CHINY SUPERMOCARSTWO KAPITALISTYCZNE I TOTALITARNE

Transkrypt

1 Rozdział I CHINY SUPERMOCARSTWO KAPITALISTYCZNE I TOTALITARNE Rozwinięty świat ma do czynienia z kryzysem, którego rozmiary okazują się z biegiem czasu porównywalne do tych z roku Przemysły najbardziej rozwiniętych krajów stopniowo zanikają 1. Wskaźniki bezrobocia i niepełnego zatrudnienia, wraz z towarzyszącymi im patologiami społecznymi, bardzo wzrosły i już pozostały na najwyższym poziomie. Stan finansów publicznych zaczyna być katastrofalny, co zmusza kolejne państwa do przyjmowania drakońskich planów cięć budżetowych, pod naciskiem zagranicznych wierzycieli. Ale kim są ci zewnętrzni wierzyciele, bardzo często ukrywający się pod słowem rynki? To tajemnica państwowa 2. Jej rąbek może zostać odsłonięty komuś upartemu. Tak więc państwo amerykańskie przyznaje się do długu wynoszącego 850 miliardów dolarów wobec państwa chińskiego, zaś Financial Times nie doczekał się dementi, pisząc o łącznym długu w wysokości 630 miliardów euro suwerennych państw strefy euro wobec państwa chińskiego. Jak więc Chiny, traktowane jako biedne, mogły uzyskać tak dominującą pozycję 3? Jak zobaczymy dzięki gigantycznym nadwyżkom handlowym, stanowiącym równocześnie deficyty krajów rozwiniętych, mającym przyczynę w kolosalnym niedoszacowaniu chińskiego pieniądza juana. Dumping handlowy, wobec którego Światowa Organizacja Handlu, WTO, pozostaje bezsilna. Ale o tym analitycy nie mówią, a publiczność nie wie. Tłumaczy nam się, że Chiny to bardzo biedny kraj, rozwijający się dzięki poważnemu i odpowiedzialnemu zarządzaniu, kraj wschodzący, ale z dobrymi perspektywami, pokojowy, będący w świecie czynnikiem równowagi. W rzeczywistości jednak niedoszacowanie juana to wyłącznie bajeczka, wymyślona przez tych, którzy na Zachodzie, a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, prowadzą nieodpowiedzialną politykę nadmiernej kreacji pieniądza lub uruchamiają niewystarczające mechanizmy reglamentacji bankowych... Znajdujemy się na skraju przepaści, lecz, jak nam wmawiają, wystarczyłby powrót do ortodoksji budżetowej, odpowiednich reglamentacji bankowych i pewien wysiłek w zakresie badawczorozwojowym, abyśmy mogli powrócić do zdrowego i solidnego wzrostu. Chodzi tu o rozminięcie się z rzeczywistością, dość powszechne, mimo kilku głosów usiłujących ostrzec opinię publiczną. Tak więc czy jeszcze w 1999 r. Maurice Allais nie mówił, że otwarcie na cały świat, we wszystkie strony [ ] stanowi główną przyczynę głębokiego kryzysu, który powoli 1 W roku 2009, co stanowiło bezpośrednią konsekwencję kryzysu we Francji, łącznie w sektorze rynkowym zlikwidowano 256 tysięcy miejsc pracy, z czego 168 tysięcy w przemyśle ( Le Monde z 17 sierpnia 2010 r.). 2 Agencja France Tresor zarządza zadłużeniem publicznym we Francji, którego 68% należało 31 grudnia 2009 r. do osób lub instytucji niebędących rezydentami. Chcielibyśmy zobaczyć to jaśniej, lecz AFT stanowczo odmawia udostępnienia danych z podziałem na kraje i rodzaje nierezydentów. W odpowiedzi na naszą prośbę dyrektor generalny odmówił przekazania tych informacji (Philippe Herlin, France, la faillite?, Eyrolles 2010, s. 67). 3 Pod tytułem Pomoc dla Grecji, Chiny mają zawsze wielkie plany dziennik satyryczny Le Canard Enchaine z 6 października 2010 r. każe powiedzieć jednemu z chińskich przywódców: Nie chcemy kupić Grecji, chcemy kupić Europę.

