Wojciech PAWŁUSZKO. Mateusz GLINKA-ROSTKOWSKI. Jakub WIŚNIEWSKI. Strona 1 z 35

Transkrypt

1 RAPORT ZBROJENIOWY Czy polski przemysł zbrojeniowy pomoże zmodernizować Siły Zbrojne RP? Analiza najważniejszych potrzeb polskiej armii i szans krajowych przedsiębiorstw na udział w ich zaspokojeniu. Wojciech PAWŁUSZKO Mateusz GLINKA-ROSTKOWSKI Jakub WIŚNIEWSKI Strona 1 z 35

2 Spis treści: 1. Wprowadzenie 2. Program budowy systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej krótkiego i średniego zasięgu 2.1. Obecny stan wojsk rakietowych 2.2. Ogólne założenia i znaczenie programu Tarcza Polski 2.3. Program Wisła 2.4. Zaawansowanie programu Wisła 2.5. Program Narew 2.6. Potencjał i rola krajowych przedsiębiorstw zbrojeniowych w ramach realizacji programu budowy systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej krótkiego i średniego zasięgu 2.7. Rekomendacje 3. Program myśliwca wielozadaniowego 3.1. Samoloty bojowe w polskich siłach powietrznych F MiG Su Perspektywy pozyskania nowych maszyn 3.3. Rozwiązanie koreańskie 3.4. Rekomendacje 4. Program pancerno-samochodowy 4.1. Renesans pojazdów pancernych w armiach świata 4.2. Niezadowalający stan polskiego parku pancernego i samochodowego 4.3. Programy pancerno-samochodowe w Planie Modernizacji Technicznej (PMT) na lata Kluczowe programy pancerno-samochodowe Czołgi Modernizacja czołgów Leopard 2A Przyszłość czołgów PT-91 Twardy i T Rekomendacja 4.5. Bojowe wozy piechoty Rekomendacje 4.6. Armato-haubice Rekomendacje 4.7. Pojazdy ciężarowe Rekomendacje 4.8. Pojazdy ciężarowo-osobowe wysokiej mobilności Rekomendacje 5. Program śmigłowcowy 5.1. Zarys sytuacji Zły stan floty polskich śmigłowców Problemy z pozyskaniem nowych maszyn 5.2. Śmigłowce w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej Liczebność Służba w jednostkach bojowych 5.3. Charakterystyka śmigłowców użytkowanych przez Siły Zbrojne RP 5.4. Plany pozyskania nowych maszyn 5.5. Potencjał polskiego przemysłu lotniczego 5.6. Rekomendacje Przetarg na śmigłowce wielozadaniowe Maszyny łącznikowe Śmigłowce uderzeniowe 6. Bezzałogowe Statki Powietrzne 6.1. BSP w Siłach Zbrojnych RP Strona 2 z 35

3 6.2. Perspektywy pozyskania nowych BSP Program BSP Zefir Program BSP Gryf Program BSP Orlik Program BSP Wizjer Program BSP Ważka Program BSP mikro 6.3. Możliwości polskiego przemysłu 6.4. Rekomendacje 7. Procedura nabywania sprzętu wojskowego w Polsce Strona 3 z 35

4 1. Wprowadzenie Mimo trwającej wiele lat kosztownej modernizacji wyposażenie Sił Zbrojnych RP (SZ RP) nadal pozostawia wiele do życzenia. Polskie terytorium nie jest chronione przez system obrony przeciwrakietowej zdolny ochronić kluczowe obiekty przed atakiem wrogich pocisków rakietowych. Wojska lądowe w dużej mierze posługują się sprzętem pamiętającym konstrukcyjnie lub koncepcyjnie czasy Układu Warszawskiego. Chodzi zarówno o czołgi, jak i bojowe wozy piechoty, haubice czy samochody terenowe. Podobna sytuacja panuje w Siłach Powietrznych RP. Pomimo zakupu w 2003 r. za łączną kwotę 4,7 mld dol. (wraz z kosztami kredytu udzielonego Polsce przez amerykański rząd) 1 48 samolotów wielozadaniowych F-16 C/D Block 52+ pozostałe maszyny to konstrukcje radzieckie, które nie odpowiadają już wymogom współczesnego pola walki. Flota śmigłowców również wymaga wymiany z powodu wieku maszyn i poszerzania gamy zadań, do których są potrzebne. Armie poszczególnych krajów zaczynają na coraz szerszą skalę wykorzystywać bezzałogowe statki latające popularnie zwane dronami wzmacniające ich potencjał w zakresie działań rozpoznawczych czy bojowych. Polska armia poza wojskami specjalnymi wciąż nie dysponuje takim wyposażeniem. Mimo trwającej już trzecią dekadę restrukturyzacji opartej o kolejne rządowe strategie (od 1989 r. było ich już sześć 2, a opracowany w 2015 r. jeszcze przez Ministerstwo Gospodarki Program wspierania rozwoju polskiego przemysłu obronnego do 2022 r. w momencie publikacji raportu wciąż nie został zatwierdzony przez Radę Ministrów) polski przemysł zbrojeniowy znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, strukturalnej i technologicznej. W marcu 2015 r. Ministerstwo Skarbu Państwa zakończyło trwającą dwa lata formalną konsolidację państwowych spółek pod egidą Polskiej Grupy Zbrojeniowej (PGZ) grupującej odtąd 64 przedsiębiorstwa i zatrudniającej ok. 17,5 tys. ludzi. PGZ czeka jednak dużo bardziej skomplikowana konsolidacja operacyjna spółek, w tym pancernych, lotniczych, łącznościowych czy elektronicznych, wśród których teraz panuje wewnętrzna konkurencja o zamówienia dla armii. W zestawieniu 100 największych firm zbrojeniowych na świecie Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem (SIPRI) 3 PGZ znajduje się dopiero na 67. miejscu z przychodami na poziomie 5 mld zł w 2014 r. Z kolei prywatny sektor zbrojeniowy to 13 spółek (wiodące to WB Electronics i Lubawa), które osiągnęły przychody sięgające łącznie 870 mln zł i rosną w siłę, ale nadal nie mają ugruntowanej pozycji na krajowym i zagranicznym rynku. Eksport polskiego uzbrojenia utrzymuje się od lat na niskim poziomie. W 2014 r. co prawda wzrósł w stosunku do 2013 r. o 17,4%, ale wyniósł jedynie 395 mln euro, podczas gdy przykładowo eksport czeskiego uzbrojenia był w 2014 warty ponad 421 mln euro 4. Offset, czyli inwestycje kompensacyjne zagranicznych dostawców uzbrojenia w polski przemysł, nie przyczynił się do skoku technologicznego sektora. Nakłady na badania i rozwój wśród krajowych spółek obronnych, z wyjątkami takimi jak FlyTronic należący do grupy WB Electronics, są niskie w stosunku do zagranicznych konkurentów. Pomimo powyższych bolączek i problemów, polski przemysł zbrojeniowy jest wskazywany przez Ministerstwo Obrony Narodowej (MON) jako przyszły główny beneficjent programu modernizacji SZ RP. W tym kontekście oraz mając na uwadze zapowiadaną przez rząd Prawa i Sprawiedliwości rewizję Planu Modernizacji Technicznej SZ RP na lata Bazując na analizie typu desk research Autorzy oceniają stan obecny polskiej armii, realizowane i planowane postępowania przetargowe oraz podejmują próbę udzielenia w formie rekomendacji odpowiedzi na pytanie jakie są szanse krajowego przemysłu zbrojeniowego na udział w ich zaspokojeniu. Wyszczególniają pięć kluczowych programów niezbędnych dla istotnego zwiększenia potencjału Sił Zbrojnych RP, które 1 B. Bieszyński, Zakup samolotów F-16 i umowa offsetowa, Infos nr 11, Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2007, [dostęp na dzień r.]. 2 W. Lewandowski, Polski przemysłowy potencjał obronny w dobie konsolidacji, Bezpieczeństwo Narodowe 17/2011, str A. Fleurant, S. Perlo-Freeman, P. D. Wezeman, S T. Wezeman, N. Kelly, The SIPRI Top 100 Arms-Producing and Military Services Companies, 2014, [dostęp na dzień r.]. 4 J. Kajmowicz, Czeski przemysł zbrojeniowy notuje rekordowe zyski z eksportu, [dostęp na dzień r.]. Strona 4 z 35

