Ochrony, a pozostałej części w Obszarze Wysokiej Ochrony Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (Chełmsko-Zamojskiego), stanowiącego waŝny element powiązań gminy z obszarami przyległymi, - przebieg lokalnego korytarza doliny rzecznej Kryniczki (śyłki), łączącej się z międzynarodowym korytarzem ekologicznym Doliny Bugu, - występowanie dwóch kompleksów leśnych, z których jeden północno-zachodni łączy się z lasami Puszczy Solskiej. Obszary chronione przyrodnicze: pomniki przyrody: jałowiec pospolity, leszczyna turecka w miejsc. BełŜec, przyrodniczo-kulturowe obszary wymagające ochrony: pozostałość parku o kompozycji barokowej z przełomu XVIII/XIX w., z fragmentem alei lipowej, na którym występuje ok. 200 drzew, głównie lipy, graby, świerki, sosny. Rolą pomników przyrody jest zapewnienie trwałości i odnawialności, a takŝe właściwego uŝytkowania oŝywionych i nieoŝywionych składników przyrody.

16 15 III. AKTUALNY STAN I ZAGROśENIA ŚRODOWISKA 1. Stan czystości wód powierzchniowych Obszar gminy jest ubogi w zasoby wodne, większe cieki rzeczne czy naturalne zbiorniki wodne. W ciągu ostatnich 30 lat zaznaczyły się wyraźnie tendencje zanikania źródeł, a tym samym górnych odcinków rzek. Tendencje te wskazują na wyraźne kurczenie się sieci hydrologicznej. Przyczyny tego zjawiska to m.in. gospodarka polegająca na wycinaniu lasów i zadrzewień, przeprowadzanie melioracji odwadniających, powstawanie lejów depresyjnych wokół ujęć wód podziemnych. Pewną rolę odgrywa zaznaczające się w ciągu ostatnich lat ocieplenie klimatu. Przeciwdziałaniem tej tendencji jest podejmowany w ostatnich latach program budowy małych zbiorników retencyjnych. Zmienia się równieŝ podejście do melioracji rozpatruje się róŝne aspekty jej skutków. Głównym źródłem zanieczyszczeń rzek są ścieki komunalne odprowadzane bez oczyszczenia bądź wylewane w sposób przypadkowy oraz zanieczyszczenia obszarowe z terenów wykorzystywanych rolniczo, szczególnie związki biogenne. Punktowe źródła zanieczyszczeń W obszarze gminy BełŜec punktowe zrzuty ścieków do wód powierzchniowych nie mają miejsca. Gorzelnia w BełŜcu ma obieg wód zamknięty, Zakład Wapienno-Piaskowy posiada oczyszczalnię mechaniczno-biologiczną, z rozsączaniem ścieków do gruntu. Zanieczyszczenia rozproszone Są to zanieczyszczenia w postaci ścieków bytowo-gospodarczych z nie skanalizowanych jednostek osadniczych, głównie BełŜca, usytuowanego wzdłuŝ doliny rzeki śyłki. BełŜec nie ma oczyszczalni ścieków, które są gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, często nieszczelnych. Świadczy o tym stan czystości rzeki w jej wodach występuje zawiesina ogólna. Rolnicze zanieczyszczenia obszarowe Do zanieczyszczeń obszarowych rolniczych przyczyniają się: - duŝa powierzchnia gruntów ornych w pobliŝu cieków, - nasilona lokalnie erozja wodna gleb (kilkanaście procent obszaru gruntów ornych), - mała powierzchnia trwałych uŝytków zielonych, zlokalizowanych w dolinach cieków wodnych, ograniczających wpływ zanieczyszczeń obszarowych. Zanieczyszczenia spowodowane ruchem drogowym Zanieczyszczenia, których przyczyną jest ruch drogowy koncentrują się w rejonie drogi nr 17. TakŜe droga wojewódzka nr 865 przebiegająca (w kierumku południwo-zachodnim od drogi nr 17) wzdłuŝ rzeki śyłki to źródło zanieczyszczeń komunikacyjnych. Inne drogi przebiegające przez wsie, choć w mniejszym stopniu są takŝe przyczyną zanieczyszczeń komunikacyjnych. Intensywne opady i okres wiosennych roztopów śniegu powodują spływ zanieczyszczonych wód (m.in. metalami cięŝkimi, olejami ) z korpusu drogi, następnie są przenoszone z wodami gruntowymi do cieków wodnych. Gmina połoŝona jest w zlewni rzeki Bug. Odwadniana jest przez jej lewostronny dopływ rzekę śyłkę będącą dopływem Sołokiji.