2 doprowadzi nas na dno 4? Doskonale zdawał sobie sprawę z wielkiego niebezpieczeństwa, które groziło zachodnim społeczeństwom, ale go nie słuchano. W tym samym okresie, w 1997 r., ukazała się zresztą w Stanach Zjednoczonych książka The coming conflict with China 5, doskonale przewidująca to, co miało się wydarzyć. Odniosła pewien sukces, lecz szybko o niej zapomniano. Powtarzając, że nasze trudności biorą się ze zbytniego liberalizmu monetarnego i nieodpowiedzialności sektora bankowego, media wskazują na drzewo zasłaniające las. Poniżej zobaczymy podstawy tego zaślepienia Zachodu wobec prawdziwej wojny gospodarczej, którą prowadzą z nami Chiny, dysponujące obecnie najsilniejszą gospodarką świata i zamierzające w przyszłości stać się światowym hegemonem. 1. CHINY RÓWNE STANOM ZJEDNOCZONYM a) Pierwszy z zasobów gospodarczych: ludność Ten ogromny kraj, Chiny, Państwo Środka, ma około 1340 milionów mieszkańców. Stanowi to 20% populacji świata, więcej niż ludność Indii albo jakiegokolwiek innego kraju. Ludność ta jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie na terytorium 9,6 miliona kilometrów kwadratowych, gdyż bardzo duże obszary stanowią jałowe pustynie bądź strefy górskie, praktycznie niezamieszkane. Środek Chin i rejony nadmorskie są natomiast bardzo gęsto zaludnione. Do tej ogromnej populacji trzeba dodać obywateli Hongkongu 6 (7 milionów mieszkańców), jak również członków obecnej diaspory, nie tylko w Południowo-Wschodniej Azji, ale również w krajach rozwiniętych, ze Stanami Zjednoczonymi na czele. Te dane liczbowe nie są pewne, ale można mówić o około 50 milionach osób rozproszonych po świecie 7. Mimo stosunkowo ograniczonego terytorium w stosunku do liczby ludności kraj jest w sumie niemal samowystarczalny, jeśli chodzi o żywność. Wreszcie ogromna powierzchnia pozwala Chinom na korzystanie z wielu bogactw naturalnych (węgiel, metale 8 ), z wyjątkiem ropy naftowej i gazu ziemnego, których zasoby są dość ograniczone. b) Pierwsze mocarstwo handlowe świata Chiny są pierwszym handlowym mocarstwem świata; w roku 2009 ich eksport po raz pierwszy wyprzedził Niemcy, jeszcze bardziej w tyle zostały Japonia i Stany Zjednoczone. W rzeczywistości ten wynik został osiągnięty dużo wcześniej, gdyż chińskie statystyki eksportowe są mocno okrojone, nie uwzględniają ani eksportu zagranicznych spółek działających w Chinach, ani joint-ventures 4 Maurice Allais, La mondialisation, la destruction des emplois et de la croissance, l evidence empirique, Paryż, Niedawna śmierć tego laureata nagrody Nobla stała się okazją do wielu artykułów, w szczególności tego z Financial Timesa, który cytując pewnego specjalistę francuskiego, pisał: One can say that Maurice Allais predicted everything that is going on now, everything. (FT ) 5 R. Bernstein, R.H. Munro, op. cit. 6 Jeden kraj, dwa systemy! głosi slogan KPCh. 7 Uwzględnienie tej diaspory jest uzasadnione silnym poczuciem przynależności jej różnych odłamów do, w pewnym sensie uniwersalnej, wspólnoty chińskiej, a także znaczącą rolą gospodarczą, jaką ta diaspora odgrywa w Chinach lub tam, gdzie się znajduje, dla Chin. 8 Chińska ziemia kryje niektóre rzadkie metale, poszukiwane dzisiaj, gdyż niezbędne dla nowoczesnej elektroniki, aeronautyki i badań kosmicznych. Te rzadkie surowce były przedmiotem szantażu politycznego Pekinu wobec Japonii i Stanów Zjednoczonych w październiku 2010 r. Chiny zapewniają 90% światowej produkcji tych surowców, mają zatem silną pozycję i WTO nie jest w stanie wiele zdziałać w sprawie zrywania kontraktów przez stronę chińską!

