Spis treści. Polonia w nowej Europie z Grzegorzem Kaczyńskim rozmawia Andrzej Wątróbski

Transkrypt

1

2 Jesienią wiadomo, rozpoczyna się szkoła. Czy bardzo się pan bał? zapytało jedno z dzieci (widocznych obok na fotografii) Mieczysława Rasieja. Uczniowie szkoły podstawowej w Materze miały specjalną okazję do zadawania pytań dotyczących ostatniej wojny: spotkanie z kombatantami polskimi. O uroczystościach w Alessano i Materze pisze Wojciech Narębski. (str. 11) Spis treści Polonia w nowej Europie z Grzegorzem Kaczyńskim rozmawia Andrzej Wątróbski Odeszli: Edward Szczepanik wspomnienia Stanisława A. Morawskiego i Ewy Prządki Piątka z polskiego, rozmowa z Mileną Trezzani Szkoły Drugiego Korpusu Wojciech Narębski Fascynująca codzienność z Lorenzo Castore rozmawia Beata Brózda Nowe organizacje polonijne Karolina Staśko i Anastazja Kasprzak Korespondencje i wydarzenia 15 Z nowości wydawniczych 24 Wydział Ekonomiczno-Handlowy KG w Mediolanie anni di Solidarność 29 Ricordo... Edward Szczepanik Wojciech Janikowski Commemorazione ad Alessano e Matera 31 IV Na okładce: Włodzimierz Tetmajer, Słoneczne popołudnie, 1890 Nasz BIULETYN znajdziecie także na stronie internetowej: Zawiadamiamy naszych Czytelników, że maile do redakcji można kierować na adres: biuletyn@polonia-wloska.org W sprawach związkowych prosimy pisać na adres: zpww@polonia-wloska.org Redakcja-Redazione Beata Brózda Roccasecca, Anna Jurasz, Anna Januszkiewicz Gennusa, Ania Malczewska, Andrzej Morawski, Danuta Wojtaszczyk Gnutti. Korespondenci: Barbara Głuska Trezzani (Mediolan); Jolanta Tałaj-Raggioli (Toskania); Wanda Orda Barazza (Turyn). Daniela Pigliapoco. Polonia Włoska - Biuletyn Informacyjny c/o Associazione Generale dei Polacchi in Italia Via Piemonte 117, Roma, Tel -Fax (+39) Direttore responsabile: Andrea Morawski. Registrazione presso il Tribunale di Roma n. 561/96 del Tipografia: Abilgraph, Via Pietro Ottoboni Roma Finito di stampare nel novembre Ewentualne dobrowolne datki pieniężne na zwrot kosztów druku, papieru i wysyłki prosimy kierować na konto pocztowe: c/c n Associazione Generale dei Polacchi in Italia (z dopiskiem Polonia Włoska) Via Piemonte ROMA Pismo dofinansowane przez Stowarzyszenie "Wspólnota Polska" w Warszawie ze środków Kancelarii Senatu RP oraz Fundację Rzymską im. J.S. Umiastowskiej

3 AKTUALNOŚCI Z życia Związku Polaków we Włoszech października 2005 r., w siedzibie konsulatu 22 honorowego w Bolonii (Via Santo Stefano, 63) odbyło się zebranie zarządu ZPwW. Byli również obecni: konsul generalny RP w Mediolanie Adam Szymczyk, konsul do spraw handlowych Ewa Dolińska, konsul honorowy Corrado Salustro, prof. Learco Andalò organizator wystawy o wyzwoleniu Bolonii oraz Karolina Staśko prezes Associazione Culturale Italo - Polacca Arco w Bolonii i Beata Jackiewicz Orsetti z Osimo, organizatorka wystawy o walkach 2 Korpusu w Regionie Marche. Mieczysław Rasiej złożył sprawozdanie z zebrania Rady Prezesów organizacji wchodzących w skład Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych, które odbyło się w Budapeszcie października br. Zwrócono tam szczególną uwagę na dramatyczną sytuację Polaków i organizacji polonijnych na Białorusi, szykanowanie polskiej mniejszości narodowej i łamanie podstawowych praw człowieka. OBSERWATORIUM Polonia w nowej Europie Członkowie zarządu przedstawili działalność poszczególnych organizacji w okresie sprawozdawczym. Karolina Staśko zaprezentowała Associazione Arco (czytaj na str. 14) a Beata Jackiewicz Orsetti poinformowała o działalności wystawowej w Marche (str. 19) podczas gdy konsul honorowy Corrado Salustro i prof. Learco Andalò opowiedzieli o przebiegu obchodów 60 rocznicy wyzwolenia Bolonii, uroczystości na cmentarzu polskim oraz omówili wystawę Terre e