Rachunek dochodu narodowego. dr Magdalena Czerwiska. Wnioski z modelu:

Transkrypt

1 ! WYDATKI NA PRODUKTY I USŁUGI PRODUKTY I USŁUGI GOSPODARSTWA DOMOWE PRZEDSIBIORSTWA Rachunek dochodu narodowego dr Magdalena Czerwiska USŁUGI CZYNNIKÓW PRODUKCJI DOCHODY CZYNNIKÓW PRODUKCJI 2! Wnioski z modelu: 1. współzaleno podmiotów 2. trzy sposoby pomiaru działalnoci gospodarczej (mierzenie strumieni wydatków, dochodów i produktów) 3. wszystkie metody pomiaru musz da jednakowy rezultat (bo wydatki jednych podmiotów musz si równa dochodom innych)! nie uwzgldnia pastwa nie bierze pod uwag wymiany handlowej z zagranic pomija fakt, e gospodarstwa domowe nie musz całoci swoich dochodów przeznacza na zakup produktów i usług, a przedsibiorstwa - na zakupy usług czynników produkcji 3 4

2 " #$%%!%% &! %! Wydatki na produkty i usługi I SEKTOR BANKOWY S S I PRZEDSIBIORSTWA G G T PASTWO T GOSPODARSTWA DOMOWE Ex Im Im ZAGRANICA Ex Dochody czynników produkcji I - inwestycje G - wydatki rzdowe Ex - eksport S - oszczdnoci T - Im - import 5 "% $$%' &!'( Szczegółowe rachunki makroekonomiczne zostały po raz pierwszy przeprowadzone przez Simona Kuznetsa w czasie Wielkiego Kryzysu SIMON KUZNETS, USA ( ) - laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1971 r. za wykorzystanie miernika produktu narodowego brutto do opisu i interpretacji wzrostu gospodarczego w długich okresach czasu. Kuznets wprowadził jedno z najwaniejszych poj ekonomicznych - pojcie produktu narodowego brutto. Wanym wkładem Kuznetsa było zgromadzenie obszernych danych statystycznych dotyczcych produktu narodowego, nakładów inwestycyjnych i zatrudnienia, które poddał obszernej analizie statystycznej i ekonometrycznej. Zbierane s ogromne iloci danych z rónych ródeł Dane te s nastpnie przetwarzane i po opracowaniu przekazywane rzdowi 6 "% $$%' &!'( Dobry system rachunków dochodu i produktu narodowego pozwala lepiej zrozumie funkcjonowanie gospodarki Rachunek dochodu narodowego stanowi podstaw modeli makroekonomicznych Takie systemy dostarczaj take danych słucych do testowania teorii makroekonomicznych # ) *## Produkt krajowy brutto (): rynkowa warto dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym okresie przez czynniki produkcji zlokalizowane na terenie danego kraju, bez wzgldu na to, do kogo one nale za jego pomoc mierzone s ekonomiczne efekty całej gospodarki jest niezbdny przy rozpatrywaniu takich problemów jak bezrobocie, inflacja i wzrost gospodarczy opiera si na lokalizacji jest wartoci dodan wytworzon przez wszystkie czynniki produkcji znajdujce si na terenie kraju, nalece zarówno do włacicieli krajowych, jak i zagranicznych. Nie obejmuje wartoci dodanej, czy dochodu zarobionego za granic i przywiezionego do kraju 7 8

