Geologii Ś () wiskowej. Par'lstwowy Instytut GeologIczny Par'lstwowylnstytutBadawczy DYREKTOR. ds. GOSPODAROWANIA WODAMI PODZIEMNYMI .

Transkrypt

1 Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy ul. Rakowiecka 4, Warszawa, tel , fax , Sąd Rejonowy dla m. SI. Warszawy w Warszawie, XIII Wydzial Gospodarczy KRS, Nr ; NIP Pl państwowa slużba geologiczna państwowa slu ż ba hydrogeologiczna Ocena zgodno ści z wymaganiami prawa oraz ocena wpływu na ś rodowi s ko działań przeprowadzonych w związku z wykonaniem otworu badawczego Markowola - I na potrzeby poszukiwania i rozpoznawania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, w tym działań służących zbadaniu możliwości występowania gazu ziemnego w złożach niekonwencjonalnych Zespół autorski: 1\, _ ~ / \1'\A-lo~ Olga Antolak KIERO, v~~ \J\.t. \OU Geologii Ś () wiskowej Monika Konieczyńska Grzegorz Lichtarski dr MOfll1 ka Sylwiusz Pergół Anita Starzycka Małgorzata Woźnicka Par'lstwowy Instytut GeologIczny Par'lstwowylnstytutBadawczy DYREKTOR ds. GOSPODAROWANIA WODAMI PODZIEMNYMI.-~~~ dr 't{;igo; ata Woźnicka DY - K TOR Pań Iw JiH~ ~ G~~P linego Panst JW l l "l9f tt.~ - zeg o (lr h I l ('[ v N.:wro cki p DL I Hl ~v. II{C;-PlB Ocenę sporządzono na podstawie dokumentacji dostarczonej przez inwestora - Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Warszawa, marzec 2011 r.

2 1. Ws tęp Na rozpatrywanym obszarze koncesyjnym w centralno-wschodniej Polsce (koncesja Nr 48/2001/p Pionki - Kazimierz) w okresie od października 2009 r. do sierpnia 2010 r. przeprowadzono prace mające na celu przebadanie utworów karbonu górnego oraz dewonu pod kątem rozpoznania moż liwości występowania zł óż ropy naftowej i gazu ziemnego. Perspektywy poszukiwawcze wiązano głównie z utworami węglanowymi górnego dewonu (franu) oraz utworami klastycznymi górnego karbonu, w których odkryto w regionie kilka złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Mając na celu rozwiązanie postawionego na wstęp ie zadania w okresie od października 2009 r. do kwietnia 20 lor. odwiercono otwór badawczy Markowola- I, zlokalizowany w miejs cowości Zwola, gmina Gniewoszów, powiat kozienicki. Otwór odwiercono do głębokości m (do utworów dolnego dewonu). Następnie, po przeprowadzeniu badań i prac rozpoznawczych oraz stwierdzeniu braku występowania konwencjonalnych złóż węglowodorów w przewierconych formacjach, podjęto decyzję o wykonaniu w otworze prac zmierzających do rozpoznania możliwości występowania niekonwencjonalnych złóż w formacji piaskowcowo -mułowcowo - iłowcowej karbonu górnego, która w świetle przeprowadzonych analiz wydawała się perspektywiczna. W lipcu 2010 r. wykonano dwa zabiegi stymulujące (szczelinowanie hydrauliczne) wraz z poprzedzającymi testami technicznymi w dwóch interwałach perforacji ( m oraz m), a następnie prowadzono obserwacje potencjalnego przypływu gazu. Wyniki przeprowadzonych prac były negatywne, gdyż nie stwierdzono nagromadzenia gazu dającego możliwość przemysłowej eksploatacji. Niezależnie od faktu, iż rozpatrywany otwór badawczy zaprojektowany został w celu rozpoznania w pierwszym rzędzie możliwości występowania konwencjonalnych złóż gazu ziemnego w rozpatrywanej strukturze geologicznej, wykonane w tym otworze zabiegi szczelinowania hydraulicznego służące rozpoznaniu niekonwencjonalnych złóż węglowodorów stanowiąjeden z pierwszych przykładów w Polsce prac tego typu. W ramach niniejszej oceny szczegółowej analizie poddano czynności, jakie zostały wykonane w trakcie prac badawczo-rozpoznawczych. Przeanalizowano uzyskane przez wykonawcę decyzje i pozwolenia oraz dostępną dokumentację techniczną prac (projekt prac geologicznych, plan ruchu, projekt wiercenia, projekty technologiczne zabiegów stymulujących, projekt geologiczno-techniczny prób złożowych). W oparciu o zgromadzoną dokumentację prześledzono cykl postępowania administracyjnego oraz wykonawczego. Stwierdzono, że wykonawca, w trosce o rzetelne wykonanie prac, w tym minimalizację negatywnego oddziaływania na środowisko, przeprowadził szereg czynności wykraczających poza standardowe wymagania formalne, w tym m.in. wykonał badania stanu elementów środowiska naturalnego w rejonie prowadzonych prac przed i po zakończeniu wiercenia (listopad 2009 r. oraz listopad 2010 r.). 2. Uzyskane pozwolenia i decyzje Dla analizowanego przedsięwzięcia zostały uzyskane wszystkie wymagane prawem decyzje i pozwolenia, według stanu prawnego obowiązującego w dniu występowania z danym wnioskiem. W 2001 roku przedsiębiorstwo Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. uzyskało koncesję na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu ziem nego na okres 6 lat. Następnie dwukrotnie przedłużano jej ważność, w 2007 oraz w 2008 r. Obecnie koncesja obowiązuje do ] r. W związku z tym, że warunki koncesji dopuszczały użycie materiałów wybuchowych przy badaniach sejsmicznych oraz ze względu na występowanie obszarów Sieci Natura 2