libertà, obecnie prezentowaną w Polsce. Ustalono, że najbliższy Walny Zjazd Związku odbędzie się w marcu 2006 r. w Domu Polskim przy via Cassia 1200 w Rzymie, w dniu uzgodnionym z dyrekcją Domu. Wieczorem zebrani zwiedzili Cenobio di San Vittore, gdzie odbyła się kolacja, w czasie której prezes Associazione Cenobio di San Vittore Wojciech Przeklasa poinformował obecnych o działalności tego stowarzyszenia. red. rozmowa z Grzegorzem Kaczyńskim, wiceprezesem Związku Polaków we Włoszech i prezesem Stowarzyszenia Polsko-Włoskiego w Katanii Po wejściu Polski do Unii Europejskiej zmienił się status prawny Polonii. Na czym zmiana ta polega? Dziś sprawą najważniejszą dla Polonii i Polaków w krajach Unii Europejskiej jest to, że wszyscy Polacy stali się obywatelami Unii. Ludzie ze środowisk polonijnych w tym obrębie, żyją w krajach obcych, ale obcymi, przynajmniej w sensie prawnym, przestają już tam być. Obecny status Polonii rozumiany całościowo, integralnie zmienia się w sposób radykalny. Jest to problem politycznego, kulturowego i społecznego wyjścia tego środowiska z marginesu, czyli jego autentycznej nobilitacji obywatelskiej. Ja to nazywam procesem przejścia emigrantów w obywateli. Zmiana dotyczy zarówno Polonii, istniejącej od lat, jak i Polaków mieszkających poza krajem, którzy nie są Polonią. W tym sensie, że termin Polonia winno się używać na określenie Polaków żyjących na stałe i w sposób zorganizowany poza krajem, a nie obejmować nim całego, niemal masowego ruchu emigracyjnego, który jest w istocie rzeczy ruchem okresowym, przejściowym i, w dominują cej większości, zarobkowym. Mówmy więc o Polonii... Wypracowanie pewnej tradycji polonijnej w środowisku ludzi, którzy znajdują się poza krajem z różnych powodów było i jest naprawdę trudne. A to dlatego, że motywy emigrowania są niezmiernie istotne w adoptowaniu się, lub nie, do nowego środowiska i w zachowaniu przywiązania do własnej ojczyzny. Inaczej jest w przypadku ucieczki politycznej z ojczyzny, inaczej w przypadku emigracji za chlebem. Wówczas inne są też wizje świata. Pierwsza jest wizją kogoś, kto wyemigrował z kraju, będąc już

4 4 Polonia Włoska Nr 3(36)/2005 wcześniej w zasadzie na emigracji wewnętrznej, taka osoba nie akceptuje swego oddalenia od ojczyzny. Druga, jest wizją kogoś, kto szukał wszelkich sposobów pozostania poza ojczyzną, zrobił wszystko, aby emigrować podczas nadarzającej się okazji, motywowany pragnieniem dorobienia się. Oczywiście, mam na myśli okres poprzedni, okres zniewolenia komunistycznego. Znaczna część pierwszego typu emigrantów ma kł opot z dopasowaniem się do tworzącej się nowej Polonii. Emigranci polityczni często do tej pory nie potrafią wejść w rytm nowego środowiska polonijnego, które odbierają jako obce, jako nieswoje, bowiem zdaniem ich nie jest bliskie ich ideałom. A przecież nie ma w rzeczywistości ideałow niezmiennych; zmieniają się one w trakcie zmian pokoleniowych. Nie biorą oni pod uwagę faktu, że nowi emigranci w swej masie są całkowicie inną emigracją, że jest ona po prostu emigracją ekonomiczną, a nie ideową, jak było to w całym okresie powojennym do końca lat 80. Nowi emigranci nie stawiają sobie zasadniczych pytań dotyczących własnej tożsamości, godności itp.; giną w anonimowości, która im odpowiada, jest im wygodna. Ich cele są uzasadnione często nie tyle obiektywną biedą, ile fałszywym wizerunkiem dobrobytu Zachodu. Jestem zdania, że emancypacja europejska Polaków dokonana z chwilą wejścia do Unii potęguje powyżej wskazaną kwestę; w pierwszym przypadku podważa racje emigracyjnej egzystencji, w drugim wzmacnia bezrefleksyjność kulturową i osłabia motywację do integracji opartej na wspólnocie pochodzenia. Składnik kulturowy każdej emigracji kształtowany jest latami......i zależy