3 (wspólnych filii z udziałem kapitałów chińskich i zagranicznych), podczas gdy ich import jest wliczany do bilansu. Poza tym Chiny są krajem osiągającym największą w świecie nadwyżkę handlową, około 250 miliardów dolarów rocznie według danych rządu chińskiego, ale około 600 miliardów dolarów, jeśli podsumujemy bilanse wszystkich krajów świata w handlu z Chinami. Różnica wynika w znacznym stopniu z przyczyny, którą wskazaliśmy wcześniej 9. c) PKB tego samego rzędu co Stanów Zjednoczonych Nawet jeśli Chiny są jeszcze krajem biednym, to ich produkt krajowy brutto (PKB) jest, jak zobaczymy, równy temu Stanów Zjednoczonych. Niewielu się z tym godzi. Statystyki makroekonomiczne PKB za rok 2009 podają milionów dolarów dla Stanów Zjednoczonych i miliardów juanów dla Chin 10. Jak porównać te dane? Posiłkując się kursem wymiany między dwiema walutami używanym przy wymianie gospodarczej między Chinami i resztą świata, który jest wyznaczany nie przez rynek, ale przez państwo chińskie! W roku 2009 kurs wymiany wynosił 6,83 juana za dolara; na tej podstawie PKB Chin wyniósłby 4900 miliardów dolarów tylko 34% procent amerykańskiego PKB, a 96% PKB Japonii. Komuś, kto był w Chinach, wydaje się to naprawdę bardzo niewiele. Będzie to również niewiele, jeśli odwołamy się do danych statystycznych z poszczególnych sektorów. Tak więc Chiny są pierwszym światowym odbiorcą energii 11 i daleko przed Stanami Zjednoczonymi 12 pierwszym odbiorcą stali, oczyszczonej miedzi, aluminium. Chiny są również największym odbiorcą cementu, co potwierdza znaczenie ich sektora budownictwa i inżynierii lądowej. Liczba samochodów sprzedanych na chińskim rynku wewnętrznym znacznie przewyższa tę z USA, nawet jeśli na razie statystycznie chodzi o pojazdy skromniejsze. W sumie, biorąc pod uwagę te liczby, trudno uwierzyć, by chiński PKB był ledwie dwukrotnie większy od PKB Francji... Celowe byłoby raczej dokonanie szacunku na podstawie metody parytetów siły nabywczej, stosowanej przez wielkie organizacje międzynarodowe, które w ten sposób, przez domniemanie, nie doszacowują chiński pieniądz. Ten parytet równał się 1,96 juana za jednego dolara aż do zmiany w roku 2007, od kiedy wynosi on 3,40 juana za jednego dolara 13. Na tej podstawie po przeliczeniu otrzymujemy PKB Chin w roku 2009 w wysokości odpowiednio miliardów dolarów (120% PKB amerykańskiego) bądź miliardów dolarów (69% PKB USA). Różnica jest znacząca; można przyjąć pewien rząd wielkości i założyć, 9 Świadczy to o świadomym działaniu rządu chińskiego na rzecz zminimalizowania skali nadwyżki handlowej tego kraju, co zobaczymy później. 10 Dane Międzynarodowego Funduszu Walutowego. 11 Ta konsumpcja energii dotyczy węgla, ropy naftowej, gazu, energii jądrowej oraz energii odnawialnych. Warto zauważyć, że Chiny wydobywają i zużywają obecnie ponad milionów ton węgla. W tym kontekście można zrozumieć, dlaczego nie chcą podpisać protokołu z Kioto. 12 Chiny konsumują 46% stali sprzedawanej na świecie wobec 6% USA, 41% aluminium przy 11% USA, 39% oczyszczonej miedzi przy 9% USA. 13 Zmianę tę przeprowadzono bez jakiegokolwiek wyjaśnienia czy uzasadnienia. Można podejrzewać Bank Światowy i MFW o ustąpienie wobec energicznego lobbingu ze strony Chin. Jeszcze trudniejsze staje się uzasadnienie ich polityki kursowej, gdy różnica między kursami, jakie narzucają, a parytetem siły nabywczej jest tak duża.