5 jednocześnie mogą zostać zrealizowane przy wykorzystaniu możliwości polskich zakładów. Należą do nich: 1) Program budowy systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej krótkiego i średniego zasięgu, 2) Program pozyskania nowych lub używanych samolotów bojowych, 3) Program pancerno-samochodowy, 4) Program śmigłowcowy, 5) Program pozyskania bezzałogowych statków latających (dronów). Ponadto Autorzy raportu analizują proces zakupu uzbrojenia obowiązujący w polskim porządku prawnym, który ma istotny wpływ na szanse krajowych zakładów w realizacji kontraktów zlecanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej i jednostki mu podległe. 2. Program budowy systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej krótkiego i średniego zasięgu 2.1. Obecny stan wojsk rakietowych Polskie jednostki obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej składają się z obecnie jednej brygady rakietowej obrony powietrznej Sił Powietrznych RP, 3 pułków przeciwlotniczych, 11 dywizjonów przeciwlotniczych, 3 baterii przeciwlotniczych i 2 plutonów przeciwlotniczych podporządkowanych Inspektoratowi Rodzajów Wojsk. Ponadto Marynarka Wojenna dysponuje 2 dywizjonami i 3 bateriami 5. Służący w tych jednostkach żołnierze wykorzystują jednak zestawy rakietowe, rakietowoartyleryjskie oraz artyleryjskie, które są już mocno przestarzałe i bazują na konstrukcjach radzieckich. W przypadku zestawów rakietowych polska armia wykorzystuje następujące systemy: zestaw dalekiego zasięgu S-200C Wega-C, zestawy krótkiego zasięgu S-125SC Newa-SC, 9K33M2/3 Osa-AK/AKM/P i 2K12 Kub oraz zestawy bardzo krótkiego zasięgu Grom-I/Grom. Z kolei przeciwlotnicze zestawy rakietowo-artyleryjskie obejmują: zmodernizowane samobieżne systemu ZSU-23-4MP Biała oraz zestawy ZUR-23-2, wraz z rakietami 9K32M Strzała-2M, Grom oraz działkami kal. 23 mm. Do systemów artyleryjskich zaliczają się natomiast radzieckie wozy ZSU-23-4 Szyłka z działkami kal. 23 mm oraz przewoźne radzieckie armatki ZU-23-2 kal. 23 mm i S-60 kal. 57 mm 6. Rodowód wymienionego powyżej sprzętu, w tym w szczególności pocisków rakietowych, sięga końca lat 80., a niejednokrotnie nawet czasów bardziej odległych. Skutkuje to postępującą degradacją techniczną użytkowanych zestawów, przekładającą się na jego niską funkcjonalność i rosnącą zawodność. Technologia wykorzystana do produkcji stosowanych zestawów jest anachroniczna. Opiera się o jednokanałowość. Oznacza to, że jeden pododdział ogniowy może jednocześnie 5 T. Kwasek, Obrona powietrzna Polski stan obecny i perspektywy rozwoju, Dziennik Zbrojny Analiza nr 2/ Tamże. Strona 5 z 35

6 ostrzeliwać tylko jeden cel. Mając na uwadze powyższe, potencjał Sił Zbrojnych RP w zakresie systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej krótkiego i średniego zasięgu jest w wysokim stopniu niezadowalający. Zarząd Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych RP przewiduje, że czas eksploatacji większości użytkowanych systemów zakończy się w latach W związku z tym już w krótkiej perspektywie wymiana sprzętu jest koniecznością Ogólne założenia i znaczenie programu Tarcza Polski W obliczu wyczerpania możliwości użytkowanych przestarzałych systemów przeciwrakietowych i przeciwlotniczych oraz postępującej destabilizacji sytuacji międzynarodowej program budowy systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej krótkiego i średniego zasięgu wysuwa się na pierwszy plan na liście priorytetów modernizacyjnych polskich Sił Zbrojnych. Wydarzenia ostatnich lat, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu ukraińskiego, unaoczniły opinii publicznej konieczność zbudowania nowego systemu antyrakietowego. W zamierzeniach ma funkcjonować pod nazwą Tarcza Polski i składać się z trzech podsystemów bardzo krótkiego, krótkiego oraz średniego zasięgu. System bardzo krótkiego zasięgu ma umożliwiać zwalczanie za pomocą zestawów rakietowoartyleryjskich samolotów, śmigłowców oraz dronów oddalonych o kilka kilometrów. System krótkiego zasięgu (do 25 kilometrów) o kryptonimie Narew będzie służył do zwalczania nie tylko statków powietrznych, ale również pocisków rakietowych nieprzyjaciela. Natomiast system średniego zasięgu o kryptonimie Wisła to w założeniu broń przeznaczona przede wszystkim do zwalczania rakiet nieprzyjaciela na dystansach przekraczających 100 kilometrów 7. Budowa systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej krótkiego i średniego zasięgu ma bezpośrednie przełożenie na wzrost poziomu bezpieczeństwa narodowego. Na taki wniosek wskazuje wzrost potencjału bojowego oraz ilości stale modernizowanych rosyjskich systemów rakietowych. Rosja niejednokrotnie groziła umieszczeniem w obwodzie kaliningradzkim rakiet balistycznych krótkiego zasięgu Iskander, które mogą razić cele w odległości nawet do 500 km. Co istotne, w ciągu ostatniej dekady rosyjskie wydatki zbrojeniowe wzrosły o 100% - w 2014 roku sięgnęły ponad 85 mld dol. W ciągu następnej dekady zbrojenia mogą pochłonąć dalsze 700 mld dolarów, ale z uwagi na pogarszającą się sytuację gospodarczą Rosji trudno ocenić te zapowiedzi jako wiarygodne 8. Rosyjskie siły zbrojne już teraz zgromadziły w obwodzie kaliningradzkim znaczne siły lotnicze, morsko-desantowe i lądowe, a wspomniane rakiety balistyczne Iskander mogą zostać tam szybko przetransportowane drogą powietrzną 9. W ramach nakładów na modernizację techniczną w latach polski rząd wydzielił ok. 26 mld zł na realizację programu operacyjnego System obrony powietrznej. Środki mają zostać przeznaczone na osiągnięcie zdolności w zakresie zapewnienia osłony kluczowych dla państwa obiektów i centrów administracyjno-gospodarczych oraz wojsk w rejonach ich przewidywanych działań operacyjnych. W ramach tego programu rząd planuje pozyskać m.in. zestawy rakietowe tworzące systemy Narew i Wisła 10. Finansowanie budowy systemu obrony powietrznej odbywa się na podstawie art. 7 ust. 2a ustawy z 25 maja 2001 r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W latach na sfinansowanie 7 K. Wilewski, Najwięksi producenci w wyścigu o Narew, [dostęp: r.]. 8 S. Perlo-Freeman, A. Fleurant, P. D. Wezeman, S.T. Wezeman, Trends in World Military Expenditure, 2014, [dostęp: r.]. 9 J. Durkalec, Łamanie traktatu INF przez Rosję: konsekwencje dla NATO, Biuletyn PISM Nr 97 (1209), [dostęp: r.]. 10 Uchwała Nr 164 Rady Ministrów z dnia 17 września 2013 r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego Priorytetowe Zadania Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w ramach programów operacyjnych (M.P poz. 796). Strona 6 z 35