od etapów samej emigracji, która różni się w swym charakterze. Inny ma wpływ emigracja polityczna, inny ekonomiczna czy religijna. Uważam, że w przeszłości wielką mądrością Polonii było integrowanie się jej środowiska w taki sposób, aby żadne ze wspomnianych elementów nie dominowały w nim. W naszych środowiskach zawsze znajduje się kilku charyzmatyków, którzy mają bogatą i pociągającą osobowość, a w niej coś, co sprawia, że inni za nimi idą. To powinno dziać się zupełnie spontanicznie i prowadzić do instytucjonalizacji nieformalnych czy półformalnych grup, w których każdy powinien mieć swój własny głos czy manewr działania. Innymi słowy, organizacja musi być efektem ruchów oddolnych; jeśli stworzy się organizację od odgórnej centrali, to będzie to zarodek przyszłej niezgody. Dla przykładu: nasza polonijna struktura organizacyjna, Związek Polaków we Włoszech, jest federacją zrzeszającą różne i różniące się między sobą organizacje i to zapobiega wielu, ale oczywiście nie wszystkim, problemom w środowisku polskiej emigracji we Włoszech. A jak wygląda na codzień życie emigranta polskiego we Włoszech Kiedy mnie ktoś pyta, jak ja funkcjonuję we Włoszech, odpowiadam, że w gruncie rzeczy mam takie same problemy jak on w Polsce, tylko że podwojone kulturowo. Bezkonfliktowa egzystencja społeczna polega na znalezieniu podobieństw, które łączą, a nie przeciwieństw, które różnią. Z reguły jest to problem istnienia stereotypów. Wyeliminowanie pewnych stereotypów i spojrzenie na osoby, rzeczy i sytuacje z uwzględnieniem perspektywy włoskiej, kosztowało mnie i moich znajomych, bardzo dużo. W wielu sytuacjach, dla dobra osobistego i rodzinnego nie można być w pełni sobą, lecz należy dostosować się do pełnionej roli, która jest często nieprzewidzianą konsekwencją naszego wcześniejszego wyboru życia na emigracji. W Italii dużo jest dziś polskich kobiet, które wyszły za Włochów i żyją tu często na zasadzie wielkiego poświęcenia. Są to niekiedy kobiety po studiach wyższych, które siedzą w domu i zajmują się dziećmi. Czynią to dlatego, ponieważ jest to zgodne z pewnym stereotypem traktowania swoich żon przez Włochów i z ich wygodnictwem kulturowym i społecznym. Właśnie dlatego, tym Polkom, trudno jest wejść we włoskie życie kulturowe, społeczne czy zawodowe. Nikt przecież nie wejdzie w nowe struktury, jeśli nie zostanie w nie wprowadzony, jeśli nie znajdzie oparcia u innych, a to wymaga czasu, dobrej woli, sporo wysiłku i odpowiednich metod. Dochodzi do tego czasem problem z nostryfikacją dyplomu. Te sytuacje stają się powodem wielu tragedii życiowych. Sądzę, że w działalności struktur polonijnych te właśnie osoby winny być przedmiotem szczególnej troski. Więzy rodzinne uniemożliwiają im drogę powrotu. A warto podkreślić, że małżeństwa mieszane to społeczna charakterystyka, która dominuje w środowisku włoskiej Polonii. Mam na myśli dane statystyczne. We Włoszech jest też spora emigracja solidarnościowa... Z emigracji solidarnościowej pozostało niewiele osób, a to dlatego że Włochy były traktowane przez nie jako kraj przejściowego pobytu. Większość z nich wyjechało na stałe głównie do Kanady, Australii i Nowej Zelandii. Tak czy inaczej, jej przedstawiciele jeszcze bardziej zróżnicowali politycznie środowisko polonijne. We Włoszech istnieje emigracja wywodząca się z pokoleń okresów wcześniejszych, wojennego i komunistycznego. Emigracje polityczne różnych okresów żyją w swoich światach. Jeżeli jeszcze na to nałożymy różnice osobowościowe, społeczne i zawodowe, wówczas możemy dostrzec jak wielką i bogatą mozaikę tworzy środowisko polonijne. Ale różnice wieku, różnice pokoleniowe środowisk