17 16 Do oceny jakości wód powierzchniowych klasyfikację cieków oparto o metodę Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej, polegającej na wyznaczaniu stęŝeń charakterystycznych. Otrzymane wartości odniesiono do obowiązującej w 2003 r. klasyfikacji czystości wód (Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia r. w sprawie klasyfikacji wód - Dz. U. Nr 116, poz. 503), które zostało uchylone na mocy ustawy prawo wodne z dn r. (Dz.U. Nr 115, poz. 1229). W roku 2004 (do dn r.) obowiązuje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. nr 32, poz.284), wydane na podstawie ustawy o zmianie ustawy Prawo wodne z dn r. (Dz.U. Nr 228, poz. 2259). Według klasyfikacji zamieszczonej w Raporcie o stanie środowiska woj. lubelskiego rzeka Sołokija badana była w roku 2003 w dwóch punktach kontrolnych. Na podstawie badań stwierdzono, Ŝe rzeka na całej długości prowadziła wody pozaklasowe Ocena zagroŝeń środowiska wód powierzchniowych Wody rzeki Sołokiji charakteryzują się złym stanem czystości, o którym decydują substancje organiczne, zasolenie, substancje biogenne i stan sanitarny. Natomiast substancje specyficzne wg badań z 2003 r. mieściły się w II klasie czystości (zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami). Jak wynika z powyŝszego na obszarze tych rzek nie obserwuje się zarówno wpływu chemizacji rolnictwa jak i zanieczyszczenia charakterystyczne dla gospodarki komunalnej i są zapewne wynikiem niewłaściwej gospodarki ściekowej. W planowaniu przestrzennym oraz w programie edukacyjnym gminy naleŝy duŝą uwagę zwrócić na zapobieganie koncentracji ferm hodowlanych wysoko towarowych, a w szczególności hodowli bezściółkowych, tak, aby odchody z produkcji zwierzęcej były racjonalnie zagospodarowane na obszarach o jak najmniejszym zagroŝeniu dla środowiska. Wnioski: 1) Dla ochrony jakości wód powierzchniowych konieczna jest realizacja kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków. 2) Ochrona wód powierzchniowych wymaga wprowadzenia nowych zasad dobrego gospodarowania w gospodarce rolnej w zakresie stosowania nawozów i środków ochrony roślin, a takŝe racjonalnego wykorzystania rolniczego odchodów płynnych zwierzęcych, przeciwdziałania w redukcji stopnia zanieczyszczeń obszarowych rolnych. 3) Ochrona wód powinna być istotnym elementem w planowaniu przestrzennym, a takŝe w programie edukacyjnym uwzględniając zapobieganie nadmiernej koncentracji odchodów zwierzęcych i ich racjonalnego zagospodarowania.

18 Stan czystości wód podziemnych Wody podziemne naleŝą do zasobów odnawialnych. Stanowią podstawowe źródło zaopatrzenia ludności w wodę z wodociągów zbiorowych, grupowych i indywidualnych. Poprawa jakości zanieczyszczanych wód jest moŝliwa dopiero po bardzo długim okresie czasu albo w ogóle niemoŝliwa. Wody gruntowe płytkie są chronione głównie przez strefę aeracji (strefa sucha nad poziomem wód gruntowych). MiąŜszość tej strefy wynosi kilka metrów. Ocenę jakości wód podziemnych bada się odnosząc ją do norm - stąd oceniane są zawsze skutki a nie przyczyny. W świetle badań prowadzonych przez Państwowy Instytut Geologiczny w ramach monitoringu wód podziemnych stan wód obszaru województwa zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi w okresie prowadzenia badań (2003 r.) był następujący: - klasa la - wody najwyŝszej jakości - 0 %, - klasa Ib - wody wysokiej jakości - 58 %, - klasa II - wody średniej jakości - 11 %, - klasa I I I - wody niskiej jakości - 31 %. Ocenę stanu wód podziemnych wykonano w oparciu o monitoring lokalny przeprowadzony przez WIOŚ Delegatura w Zamościu dla wód płytkich (gruntowych, ujmowanych przez studnie kopane) oraz w oparciu o analizy wody wykonywane przez TSSE w Tomaszowie Lubelskim. Gmina BełŜec leŝy na pograniczu dwóch regionów hydrograficznych /wg T. Wilgata, 1975 r./: - Regiony: WyŜyna Lubelska i Roztocze, subregion Roztocze, - region WyŜyna Wołyńska. Wody podziemne w obu regionach występują w podobnych warunkach w utworach kredowych oraz utworach czwartorzędowych. W dolinach rzek oba poziomy wodonośne tworzą kredowo - czwartorzędowy zbiornik. Rejon Roztocza, z racji