european A Cushman & Wakefield Research Publication

Transkrypt

1 european SHOPPING CENTRE DEVELOPMENT REPORT NOVEMBER 2014 A Cushman & Wakefield Research Publication

2

3 EUROPEAN SHOPPING CENTRE DEVELOPMENT REPORT IntRODUCTION Total shopping centre floorspace in Europe is estimated to rise to million sq.m by the end of 2014, a 4.5% increase year-on-year. While Western Europe accounts for 65% of total built GLA, development activity in Central and Eastern Europe (CEE) reached 1.4 million sq.m in H1 2014, over double the 637,000 sq.m added to the Western European market. Russia and Turkey alone accounted for 1.1 million sq.m of added space in H1, as developers aim to catch-up with the Western European market, focusing on larger centres that serve a wide catchment area. Conversely, other CEE markets such as Latvia and Lithuania have experienced more restrained growth due to the effects of depopulation. Development activity in Western Europe has been characterized by ongoing demand for large, dominant centres that have sophisticated leisure and dining concepts, with smaller shopping centres being expanded to meet consumer requirements. The rise of multichannel retailing has also played a vital role in developer strategy, with many testing new technologies to make the customer journey from a virtual to physical retail environment as seamless as possible. In these markets, shopping centres are becoming destinations in themselves, allowing consumers to interact with a diverse range of retailers, find that much needed leisure time and choose from a wide range of dining concepts. Total European investment volumes climbed by 16% to 12.5 billion at the end of Q3, with the big three the UK, France and Germany recording a combined investment volume of 7.75 billion. A short supply of high-quality stock has heightened demand from both domestic and international players, whilst further polarising primary and secondary markets. Investment in the CEE region has declined significantly from Q1 onwards, as investors remain apprehensive over political tensions. However, opportunistic players are viewing undersaturated markets such as Sofia and Bucharest with renewed interest, as prime centres in secondary markets are perceived to hold increasing value. western europe Shopping centre development in Western Europe has been boosted by the uplift in consumer sentiment so far in 2014, with major markets like France, Germany, Italy, Spain and the UK seeing a marked increase in the number of large schemes, particularly super-regional centres. market size Total shopping centre floorspace totals million sq.m in Western Europe as of 1st July France has retained its number one spot for total shopping centre GLA (17.6 million sq.m) and separately for its development pipeline, with 904,000 sq.m currently under construction and due for delivery in H The UK comes in second for total GLA (16.98 million sq.m) but is overtaken by Germany, Italy and Sweden for development activity in H Shopping centre development in H surpassed activity levels in the comparative period last year, with 637,000 sq.m of shopping centre space delivered to the Western Europe retail market, across 24 new schemes and 15 extensions. A further 47 new shopping centres and 45 extensions are expected to finalise in H2 2014, totalling 1.09 million sq.m, less than half the total space added in H Nevertheless, development is expected to escalate again in 2015, with just under 2.1 million sq.m anticipated to be added to the market, of which 80% will be new schemes. bigger is better western europe: top 10 countries for pipeline development in H Large-scale, upmarket centres are at the forefront of developer activity in Western Europe, with new super-regional centres set to dominate the market over the more traditional schemes. The popularity of UK super-regional shopping centres such as Bluewater and the intu Trafford Centre is being replicated across Western Europe, with the completion of The Mall of Berlin (total GLA 210,000 sq.m) in H and phase 1 of Westfield Milan at 170,000 sq.m anticipated to open in Extensions and refurbishments have also been characterized by a desire for larger, high-quality schemes with increased cultural and social offerings. One of the most innovative proposals is the 15,000 sq.m extension of the Forum des Halles centre in Paris, which will expand its library and conservatory to twice their original size, alongside the addition of a hip-hop