5 Polonia Włoska Nr 3(36)/ polonijnych są często powodem braku solidarności środowiskowej, powodują nieporozumienia i brak chęci do wspólnego działania. Wspólne pochodzenie nie zawsze wystarcza do integracji; czasem staje się powodem konfliktu na zasadzie dążeń do przypisywania sobie wyłącznej reprezentacyjności. Mamy tu chyba do czynienia z jakimś paradoksem kulturowym? Polega on na tym, że ta sama kultura w różnych okresach i kontekstach społecznych i politycznych formuje różne osobowości zintegrowane wokół pewnych wartości, które w owym czasie i w owym pokoleniu uznawano za podstawowe, wiodące. Istnieją ponadto różne inne mechanizmy społeczne i psychiczne, które ujawniają się z ostrością w sytuacjach kryzysowych czy trudnych - a taką jest właśnie sytucja emigracyjna. Dochodzą do głosu mechanizmy samoobrony tożsamości społecznej i kulturowej, mechanizmy dowartościowywania własnej osobowości, często kosztem pomniejszania wartości innych, szczególnie miejscowych obywateli. W tych zachowaniach dają o sobie znać stereotypy negatywne. A jak reaguje Polonia na zmiany, które zaszły w naszym kraju po 1989 r.? Mamy za sobą 16 lat, wprawdzie nie do końca jeszcze udanej, demokracji polskiej. Do tej pory nie widać jednak demokratycznego udziału struktur polonijnych, szczególnie jej niezwykle bogatych zasobów ludzkich, w demokratycznym urządzaniu losów naszej pierwszej ojczyzny. Ludzie dzisiaj muszą się ciągle uczyć demokracji, muszą uświadomić sobie że nie jest ona spisem martwych reguł, lecz typem kultury nie tylko politycznej. Demokracja jest taka, jak ją ludzie definiują i jak ją wprowadzają w codzienne życie, tak w ojczyźnie jak i na obczyźnie. Chodzi więc o zsynchronizowanie definicji demokracji i współżycia społecznego w kraju i poza nim. Wszyscy dobrze rozumiemy, że musimy się jeszcze sami wychować, że to wymaga czasu... Wcześniej, przez wiele długich lat, żyliśmy w ucisku, w tzw. zorganizowanym nieporządku. Był to zorganizowany nieporządek komunistyczny, który opierał się na homo sovieticus. System ten polegał na tym, że wszystko dookoła było sparaliżowane, a rządzić mogła jedynie partia, która znała się na wszystkim. Do dzisiaj jeszcze widzimy sami jak na tym wyszliśmy. To był model, w którym człowiek czekał na inicjatywy z zewnątrz... Otóż właśnie, wielu emigrantów tworzących dziś Polonię, pochodzących z tamtych czasów, ma nadal złamaną osobowość. Wielu nadal jest nieprzystosowanych do rynku, do kontekstu kapitalistycznego. Niestety, są nadal podatni na sterowanie przez innych. Ci ludzie nie mają poczucia inicjatywy, trzeba się jej wreszcie nauczyć. Dotyczy to też osób, które tu dziś przyjeżdżają na placówki dyplomatyczne, mają w sobie te stare mechanizmy, zasadzające się na działaniu odgórnym, prawie imperatywnym. Oni też często nie zdają sobie sprawy, że w środowiskach polonijnych istnieje nadal kultura unikania, czyli tendencja do unikania kontaktów z zagranicznymi placówkami polskimi. Pamiętajmy, że przed rokiem 1989 każdy, kto chciał na emigracji żyć swobodnie, musiał się trzymać z dala od tego rodzaju instytucji. Przejście od kultury uniku do kultury współpracy wymaga przynajmniej jednego pokolenia. Dzisiejsza Polonia staje się więc inna. Podsumujmy charakterystyczne zmiany. Sądzę, że wszyscy ci, którzy tylko czasowo przebywają poza krajem w ramach Unii, a których np. we Włoszech jest więcej niż tzw. starej Polonii, są w istocie rzeczy takimi samymi emigrantami jak mieszkańcy Szczecina szukający pracy w Rzeszowie czy odwrotnie, a więc osoby uczestniczące w normalnych ruchach ludności. Z chwilą wejścia Polski do UE staliśmy się jednym z wielu krajów federacji państw ojczyzn, albo jak uważają inni federacji państw narodów. W ten sposób poszerzyły się ruchy migracji poza dotychczasowe granice państwowe. Inaczej sprawa wygląda z Polonią. Nowy kontekst polityczny, który w pewnym sensie