7 wyposażenia Sił Zbrojnych w środki obrony przeciwrakietowej i przeciwlotniczej rząd jest zobowiązany przeznaczyć nie mniej niż 20% środków przeznaczonych na modernizację techniczną, z uwzględnieniem polskich przedsiębiorstw zbrojeniowych Program Wisła Program Tarcza Polski to jedynie element kompleksowej modernizacji Sił Zbrojnych RP. Będzie stanowić nie tylko istotny wkład w zwiększanie potencjału obronnego polskiej armii, ale daje również szansę na stworzenie impulsu rozwojowego dla polskiego przemysłu zbrojeniowego. Program budowy systemu obrony powietrznej średniego zasięgu Wisła zakłada pozyskanie 8 baterii rakiet, które mają w założeniu trafić na uzbrojenie Wojska Polskiego od 2018 roku, ale jest mało prawdopodobne, by wskazany termin został dotrzymany. Trudno ocenić, jaki będzie ostateczny koszt całego programu Tarcza Polski. Szacuje się, że sama Wisła może pochłonąć nawet 50 mld zł 11. Zgodnie z wymogami MON, zestawy rakietowej obrony powietrznej Wisła w przeciwieństwie do sprzętu, którym obecnie dysponuje polska armia mają charakteryzować się wielokierunkowością, sieciocentrycznością oraz wielokanałowością. Oznacza to, że zestawy mają być zdolne do zwalczania wielu celów naraz w zakresie 360 oraz być zdolne do prowadzenia ognia nawet po wyłączeniu z walki części elementów zestawów 12. Kolejnym wymogiem, oprócz pełnej interoperacyjności z systemami NATO, jest otwarta architektura systemu umożliwiająca instalację nowych elementów i rozwiązań w ramach baterii ogniowej. 2.4.Zaawansowanie programu Wisła Rząd PO-PSL zakończył dialog techniczny z oferentami, którzy wyrazili chęć uczestnictwa w programie. W wyniku przeprowadzonego postępowania związanego z pozyskaniem zestawów Wisła zaprosił dwa podmioty: konsorcjum EUROSAM (francuskie koncerny Thales i MBDA) oferujące zestaw SAMP/T oraz amerykański koncern Raytheon oferujący zestawy Patriot 13. W kwietniu 2015 roku, ówczesny prezydent, premier oraz minister obrony narodowej poinformowali, że dalsze negocjacje będą prowadzone ze stroną amerykańską. Szczegóły współpracy miały zostać rozstrzygnięte w ramach bezpośrednich negocjacji z rządem USA 14. Miały dotyczyć m.in. sprecyzowania kosztów zakupu oraz zakresu polonizacji pozyskiwanego systemu. Jednakże w związku ze zmianą władzy w Polsce, na obecnym etapie możliwe, że wskazane powyżej decyzje zostaną skorygowane lub zmienione. Niewykluczone, że do gry wróci MEADS, który jest bliski uruchomienia swojego systemu, a na jego produkt zdecydowały się Niemcy. Może to wpłynąć na dalsze opóźnienie realizacji programu. Zgodnie z pierwotnymi założeniami, umowa na jego realizację miała zostać podpisana w 2014 roku, a zatem opóźnienie wyniesie co najmniej 2 lata. Obecnie plan MON przewiduje zawarcie kontraktu w IV kw r. i dostawy w latach Program Narew Zestawy rakietowej obrony powietrznej krótkiego zasięgu Narew mają służyć do ochrony lotnisk, baz morskich czy zgrupowań wojsk w szczególności przed samolotami, śmigłowcami i rakietami samosterującymi. Zestaw wykorzystany do realizacji programu Narew ma charakteryzować się autonomicznością, sieciocentrycznością, otwartą architekturą, interoperacyjnością oraz możliwością zwalczania celów niewidocznych bezpośrednio, na podstawie danych z innego zestawu. Poza 11 [dostęp: r.]. 12 T. Kwasek, Obrona, op cit. 13 Plan Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych w latach , [dostęp: r.]. 14 K. Wilewski, Patrioty i Caracale dla polskiej armii, Caracale-dla-polskiej-armii [dostęp: r.]. 15 Stan realizacji Planu Modernizacji Technicznej, [dostęp: r.]. Strona 7 z 35