4 że w roku 2010 chiński PKB był równy PKB Stanów Zjednoczonych i wynosił około 20% PKB światowego 14. d) Pierwsze mocarstwo finansowe świata Na koniec 2010 r. Chiny zachowywały rezerwy walutowe globalnej wartości około miliardów dolarów, czyli około 80% nominalnego oficjalnego szacowanego PKB za rok Dla porównania łączna wysokość wszystkich funduszy, jakimi zarządzają wszystkie fundusze hedgingowe na świecie, wynosi tylko miliardów dolarów 15. Środki te są ulokowane w różnych szufladach : oficjalne rezerwy walutowe Chin i Hongkongu około miliardów, suwerenne fundusze Chin i Hongkongu około miliardów dolarów. W ten sposób Chiny wraz z Hongkongiem zachowują 30 40% światowych rezerw walutowych 16. Amerykański przywilej dolara jako waluty rezerwowej jest w ten sposób znacząco naruszony. W istocie dopóki Stany Zjednoczone wypuszczały poza swe granice dolary rozchodzące się między licznymi bankami zagranicznymi, mogły wydawać, a nawet pożyczać powyżej swoich własnych środków bez najmniejszych konsekwencji. Natomiast odkąd Chiny, będące ich rywalem, gromadzą w swych rękach dolary, w miarę jak USA je wypuszczają, gra zmienia charakter. Stany Zjednoczone zamykają się niebezpiecznie w sytuacji dłużnika wobec wierzyciela. Masowy wypływ dolarów za granicę 17 podtrzymuje i umacnia finansowe wasalstwo wobec Chin. Państwo chińskie jest odtąd najbardziej wpływowym aktorem na rynkach wymiany krajów rozwiniętych. Może zgodnie ze swoją wolą sterować w górę lub w dół kursem dolara wobec euro 18 lub jena. Co więcej, Chiny panują także zdecydowanie nad rynkiem papierów wartościowych państw zachodnich. Dysponują bowiem największym w świecie portfelem obligacji. Z końcem kwietnia 2010 r. zachowywały miliardów dolarów obligacji państwa amerykańskiego 19 i 630 miliardów obligacji państw strefy euro 20. Biorąc pod uwagę, że około 75% wszystkich rezerw walutowych Chin jest ulokowanych w obligacjach krajów zachodnich, oznacza to, iż państwo chińskie koncentruje w swoich rękach portfel obligacji zachodnich rzędu miliardów dolarów, dwanaście razy więcej, niż wynosi największy zachodni portfel obligacji (255 miliardów) zarządzany przez grupę finansową PIMCO. 14 Jest to zgodne z danymi fizycznymi cytowanymi wcześniej, ale jakim zaufaniem można obdarzyć szacunki banku Goldman Sachs, kiedy śmiało zapowiada, iż PKB chiński doścignie PKB amerykański do 2025 r.? 15 Źródło: Financial Times z 27 maja 2010 r. 16 Brak pewności wiąże się z sumą środków walutowych krajów Zatoki Perskiej, które z powodzeniem utrzymują totalny brak przejrzystości w tym zakresie. 17 Ten ogromny wypływ dolarów za granicę wynika również, należy przypomnieć, z ogromnego braku równowagi amerykańskiego bilansu handlowego. 18 Chińska kampania przeciwko dolarowi sprawiła, że między marcem i listopadem 2009 r. kurs euro wobec dolara wzrósł z 1,30 do 1,50 dol. Potem Chiny publicznie zażądały podniesienia kursu dolara, co nastąpiło między listopadem 2009 i czerwcem 2010 r., gdy dolar wrócił do poziomu 1,30 za euro. Ruch ten uległ przyśpieszeniu wiosną 2010 r. wskutek kryzysu finansów publicznych w Europie Południowej. 19 Źródło: US Treasury. 20 Źródło: Financial Times.