podważył niektóre racje bytu niektórych form i struktur polonijnych, zmusza to środowisko do refleksji nad formami dalszej działalności, co jeszcze, jak sądzę, nie dało konkretnych propozycji i rozwiązań. Jedno jest pewne, że jako Polonia powinniśmy obecnie zwracać zdecydowanie mniejszą uwagę na problemy sztywnej odrębności etnicznej, co nie oznacza rezygnacji z obrony jej etnicznej tożsamości. Trzeba zachować elementy kultury polskiej w stowarzyszeniach kulturalnych, które w coraz większym stopniu powinny mieć charakter otwarty a nie ekskluzywny, gdzie granice są wyznaczone znajomością języka i pochodzenia polskiego. Chodzi o szerokie otwieranie się na innych. Stowarzyszenia, które chcą dziś istnieć na zasadzie ekskluzywności, urodzenia czy pochodzenia nie mają racji bytu. Zresztą obcokrajowcy zamiłowani w naszej kulturze, jak wynika z mojego doświadczenia, są lepszymi propagatorami naszych, powiedzmy polskich interesów niż sami Polacy; są bardziej przekonujący i autentyczni, są polonusami z wyboru, a nie z urodzenia. Aby to uwidocznić przypomnę dwa fakty, które się niedawno wydarzyły. Mam tu na myśli śmierć Nowaka-Jeziorańskiego i dyplomatyczny skandal, który miał miejsce na forum Parlamentu Europejskiego a dotyczący polskich obozów koncentracyjnych. Nowak-Jeziorański był polskim emigrantem, osobą niezmiernie oryginalną w pejzażu politycznym i

6 6 Polonia Włoska Nr 3(36)/2005 kulturowym Polonii. Może dlatego, że swój pobyt na obczyźnie traktował jako przedłużenie życia w Polsce, zadbał o stworzenie tam środowiska polonofilów w różnych sferach, (przede wszystkim w sferach politycznych). Nie starał się nigdy izolować od Kraju. Śledził z wielką uwagą jego losy i potrafił wciągnąć Anglików i Amerykanów w polskie kwestie polityczne. W jego działaności nie było sztywnego i zarazem sztucznego podziału na: albo z Polakami albo z innymi, albo w Polsce albo za granicą. Kiedy też nadarzyła się okazja szybko wrócił do Polski, dla której mimo swego zaawansowanego wieku okazał się niezwykle cenny w kształtowaniu, bardziej pośrednio niż bezpośrednio, pewnych opinii politycznych i orientacji w polskiej polityce międzynarodowej. Gdyby pozostał za granicą i tam zmarł, ukazałaby się jedynie sporadyczne nekrologi w niektórych polskich gazetach. Nic poza tym. Nowak-Jeziorański był wielką postacią, jedyną, niepowtarzalną; pewne liczące się w kraju środowisko doceniło jego wartość i pozwolono mu zaistnieć w nowej Polsce. Jestem przekonany, że istnieje w środowiskach polonijnych wielu Nowaków-Jeziorańskich, mniej znanych, ale wielce wartościowych dla Kraju. Oni też przez lata pracowali dla swej ojczyzny i wiele dobrego zdziałali. Oni to przysłużyli się w budowaniu za granicą korzystnej dla Polski koniunktury politycznej, ekonomicznej i ogólnie kulturowej. Tym samym przyczynili się do ukształtowania kultury demokratycznej w Polsce i ochronili ją przed wieloma niepowodzeniami, a nawet nieszczęściami o charakterze dyplomatycznym czy ekonomicznym. Nie znaleźli i nie znajdują jednak dla siebie odpowiedniego pola do działania w kraju, w którym istnieje swego rodzaju milcząca zmowa przeciw tego rodzaju osobom. Dużo dobrego dla Polski zrobiła np. emigracja solidarnościowa. Sam też wywodzę się z tego pnia. Solidarnościowa kontestacja była fantastycznym motywem naprawy świata. Bo jeśli nie ma kontestacji, a jest wyłącznie konformizm, to nic nowego nie powstaje. Pamiętać jednak trzeba, że kontestacja będąca podstawą ruchu społecznego nie jest zazwyczaj programem pozytywnym, tylko negatywnym odzwierciedleniem tego, co jest. Nie wystarczy być tylko przeciwko czemuś i komuś. Muszą pojawić się ludzie, którzy nie są pozbawieni czynnika kontestacji, ale potrafią zaproponować model pozytywny, nowatorski. Programy wielu rewolucji, z francuską i październikową włącznie, są tego przykładem. Każda rewolucja upada, jeśli nie pojawią się u jej steru pozytywni kontestatorzy. Do nich potencjalnie należą Nowakowie-Jeziorańscy. Oni jednak nie spali na steropianie w stoczni z kimś, kto należy do dzisiejszej elity solidarnościowej; oni żyli na Zachodzie. Są więc pomijani; ich egzystencja, fachowość, dobra robota i prestiż w drugiej ojczyźnie postrzegane są jako działalność ludzi marginesu, ludzi z innego świata, jako fragment Zachodu a nie Polski. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w roku 1918, kraj nasz otworzył się na emigrację. Do Polski wróciło wielu wspaniałych ludzi; to właśnie oni w znacznym stopniu przyczynili się do osiągnętych wówczas sukcesów. Tego nie widać w III Rzeczpospolitej. Polonia to czuje i przeciwko temu protestuje. To są ewidentne błędy popełniane przez polską elitę polityczną i ekonomiczną, której brakuje kultury współpracy. W wielu sferach działalności prowadzona jest bardziej polityka uczenia się na błędach, niż korzystania z doświadczeń polonijnych fachowców. Niekiedy odnoszę wrażenie, że w dzisiejszej Polsce środowisko polonijne traktowane jest nadal jako środowisko egzotyczne, dobre do ciekawych tematów dziennikarskich i reportaży telewizyjnych, ale nie jako środowisko partnerskie. Czy ktoś słyszał o programie współpracy Polski z Polonią w zakresie gospodarczym, naukowym itp. Za rzecz normalną natomiast uznaje się np. tworzenie przemysłu samochodowego w oparciu o koreańskich fachowców. Wspomniał Pan również wcześniej o polskich obozach koncentracyjnych... Problem dotyczy ludności żydowskiej, ale jest problemem polskim. Oba narody ucierpiały w czasie minionej wojny. Oba też żyły ze sobą przez długie wieki, bez większych konfliktów. W Polsce mieszkała przecież najliczniejsza społeczność żydowska na świecie, dzięki której kultura żydowska zachowała swoją ciągłość, tradycję religijną i poczucie tożsamości. To dobrze świadczy o polskiej tolerancji, mimo jej widocznych błędów i ograniczeń, mimo niektórych orientacji antysemickich. Nikt nie żyje w danym kraju przez dłuższy czas, jeżeli nie znajduje w nim miejsca dla siebie. Niemieckie obozy koncentracyjne powstawały tam, gdzie Niemcy mieli najwięcej wrogów, właśnie na obszarze Polski, tam gdzie żyła najliczniejsza społeczność żydowska. Nikt jednak nie uczy się dziś historii tak, jak my tego chcemy, czyli z polskich podręczników, chociaż i polskie podręczniki pod tym względem są bardzo ogólnikowe. Podręczniki historyczne piszą autorzy zagraniczni na podstawie dostępnych informacji, które, naszym zdaniem są fragmentaryczne, stronnicze a często nawet krzywdzące. Jak zauważył kiedyś Pascal, po drugiej stronie Pirenejów prawda może być fałszem. Otóż oni piszą swoją prawdę. Ale co zrobiliśmy, my Polacy, aby oni właśnie byli rzetelniej poinformowani? Pod tym względem powinniśmy brać przykład od Żydów, którzy żyjąc w diasporze i wykazując niezwykłą solidarność, osiągnęli wiele. Oni dobrze wiedzieli, że sami muszą pisać o holokauście, bo nikt za nich tego nie zrobi. Wiedzieli też, że w każdym

7 Polonia Włoska Nr 3(36)/ kraju należy pisać o tej tragedii w miejscowym języku narodowym, a nie w yidysz; nie wystarczy, jak to robią wydawnictwa polskie, publikować po polsku i co najwyżej po angielsku. Przecież przeciętny Francuz czyta po francusku, Niemiec po niemiecku, a Włoch po włosku. Polska nie potrafiła i nie potrafi wykorzystać polskiej diaspory również i na tym polu. W ten sposób mamy skandaliczną kwestię polskich obozów. Dlatego uważam, że Norman Davies robi dla nas niezwykle dobrą robotę. Z braku miejsca, celowo upraszczam przedstawienie tej sprawy, ale myślę, że sens mojej wypowiedzi jest czytelny, nawet jeśli