8 cechami, które dotyczą również programu Wisła, zestaw krótkiego zasięgu ma umożliwiać samodzielną osłonę wskazanych obiektów przez jeden zespół ogniowy 16. Obecnie trwa dialog techniczny, w którym uczestniczy 9 podmiotów 17. Wśród nich znajduje się Polska Grupa Zbrojeniowa S.A. oraz konsorcjum MEADS, które podpisało z polskim koncernem list intencyjny mający umożliwić zintegrowanie polskich komponentów w tym stacji radiolokacyjnych z opracowywanym przez polski przemysł systemem zarządzania polem walki (ang. Battlefield Management System - BMS) 18. Podobnie jak w przypadku programu Wisła, realizacja Narwi przebiega ze znacznym opóźnieniem - pierwotne plany zakładały podpisanie umowy w 2014 roku 19. Podsumowując, nie powinno budzić wątpliwości, że budowa i wdrożenie nowoczesnego systemu obrony powietrznej stanowi priorytet dla polskiej armii. Zagwarantowane środki na ten cel mogą natomiast znacznie przyczynić się do wzrostu konkurencyjności polskiego przemysłu zbrojeniowego. Poniżej przedstawiono potencjalne elementy tego systemu, które z powodzeniem mogą być realizowane przez producentów krajowych Potencjał i rola krajowych przedsiębiorstw zbrojeniowych w ramach realizacji programu budowy systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej krótkiego i średniego zasięgu Program Tarcza Polski ma w założeniu doprowadzić do transferu do krajowych przedsiębiorstw zbrojeniowych zaawansowanych technologii wojskowych należących do zagranicznych koncernów. Prawidłowe skonstruowanie umów o współpracy przemysłowej oraz umów offsetowych zapewni polskim firmom niezbędną wiedzę i środki do rozwoju technologicznego w takich dziedzinach jak łączność, optyka, systemy radarowe i rakietowe oraz elektronika. PGZ S.A., powołała dwa konsorcja obejmujące łącznie 10 spółek z Grupy, których celem jest współpraca z Ministerstwem Obrony Narodowej przy budowie systemu obrony powietrznej. Strategicznym celem PGZ jest realizacja programów w następujących rolach: w ramach systemu bardzo krótkiego zasięgu jako lider programu w oparciu o całkowicie rodzime rozwiązania; w ramach programu Narew jako lider programu, przy wykorzystaniu pozyskanej zagranicznej licencji z zagwarantowaniem praw eksportowych w przyszłości; w ramach programu Wisła jako partner biznesowy zagranicznego dostawcy, z zagwarantowaniem pozyskania technologii dla potrzeb dostosowania, produkcji i serwisu, a także dalszej modernizacji 20. Oba konsorcja, tj. konsorcjum PGZ Wisła i Narew, składają się z następujących podmiotów: PGZ S.A., PIT-Radwar S.A., PCO S.A., MESKO S.A., Zakłady Mechaniczne Tarnów S.A., Huta Stalowa Wola S.A., Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A., Wojskowe Zakłady Łączności nr 1 S.A., 16 T. Kwasek, Obrona 17 Zgodnie z informacjami Inspektoratu Uzbrojenia, do dialogu technicznego zakwalifikowane zostały: Diehl BGT Defence, MBDA France, IAI Systems Missiles And Space Group Israel Aerospace Industries Ltd, Kongsberg Defence & Aerospace AS, MEADS International Inc., Rafael Advanced Defense Systems Ltd., Polska Grupa Zbrojeniowa S.A., Thales Polska Sp. z o.o., oraz Aselsan. 18 J. Sabak, MEADS w dialogu na Narew, [dostęp: r.]. 19 T. Dmitruk, Stan realizacji Planu Modernizacji Technicznej, [dostęp: r.]. 20 Informacja prasowa PGZ S.A., [dostęp: r.]. Strona 8 z 35

9 Wojskowe Zakłady Uzbrojenia S.A., Ośrodek Badawczo Rozwojowy Centrum Techniki Morskiej S.A. oraz JELCZ Sp. z o. o. Zawiązanie obu konsorcjów należy rozpatrywać jako gotowość PGZ do realizacji projektów w zakresie współpracy technologicznej, ich dostosowania do warunków lokalnych oraz późniejszej produkcji i serwisu zestawów rakietowych. Oceniając potencjał polskiego przemysłu zbrojeniowego w ramach realizacji programu Wisła, należy poświęcić szczególną uwagę spółce PIT-Radwar dysponującej doświadczeniem w zakresie wytwarzania produktów w obszarze radiolokacji. W pierwszej fazie procedury dotyczącej pozyskania zestawów rakietowych dla programu Wisła, uczestniczące w nim podmioty podkreślały osiągnięcia polskiej radiolokacji na polu systemów wczesnego ostrzegania. Proponowały ich wykorzystanie w trakcie realizacji kontraktu. Za szczególnie przydatne uznano przede wszystkim: radar wczesnego wykrywania P-18PL; oraz system pasywnej radiolokacji PCL-PET 21. W tym kontekście szczególnie ważny jest wynik negocjacji z wybranym partnerem zagranicznym. Elementem przyszłego systemu powinien być bowiem radar wykorzystujący trzy nieruchome anteny aktywne z modułami nadawczo odbiorczymi (N-O) zbudowanymi na bazie azotku galu. Biorąc pod uwagę dotychczasowe rozmowy jedynie ze stroną amerykańską wyraziły one zgodę jedynie na sprzedaż Polsce radarów do zestawów Patriot jednak bez udzielenia licencji. Wywołało to zarzuty strony polskiej o ograniczony i niezdefiniowany dostęp polskiego przemysłu do nowych technologii. Z perspektywy polskich przedsiębiorstw przekazanie przez Raytheon technologii budowy podzespołów aktywnych anten radiolokacyjnych AESA opartych na azotku galu jest niezbędne. Tymczasem amerykański koncern jak dotąd nie przewidział możliwości przeprowadzenia takiego transferu 22. Podobne rozwiązania oferowali bowiem konkurenci Raytheona we wcześniejszej fazie postępowania. Jeśli transfer powyższych technologii zostałby przeprowadzony, Polska mogłaby stać się głównym dostawcą najnowszych urządzeń radiolokacyjnych w Europie oraz odgrywającym poważną rolę na świecie. Nowe kierownictwo MON stawia na bardziej asertywną postawę negocjacyjną. Wypowiedzi nowego ministra sugerują, że MON ponownie rozpatrzy wszystkie oferty złożone w ramach postępowania. Niezależnie od ostatecznych decyzji, w ocenie Autorów raportu zespół negocjacyjny programu Wisła powinien skupić się na uzyskaniu gwarancji dla polskiego przemysłu w szczególności w zakresie pozyskania licencji, które mogą w znacznym zakresie przyczynić się do rozwoju krajowego przemysłu radiolokacyjnego. Istotne jest też uzyskanie zdolności do produkcji komponentów do rakiet stosowanych w zestawach oraz zastosowanie krajowych podwozi samochodów ciężarowych. Ewentualny wybór Stanów Zjednoczonych jako dostawcy zestawów Patriot i uruchomienie programu offsetowego będzie miał również bezpośrednie przełożenie na realizację programu Narew. Przedstawiciele PGZ podkreślają, że współpraca z USA w ramach Wisły ma umożliwić realizację programu Narew siłami krajowego przemysłu obronnego. W całym łańcuchu zamówień, który mogą rozpocząć kontrakty dla krajowego przemysłu zbrojeniowego, będzie współpracowało nawet 100 przedsiębiorstw 23. O ile program Wisła, z uwagi na konieczność pozyskania zestawów rakietowych z zagranicy, musi zostać zrealizowany w ścisłej współpracy z partnerem zagranicznym, to program 21 M. Dura, Wisła i Narew: rakiety dla wojska, technologie dla polskiego przemysłu, [dostęp: r.]. 22 M. Dura, Program Wisła rusza od nowa. Prezydent RP wprowadzony w błąd?, [dostęp: r.]. 23 M. Chilczuk, Tarcza Polski to szansa dla wojska i polskiej zbrojeniówki, sprawozdanie z konferencji naukowej Obrona powietrzna w systemie bezpieczeństwa państwa. Współczesne wyzwania i kierunki rozwoju, która odbyła się 24 listopada 2015 r. w Akademii Obrony Narodowej, [dostęp: r.]. Strona 9 z 35