3 2000 w granicach obszaru koncesyjnego, przeprowadzono postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środo wi sko zakończone uzyskaniem przez przedsiębiorcę w 2008 roku, wydanej przez Wójta Gminy Przyłęk, decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na reali zację p rze dsięwzięcia. Decyzja środowiskowa została wydana na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo Ochrony Środowiska (t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 119, poz. 902 z późno zm.). Dla potrzeb decyzji środowiskowej sporządzono raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. W 2010 r. decyzję przedłużono na kolejne dwa lata'. Na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 121 poz z późno zm.) uzyskano decyzję Starosty Kozienickiego w sprawie czasowego wyłączenia gruntów z produkcji rolnej. Pozwolenie wodnoprawne na pobór wód oraz na odprowadzanie ścieków nie było wymagane, gdyż na potrzeby prac wiertniczych pobierano wodę do celów przemysłowych z sieci wodociągu wiejskiego na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej. W czasie prac nie wytworzono ścieków innych niż komunalne. Nie było także wymagane uzyskanie decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza ani zgłoszenie instalacji powodującej emisję zanieczyszczeń do powietrza, gdyż funkcjonująca na terenie wiertni kotłownia miała moc cieplną < 1 MW. Plan ruchu na wykonanie otworu badawczego został zatwierdzony w październiku 2009 r. decyzją Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Warszawie. Zgodnie z zapisami planu ruchu, zabiegi intensyfikacji przypływu i wszystkie inne prace w otworze wykonywane były na podstawie opracowanych projektów technicznych zatwierdzonych przez Kierownika Ruchu Zakładu. W styczniu 2010 r. decyzją Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Warszawie zatwierdzono Dodatek nr 1 do planu ruchu na wykonie otworu badawczego, który dotyczył zmiany urządzenia wiertniczego, dołączenia aneksu koncesji oraz dołączenia decyzji w zakresie ochrony powierzchni ziemi i zasad postępowania z odpadami. Wykonawca wiercenia i procesu szczelinowania na rozpatrywanym obszarze koncesyjnym uzyskał trzy decyzje związane z gospodarką wytwarzanymi odpadami, wydane na podstawie złożonych wniosków (zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach oraz ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych). Warunki wyznaczone w decyzjach zostały dotrzymane. Decyzja zatwierdzająca program gospodarowania odpadami wydobywczymi wydana została przez Marszałka Województwa Mazowieckiego (po uzyskaniu pozytywnej opinii Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Warszawie i Wójta Gminy Gniewoszów). Przedstawiony przez wykonawcę wiercenia program gospodarowania odpadami wydobywczymi spełnił wymagania określone wart. 9 ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865 z późno zm). Klasyfikacja w/w odpadów odbyła się na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). W programie określono rodzaj i łączną ilość przewidywanych odpadów o kodach (płuczki wiertnicze zawierające chlorki) i (odpady z wydobywania, Od 15 listopada 2008 r. w analogicznych przypadkach zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). Na mocy przepisów wykonawczych do tej ustawy (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 20 lor. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (DZ. U. Nr 213, poz. 1397), analizowany rodzaj przedsięwzięcia zalicza się do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko dla których wymagane jest uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i może być wymagany raport oddziaływania na środowisko. 3