centre and workshop space for aspiring artists. Hypermarkets such as Carrefour Amiens are also trying to modernise and expand their centres to meet consumer demand for new, exciting retailers, with a 12,000 sq.m extension of expected to finalise in europe: new shopping centre vs total gla per annum New Shopping Centre GLA (million sq.m) Total GLA (million sq.m) 903,984 sq.m 559,720 sq.m 521,912 sq.m 223,000 sq.m 214,352 sq.m I74,260 sq.m 171,651 sq.m 99,000 sq.m 63,691 sq.m 51,300 sq.m NEW SHOPPING CENTRE GLA PER ANNUM TOTAL GLA 0 France Germany Italy Sweden United Netherlands Finland Austria Belgium Switzerland Kingdom Source: Cushman & Wakefield Source: Cushman & Wakefield. Graph is for illustrative purpose only. 1

4 November 2014 I A Cushman & Wakefield Research Publication POTENTIAL GROWTH ON THE WAY Outside Western Europe s major retail hotspots, other markets have seen more subdued growth, often due to restrictive planning regimes or a slower recovery from the financial crisis. Belgium may have three major new projects in the future pipeline, but only the Docks Bruxsel scheme is currently under construction and due for delivery in 2016 (41,000 sq.m), whilst the Uplace and Mall of Europe schemes are currently facing permit appeal procedures, political debate and delays in Belgium. With just 7,000 sq.m of shopping centre GLA expected to finalise later this year due to the extension of the Jumbo hypermarket in Setubal, shopping centre development is still constrained in the early phases of economic recovery. multichannel strategies As internet sales continue to rise throughout Western Europe, shopping centre developers are now trialing new digital innovations to enhance their approach to multichannel retailing. Developers ECE have launched two Future Labs in which several new technologies will be tested, including an app with a points and voucher system, a 3D guiding system Your Way2go and Info Gate, where staff answer visitor questions via a live stream. Other developers such as Sonae Sierra have already launched online discount platforms such as PromoFans in Portugal and Spain, which alerts shoppers about in-store discounts. Similarly, the Kudos app was launched in the UK s High Cross Leicester and The Oracle (Reading) shopping centres, where consumers register to receive in-store discounts for products of their interest, with participating retailers such as Levis, Nandos and Debenhams. Social media has also become an essential component in allowing consumers to engage with shopping centres. For example, intu Watford launched the digital piano bridge, encouraging shoppers to tweet about their experience. Intu Watford and intu Lakeside also have plans to pilot giant tablet-like screens on which shoppers can purchase products and then pick them up in-store, supported by the centres free Wi-Fi network. One of the most potentially influential technological developments in retail are Beacons, supported by Bluetooth Low Energy powered devices. Beacons are able to track smartphones and send location-specific deals, discounts, recommendations and rewards to consumers. This technology was largely tested in the US in stores such as Macy s in November 2013, but in March 2014, TagBeacons were rolled out in Eastleigh s Swan Centre by tech start-up TagPoints. It has been aligned with the Swan Centres SmartRewards loyalty app and as customers arrive at the centre they receive 10 points towards their loyalty account which can be used in conjunction with retailers discount offers. Nevertheless, developers appear to be gaining confidence in the Portugese market for example, with many less geared toward cost reduction and downsizing solutions. Shopping centre development continues to lag behind in Greece, with just 606,125 sq.m of shopping centre stock currently on the market and no projects under construction. However, the limited availability of high street units over 500 sq.m has compelled international anchors to turn to shopping centres, and steady visitor numbers during the financial crisis has embedded their importance within the retail market. Plans for the new Hellinnikon centre (the former Airport of Athens) by Lamda Development will be amongst the largest retail developments in the greater Mediterranean area, although planning is still in the early stages. shopping centre investment on the rise Total shopping centre investment volumes reached 11.2 billion from Q1-Q3 this year, a 60% y/y increase. The big three the UK, France and Germany once again saw the most activity, accounting for 69% of all shopping centre investment throughout Western Europe. The UK in particular has led the way for investment activity in Western Europe, with over 4.7 billion transacted between Q1-Q3, with standout deals such as Land Securities 30% stake in Blue Water for 656 million (approx. 