10 Narew może i powinien opierać się na potencjale i doświadczeniu polskiego przemysłu zbrojeniowego Rekomendacje Polski rząd powinien zapewnić czynny udział polskiego przemysłu zbrojeniowego w realizacji programu Wisła oraz postarać się o zdobycie licencji na technologię rakietową niezbędną do samodzielnej realizacji programu Narew 24. W odniesieniu do programu Narew, najkorzystniejszym rozwiązaniem z punktu widzenia potencjału i potrzeb polskiego przemysłu zbrojeniowego jest pozyskanie zagranicznej licencji na produkcję zestawów rakietowych krótkiego zasięgu (około 25 km), które następnie byłyby w całości produkowane w Polsce. Takie rozwiązanie zapewni wykorzystanie obecnego dorobku rodzimego przemysłu, a także umożliwi realizację tego programu w całości w oparciu o potencjał polskiego przemysłu zbrojeniowego 25. Jeśli Polska zdecyduje się na zestawy Patriot, wówczas z punktu widzenia interesu polskiego przemysłu obronnego istotna jest gwarancja przekazania Polsce technologii budowy podzespołów aktywnych anten radiolokacyjnych AESA opartych na azotku galu. Licencja na tę technologię umożliwiłaby dalszy rozwój polskiego przemysłu radiolokacyjnego i uzyskania pozycji wiodącego producenta technologii radarowej. Jeśli Polska zdecyduje się na ofertę MEADS, który wraca do gry, krajowe przedsiębiorstwa zbrojeniowe będą miały szansę na szeroką współpracę przy większej liczbie elementów tworzonego systemu. 3. Program myśliwca wielozadaniowego 3.1. Samoloty bojowe w polskich siłach powietrznych Obecnie Siły Powietrzne RP dysponują 16 samolotami myśliwsko-bombowymi Su-22, 31 myśliwcami MiG-29 oraz 48 samolotami wielozadaniowymi F-16 Block 52+. Łącznie liczą zatem 95 maszyn bojowych. Stacjonują one w następujących bazach lotniczych: 21. Baza Lotnictwa Taktycznego w Świdwinie - 16 samolotów myśliwsko-bombowych Su- 22M4 i Su-22UM3K, 22. Baza Lotnictwa Taktycznego w Malborku - 15 myśliwców MiG-29A i MiG-29UB, 23. Baza Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim - 16 myśliwców MiG-29A i MiG- 29UB, 24 K. Wilewski, Tarcza potrzebna na wczoraj, [dostęp: r.]. 25 Podejście takie wydaje się być spójne ze stanowiskiem wyrażonym przez poprzednie władze MON, por. Odpowiedź na interpelację nr w sprawie modernizacji środków przeciwlotniczych w polskiej armii: W zakresie pozyskania ww. zestawów bliskiego zasięgu NAREW informuję, że jedną z rozpatrywanych opcji jest zlecenie tego zadania polskiej firmie zbrojeniowej, z podmiotem zagranicznym jako podwykonawcą. Przy tego rodzaju rozwiązaniu, kluczowym aspektem stanie się pozyskanie strategicznego partnera przemysłowego i realizacja zadania w sposób ewolucyjny, tj. poprzez stopniowe zwiększanie udziału i samodzielności polskiego przemysłu w produkcji oraz dostawach, a następnie serwisowanie zestawów. Najistotniejszym czynnikiem z punktu widzenia ambicji polskiego przemysłu obronnego, utrzymania krajowego potencjału produkcyjnego oraz serwisowo-obsługowego i naprawczego będzie pozyskanie technologii produkcji rakiety krótkiego zasięgu lub jej elementów oraz implementacja krajowych komponentów podsystemu łączności, zespołów zasilania i podwozi bazowych. W systemie tym zakłada się również wykorzystanie polskiego radaru, opracowywanego ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Strona 10 z 35

11 31. Baza Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu-Krzesinach - 24 myśliwce F-16C i 8 myśliwców F-16D, 32. Baza Lotnictwa Taktycznego w Łasku - 12 myśliwców F-16C i 4 myśliwce F-16D. Dodatkowo w lutym 2014 roku MON nabył za 1,2 mld zł od włoskiego koncernu Alenia Aermacchi Zintegrowany System Szkolenia Zaawansowanego (ang. Advanced Jet Trainer) składający się z ośmiu nieuzbrojonych maszyn szkolenia zaawansowanego M-346 Master opartych konstrukcyjnie o rosyjskie samoloty Jak-130. W latach Włosi dostarczą samoloty do 41. Bazy Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie. Przeszkolą również 16 pilotów oraz 130 inżynierów i techników, zajmujących się obsługą samolotów. MON zastrzegł możliwość pozyskania dodatkowych czterech samolotów w późniejszym terminie. M-346 umożliwią szkolenie pilotów do latania na maszynach MiG-29 i F-16, co od 2017 r. pozwoli na rezygnację z kosztownego szkolenia polskich pilotów w USA Samoloty F-16 Polska rozpoczęła proces pozyskiwania samolotów wielozadaniowych w 2001 r. Decyzja w sprawie wyboru propozycji koncernu Lockheed Martin oferującego najnowszy dostępny wówczas wariant maszyny F-16 Block C/D 52+ została ogłoszona 27 grudnia 2002 r. przez Ministra Obrony Narodowej Jerzego Szmajdzińskiego. Rząd podpisał z Amerykanami wartą ponad 6 mld dol. umowę na dostawę 48 samolotów 18 kwietnia 2003 r. Zrealizowano je w latach Ponadto strony zawarły umowę offsetową o wartości równej wartości umowy na dostawę. Rząd nie zdecydował się na propozycje pozostałych zagranicznych koncernów: brytyjskiego BAE Systems i szwedzkiego SAAB Aerospace oferujących samoloty JAS-39 Gripen oraz francuskiego Dassault Aviation oferującego maszyny Mirage Mk 2. F-16 w różnych wariantach jest wykorzystywany przez 26 państw na świecie. To nowoczesna i stale modernizowana konstrukcja, która w niektórych obszarach wciąż dorównuje najnowszym samolotom F-35 Lightning II. Ich służba w polskiej armii potrwa jeszcze co najmniej 30 lat MiG-29 Polska nabyła 12 fabrycznie nowych egzemplarzy samolotów MiG-29 w 1989 r. od ZSRR. W 1995 r. pozyskała kolejnych 10 maszyn od Czech. W 2004 r. Polska przejęła od niemieckiej Luftwaffe za symboliczne jedno euro kolejne 23 myśliwce. Z powodu znacznego zużycia niektórych egzemplarzy, które służyły jeszcze w siłach powietrznych NRD, do polskiej służby weszło finalnie 14 samolotów. W 2011 r. Inspektorat Uzbrojenia zawarł wartą 126 mln zł umowę z Wojskowymi Zakładami Lotniczymi nr 2 w Bydgoszczy i Israel Aerospace Industries dotyczącą modernizacji 16 MiG-29 stacjonujących w Mińsku Mazowieckim. Prace zakończyły się w listopadzie 2014 r. Myśliwce doposażono w precyzyjny system nawigacji, nowy system łączności i zmieniony system zobrazowania w kabinie, dzięki czemu jakość wykorzystywanej awioniki znacząco wzrosła i stała się zgodna ze standardem NATO. Od 2006 r. MiG-i-29 są aktywnie wykorzystywane przy realizacji zadań w ramach natowskiej Baltic Air Policing w krajach bałtyckich i od wielu lat stanowią podporę Sił Powietrznych RP. Przy eksploatacji wykorzystuje się system obsługowo-remontowy KURPIE, co pozwoliło na wydłużenie docelowego okresu użytkowania samolotów do lat Każdy z nich będzie zdolny wylatać jeszcze ok godzin Su-22 Samoloty myśliwsko-bombowe Su-22 konstrukcji radzieckiej służą w polskich siłach powietrznych od 1984 r. Maszyny nigdy nie były modernizowane, wzbogacano jedynie ich wyposażanie. Obecnie nie mają już wartości bojowej, a zasoby rakiet i pocisków niezbędnych do prowadzenia szkolenia pilotów Strona 11 z 35