polemiczny. Potrzebna jest nam lepsza koordynacja planów i działania......a to od wielu już lat nam zupełnie nie wychodzi. Powtarzam ad nauseam: nie można ciągle traktować Polonii w oderwaniu od Kraju i nie liczyć się z jej opiniami czy postulatami; ignorować jej potencjał ludzki i kulturowy. Wspólnie też powinno się podejmować działania na zewnątrz w propagowaniu polskiej historii czy kultury. Nikt inny tego za nas nie zrobi. Środowiska polonijne mogą tu odegrać decydującą rolę. Przykładem może być moje własne, włoskie podwórko; to my, zakorzenieni w środowiskach uniwersyteckich, lekarskich, dziennikarskich czy ekonomicznych uświadamiamy sobie potrzeby i zainteresowania Włochów lepiej od kogoś, kto na przykład przyjeżdża na placówkę dyplomatyczną i zaczyna swoją działalność od nauki języka włoskiego. Kiedy po kilku latach zaczyna coś rozumieć z włoskiej rzeczywistości, wówczas jest zmuszony wyjechać, zgodnie z procedurą kadrową, obowiązującą w ministerstwie. Albo się zmieni dotychczasową logikę działania, albo będziemy nadal dreptać w miejscu. Oby więc nasze działania były wreszcie naprawdę wspólne. rozmawiał Andrzej Wątróbski (fragm.) Wywiad został przeprowadzony we wrześniu tego roku podczas IV Międzynarodowej Konferencji Polonijnej Europa polskich ojczyzn zorganizowanej przez Uniwersytet Szczeciński. (Druga część rozmowy w następnym numerze) Grzegorz Jerzy Kaczyński, prof. dr hab. Socjolog, religioznawca i afrykanista. Nauczyciel akademicki ostatnio związany z Università degli studi di Catania. Autor wielu publikacji naukowych. Członek instytucji naukowych w Polsce i w Europie. espół przewodników turystycznych uprawnionych Z przez władze włoskie do wykonywania zawodu na terenie Rzymu i prowincji (dekret Prezydenta Republiki Włoskiej z 27 lipca 1977, nr. 616, ramowa ustawa z 17 maja 1983, nr. 217 oraz ustawa Regionu Lacjum z 19 kwietnia 1985, nr. 50) oferuje swe usługi w zakresie oprowadzania polskich grup turystycznych, pielgrzymek i turystów indywidualnych, uwzględniając najważniejsze zabytki, muzea i zakątki Rzymu. Niezależnie od ogólnych programów zwiedzania, obejmujących wybrane obiekty Rzymu starożytnego, wczesnochrześcijańskiego, renesansowego i barokowego, zespół oferuje wizyty specjalne: w Rzymie (przykładowo): Ogrody i muzea watykańskie; Muzea: kapitolińskie; archeologiczne i etruskie; Galerie: Borghese i sztuki współczesnej; Zamek św. Anioła i poza Rzymem (również przykładowo): Tivoli (Villa Hadriana i Villa d Este); Castelli Romani; wykopaliska w Ostia Antica; nekropolia etruska w Cerveteri; Subiaco (opactwo benedyktynów). W skład zespołu wchodzą następujący przewodnicy: Teresa DEMBIŃSKA MORAWSKA (polski, francuski), tel./faks kom Anna DEMIDOWICZ SANDRETTI (polski, rosyjski), tel./faks kom Diana LOKCEWICZ CESETTI (polski, angielski, rosyjski), tel./faks kom Barbara LUDWIKIEWICZ GRASSI (polski, angielski), tel./faks kom Aleksandra MARZYŃSKA CROCI (polski, angielski), tel./faks kom Zgodnie z ustawą Regionu Lacjum z 19 kwietnia 1985, nr. 50 jedynie osoby upoważnione przez kompetentne władze miejscowe mogą oprowadzać po zabytkach, muzeach, galeriach, wykopaliskach archeologicznych i miejscach o szczególnym znaczeniu historycznym i artystycznym. Art. 27. tejże ustawy ustala ponadto, iż nielegalne wykonywanie zawodu przewodnika turystycznego podlega sankcji administracyjnej w wysokości do 500 euro, podwojonej w przypadku recydywy; agencja natomiast, która takie osoby zatrudnia, podlega sankcji do euro a w przypadku recydywy - do euro. W myśl art. 23 cytowanej powyżej ustawy wynagrodzenie przewodników turystycznych ustalane jest corocznie przez odpowiedni organ administracyjny. Najlepiej kontaktować się z przewodnikami między godz.7 a 8 rano i między godz. 20 a 22 wieczorem.