3 ## $# %'% * Produkt Krajowy Brutto moe by liczony trojako: 1. jako strumie wytworzonych produktów metoda sumowania produktów 2. od strony wydatków na krajow produkcj metoda sumowania wydatków 3. od strony dochodów czynników produkcji metoda sumowania dochodów # $%!#+ sumowanie wartoci produktów i usług wytworzonych w danej gospodarce w cigu roku wyrazem tej wartoci jest funkcja poday globalnej dane statystyczne dotyczce wartoci dóbr i usług grupuje si według działów gospodarki 9 10,!-% %.% Dwa sposoby uniknicia wielokrotnego liczenia produktów i usług w : sumowanie wartoci dóbr finalnych sumowanie wartoci dodanej Dobra porednie: s wykorzystywane w procesie produkcji jako nakłady do wytwarzania innych dóbr Dobra finalne: nabywane przez ostatecznych uytkowników, nie podlegaj dalszej obróbce i odsprzeday Przykładem jest statek morski, który na rynek oddawany jest przez stoczni, tam jest budowany, wodowany i wyposaany we wszystkie elementy nadajce mu warto dobra finalnego. Tymczasem około 10 przedsibiorstw elementów składowych statku 11 #-/ przyrost wartoci dóbr bdcy rezultatem danego procesu produkcji obliczana jest jako rónica midzy wartoci dóbr wytwarzanych w danym przedsibiorstwie a sum kosztów rzeczowych czynników produkcji zuytych przy przy wytwarzaniu tych dóbr pojcie wartoci dodanej jest cile zwizane z koncepcj dóbr porednich to włanie do dóbr porednich warto dodana jest dodawana w procesie produkcji warto warto etap produkcji dóbr sprzeday porednich drwal właciciel tartaku producent mebli sprzedawca 0 1 mebli Przyrost wartoci dóbr w procesie produkcji warto dodana

4 #-/,## # $% + sumowanie dochodów czynników produkcji (płac, procentów, zysków), powstajcych w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku = Σ wartoci dodanych = Σ dochodów czynników produkcji (bo warto dodana składa si z dochodów otrzymywanych przez uczestników procesu produkcji) uwzgldniamy tylko dochody, które powstaj w zwizku z wytwarzaniem produktów i usług Warto dodana brutto = produkcja globalna - zuycie porednie wyłczone: podarki, transfery (emerytury, renty, zasiłki, Produkcja globalna - suma produkcji globalnej produktów stypendia) (wyrobów i usług) wszystkich sektorów własnoci albo sektorów instytucjonalnych lub wszystkich sekcji gospodarki narodowej powstaje kategoria DOCHÓD NARODOWY Zuycie porednie - obejmuje warto zuytych materiałów (łcznie z paliwami) netto, surowców, energii, gazów technicznych i usług obcych oraz koszty podróy słubowych i inne koszty (reklamy, wynajmu itp.) # $% #+ sumowanie wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsibiorstwa krajowe = C + I + G + E X - I m C - wydatki na dobra konsumpcyjne I - wydatki na dobra inwestycyjne G - wydatki rzdowe E X - eksport I m - import X - eksport netto strumie wydatków na dobra i usług wyznacza funkcj popytu globalnego X # $% #+ w cenach rynkowych = C + I + G + E X - I m w cenach rynkowych - miara produkcji krajowej w kategoriach cen płaconych płaconych przez ostatecznych odbiorców (zawierajcych porednie) aby uzyska tosamo z dwoma poprzednimi metodami liczenia naley dokona korekt zwizanych z podatkami porednimi i subsydiami = w cenach rynk. - porednie + subsydia = Σ dochodów czynników produkcji Subsydium - dostarczanie przez rzd albo inn instytucj publiczn rodków finansowych lub wsparcia dochodowego, lub cenowego przedsibiorstwom (najczciej eksporterowi), lub producentowi wyrobów przeznaczonych na eksport 15 16