12 są na wyczerpaniu. Istotną kwestią jest zatem znalezienie ich następcy. Mimo wcześniejszych deklaracji MON o całkowitej rezygnacji z tych maszyn w 2015 r. resort postanowił wydłużyć o 10 lat resursy 16 z nich, by zachować zdolności szkoleniowe oraz wykorzystać zmagazynowane środki bojowe. Modernizacja Su-22 została ujęta w Planie Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP na lata Na realizację tego przedsięwzięcia w latach MON przeznaczy 160 mln zł. W 2015 roku modernizację przejdzie sześć samolotów, a prace wykonają Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 w Bydgoszczy, które remontowały samoloty jeszcze w 2005 r. Te zlecenia nie zapewnią im jednak stabilnych i długoterminowych zysków. Dodatkowo do 2022 r. 21. Baza Lotnicza w Świdwinie zostanie rozbudowana i unowocześniona kosztem 500 mln zł celem przystosowania do obsługi nowych samolotów wielozadaniowych Perspektywy pozyskania nowych maszyn W związku z powyższym, do 2030 r. Siły Powietrzne RP zostaną uszczuplone o 47 samolotów bojowych Su-22 i MiG-29. Perspektywa ostatnich lat służby radzieckich maszyn oraz skomplikowanie procedury przetargowej sprawia, że MON już teraz prowadzi analizy dotyczące pozyskania ich następców. Resort zapowiada, że w 2022 r. rozpocznie się proces zakupu. Stanowi to doskonałą okazję do modernizacji polskiego przemysłu zbrojeniowego, w tym WZL Nr 2, które mają szansę skorzystać z offsetu bezpośredniego uzyskanego dzięki nowym zakupom MON. Wśród potencjalnych następców radzieckich konstrukcji można wskazać francuskie maszyny Dassault Rafale wykorzystywane przez francuskie lotnictwo. Ponadto 24 samoloty tego typu zakupił Egipt, a kolejne 36 maszyn nabyły Indyjskie Siły Powietrzne. Inną propozycją jest szwedzki SAAB JAS-39 Gripen Next Generation. Dotychczasowe wersje maszyny są wykorzystywane przez lotnictwo szwedzkie, czeskie, węgierskie, południowoafrykańskie, tajskie, a niebawem brazylijskie. Ofertę dla Polski stanowi też rozwijany od wielu lat niemiecko-brytyjsko-hiszpańsko-włoski Eurofighter Typhoon. Maszyny tego typu służą w siłach powietrznych Wielkiej Brytanii, Niemiec, Austrii, Włoch, Hiszpanii oraz Arabii Saudyjskiej. W kwietniu 2016 r. na zakup 28 tych myśliwców zdecydował się Kuwejt. Polska może też rozważyć zakup którejś z konstrukcji amerykańskich - kolejnych samolotów F-16 (wersja Block 60/61 lub najnowsza wersja V zakupiona ostatnio przez Tajwan), maszyn F-18 Super Hornet lub kosztownych F-35 Lightning II. Te ostatnie już służą lub będą służyć w siłach powietrznych USA, Australii, Danii, Holandii, Izraela, Kanady, Japonii, Turcji i Norwegii. Wybór każdej z powyższych konstrukcji nie daje szans na długoterminową i rozbudowaną współpracę przemysłową przy produkcji poszczególnych egzemplarzy dla polskich Sił Powietrznych. Zagraniczne koncerny zapewne nie zgodziłyby się na daleko idące ustępstwa przy transferze technologii i rozwiązań technicznych, nie mówiąc o produkcji maszyn w polskich zakładach, na co wskazuje np. spór o produkcję dużej partii Dassault Rafale w Indiach. Z racji prowadzenia licznych programów zbrojeniowych dotyczących w szczególności zakupów systemów obrony przeciwrakietowej krótkiego i średniego zasięgu, śmigłowców, dronów, okrętów podwodnych oraz wymiany lub zakupu czołgów, armatohaubic, bojowych wozów piechoty, ciężarówek i pojazdów terenowych wysokiej mobilności Polska dysponuje ograniczonym budżetem. Czas również gra na niekorzyść potencjału polskiego lotnictwa, ponieważ procedura przetargowa w opisywanym wypadku będzie skomplikowania i długotrwała Rozwiązanie koreańskie Z perspektywy zakładów lotniczych najlepszym rozwiązaniem jest zatem zakup przez MON maszyn, przy produkcji których polski przemysł będzie mógł wziąć jak najszerszy udział, pozyskać nowe technologie oraz zdobyć dodatkowe zdolności produkcyjne i serwisowe. Ponadto powinny to być samoloty, które będą w stanie współpracować z już używanymi F-16, co ułatwi szkolenie pilotów oraz Strona 12 z 35