4 kopalin innych niż rudy metali). Początkowo program nie uwzględniał odpadów powstających w procesie szczelinowania hydraulicznego, które na etapie jego tworzenia nie było jeszcze planowane. Po przeprowadzeniu szczelinowania w lipcu 2010 r. i uzyskaniu w jego efekcie dużej ilości płynu zwrotnego, przekazano informację Marszałkowi Województwa Mazowieckiego o zmianie w programie gospodarowania odpadami wydobywczymi dotyczącej łącznej ilości odpadów wydobywczych przewidzianych do wytworzenia. Płyn zwrotny zaklasyfikowany został jako odpad o kodzie , a propant (piasek i inne składniki stałe) jako odpad o kodzie Z kart przekazania odpadów wydobywczych wynika, że odpady o kodzie zostały przekazane firmie posiadającej decyzję na transport odpadów i następnie firmie posiadającej decyzję na zagospodarowanie odpadów tego typu, która poddała je procesowi odzysku w instalacji na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Odpady o kodzie zostały przekazane firmie posiadającej decyzję na transport i odzysk odpadów tego typu. Odpady poddane zostały zagospodarow aniu w zakładzie, który zajmuje się przerobem odpadów i płynów wiertniczych. Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi został zatwierdzony decyzją przez Starostę Kozienickiego. Wykonawca prac wiertniczych przedłożył również w Starostwie Powiatowym w Kozienicach informację o wytwarzanych odpadach i sposobie gospodarowania odpadami innymi niż niebezpieczne powstającymi na terenie wiertni. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo Geologiczne i Górnicze (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz z późno zm.) oraz ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych prowadzący prace górnicze zobowiązany jest do rekultywacji terenu po zakończeniu prac. Decyzja Starosty Kozienickiego z 2010 r. ustaliła rolny kierunek rekultywacji, zgodnie z projektem rekultywacji terenu wiertni. W postępowaniu administracyjnym uzyskano pozytywne opinie Wójta Gminy Gniewoszów oraz Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Warszawie. Termin zakończenia rekultywacji wyznaczono w terminie do 5 lat od dnia zakończenia prac. 3. Opis podjętych działań mających na celu ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko. Prace związane z wierceniem, szczelinowaniem i próbami złożowymi prowadzone były na obszarze ok. 1,1 ha, który został czasowo wyłączony z użytkowania rolniczego. Wykonawca wiercenia podjął działania mające na celu wyeliminowanie lub ograniczenie do minimum wpływu prac wiertniczych na środowisko, w szczególności na gleb ę i jej podłoże, wody powierzchniowe i podziemne, kontrolę emisji gazów i spalin, natę żenia hałasu i ilości wytwarzanych odpadów, zgodnie z wymogami obowiązujących w tym zakresie przepisów prawnych. W celu udostępnienia działki, na której były prowadzone prace wiertnicze, konieczne było utwardzenie drogi dojazdowej. Na całym terenie wiertni została zdjęta wierzchnia organiczna warstwa gruntu (gleba) i złożona w postaci wałów okalających, które w czasie prowadzenia prac wiertniczych stanowiły częściową barierę ochronną dla terenów przyległych, a po ich zakończeniu zostaną wykorzystane w końcowym etapie rekultywacji do przywrócenia pierwotnego stanu. Urządzenia wiertnicze i budynki zaplecza posadowione były na płytach żelbetonowych, dodatkowo pod magazynami paliw i smarów grunt został izolowany folią PEHD. Wiercenie i późniejsze szczelinowanie prowadzone było bez użycia dołu urobkowego na zwierciny, zużytą płuczkę wiertniczą 4