5 # $% #+ Konsumpcja (C) - wielko wydatków czynionych przez gospodarstwa domowe. Zakupy: dóbr konsumpcyjnych trwałego uytku czyli samochodów, odbiorników telewizyjnych, pralek, lodówek itp. dóbr konsumpcyjnych nietrwałego uytku, czyli np. ywnoci, ubra, benzyny, lekarstw usług np. usług fryzjerskich, opieki medycznej, kształcenia odpłatnego, imprez artystycznych Cech charakterystyczn tej kategorii jest to, e nie jest w niej ujty wydatek na kupno nowego domu (mieszkania własnociowego). Te wydatki s zaliczane do kategorii inwestycje. 17 # $% #+ Inwestycje (I) - suma wydatków dokonywanych przez przedsibiorstwa na zakup fabryk, maszyn i urzdze oraz zapasów przymusowych, a take wydatków gospodarstw domowych na zakup nowych domów i mieszka własnociowych Zakupy rzdowe (G) - wydatki rzdu centralnego, władz wojewódzkich i samorzdów lokalnych na dobra i usługi; wydatki, które zwizane s z pozyskaniem dóbr i usług niezbdnych do spełniania funkcji pastwa; budowa autostrad, zakup sprztu wojskowego, wyposaenia w sprzt policji, stray miejskiej, sdownictwa, szkół publicznych Transfery - wydatki, które nie powoduj przepływu w przeciwnym kierunku dóbr i usług (wydatki zwizane z realizacj polityki socjalnej pastwa oraz wypłaty oprocentowania obligacji) 18 # *## Produkt narodowy brutto (PNB): rynkowa warto dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym okresie przez czynniki produkcji nalece do obywateli danego kraju, bez wzgldu na to, gdzie s one zlokalizowane opiera si na lokalizacji, a PNB na własnoci czynników produkcji PNB = + dochody netto z tytułu własnoci za granic Dochody netto z tytułu własnoci za granic - nadwyka napływu dochodów z tytułu wiadczenia usług czynników produkcji za granic nad odpływem dochodów powstałych w wyniku wiadczenia przez cudzoziemców usług czynników produkcji w kraju * % $% Bieca warto to warto w złotych równa kwocie, za jak dobro lub usługa były kupione w chwili transakcji Jeeli liczony jest w oparciu o wartoci biece, wówczas nazywamy go nominalnym Realny jest wartoci mierzonego przy uyciu stałych cen (w cenach z tzw. roku bazowego) Rok bazowy jest rokiem wzorcowym, w odniesieniu do którego mierzymy w innych latach 19

6 Najprostszy przypadek indeksu cenowego (dla jednego dobra) ROK Cena chleba w roku biecym (1) Cena chleba w roku bazowym (2) Indeks cen (3)=(1)/(2) # ## 0 + Amortyzacja: ekonomiczne odzwierciedlenie procesu zuywania si istniejcego zasobu kapitału trwałego w danym okresie trudnoci z dokładnym oszacowaniem amortyzacji w skali makroekonomicznej (PNN = ok. 90% PNB) I brutto = I netto + amortyzacja , PNN PNB = - amortyzacja , PNB - odzwierciedla wielko łcznych dochodów powstajcych w procesie produkcji 21 22,% # %%% $$%' Dochody Osobiste (DO) - uzyskiwane przez gospodarstwa domowe w przedsibiorstwach DO = PNN - bezporednie (T b ) zyski - niepodzielone Rozporzdzalne Dochody Osobiste (RDO) - informuj o tym, ile gospodarstwa domowe mog przeznaczy na wydatki i oszczdnoci RDO = - DO bezporednie gosp. dom. (T bgd ) + transfery C I G E X -I m strumie wydatków w cenach rynk. porednie minus subsydia w cenach Warto dodana Dochody dochody netto z zagranicy w cenach PNB w cenach amortyzacja PNN w cenach (Dochód Narodowy) przedsib. i zyski niepodzielone Dochody Osobiste osobiste minus transfery Rozporzdzalne Dochody Osobiste C S 23 24

7 * ) $%%,,# $%' *!!%# produkcja nie przeznaczona na rynek (niezarobkowa działalno) szara strefa (3-25% PNB w skali roku) zmiany czasu pracy i czasu wolnego produkcja antydóbr psujcych jako ycia zaleno od cen przyjtych w obliczeniach odnoszenie si do społeczestw rónej wielkoci, ludno i per capita w Indiach, Polsce i Nowej Zelandii w 1991 r. Kraje (mln USD) Ludno (mln osób) per capita Indie Polska Nowa Zelandia ,8 38,3 3, brak informacji o zmianie jakoci dóbr nie uwzgldnia zrónicowania dochodów w społeczestwie, warunków pracy, ubezpieczenia socjalnego nie uwzgldnia korzyci wynikajcych z nagromadzenia bogactwa w postaci dóbr trwałego uytku struktura gospodarki i rodzaj produkowanych dóbr *!!%# 27