13 obniży jego koszt. Ich cena nie powinna być wygórowana, by można było ich nabyć jak najwięcej i przez to zapewnić zakładom pracę przy produkcji i serwisowaniu na jak najdłuższy czas. Ważną rolę odgrywają też badania, które mogłyby być prowadzone w Polsce. Jednocześnie Siłom Powietrznym zależy na nabyciu nowoczesnych produktów, które są podatne na modernizację w długim okresie. Mając to wszystko na uwadze, można skłonić się ku rozwiązaniu, o którym nie było szerzej mowy w debacie publicznej. Istnieją argumenty za tym, by za najbardziej optymalne rozwiązanie dla Sił Powietrznych RP uznać wybór koreańskiego samolotu F/A-50 produkowanego przez Korea Aerospace Industries (KAI) we współpracy z Lockheed Martin. F/A-50 jest wykorzystywany przez koreańskie i indonezyjskie siły powietrzne. Maszyna w wersji szkolnej T-50 Golden Eagle była już oferowana Polsce, ale MON zdecydował się na zakup wspomnianego M-346 Master z uwagi na atrakcyjniejszą cenowo ofertę włoskiego koncernu Alenia Aermacchi. Niemniej koreański koncern opracował wersję bojową tego samolotu i wciąż ją rozwija. Wyposażył go w silnik wykorzystywany w F/A-18E/F Super Hornet, radar ze skanowaniem elektronicznym, zaawansowane systemy walki radioelektronicznej oraz rozszerzył jego możliwości o zwalczanie celów powietrznych poza zasięgiem wzroku przy użyciu pocisków AIM-120 AMRAAM. Samolot ma być wyposażony w kolejne rodzaje precyzyjnych środków klasy powietrze-ziemia, zasobniki rozpoznawcze i celownicze oraz posiadać stałe uzbrojenie w postaci trzylufowego działka M197. Koreańskie siły powietrzne planują do 2020 r. nabyć około 150 samolotów F/A-50 i zastąpić nimi użytkowane dotychczas maszyny Northrop F-5E/F Tiger II, Cessna A-37 Dragonfly oraz część McDonnell-Douglas F-4 Phantom II. Nowa konstrukcja z pewnością będzie o wiele tańsza niż dotychczas opracowane samoloty wielozadaniowe 4,5. oraz 5. generacji, ponieważ F/A-50 są mniejsze oraz bazują na już istniejącej konstrukcji. Dzięki temu MON mógłby zdecydować się na zakup większej partii maszyn, co stanowiłoby dodatkowy atut przy negocjowaniu ceny wraz zapleczem i uzbrojeniem. KAI intensywnie promuje samolot na rynkach międzynarodowych. Polska jako kraj należący do NATO byłaby dla Koreańczyków cennym klientem. Uwiarygodniłaby konstrukcję w oczach innych państw Sojuszu ograniczających wydatki na zbrojenia i zachęciła do zakupu F/A-50 jako alternatywy dla drogich konkurentów. Taki układ sił sprawia, że KAI z pewnością byłby skłonny rozpocząć szeroką współpracę przemysłową z Polską, w tym np. z Wojskowymi Zakładami Lotniczymi Nr 2 S.A. oraz innymi firmami zbrojeniowymi należącymi do Polskiej Grupy Zbrojeniowej, zwłaszcza znajdującymi się w Dolinie Lotniczej na Podkarpaciu. Szansę na udział w przedsięwzięciu miałby zapewne również prywatny przemysł skupiony wokół WB Electronics Group. Polskie uczelnie techniczne takie jak Wojskowa Akademia Techniczna, Politechnika Warszawska, Wrocławska, Rzeszowska, Łódzka czy Radomska z pewnością też zostałyby włączone we współpracę. Kontakty polsko-koreańskie jak dotąd stale się rozwijają, co ma niebagatelną rolę przy nawiązaniu współpracy przemysłowo-obronnej. W styczniu 2009 r. delegacja KAI gościła w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie. Interesowała się m.in. przebiegiem szkolenia lotniczego polskich pilotów, nową formułą funkcjonowania Szkoły oraz jej infrastrukturą. Rozmowy z Koreańczykami prowadził szef szkolenia Sił Powietrznych gen. bryg. pil. dr Anatol Czaban. Następnie w marcu 2009 r. przedstawiciele KAI wizytowali Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych. Delegacja zapoznała się z pracami badawczymi prowadzonymi w Instytucie oraz propozycjami w zakresie ewentualnego offsetu. Z kolei w 2013 r. Prezydent RP Bronisław Komorowski odbył wizytę w Korei Południowej, w trakcie której koreański minister obrony zaprosił swojego polskiego odpowiednika. Doszło też do podpisania umowy o współpracy obronnej Polski i Korei, która nie została jeszcze ratyfikowana przez Polskę. Następnie w marcu 2015 r. Koreę odwiedzili szef MON Tomasz Siemoniak wraz z ówczesnym prezesem PGZ Wojciechem Dąbrowskim. Prowadzono rozmowy m.in. Strona 13 z 35

14 na temat pogłębienia współpracy z polskim przemysłem obronnym oraz współpracy wojskowej między polskimi i koreańskimi siłami powietrznymi. Dobre relacje na szczeblu rządowym oraz zawarta umowy o współpracy obronnej mogą stanowić punkt wyjścia do rozpoczęcia owocnej współpracy z KAI przy ewentualnym zakupie i wspólnym rozwijaniu projektu F/A-50. Polskie zakłady muszą jednak przygotować dla koreańskiego koncernu konkretną ofertę w zakresie offsetu. Wariant maksymalny może dotyczyć produkcji maszyny na licencji w Polsce oraz wspólnych prac nad jej rozwojem i promocją na rynkach zbrojeniowych innych państw. Ponadto polskie zakłady mogłyby rozpocząć współpracę z KAI przy produkcji uzbrojenia do F/A-50, w tym rakiet i bomb oraz nowoczesnych systemów optoelektronicznych czy awioniki. Polska mogłaby zostać również dopuszczona do prac B+R nad nowym wielozadaniowym samolotem bojowym KF-X nazywanym też Boramae, czyli jastrząb. Pod koniec grudnia 2015 r. KAI podpisał w tej sprawie umowę z południowokoreańską agencją ds. zamówień wojskowych (ang. Defense Acquisition Program Administration DAPA), zgodnie z którą do połowy 2026 r. powstanie 6 prototypów. Produkcja seryjnych nowych maszyn ma ruszyć w tym samym roku. Do 2032 r. południowokoreańskie siły powietrzne (kor. Daehanminguk Gong-gun) mają otrzymać 120 KF-X. Projekt od 2010 r. wspiera Indonezja, która sfinansuje 20 proc. kosztów projektu szacowanych w przeliczeniu łącznie na 60 mld zł. Rząd w Dżakarcie chce pozyskać 80 maszyn. KF-X mógłby w przyszłości zastąpić obecnie używane maszyny F Rekomendacja Polskie Siły Powietrzne jeszcze długo będą się opierać o samoloty F-16. Jednak pozostałe maszyny Su-22 i MiG-29 są już wiekowe i w perspektywie dekady rząd będzie potrzebował ich następców. Najbardziej optymalnym rozwiązaniem, które uwzględnia zarówno interes polskiego przemysłu obronnego, uczelni, stan budżetu państwa, jak i potrzeby wojska jest koreańska maszyna F/A-50 stworzona przez Korean Aerospace Industries we współpracy z Lockheed Martin. 4. Program pancerno-samochodowy 4.1. Renesans pojazdów pancernych w armiach świata Po zakończeniu Zimnej Wojny eksperci spekulowali, że czołgi i sprzęt pancerny będą odgrywać coraz mniejszą rolę w siłach zbrojnych poszczególnych państw. Prym będą wiodły wojska rakietowe, jednostki wykorzystujące drony, czy lotnictwo wyposażone w niewidzialne dla radarów samoloty wykonane w technologii stealth. Pomimo takich głosów pojazdy pancerne nie zniknęły z arsenałów armii na świecie, a w poszczególnych konfliktach, np. w Donbasie dochodziło do regularnych walk pancernych. Poszczególne kraje inwestują w nowe konstrukcje. Francusko-niemiecki koncern Honosthor powstały dzięki fuzji firm Nexter Systems i Krauss Maffei-Wegmann zamierza stworzyć następcę czołgów z rodziny Leopard 2 i AMX-56 Leclerc. Rosyjski Uralwagonzawod pracuje nad platformą T-14 Armata. Turecki Otokar stworzył czołg Altay, południowokoreański Hyundai Rotem K2 Black Panther, a pakistański Heavy Industries Taxila Al-Khalid. Japoński koncern Mitsubishi Heavy Industries wyprodukował czołg Typ 10, a izraelski Elbit Systems Merkavę 4. Amerykański General Dynamics ciągle udoskonala czołgi Abrams, a brytyjski BAE Systems wozy Challenger 2. W przypadku bojowych wozów piechoty, armato-haubic, ciężarówek czy pojazdów terenowych nowych konstrukcji jest wielokrotnie więcej, a koncerny zbrojeniowe pracują nad kolejnymi. Wzrost Strona 14 z 35