5 Chiny, będąc światowym wierzycielem, mają zdrowe finanse publiczne: dług publiczny stanowi tylko 20% nominalnego oficjalnego PKB z roku 2009 i jest zabezpieczony w 400% przez same tylko rezerwy walutowe (80% PKB). Stanowi to ogromny kontrast w porównaniu z krajami rozwiniętymi, których zadłużenie publiczne sytuuje się na ogół między 80 i 120% PKB i których rezerwy walutowe, z wyjątkiem Japonii, są bardzo skromne. Ta solidność finansowa pozwoliła Chinom w latach , ku wielkiemu zaskoczeniu ekspertów zachodnich, na bezproblemowe przeprowadzenie zdecydowanego ożywienia budżetowego. Dzięki temu Chiny utrzymały silny wzrost PKB pomimo chwilowego spowolnienia eksportu do krajów rozwiniętych 21. Wiosną 2010 r. doszło do poważnego niepokoju w niektórych mocno zadłużonych krajach europejskich. Kryzys zaufania ze strony wierzycieli wywołał wówczas zagrożenie niewypłacalnością niektórych spośród tych państw, zwłaszcza Grecji. Konieczne okazało się przygotowanie dla niej przez MFW i EBC natychmiastowej pomocy, w szczególności pożyczki w wysokości 120 miliardów euro na trzy lata. W rzeczywistości wierzyciel Chiny nie pozostał neutralny, gdyż jako pierwszy w marcu 2010 r. oświadczył publicznie, że Grecja stanowi tylko widoczną część góry lodowej. W ten sposób Chiny uruchomiły niebezpieczne rozszerzanie się kryzysu greckiego na inne państwa europejskie. Dopiero wtedy, gdy plan wsparcia Grecji wszedł w życie, Chiny ostentacyjnie wykupiły nowe hiszpańskie papiery wartościowe. Chodzi tu zatem o działanie żywo przypominające strażaka piromana. Jak wiadomo, kryzys zagrażający Europie nie został w żadnym stopniu opanowany jesienią 2010 r., czego dowodem jest znaczące odbicie kryzysu, tym razem w Irlandii. Zwróćmy tu uwagę na wyjątkową umiejętność państwa chińskiego wykorzystywania swej pozycji wierzyciela, aby osłabić i ewentualnie destabilizować kraje, które nieostrożnie stały się jego dłużnikami. e) Wielkie mocarstwo technologiczne i militarne Chiny robią bardzo szybkie postępy w opanowaniu najnowocześniejszych technologii. Skończyły się czasy, gdy zaślepieni przez swój etnocentryzm przywódcy zachodni wyobrażali sobie, że Państwo Środka jest dobre tylko w produkcji drewnianych zabawek albo plastikowych narzędzi i ograniczą się do takich wyrobów. Chiny rzeczywiście w latach osiemdziesiątych zaczęły od wytwarzania i eksportowania tego typu produktów. Dzisiaj kraj ten zdobył mocną pozycję we wszystkich sektorach produkcji przemysłowej, mocno wsparty przez strategię firm ponadnarodowych, polegającą na uwolnieniu się od operacji produkowania 22. W ten sposób niektóre chińskie przedsiębiorstwa, początkowo będące zwykłymi podwykonawcami, później zaś dostawcami firm zagranicznych, stały się nagle producentami gotowych wyrobów na rynkach