5 i płyn zwrotny. Odpady wydobywcze (w tym płuczkę wiertniczą i płyn zwrotny) poddawano procesom pozwalającym na minimalizacje ich ilości (stosowanie siatek na sitach wibracyjnych, odmulaczy, wirówek, itp.) i magazynowano w szczelnych zbiornikach stalowych posadowionych na płytach żelbetonowych, pod którymi wyłożona była folia PEHD. Odpady niebezpieczne (sorbenty, czyścidła, materiały filtracyjne itp.) przechowywane były w specjalnych pojemnikach z atestowanymi workami, oznaczonych stosownymi kodami, na przystosowanym do tego stanowisku wyłożonym płytami żelbetonowymi i folią PEHD. Po zapełnieniu pojemników odpad przekazywano do utylizacji firmie posiadającej odpowiednie zezwolenia. Izolacja terenu wiertni płytami żelbetonowymi i folią PEHD stanowiła barierę ochronną przed potencjalnym zanieczyszczeniem wód gruntowych. Głębsze poziomy wodonośne w czasie przewiercania zostały zabezpieczone poprzez rurowanie i cementowanie rur okładzinowych. Emisja substancji do powietrza w trakcie prowadzonych prac pochodziła ze spalania oleju napędowego w agregatach prądotwórczych, oleju opałowego w kontenerowej kotłowni oraz ze środków transportu. Zastosowanie oleju oraz urządzeń atestowanych zminimalizowało oddziaływanie przedsięwzięcia na powietrze. Natężenie hałasu i wibracje ograniczane były przez środki ochrony stosowane fabrycznie przez producentów podzespołów poszczególnych urządzeń. Dodatkowo ochronę terenów przyległych stanowiły wały ziemne usypane z trzech stron wiertni - od strony najbliższych zabudowań i lasu. Po demontażu urządzenia wiertniczego teren wiertni zostanie zrekultywowany w sposób zapewniający jego ponowne użytkowanie rolnicze. Uproszczona dokumentacja rekultywacyj na przewiduje wykonanie niwelacji z jednoczesnym odtworzeniem pierwotnej rzeźby terenu, a następnie przeprowadzenie rekultywacji agrotechnicznej (orka, kultywatorowanie, wysiew nawozów mineralnych, zasiew roślin użyźniających, itp.). Na powyższe prace została sporządzona uproszczona dokumentacja rekultywacyj na przedłożona do zatwierdzenia w Starostwie Powiatowym w Kozienicach. Zgodnie z przyjętym harmonogramem prace te mają być wykonane w terminie od maja do lipca 2011 r. W celu oceny efektywności podjętych działań Inwestor zlecił wykonanie dwóch serii pomiarowych dla określenia stanu środowiska abiotycznego na terenie wiertni i w jej bezpośrednim sąsiedztwie, przed i po zakończeniu wiercenia i zabiegów intensyfikacyjnych. Wykonano analizy fizykochemiczne gleby, podglebia i wód pierwszego poziomu wodonośnego oraz powietrza glebowego w zakresie stężenia metanu. 4. Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w świetle wykonanych badań i obserwacji. W celu dokonania oceny ewentualnego negatywnego wpływu na środowisko gruntowo-wodne prac wiertniczych i zabiegów intensyfikacyjnych wykonano oznaczenia fizykochemiczne i analizy granulometryczne gleby i podglebia w otoczeniu urządzenia wiertniczego oraz zbiorników na paliwa płynne. W pobranych próbkach oznaczono zawartości metali ciężkich (er, Ni, Pb), olejów mineralnych i chlorków. W obu seriach pomiarowych wartości wszystkich badanych parametrów nie przekraczały limitów dopuszczalnych dla gruntów rolnych (wedłu g Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości 5

6 ziemi; Dz. U. Nr 165, poz. 1359) i nie zanotowano znaczących różnic w wynikach uzyskanych przed rozpoczęciem i po zakończeniu prac. Cały teren wiertni został zbadany pod kątem zawartości metanu w powietrzu glebowym na głębokości 1,2-1,5 m. W żadnej z 30 sond nie stwierdzono metanu w ilościach możliwych do wykrycia przy użyciu zastosowanej metody pomiarowej (miernika biogazu GA 2000 Plus) tak przed rozpoczęciem prac, jak i po ich zakończeniu. Ocenę stanu wód lokalnie użytkowanych poziomów wodonośnych przeprowadzono na podstawie próbek pobranych z trzech okolicznych studni gospodarskich. W wodach oznaczono odczyn pr, przewodność elektrolityczną właściwą, smak, zapach, stężenia chlorków, azotanów, azotynów, amoniaku, olejów mineralnych, chromu, baru, ołowiu, potasu, żelaza i manganu. Wyniki odniesiono do wartości granicznych określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). W obu seriach pomiarowych większość badanych składników mieściła się w granicach odpowiadających I i II klasie jakości wód podziemnych (wody bardzo dobrej i dobrej jakości). Wyniki uzyskane przed i po zakończeniu prac na terenie wiertni nie wskazują na jakiekolwiek zmiany hydrochemiczne w badanych wodach. 5. Wnioski Analiza dokumentacji przedstawionych przez wykonawcę prac prowadzonych w okresie od października 2009 r. do listopada 2010 r. na obszarze koncesyjnym Pionki Kazimierz (otwór Markowola-I), pod kątem oceny zgodności z wymaganiami prawa oraz oceny wpływu na środowisko przeprowadzonych działań, pozwala na postawienie następujących zasadniczych wniosków: 1. Procedury zastosowane w opisywanym procesie decyzyjnym wykonane były zgodnie z ówcześnie obowiązującymi wymogami prawnymi. 2. Na podstawie przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że w rozpatrywanym przypadku prace wiertnicze i zabiegi intensyfikacyjne (szczelinowanie hydrauliczne) nie miały wpływu na stan ocenianych elementów środowiska naturalnego. W analizowanych elementach środowiska nie odnotowano istotnych zmian przed i po przeprowadzeniu prac. 6