837 million) and the purchase of 40% of High Cross Leicester by Hammerson for 172 million (approx million). Key deals in France include the sale of the Beaugrenelle scheme in Paris to Apsys, Fonciere due Rond Point and Michael Benabou for 700 million, and Hammerson s 75% stake in the Saint Sebastian shopping centre in Nancy for million, a continuation of its involvement with urban regeneration in France. In Germany, the most significant deal was Unibail Rodamco's 50% stake in the CentrO shopping centre in Oberhausen for 535 million, followed by Allianz RE Germany s purchase of the luxury Kö-Galerie centre in Dusseldorf for 300 million. As quality supply dwindles and prime and secondary assets become more polarised, investors continue to target large high-quality centres within these markets, particularly those located in major cities or dominant regional schemes with large catchment areas. Some of the strongest investment growth has been seen in markets such as Spain, as investors are prepared to look further up the risk curve and consider a broader range of markets. Spain has seen a 1026% increase in investment activity y/y, with the total for Q1-Q3 standing at 1.11 billion, on a par with the French market. International demand has intensified throughout the year on the back of strong economic growth, with over half the total investment volume coming from investors outside of Spain. Major deals include TIAA Henderson s recent purchase of the Islazul shopping centre in Madrid for 230 million and a 153 million deal for the El Boulevard scheme in Vitoria by Nationale Nederlanden. 2

5 EUropean SHoppING CenTre DEVELopMenT report central and eastern europe Central and Eastern Europe continues to lead shopping centre development throughout Europe, with Russia and Turkey accounting for 81% of all estimated regional activity by the end of Economic growth and urbanisation has been the main driver of development this year, as developers see potential in densely populated regions with a lack of high-quality schemes. market size Central & eastern europe is catching up Total shopping centre GLA reached 53.5 million sq.m in CEE in H Russia has the most shopping centre stock in the region by quite some margin, with 17.5 million sq.m of floorspace, and a further 4.57 million sq.m in the pipeline expected to be delivered between H Turkey is in second place for total built shopping centre floorspace, with 9.5 million sq.m, closely followed by Poland with 9.3 million sq.m. Shopping centre development in H exceeded activity in the same period last year, with 1.4 million sq.m of shopping centre space delivered to the CEE retail market, across 15 new schemes and 15 extensions/refurbishments, albeit falling short of the 2.1 million sq.m of development activity in H A further 17 new shopping centres and 15 extensions/refurbishments are expected to complete in H2, totaling 3.9 million sq.m, an 85% increase on the total space added in H (2.1 million sq.m). Development is expected to fall slightly in 2015, with just over 4.2 million sq.m anticipated to be added to the market. This can mainly be attributed to a slowdown of activity in Russia, although development should gain momentum in Turkey, Estonia and Romania. central & Eastern europe: TOP 10 countries for pipeline development H ,566,364 sq.m 2,238,735 sq.m 535,296 sq.m 169,668 sq.m 163,247 sq.m Russia Turkey Poland Romania Croatia Slovakia Bulgaria Estonia Bosnia Herzegovina 111,619 sq.m CEE development has continued its rapid expansion in 2014, with developers reacting to increased consumer demand and the low density of modern supply in many markets. Russia and Turkey have seen the most development activity due to periods of economic improvement, consumer income growth and the increasing demand for quality supply from international retailers. Moscow s Avia Park will be delivered onto the market at the end of the year and at 230,000 sq.m, will be the largest shopping centre in Europe. Poland also saw healthy development activity in H1 2014, with the opening of the 75,000 sq.m Atrium Felicity centre in