dobrych warunków infiltracji i najwyŝszej sumy opadów stanowi główny obszar alimentacji dla całej Niecki Lubelskiej. Przepływ wód kredowych odbywa się z kierunku południowego /Roztocze/ ku północy. Wody kredowe ujmowane są przez studnie kopane i wiercone. Studnie kopane mają głębokość 8-10 m, a stabilizująca się w nich woda osiąga 4,5-7,7 m p.p.t. Studnie wiercone mają głębokość m, a woda nawiercana jest w nich w kilku poziomach, a jej zwierciadło jest swobodne lub lekko napięte. Wody czwartorzędowe ujmowane są w nielicznych studniach kopanych, zlokalizowanych w dolinach rzek. Zawodnione utwory występują w dolinach rzecznych lub lokalnie, niewielkimi płatami na wysoczyznach. Wody tego poziomu występują na niewielkich głębokościach. Aktualnie w gminie nie ma zbiorczego zaopatrzenia ludności w wodę. Woda pobierana jest z ujęć indywidualnych. Obecnie (2004 r.) rozpoczęto procedurę przetargową w zakresie realizacji gminnego ujęcia wody. Wody gruntowe (płytkie) są chronione głównie przez strefę aeracji /strefa sucha nad poziomem wód gruntowych/. MiąŜszość tej strefy wynosi kilka metrów. Głównymi źródłami zanieczyszczenia tych wód są zanieczyszczenia związane z działalnością rolniczą oraz nie skanalizowane obszary zabudowy miejskiej i wiejskiej, gdzie występują nieszczelne zbiorniki ścieków (doły chłonne).

19 18 Ocenę wód podziemnych dokonano w oparciu o obowiązujące w tym czasie wskaźniki dla wód pitnych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia r. Kryteria określone w klasyfikacji zwykłych wód podziemnych dla potrzeb monitoringu PIOŚ Warszawa 1995 r. dzieliły wody na cztery klasy: klasa Ia - wody najwyŝszej jakości, klasa Ib - wody wysokiej jakości, klasa II - wody średniej jakości, klasa III - wody niskiej jakości. Na terenie gminy BełŜec nie ma punktu badawczego krajowej sieci monitoringu wód podziemnych. Według badań przeprowadzonych w Tomaszowie Lubelskim wynika, Ŝe wody kredowe odpowiadają klasie Ib, czyli wód wysokiej jakości. Są one tylko nieznacznie zanieczyszczone, o naturalnym chemiźmie; odpowiadają jakościowo wodom przeznaczonym do celów pitnych i gospodarczych. Do klasy Ib zaliczane są równieŝ wody czwartorzędowe, badane w najbliŝszym punkcie - Ruda Wołoska, gm. Tomaszów Lubelski. ZagroŜenie zanieczyszczeniami głównego zbiornika wodnego (GZWP) znajdującego się w obszarze gminy jest duŝe, gdyŝ zbiornik ten ma charakter zbiornika odkrytego - większość utworów wodonośnych występuje bez Ŝadnego lub niemal bez Ŝadnego przykrycia utworami młodszymi, co sprzyja infiltracji zanieczyszczeń w głąb. Źródłami zanieczyszczeń są głównie: - nieuporządkowana gospodarka ściekami bytowo-gospodarczymi, - przenikanie do podłoŝa zanieczyszczeń powstałych przez rolnicze uŝytkowanie ziemi i komunikację drogową, - zanieczyszczenia wód powierzchniowych, oddziaływujące na wody podziemne. Wnioski: 1) Występuje konieczność przyspieszenia działań związanych z porządkowaniem gospodarki ściekowej i likwidacji nieszczelnych szamb, 2) NaleŜy rozwiązać problem odprowadzania ścieków w indywidualnych gospodarstwach oraz gospodarowania odpadami (szczelność szamb, składowanie obornika, kiszonki, zbieranie odpadów itp.), 3) Istnieje konieczność uporządkowania gospodarki odpadami w wymiarze gminnym, przyjęcie systemu segregacji, zbiórki i unieszkodliwiania odpadów, rekultywacji składowiska odpadów w miejsc. BełŜec i innych miejsc gromadzenia odpadów ( dzikich składowisk ), 4) Uporządkować naleŝy gospodarkę odpadami płynnymi zwierzęcymi, 5) Monitorować trzeba przestrzeganie zasad gospodarowania w strefach ochronnych ujęć wody, 6) Dokonać realizacji zbiorczego zaopatrzenia mieszkańców w wodę Stan gospodarki ściekowej W gminie BełŜec nie ma systemu kanalizacji, jak teŝ komunalnej oczyszczalni ścieków (przy Zakładzie Wapienno-Piaskowym istnieje oczyszczalnia zakładowa). Aktualnie oczyszczalnia w miejsc. BełŜec jest na etapie budowy, do której grawitacyjnie - jak i systemem przepompowni - będą kierowane ścieki z całej gminy, poza nielicznymi wyjątkami kilku odległych zabudowań. Realizowana jest równieŝ kanalizacja ściekowa w miejsc. BełŜec na odcinku 5000 m.