8 8 Polonia Włoska Nr 3(36)/2005 ODESZLI 22 września b.r. zmarł w Pershore, w Wielkiej Brytanii prof. Edward Szczepanik, ostatni premier Rządu RP na Uchodźstwie U rodził się 22 sierpnia 1915 r. w Suwałkach. Po zdaniu matury w Gimnazjum im. Karola Brzostowskiego podjął studia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie i ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. W 1937 roku w ramach stypendium Funduszu Kultury Narodowej studiował w Londynie, a w rok później został asystentem prof. Edwarda Lipińskiego w SGH. Wziął udział w kampanii wrześniowej. Po internowaniu na Litwie był więziony m.in. w Kozielsku i na półwyspie Kola. Jako oficer 4. Pułku Artylerii Lekkiej przeszedł szlak Armii Polskiej na wschodzie, walczył we Włoszech, gdzie został kapitanem w Dowództwie Artylerii 2 Korpusu. Otrzymał m.in. Krzyż Walecznych za udział w bitwie o Bolonię, a także szereg odznaczeń polskich i brytyjskich. Po wojnie powrócił do pracy akademickiej. Kontynuował ją w Rzymie, Londynie, Hongkongu i Sussex. Był doradcą ekonomicznym w kilku organizacjach międzynarodowych i w Rządowej Komisji Planowania w Pakistanie. W latach pracował w Food and Agriculture Organization of the United Nations w Rzymie, m.in. jako dyrektor kursów planowania rolniczego i kierownik studiów polityki rolnej. W okresie pobytu w Rzymie brał też czynny udział w życiu Polonii, m.in. jako Prezes Rady Polaków we Włoszech i Delegat Rządu RP na Uchodźstwie przy Stolicy Apostolskiej. Po powrocie do Anglii nie ustawał w pracy społecznej. Był założycielem i wielokrotnym prezesem Instytutu Badania Zagadnień Krajowych w Londynie, profesorem ekonomii i dziekanem w Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie (PUNO), prezesem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, przewodniczącym komitetu organizacyjnego oraz redaktorem naczelnym 10 tomów prac Kongresu Kultury Polskiej na Obczyźnie (1985 r.), prezesem Polonia Aid Foundation Trust w Londynie - fundacji wspierającej polską naukę i kulturę na obczyźnie, założycielem w 1996 r. i wieloletnim prezesem Rady Porozumiewawczej ds. Badań nad Polonią, przekształconej następnie w Światową Radę Badań nad Polonią. I wreszcie inicjatorem i redaktorem obszernego dzieła w języku angielskim The Polish Cultural and Scientific Heritage at the Dawn of the Third Millennium, pracy zbiorowej 50 autorów opisujących kulturalne, naukowe i techniczne dziedzictwo Polski w ciągu ostatnich 1037 lat. W latach był ministrem Spraw Krajowych a następnie prezesem Rady Ministrów Rządu RP na Uchodźstwie. Obowiązki te sprawował do 22 grudnia 1990 r., tj. do momentu rozwiązania Edward Szczepanik tegoż Rządu, a w latach przewodniczył jego Komisji Likwidacyjnej. Opublikował 12 książek i kilkadziesiąt artykułów, szczególnie z zakresu rozwoju gospodarczego, dochodu narodowego i polityki ekonomicznej rolnictwa. Za zasługi w pracy naukowej, społecznej i państwowej został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski. Edward Szczepanik we Włoszech Z polskim Rzymem prof. Szczepanik był szczególnie związany. W czasie swego pierwszego pobytu we Włoszech, w czasie wojny i zaraz po wojnie jako oficer 2 Korpusu, poznał swą przyszłą żonę Hannę, córkę Stanisława Janikowskiego, jednej z czołowych postaci kolonii polskiej w Rzymie, wieloletniego radcy i chargé d affaires Ambasady polskiej przy Watykanie, a bezpośrednio po wojnie ministra pełnomocnego przy rządzie włoskim. Miał z nią czworo dzieci, dwie córki i dwóch synów. W czasie drugiego, dłuższego tym razem, pobytu w Rzymie, w latach , Edward Szczepanik brał czynny udział w życiu emigracji niepodległościowej i stał się niebawem jednym z głównych inicjatorów i organizatorów imprez społeczno-kulturalnych tego