Lublin, accounting for a third of the total space added in H However, medium sized centres in secondary cities accounted for a higher proportion of added GLA, with the opening of Galeria Sidlce (34,000 sq.m) and Galeria Bursztynowa in Ostrołęka (27,000 sq.m), each location with less than 100,000 inhabitants. This is in direct contrast to the development strategy seen in 2013, with the opening of centres in much larger markets including Poznań, Katowice, Krakow and Gliwice. With one the lowest shopping centre densities in Poland per 1,000 inhabitants, Warsaw is in need of some large-scale development projects, but has just 12,500 sq.m in the pipeline for 2015 (the new Ferio Wawer scheme). 95,050 sq.m 82,000 sq.m 59,800 sq.m 45,764 sq.m Czech Republic spotlight on turkey With over 60% of the population below the age of 35, increased income per capita and a rising middle-class, shopping centre development in Turkey has continued to boom in 2014 and a further 77,400 sq.m of space is expected to finalise by the end of year. The development of very large schemes incorporating sophisticated entertainment and F&B components has dominated development this year, as developers aim to appeal to younger generations and families. One of the most significant schemes delivered to the market in 2014 has been the Mall of Istanbul at 155,000 sq.m. The scheme not only combines 350 domestic and international retailers, but has its own amusement park, a traditional arts street with interactive museum, a 16-theatre cinema complex and a Gourmet Centre. Much like other successful centres in Istanbul, including the 70,00 sq.m Zorlu Centre which opened in Q4 2013, the Mall of Istanbul also features fully-integrated residential space (121,400 sq.m), 34,200 sq.m of office space and a 5* hotel. As such, centres like these become a city within a city, catering to every facet of daily life. Similar schemes are currently under construction in Istanbul for delivery in the next two years, including Akasya Park in Istanbul (100,000 sq.m) in 2015 and the luxury Emaar Square centre (150,00 sq.m) in Whilst Istanbul remains a hotspot for activity, developers such as Turkmall are also focusing on centres in medium-sized cities, with three schemes anticipated to open by the end of this year in Çanakkale (Troya Park), Kocaeli (Symbol 262) and Konya (Novada Konya). After the opening of several very large schemes over the past few years, focus is likely to turn to regenerating older centres, a process which has already begun this year with the 14,600 sq.m expansion of the Via Port centre in Istanbul and approximately 50,000 sq.m in the planning stage within Turkey. Source: Cushman & Wakefield. Graph is for illustrative purpose only. 3

6 November 2014 I A Cushman & Wakefield Research Publication saturation and depopulation conclusion FORE MORE INFORMATION CONTACT Elsewhere in CEE, shopping centre development has been muted, as some markets struggle with over-saturation of shopping centre space or depopulation. Activity in Bulgaria has been recently impeded by overdevelopment in secondary cities, as developers are keen to establish centres within a catchment area of one of only seven cities which more than 100,000 inhabitants. The Czech Republic is facing a similar issue, as developers willing to take risks build larger centres in better locations to remain competitive. Nevertheless, both markets should see continued development in more central areas, with the recent opening of 2 new centres in Pleven and Sofia totalling 41,500 sq.m, and further development activity to go ahead in Prague s under-saturated city centre. Of the Baltic States, only Estonia has seen any activity in 2014, with the 25,000 sq.m extension of Ülemiste Shopping Centre expected to finalise towards the end of the year taking its total GLA to over 60,000 sq.m. Latvia and Lithuania on the other hand will see no additional space added in 2014 or 2015, partly due to the depopulation of regional markets. As sq.m per capita is still below the EU average, there is room for some development, but only large cities are able to sustain activity. The lack of modern supply in Romania s main cities has spurred development activity for 2015, with just under 200,00 sq.m over 3 new schemes to be delivered to the market, the largest being the Mega Mall in Bucharest at 70,000 sq.m. muted investment activity The sharp rise in shopping centre development within the CEE region has not been reflected