światowych. Chiny są od tej pory w stanie eksportować komputery 23 i superszybkie pociągi. Nikt nie wątpi, że jutro firmy chińskie będą mogły eksportować samochody, samoloty, centrale atomowe. Bardzo znaczącą dziedziną tego awansu technologicznego jest przestrzeń kosmiczna i programy 21 W tym samym okresie kraje zachodnie również praktykowały ożywienie budżetowe, co prawda mniej intensywne od Chin. Posunięcia te przyczyniły się jednakże do jeszcze większego rozdęcia długów publicznych, czego konsekwencją był kryzys zaufania wobec zobowiązań niektórych państw wiosną 2010 r. 22 Strategia fabless, według słów jednego z byłych szefów Alcatela, tzn. fabrication less: bez produkowania! 23 Chiny zaprezentowały ostatnio komputer naukowy uznaje się, że dysponuje on drugą w świecie mocą obliczeniową.

6 zbrojeniowe. Chiny są obecnie jedynym krajem po Stanach Zjednoczonych któremu udało się zestrzelić satelitę na orbicie za pomocą rakiety ziemia powietrze 24. W chwili gdy USA postanawiają zrezygnować ze swego programu kosmicznego stacji na Księżycu z powodów budżetowych, Chińczycy przeciwnie, zapowiadają swój zamiar bycia pierwszymi, którzy założą taką stację. Fragment II 5. ROZWIĄZANIE KRAJE ROZWINIĘTE OPUSZCZAJĄ WTO, BY ZAŁOŻYĆ WTO BIS Kraje rozwinięte w swojej bardzo trudnej sytuacji nie mogą już sobie pozwolić na luksus straty dodatkowych lat na plan reformy WTO, którego pomyślne zakończenie wcale nie jest zagwarantowane. Sprawa jest nadzwyczaj pilna 25. Jedyne rozsądne wyjście polega na tym, żeby kraje rozwinięte, po odpowiednich uzgodnieniach, postanowiły równocześnie wyjść z WTO i natychmiast powołać WTO Bis, która byłaby kopią obecnej WTO z dwiema tylko zasadniczymi modyfikacjami statutowymi: do WTO Bis mogą należeć wyłącznie kraje, których pieniądz jest swobodnie wymienialny; kraje członkowskie WTO Bis wyrażają zgodę na nakładanie poważnych sankcji aż do ostatecznego wykluczenia w wypadku recydywy za stosowanie protekcjonizmu monetarnego, jeśli zostanie stwierdzony przez kierowniczy organ organizacji. W ten sposób przywódcy Komunistycznej Partii Chin wreszcie znaleźliby się pod ścianą, zmuszeni do wyboru między przynależnością bądź przeciwnie odmową przynależności do nowej organizacji. 24 ZSRR, jak pamiętamy, musiał zrezygnować z kontynuacji swego zbyt kosztownego programu gwiezdnych wojen. 25 Mniej zorientowany czytelnik mógłby tutaj zauważyć, że nie dotyczy to przypadku Niemiec czy Japonii. Można tu udzielić dwóch odpowiedzi: 1. Niemcy, mające słaby wzrost, należą do strefy euro, która jest deficytowa jako całość. 2. Japonia ma rzeczywiście saldo zagraniczne nieznacznie pozytywne, ale wzrost słaby. Jest więc bezpośrednio zainteresowana, poprzez swój handel zagraniczny, ożywieniem wzrostu w krajach zachodnich.