20 19 Zakłady Wapienno - Piaskowe sp. z o.o. mają mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków o przepustowości 50 m 3 /d, ale ścieki po oczyszczeniu odprowadzane są do gruntu Z oczyszczalni tej korzysta budynek wielorodzinny (12 rodzin) Spółdzielni Mieszkaniowej. Gorzelnia GRANDPOL posiada zamknięty obieg ścieków technologicznych. Ścieki sanitarne wywoŝone są do oczyszczalni ścieków w Lubyczy Królewskiej. Aktualnie mieszkańcy jak jednostki gospodarcze i uŝyteczności publicznej korzystają z usług wywozowych do oczyszczalni ścieków w Tomaszowie Lubelskim i Lubyczy Królewskiej, natomiast niewątpliwym jest, Ŝe część mieszkańców pozbywa się ścieków we własnym zakresie stosując róŝne metody a w szczególności wywóz na pola i uŝytki zielone. Nie uporządkowana gospodarka ściekowa powoduje zagroŝenie zanieczyszczenia środowiska i zagroŝenie stanu sanitarnego. Wnioski: 1). Celem rozwiązania problemu gospodarki ściekowej na terenie gminy oraz ochrony wód powierzchniowych i podziemnych konieczna jest konsekwentna budowa zbiorczej oczyszczalni ścieków i kanalizacji (realizowana oczyszczalnia ok. 800 m na wschód od BełŜca, w rejonie rzeki śyłki). 2). W celu eliminowania zanieczyszczeń realizować działania w celu sukcesywnej likwidacji nieszczelnych szamb. 2. Stan zanieczyszczenia powietrza Na terenie gminy nie ma przemysłu uciąŝliwego. Okresowe uciąŝliwości są sygnalizowane w obszarze funkcjonowania firmy NATURA, jednakŝe stan środowiska jest stale poprawiany w ramach inwestowania w elementy ochrony środowiska. Dotyczy to głównie emisji zanieczyszczeń pyłowo - gazowych i emisji hałasu. Źródłem wytwarzania energii cieplnej w zakładzie NATURA jest drewno. W skali gminy jednak głównymi czynnikami zanieczyszczeń powietrza są źródła oparte o proces spalania węgla w kotłowniach lokalnych. Źródłami zanieczyszczenia powietrza są związki powstałe ze spalania paliw (m.in. tlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu) a takŝe zanieczyszczenia pochodzące z transportu. Jednak nie są to duŝe ilości. Bardziej znacząca jest emisja zanieczyszczeń z kotłowni lokalnych i kominów niskiej zabudowy. Głównymi emitorami zanieczyszczeń ze spalania węgla są 2 zakłady zlokalizowane w BełŜcu: Zakład Wapienno-Piaskowy oraz Gorzelnia. Ocena zanieczyszczenia powietrza gminy, przeprowadzona została na podstawie badań monitoringowych w ramach sieci regionalnej i lokalnej. W ramach sieci regionalnej i lokalnej w cyklu miesięcznym prowadzono pomiary stęŝeń 24 - godzinnych minutowych, podstawowych zanieczyszczeń powietrza SO 2 i NO 2 oraz opadu pyłu, ołowiu i kadmu. Według danych stacji pomiarowej regionalnej WSSE w Tomaszowie Lubelskim, średnie roczne stęŝenie dwutlenku siarki w powietrzu w 2003 r. wynosiło 6,1-14,4 µg/m 3, średnio - 10,2 µg/m 3, tj. 50% dopuszczalnej normy (kryterium rozp. Min. Środ. z r. (Dz.U. Nr 87 poz.796 normy, ochrona roślin). Porównując wielkości mierzone dla obszarów gminnych (Krasnobród, Biały Słup) naleŝy ocenić, Ŝe wynoszą one 5 µg/m 3, co stanowi ok. 25% dopuszczalnego poziomu dwutlenku