in investment activity so far this year, with the total investment volume falling by 64% y/y to 1.2 bn. All markets saw a decline in transactional activity except Bulgaria, where volumes increased to 90 mn, bolstered by mounting interest in its capital, Sofia. Revetas Capital Advisors acquired the City Centre Sofia scheme for an undisclosed amount in Q2 and have stated that they intend to invest in further schemes in Bulgaria. Whilst Romania has seen a 40% drop y/y in investment activity, with total shopping centre investment standing at 47.2 mn at the end of Q3, it is also an attractive market for investors seeking opportunities further up the risk curve, demonstrated by NEPI s recent acquisition of the Promenada Mall in Bucharest for 148 mn. Russia retains its top position for shopping centre investment throughout the region, although volumes fell by nearly 70% to mn between Q1-Q as investors remain hesitant over the outcome of geopolitical tensions. The Polish shopping centre investment market totalled mn at the end of the third quarter, decreasing by 55%, although demand from international investors has remained relatively stable. Key deals include the purchase of Poznan City Centre in March for 239 mn by Resolution Property Plc, TriGranit Development Corp and Polish State Railways, followed by Atrium European Real Estate s pending acquisition of Focus Park in Bydgoszcz for 122 million which is expected to finalise in Q % of total european shopping centre GLA for % western europe vs 67.5% central & eastern europe Shopping centre developers have had to adapt to growing consumer appetites for new and exciting retail concepts, resulting in the opening of several very large schemes so far this year, with more space allocated for entertainment and cultural pursuits should see increased development activity in Western Europe, with the anticipated delivery of nearly double the number of new schemes and extensions than added to the market this year, particularly France which could account for up to 38% of pipeline activity if all projects come to fruition. In the short-term, extensions will remain a popular choice for developers throughout the region who want to test the market during the early phases of economic recovery, but the emergence of new schemes should pick up in 2017/2018 as increasing developer confidence filters through to less established markets. Nevertheless, restrictive planning laws in countries such as Belgium and the economic downturn in Italy may hinder activity in the medium-term. The frenzied development activity in Russia and Turkey is expected to subside somewhat in 2015 and political tensions in Russia may result in some schemes being delayed or put on hold. One of the most influential factors in future shopping centre development will be the rise of online shopping and how developers attempt to implement ever-more sophisticated technology to blend virtual retail into physical stores and create a truly personalised experience for each consumer. Developers in mature western markets have already started to recognize the capabilities of Beacon technology in producing targeted advertising in-store and this should begin to permeate through to CEE markets in the coming years. Rosie Rumsey Research Analyst Central Research & Consultancy rosie.rumsey@eur.cushwake.com Justin Taylor Head of EMEA Retail justin.taylor@eur.cushwake.com CAVEATS Shopping Centre Definition: Cushman & Wakefield defines a shopping centre as a centrally managed purpose-built retail facility, comprising units and communal areas, with a Gross Lettable area over 5,000 sq.m. Factory Outlets and Retail parks are excluded. All graphs and tables are based on information from Cushman & Wakefield s in-house European Shopping Centre Database. All figures are as of 1st July All investment volume data is provided by Real Capital Analytics (RCA) and Cushman & Wakefield (C&W). Shopping Centre data from the Ukraine has not been included in this report given the political situation in the country. Cushman & Wakefield advises and represents clients on all aspects of property occupancy and investment. Founded in 1917, it has 250 offices in 60 countries, employing more than 16,000 professionals. It offers a complete range of services to its occupier and investor clients for all property types, including leasing, sales and acquisitions, equity, debt and structured finance, corporate finance and investment banking, appraisal, consulting, corporate