15 znaczenia pojazdów gąsienicowych i kołowych jest podyktowany pogarszającą się sytuacją bezpieczeństwa na świecie oraz rosnącą liczbą konfliktów lokalnych Niezadowalający stan polskiego parku pancernego i samochodowego W przypadku potencjału pancernego i samochodowego Siły Zbrojne RP pozostają zacofane. Polskie wojska lądowe dysponują 142 wysłużonymi czołgami Leopard 2A4 i 105 nowocześniejszymi Leopard 2A5. Ministerstwo Obrony Narodowej pozyskało pojazdy z nadwyżek Bundeswehry w latach 2002 i Ponadto w armii służą 232 czołgi PT-91 Twardy, które są polską modernizacją przestarzałych radzieckich wozów T-72. Weszły do służby w latach Ponadto od wczesnych lat 80. polscy czołgiści mają do dyspozycji ok. 300 dziś mocno wyeksploatowanych wozów T-72M, T-72M1 i T- 72M1D, które nie spełniają już wymogów współczesnego pola walki. Łącznie daje to niespełna 800 czołgów. Z tej liczby jedynie Leopardy 2A5 można uznać za nowoczesne, choć dla przykładu w kwietniu 2016 r. Szwecja zdecydowała o modernizacji posiadanych czołgów tego typu. Wojska lądowe wykorzystują również ponad 1300 radzieckich bojowych wozów piechoty BWP-1, które służą od lat 70. i już we wczesnych latach 90. były uznawane za przestarzałe. Armia niebawem będzie dysponować egzemplarzami nowoczesnych armato-haubic Krab, których dostawy jednak dopiero się rozpoczynają. Warto podkreślić, że program Regina mający na celu opracowanie tej konstrukcji rozpoczął się w 1996 r. W wojskach lądowych wykorzystuje się też ok. 30 tys. pojazdów samochodowych, w tym ok. 18 tys. średnich ciężarówek, z czego większość stanowią pamiętające konstrukcyjnie lata 70. samochody ciężarowe wysokiej mobilności Star 266. W niektórych jednostkach można znaleźć nawet poprzednika tych pojazdów, tj. model Star 660 zaprezentowany jeszcze w 1965 r. W latach Siły Zbrojne RP otrzymały jednak ponad 3 tys. nowych pojazdów samochodowych różnych typów. Ponadto dysponują one ok. 2 tys. przestarzałych samochodów ciężarowo-terenowych wysokiej mobilności Honker w różnych odmianach, ponad 1 tys. jeszcze bardziej przestarzałych samochodów ciężarowo-osobowych UAZ 469 i w odmianach specjalistycznych skonstruowanych w latach 70., ok. 290 samochodów terenowych Mercedesów klasy GD, HMMWV czy 140 samochodów Land Rover Defender Programy pancerno-samochodowe w Planie Modernizacji Technicznej (PMT) na lata Na realizację Planu w 2016 r. rząd zamierza przeznaczyć niemal 9,4 mld zł (o 20,4% więcej niż w 2015 r.), w tym 8,4 mld zł na wydatki majątkowe i 932,1 mln zł na wydatki bieżące. W przyjętym dokumencie wskazującym priorytetowe programy uzbrojenia realizowane przez Ministerstwo Obrony Narodowej znajdują się m.in. następujące programy pancerno-samochodowe: 1) Pozyskanie 5 dywizjonów (w każdym po 24 haubice) 155 mm dywizjonowego modułu ogniowego Regina, który ma wejść do służby do 2025 r., 2) Zakup 8 modułów ogniowych 120 mm moździerzy samobieżnych Rak na podwoziach kołowych transporterów opancerzonych Rosomak, 3) Zakup 307 kołowych transporterów opancerzonych Rosomak, które uzupełnią 690 egzemplarzy zakupionych w 2002 r., 4) Modernizacja 128 czołgów Leopard 2A4, Strona 15 z 35

16 5) Pozyskanie samochodów średniej ładowności wysokiej mobilności. Oprócz programów uwzględnionych w PMT warto jeszcze wspomnieć, że Narodowe Centrum Badań i Rozwoju zleciło opracowanie nowych bojowych wozów piechoty Borsuk oraz wozów wsparcia bezpośredniego Gepard Kluczowe programy pancerno-samochodowe W opinii Autorów raportu priorytetowe programy uzbrojenia znajdujące się w PMT powinny dotyczyć pięciu rodzajów sprzętu wojskowego, którego pilnie potrzebuje polska armia. MON powinno skierować wysiłek inwestycyjny na czołgi, bojowe wozy piechoty, armato-haubice, pojazdy ciężarowe wysokiej mobilności oraz samochody ciężarowo-osobowe wysokiej mobilności Czołgi Modernizacja czołgów Leopard 2A4 Pierwsza duża inicjatywa dotycząca modernizacji istotnego komponentu wojsk pancernych od czasu nabycia czołgów Leopard i pozyskania PT-91 Twardy znalazła swój finał pod koniec 2015 r. Inspektorat Uzbrojenia zawarł r. wartą 2,4 mld zł umowę z konsorcjum firm, w którego skład wchodzą w szczególności PGZ S.A. i Zakłady Mechaniczne Bumar-Łabędy. Oznacza to znaczne opóźnienie programu, który miał ruszyć w 2014 r. Celem zawartej umowy jest przeprowadzenie modernizacji 128 czołgów Leopard 2A4 do standardu 2PL z opcją rozszerzenia kontraktu w 2021 r. o 14 czołgów tego typu. Partnerem polskich zakładów będzie niemiecka firma Rheinmetall Landsysteme GmbH, która opracowała pakiet modernizacyjny MBT Revolution. Propozycja niemieckiego koncernu zostanie jednak gruntownie spolonizowana, co oznacza, że modernizacja będzie prowadzona przy użyciu komponentów produkowanych przez polskie przedsiębiorstwa. Zamówienie będzie bowiem realizowane przy wsparciu Wojskowych Zakładów Motoryzacyjnych w Poznaniu (usprawnienie zespołów napędowych typu Power-Pack), Przemysłowego Centrum Optyki S.A. (modernizacja celowników i termowizji), Zakładów Mechanicznych Tarnów S.A. (elektryczny napęd wieży oraz system stabilizacji), Rosomak S.A. (dodatkowe opancerzenie) oraz Ośrodka Badawczo-Rozwojowego OBRUM z Gliwic (symulatory i trenażery). Program już na starcie jest opóźniony o dwa lata. Nie ma pewności, czy konsorcjum podoła narzuconemu terminowi ustanowionemu na 2020 r. Wątpliwości są związane z problemami lidera konsorcjum w trakcie realizacji poprzednich programów zbrojeniowych MON, z których warto wskazać choćby kłopoty z dostarczeniem niewadliwych podwozi do armato-haubicy Krab. W rezultacie resort w porozumieniu z HSW zdecydował się zastosować koreańskie podwozia oryginalnie stosowane w haubicy K9 Thunder produkcji Samsung Techwin (obecnie Hanwha Techwin). Dotychczasowe trudności Zakładów Mechanicznych Bumar-Łabędy mogą zatem wpłynąć na sposób wykonania umowy z IU. Podjęcie decyzji o modernizacji Leopardów 2A4, mimo wielomiesięcznego opóźnienia, należy ocenić pozytywnie, choć można dyskutować o wysokości zaproponowanej ceny Przyszłość czołgów PT-91 Twardy i T-72 MON stoi przed dylematem dotyczącym przyszłości czołgów T-72M1 i PT-91 Twardy. Zgodnie z Planem eksploatacji zasadniczego uzbrojenia i sprzętu wojskowego Sił Zbrojnych RP w latach Strona 16 z 35