services, and property, facilities, project and risk management.a recognized leader in local and global real estate research, the firm publishes its market information and studies online at cushmanwakefield.com/researchand-insight. This report has been prepared solely for information purposes. It does not purport to be a complete description of the markets or developments contained in this material. The information on which this report is based has been obtained from sources we believe to be reliable, but we have not independently verified such information and we do not guarantee that the information is accurate or complete Cushman & Wakefield LLP. All rights reserved. Cushman & Wakefield, LLP Portman Square London W1A 3BG Joanna Tano Director, Head of Central Research & Consultancy joanna.tano@eur.cushwake.com Alistair Parker Partner, London Development Retail Group alistair.parker@eur.cushwake.com

7 5

8 cushmanwakefield.com 2014 Cushman & Wakefield All rights reserved

9 rozwój centrów handlowych w europie listopad 2014 Raport firmy Cushman & Wakefield

10

11 rozwój centrów handlowych w europie wstęp Pod koniec 2014 r. łączne zasoby powierzchni w centrach handlowych Europy mogą wynieść 161,4 mln mkw., co oznaczałoby wzrost o 4,5% rok do roku. Na Europę Zachodnią przypadnie 65% wybudowanej powierzchni GLA, ale w pierwszej połowie 2014 r. nowa podaż w Europie Środkowo-Wschodniej wyniosła 1,4 mln mkw., czyli ponad dwukrotnie więcej niż w Europie Zachodniej, gdzie oddano do użytku mkw. W pierwszym półroczu w Rosji i Turcji wybudowano 1,1 mln mkw. nowej powierzchni handlowej, ponieważ deweloperzy dążąc do zmniejszenia dystansu wobec Europy Zachodniej coraz częściej budują większe centra handlowe o dużym zasięgu oddziaływania. Natomiast w innych krajach Europy Środkowej takich jak Łotwa i Litwa rynek centrów handlowych rozwija się wolniej ze względu na postępujący spadek liczby ludności. Pod względem aktywności deweloperskiej w Europie Zachodniej utrzymuje się zainteresowanie dużymi centrami handlowymi o bogatej ofercie rozrywkowo-gastronomicznej, a także mniejszymi obiektami handlowymi, które są rozbudowywane zgodnie z oczekiwaniami konsumentów. Rozwój sprzedaży wielokanałowej również odgrywa istotną rolę w strategiach deweloperów, którzy często testują nowe technologie, aby możliwie jak najskuteczniej zachęcić klientów do przejścia ze świata wirtualnego do sklepu tradycyjnego. Na tych rynkach centra handlowe stają się obiektami, w których klienci mogą nie tylko zrobić zakupy w różnych sieciach handlowych, lecz także spędzić wolny czas i skorzystać z rozbudowanej oferty obiektów gastronomicznych. Pod koniec trzeciego kwartału 2014 r. łączna wartość transakcji inwestycyjnych w Europie wzrosła o 16% do poziomu 12,5 mld euro, a na tzw. wielką trójkę, czyli Wielką Brytanię, Francję i Niemcy, przypadło 7,75 mld euro. Przy niewielkiej podaży aktywów wysokiej jakości uwidocznił się silny popyt ze strony inwestorów zarówno krajowych, jak i zagranicznych, powodując dalszą polaryzację rynków pierwszo- i drugorzędnych. Począwszy od pierwszego kwartału aktywność inwestycyjna w Europie Środkowo-Wschodniej znacząco się zmniejszyła ze względu na obawy związane z napiętą sytuacją polityczną w regionie. Jednak inwestorzy oportunistyczni ponownie zaczynają interesować się rynkami o niskim wskaźniku nasycenia centrami handlowymi takimi jak Sofia i Bukareszt, a najbardziej atrakcyjne centra na rynkach drugorzędnych reprezentują ich zdaniem coraz większą wartość. europa zachodnia Jednym z czynników rozwoju centrów handlowych w Europie Zachodniej była poprawa nastrojów konsumentów widoczna od początku 2014 r., dzięki czemu na dużych rynkach, takich jak Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania i Wielka Brytania, odnotowano znaczny wzrost liczby dużych obiektów, a zwłaszcza centrów ponadregionalnych. wielkość rynku im większe, tym lepsze Według stanu na dzień 1 lipca 2014 r. łączne zasoby powierzchni w centrach W Europie Zachodniej działalność deweloperska koncentruje się wokół dużych i handlowych Europy Zachodniej wynosiły 107,1 mln mkw. Francja jest nadal ekskluzywnych centrów handlowych i wzrasta znaczenie obiektów o charakterze największym rynkiem z zasobami na poziomie 17,6 mln mkw. GLA oraz pod ponadregionalnym. Ze względu na sukces w Wielkiej Brytanii ponadregionalnych względem powierzchni w przygotowaniu w budowie jest obecnie centrów handlowych takich jak Bluewater oraz intu Trafford Centre w innych mkw. powierzchni, która ma zostać oddana do użytku w okresie od II połowy krajach także powstają tego typu obiekty, między innymi zaplanowany na drugą bieżącego roku do 2015 r. Na drugim miejscu z 16,98 mln mkw. znalazła się połowę br. The Mall of Berlin ( mkw. GLA) i faza 1 kompleksu Westfield Wielka Brytania, w której w powyższym okresie powstanie jednak mniej nowej Milan o powierzchni mkw., którego otwarcie przewidziano na 2017 r. powierzchni niż w Niemczech, Szwecji i we Włoszech. Przeprowadzane rozbudowy i modernizacje również wynikają z chęci stworzenia W pierwszej połowie 2014 r. w Europie Zachodniej oddano do użytku większych obiektów wysokiej jakości z bogatszą ofertą kulturalno-rozrywkową mkw. powierzchni w 24 nowych i 15 rozbudowanych centrach Jedną z najbardziej innowacyjnych propozycji jest rozbudowa o mkw. handlowych, czyli więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W drugim paryskiego centrum Forum des Halles, które dwukrotnie powiększy swoją półroczu ma się zakończyć budowa kolejnych 47 i rozbudowa 45 istniejących bibliotekę i konserwatorium oraz wzbogaci się o centrum hip-hopu i powierzchnię obiektów o łącznej powierzchni 1,09 mln mkw., co stanowi mniej niż połowę warsztatową dla początkujących artystów. Hipermarkety także przechodzą nowej podaży w drugiej połowie 2013 r. Niemniej jednak aktywność modernizację i rozbudowę, aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom klientów deweloperska wzrośnie ponownie w 2015 r., w którym powstanie prawie poszukujących nowych, ciekawych sklepów świadczy o tym między innymi 2,1 mln mkw., z czego 80% w nowych centrach handlowych. rozbudowa Carrefour Amiens o mkw., której ukończenie zaplanowano na 2015 r. centra handlowe w przygotowaniu w europie zachodniej (II poł ) europa: powierzchnia gla w centrach handlowych Nowa powierzchnia New Shopping GLA w Centre centrach GLA handlowych (million sq.m) (mln mkw.) Ogółem Total GLA (million (mln mkw.) sq.m) MKW MKW MKW MKW MKW. I MKW MKW MKW MKW MKW. 0 NOWA POWIERZCHNIA GLA W CENTRACH NEW SHOPPING CENTRE GLA PER ANNUM HANDLOWYCHW ROCZNIE TOTAL OGÓŁEM GLA GLA 0 Francja Niemcy Włochy Szwecja Wielka Holandia Finlandia Austria Belgia Szwajcaria Brytania Źródło: Cushman & Wakefield Źródło: Cushman & Wakefield. Graf do celów ilustracyjnych. 1

12 Listopad 2014 I Raport Cushman & Wakefield potencjał wzrostu Mniejsze rynki handlowe Europy Zachodniej rozwijają się mniej dynamicznie, często wskutek ograniczeń w zakresie planowania przestrzennego lub wolniejszego tempa wychodzenia z kryzysu finansowego. W Belgii na przykład przygotowywane są trzy duże projekty, ale dotychczas rozpoczęła się budowa tylko centrum handlowego Docks Bruxsel o powierzchni mkw., które zostanie otwarte w 2016 r. Natomiast nie rozpoczęto realizacji dwóch pozostałych, tj. Uplace i Mall of Europe, ze względu postępowania odwoławcze od decyzji administracyjnych, spory polityczne i opóźnienia. Z kolei w portugalskim mieście Setubal hipermarket Jumbo powiększy się do końca bieżącego roku o zaledwie 7000 mkw., co świadczy o nadal ograniczonej aktywności deweloperskiej na rynku centrów handlowych w Portugalii, która dopiero wychodzi z kryzysu gospodarczego. 2 strategie wielokanałowe Ze względu na dalszy rozwój sektora sprzedaży internetowej w Europie Zachodniej deweloperzy centrów handlowych testują obecnie innowacje cyfrowe, które mogłyby usprawnić prowadzenie sprzedaży wielokanałowej. Firma deweloperska ECE uruchomiła dwa laboratoria przyszłości (Future Labs), w których testowanych będzie kilka nowych rozwiązań technologicznych, w tym aplikacja na smartfony z systemem punktów i voucherów, przewodnik 3D Your Way2go oraz stanowiska Info Gate, gdzie pracownicy odpowiadają na pytania gości za pomocą strumienia wideo na żywo. Inni deweloperzy, m.in. Sonae Sierra, uruchomili platformy internetowe takie jak PromoFans w Portugalii i Hiszpanii, które powiadamiają klientów o aktualnie oferowanych przez sklepy rabatach cenowych. Natomiast w Wielkiej Brytanii klienci centrów handlowych Highcross Leicester i The Oracle w Reading mogą korzystać z aplikacji Kudos, dzięki której po zarejestrowaniu się mogą otrzymać rabaty na interesujące ich produkty w sklepach takich jak Levis i Debenhams oraz w restauracjach Nando s. Media społecznościowe również zaczęły odgrywać ważną rolę w przyciąganiu klientów do centrów handlowych, czego przykładem jest mostek z umieszczonym na podłodze cyfrowym fortepianem w centrum intu Watford, na którym kupujący mogą grać i zamieszczać o tym wpisy na Twitterze. Centra handlowe intu Watford i intu Lakeside planują również pilotażowo wprowadzić duże tablety, dzięki którym klienci korzystając z darmowego WiFi będą mogli kupować produkty i później odbierać je w sklepie. Jednak jednym z rozwiązań technologicznych o potencjalnie największym wpływie na sektor handlowy są tzw. beacony oparte na urządzeniach Bluetooth Low Energy. Beacony mogą wysyłać na smartfony przechodzących obok klientów informacje o danej lokalizacji, a także ofertach, rabatach, rekomendacjach i nagrodach dla klientów. Technologia ta była testowana głównie w Stanach Zjednoczonych, między innymi w sklepach takich jak Macy s w listopadzie 2013 r., ale w marcu bieżącego roku start-up technologiczny TagPoints wprowadził TagBeacons w centrum handlowym Swan Centre w miejscowości Eastleigh w Wielkiej Brytanii. System ten skonfigurowano z aplikacją lojalnościową Swan Centre SmartRewards. Po przybyciu do centrum klienci otrzymują 10 punktów na konto lojalnościowe, które mogą wykorzystać razem z ofertami rabatowymi. Niemniej jednak deweloperzy z coraz większym optymizmem spoglądają na rynek portugalski i rzadziej decydują się na redukcję kosztów i wielkości projektów. Grecki rynek centrów handlowych nadal znajduje się w stagnacji. Łączne zasoby tego kraju wynoszą zaledwie mkw. i nie powstają obecnie żadne nowe obiekty. Ograniczona podaż lokali o powierzchni ponad 500 mkw. przy głównych ulicach handlowych zmusiła międzynarodowe sieci do poszukiwania możliwości najmu w centrach handlowych, a dzięki stabilnym wskaźnikom odwiedzalności w czasie kryzysu finansowego zyskały one na znaczeniu na greckim rynku handlowym. Do największych obiektów handlowych planowanych w państwach basenu Morza Śródziemnego należy nowe centrum Hellinnikon, które zamierza wybudować na terenie dawnego lotniska w Atenach firma Lamda Development. Plany te są jednak nadal mało zaawansowane. wzrost wolumenu transakcji inwestycyjnych Łączna wartość transakcji inwestycyjnych w sektorze centrów handlowych Europy Zachodniej w pierwszych trzech kwartałach wyniosła 11,2 mld euro, co oznacza wzrost w skali roku o 60%. Ponownie najwięcej zainwestowano w krajach tzw. wielkiej trójki, czyli w Wielkiej Brytanii, Francji i Niemczech, na które przypadło 69% łącznych inwestycji w regionie. Szczególnie duży wolumen obrotów w tym okresie odnotowano w Wielkiej Brytanii ponad 4,7 mld euro, a do największych transakcji można zaliczyć zakup 30% udziałów w centrum handlowym Bluewater przez Land Securities za 656 mln funtów szterlingów (ok. 837 mln euro) oraz 40% udziałów w centrum Highcross Leicester przez Hammerson za 172 mln funtów szterlingów (ok. 219,5 mln euro). Na uwagę zasługują również transakcje zawarte we Francji, w tym między innymi sprzedaż centrum handlowego Beaugrenelle w Paryżu konsorcjum utworzonemu przez Apsys, Fonciere du Rond Point i Michaela Benabou za 700 mln euro oraz zakup 75% udziałów w centrum Saint Sébastien w Nancy przez firmę Hammerson za 177,1 mln euro, co świadczy o jej trwałym zaangażowaniu w rewitalizację przestrzeni miejskiej we Francji. Z kolei w Niemczech największe transakcje ostatnich trzech kwartałów to zakup 50% udziałów w centrum handlowym CentrO w Oberhausen przez Unibail Rodamco za 535 mln euro oraz przejęcie luksusowej galerii Kö-Galerie w Düsseldorfie przez Allianz RE Germany za kwotę 300 mln euro. Wobec coraz mniejszej podaży obiektów wysokiej jakości i rosnącej polaryzacji pomiędzy aktywami najlepszymi i drugorzędnymi inwestorzy nadal najbardziej interesują się dużymi centrami o wysokim standardzie na tych trzech rynkach, zwłaszcza zlokalizowanymi w większych miastach lub o charakterze regionalnym z dużym zasięgiem oddziaływania. Jednak największe wzrosty wolumenu transakcji inwestycyjnych odnotowano na rynkach takich jak Hiszpania, ponieważ inwestorzy chętniej podejmują ryzyko i w planach inwestycyjnych uwzględniają także inne rynki. W Hiszpanii wartość obrotów wzrosła aż o 1026% rok do roku i wyniosła 1,11 mld euro za pierwsze trzy kwartały, czyli tyle samo co we Francji. Wobec silnego wzrostu gospodarczego wzrósł także popyt wśród inwestorów zagranicznych, którzy odpowiadają za ponad połowę wolumenu inwestycji. Do najważniejszych transakcji na hiszpańskim rynku zaliczyć można zakup centrum handlowego Islazul w Madrycie przez firmę TIAA Henderson za 230 mln euro oraz centrum El Boulevard w mieście Vitoria przez Nationale Nederlanden za 153 mln euro.